ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΟ-ΣΥΡΙΑΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ & ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΤΟΥΣ Ε. Μαυροκεφάλου Μανιάκη Σύμβουλος Α ΟΕΥ

ΠΡΕΣΒΕΙΑ THΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΗ ΔΑΜΑΣΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ P.O. BOX 3792 Damascus, Syria, Tel. & fax: 00 963 11 3342168 Email: ecocom-damascus@mfa.gr ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΟ-ΣΥΡΙΑΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ & ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΤΟΥΣ 2007 Ε. Μαυροκεφάλου Μανιάκη Σύμβουλος Α ΟΕΥ ΔΑΜΑΣΚΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ 2 Α. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΛΙΜΑ 2 Β.ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ 3 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΡΑΚΙΝΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ 4 Γ. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΑ ΤΟΜΕΑ 5 ΕΝΕΡΓΕΙΑ 5 Πετρέλαιο 5 Φυσικό αέριο 6 Ηλεκτρισμός 7 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 7 Κλωστοϋφαντουργία 8 Αγροτοβιομηχανία 8 Φαρμακοβιομηχανία 9 Χημικά 9 Περιβαλλοντικές βιομηχανίες 9 ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 9 ΓΕΩΡΓΙΑ 10 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 10 ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 12 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 12 Εξαγωγές 13 Εισαγωγές 13 Κυριότεροι Οικονομικοί Εταίροι 13 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 14 ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 15 ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 16 ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ 18 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ 19 ΙΙ. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΙΜΕΡΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ 20 Α. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΔΙΜΕΡΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 20 ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ 22 ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ 22 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 22 Β. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΣΥΡΙΑ 23 Γ. ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΜΕΡΩΝ ΟΙΚΟΝ/ΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ 23 Δ. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ 25 Ε. ΔΙΜΕΡΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ 26 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 26 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι 27 ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΛΙΣΤΑ 27 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ 28 ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΣΤΗ ΣΥΡΙΑ 28 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ 30 ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΡΙΑ 30 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙV 32 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΟΜΙΛΟΙ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ 32 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V 35 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ 25 ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 35 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VI 38 FREE ZONES IN SYRIA 38 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII 39 ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ 39 ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ, ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΑ, ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ 39 1

ΠΡΕΣΒΕΙΑ THΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΗ ΔΑΜΑΣΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ P.O. BOX 3792 Damascus, Syria, Tel. & fax: 00 963 11 3342168 Email: ecocom-damascus@mfa.gr Δαμασκός 01-04-2008 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΟ- ΣΥΡΙΑΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2007 Ι. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ Α. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΛΙΜΑ Η Συρία έχει έκταση 185.180 τετρ. χλμ. και συνορεύει με τον Λίβανο δυτικά (359 χλμ. κοινών συνόρων), με το Ισραήλ και την Ιορδανία στον Νότο (74χλμ και 356 χλμ. αντίστοιχα, κοινά σύνορα), την Τουρκία στον Βορά (845 χλμ.) και το Ιράκ στα ανατολικά (596 χλμ.) Πρωτεύουσα είναι η Δαμασκός με πάνω από 4 εκ. κατοίκους. Κυριότερες πόλεις είναι το Αλέπο, η Χομς και η Λατάκια. Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας εκτιμάται στα 21,5 εκ περίπου. Το ποσοστό δημογραφικής αύξησης κυμαίνεται στο 2,4% και σύμφωνα με εκτιμήσεις 37% του πληθυσμού είναι κάτω των 15 ετών. Το κατά κεφαλή εισόδημα για το 2007 εκτιμάται στα 1700 δολ. ΗΠΑ περίπου. Ο πληθυσμός της Συρίας περιλαμβάνει Αραβες κατά 90%, καθώς και Αρμένιους, Κούρδους, Ασσύριους, Κιρκάσιους κ.ά Από θρησκευτική άποψη το 75% είναι σουνίτες μουσουλμάνοι και το 10% χριστιανοί, το υπόλοιπο είναι μουσουλμανικές μειονότητες (Αλαουίτες και Σιϊτες). Από πλευράς κλιματολογικής, η Συρία διαθέτει περιοχές με κλίμα ερήμου και άλλες κοντά στις ακτές με κλίμα Μεσογείου (ακτές μήκους183 χλμ). Η Συρία δεν αντιμετωπίζει προβλήματα λειψυδρίας, εφόσον την διασχίζουν οι ποταμοί Ευφράτης, Καμπούρ, Ορόντος και Λιτάνης, μακροπρόθεσμα όμως, η έλλειψη σωστής διαχείρισης των υδάτων άρδευσης, σε συνδυασμό με την αύξηση του πληθυσμού και την έντονη αστικοποίηση ενδέχεται να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα τροφοδοσίας σε πόσιμο νερό, ιδιαίτερα στη Δαμασκό και στη δεύτερη σε μέγεθος πόλη, το Αλέπο. Μέσα σ αυτό το πλαίσιο επιδιώκεται με την υποστήριξη διεθνών Οργανισμών και κυρίως του Ιαπωνικού Οργανισμού JICA η αναμόρφωση του συστήματος διαχείρισης των υδάτινων πόρων της χώρας Η Συρία διαθέτει σημαντικούς φυσικούς πόρους όπως πετρέλαιο και φυσικό αέριο, φωσφάτα, αλάτι, μάρμαρο και πέτρες οικοδομής, χρώμιο, σίδηρο κ.ά 2

ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ Β.ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ Η Συριακή οικονομία εξελίσσεται σταθερά και ανοδικά κατά την τελευταία τετραετία, περνώντας σταδιακά από την κρατική οικονομία σ εκείνη της «Κοινωνικής Οικονομίας της Αγοράς». H μετάβαση σε ένα καθεστώς οικονομίας της αγοράς αποτέλεσε τον πυρήνα σχεδιασμού του 10 ου πενταετούς Αναπτυξιακού Προγράμματος της χώρας 2006-2010, που στοχεύει μέσω ενός τύπου «Κοινωνικής Οικονομίας της Αγοράς» (Social Market Economy), για την αποφυγή κοινωνικών αντιδράσεων, την προσαρμογή της συριακής οικονομίας στο διεθνές οικονομικό σύστημα. Βασικά η κατάργηση των κρατικών μονοπωλίων (όπως τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρισμός, μεταφορές, διυλιστήρια, τσιμεντοβιομηχανίες, κονσερβοποιία, κ.ά.) καθώς και το άνοιγμα της αγοράς στον ιδιωτικό τομέα, μέσω ουσιαστικών οικονομικών μεταρρυθμίσεων, αποτελούν βασική επιλογή του Προέδρου της χώρας Bashar Al Assad, ο οποίος επανεξελέγη το 2007, στο αξίωμα αυτό, για μία ακόμη επταετία. Η επικύρωση της Συμφωνίας Σύνδεσης της Συρίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, (που παραμένει σε εκκρεμότητα μετά την μονογραφή της τον Οκτώβριο του 2004), και η αποδοχή της αίτησης ένταξης της Συρίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αποτελούν επίσης, βασικούς στόχους της Κυβέρνησης. Όσον αφορά στην εξέλιξη των μακροοικονομικών δεικτών παρατηρείται σταθερή βελτίωση και σε αυτό συντείνουν η αύξηση των τιμών του πετρελαίου και το άνοιγμα πρόσφατα των συναλλαγών με το Ιράκ, σε συνδυασμό με την άνοδο του μεταναστευτικού συναλλάγματος και των εσόδων από τον Τουρισμό. 3

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Συρίας, ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2007 ανήλθε στο 5%, ο πληθωρισμός είναι κατώτερος του 10% και η ανεργία κυμαίνεται στο 9% (Σύμφωνα με διεθνείς παρατηρητές εκτιμάται στο 15%). Με βάση τα στοιχεία του Δ.Ν.Τ. η εξέλιξη των κυριότερων μακροοικονομιών δεικτών έχει ως κατωτέρω: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΣΥΡΙΑ 2004 2005 2006 2007 (εκτιμήσεις) ΑΕΠ (σε δις δολ. ΗΠΑ) 25,0 28,6 34,9 37,4 Αύξηση ΑΕΠ (%) 2,8 3,3 4,4 3,9 Πληθωρισμός (%) 4,4 7,2 10,0 7,0 Εξωτ. Χρέος /ΑΕΠ (%) 73,2 23,3 19,4 17,2 Εξυπηρέτ.Εξωτ.Χρέους/εξαγ 5,9 4,7 5,4 7,3 αγαθών & υπηρεσιών ( %) Ελλειμ. Προυπολ/ ΑΕΠ (%) -4,2-4,4-5,7-5,0 Ελλειμ.Προυπολ.εκτός -15,4-11,6-10,2-8,9 εσόδωνπετρελαίου/αεπ (%) Εισ.Αγαθών &Υπηρ(δις δολ) 10,5 12,8 15,0 16,4 Εξαγ.Αγαθ &Υπηρ (δις δολ) 9,8 12,0 12,5 14,3 Εισ. Αγαθών &Υπηρ εκτός 9,4 10,4 12,2 13,1 Πετρελαίου (δις δολ. ΗΠΑ) Εξαγ. Αγαθ.& Υπηρ. εκτός 6,4 7,7 8,4 10,1 Πετρελαίου (δις δολ. ΗΠΑ) Υπολ.Ισοζ. Πληρ. (δις δολ.) 0,2 0.0-0,8-0,6 Ακ.Συναλλαγ.Αποθ.(δις δολ) 18,1 18,2 17,2 16,7 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΡΑΚΙΝΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ Η Συρία έχει υποδεχθεί 1,5 εκ. Ιρακινών προσφύγων (9% του συνολικού πληθυσμού της χώρας), ήτοι τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων, σε σχέση με τις χώρες της περιοχής. Εξ αυτών το 60% έχει εγκατασταθεί στη Δαμασκό. Προς το παρόν δεν υπάρχει επίσημη εκτίμηση των επιπτώσεων από τους εν λόγω πρόσφυγες στην αγορά απασχόλησης της Συρίας (Σχετική μελέτη τυγχάνει υπό κατάρτιση από το UNDP), αλλά θεωρείται σημαντική η πίεση που ασκείται γενικά στη συριακή οικονομία. Η κάλυψη των αναγκών των εν λόγω προσφύγων σε στέγη και είδη διατροφής, με παράλληλη επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, εφόσον απολαμβάνουν δωρεάν περίθαλψης και παιδείας, έχει προκαλέσει πληθωριστικές πιέσεις, λόγω ανόδου των τιμών σε πλήθος προϊόντων και υπηρεσιών, όπως π.χ. τρόφιμα, τσιμέντο, ακίνητα, κ.ά. Από την άλλη πλευρά όμως είναι γεγονός ότι η αυξημένη αυτή εσωτερική ζήτηση έχει συμβάλλει ουσιαστικά στην άνοδο του δείκτη οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. 4

Γ. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΑ ΤΟΜΕΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Πετρέλαιο Η θετική εξέλιξη της ανάπτυξης της συριακής οικονομίας, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην παραγωγή πετρελαίου, που αντιπροσωπεύει το 1/3 σχεδόν του ΑΕΠ και το 40% περίπου των εσόδων του προϋπολογισμού. Η μείωση όμως των αποθεμάτων σε πετρέλαιο αποτελεί ανησυχητικό παράγοντα ως προς την εξέλιξη της ανάπτυξης μεσοπρόθεσμα. Ως εκ τούτου καθίσταται επιτακτική η ανάγκη για ανεύρεση ει δυνατόν νέων κοιτασμάτων πετρελαίου ή/και μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των υφιστάμενων καθώς και για εκμετάλλευση των σημαντικών αποθεμάτων φυσικού αερίου που διαθέτει η χώρα Σημειωτέον ότι οι εξαγωγές της χώρας σε πετρέλαιο το 2003 αντιπροσώπευαν άνω του 71% του συνόλου των εξαγωγών, έναντι 40% το 2006. Η άνοδος όμως της τιμής του πετρελαίου διεθνώς εξουδετέρωσε τον οικονομικό αντίκτυπο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Διεθνούς Γραφείου Ενέργειας, η ημερήσια παραγωγή πετρελαίου στη Συρία έχει μειωθεί στα 370.000 βαρέλια περίπου, με προοπτική περαιτέρω μείωσης στα 300.000 βαρέλια έως το 2012, εκτός και αν ανακαλυφθούν νέα κοιτάσματα. Όπως εκτιμάται ήδη από το 2009 η Συρία θα καταστεί εισαγωγέας ελαφρών λαδιών πετρελαίου για την τροφοδοσία των διυλιστηρίων της. Η Κυβέρνηση στοχεύει στην ίδρυση τριών νέων διυλιστηρίων πέραν των δύο που λειτουργούν στις πόλεις Homs και Banias, με στόχο την μείωση των εισαγωγών σε προϊόντα διύλισης πετρελαίου, που αντιπροσωπεύουν το 30% του συνόλου των εισαγωγών και το 85% περίπου του εμπορικού ελλείμματος. Ήδη εντός του 2007 υπήρξε προκαταρκτική Συμφωνία για ίδρυση διυλιστηρίου με κεφάλαια Συρίας, Ιράν, Βενεζουέλας και Μαλαισίας. Επιπλέον είναι σε εξέλιξη οι διαδικασίες κατασκευής διϋλιστηρίου από τις εταιρείες Noor Financial Investment Co και Wood Mackenzie στο Deir Ez Zor ικανότητας διϋλισης 140.000 βαρελιών ημερησίως (σχετικό Μνημόνιο υπεγράφη μεταξύ της εταιρείας και του αρμοδίου Υπουργείου τον Μάιο του 2007). Επίσης η Συριακή Κυβέρνηση συζητά την κατασκευή ενός τρίτου διϋλιστηρίου δυνατότητας 70.000 βαρελιών τη μέρα με την εταιρεία China Petroleum Company. Με τις ως άνω εγκαταστάσεις η ικανότητα διύλισης της χώρας θα ανέλθει στις 590.000 βαρέλια την ημέρα, έναντι 240.000 βαρελιών σήμερα. Από πλευράς επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα σημειώνεται επίσης, ότι εντός του 2007, η China National Petroleum Corporation (CNPC) σε συνεργασία με την ινδική εταιρεία ONGC Videsh θυγατρική της India s Oil and Natural Gas Corporation αποφάσισαν την εξαγορά του 37% της Al Furat Oil and Gas Fields, στοχεύοντας στον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων εγκαταστάσεων εξόρυξης και στην ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων. Η Tanganyika Oil Company (TOC) πρόκειται να επενδύσει 206 εκ. δολάρια ΗΠΑ το 2008 για την ανάπτυξη της παραγωγής στα πεδία που δραστηριοποιείται, με την προοπτική αύξησης της παραγωγής μεταξύ 17.000 και 20.000 βαρελιών την ημέρα. Άλλες καναδικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη χώρα είναι η Loon Energy, η Strategic Energy και η Petro Canada. Η εταιρεία Gulfsands Petroleum ανακοίνωσε την υπογραφή Συμφωνίας με την SPC για την εξερεύνηση του πεδίου Khoubert (ΒΑ της Συρίας) κατόπιν κοινοπραξίας με την Dijla Petroleum Company. Η έναρξη παραγωγής προβλέπεται τέλη του τρέχοντος έτους με αρχική παραγωγή 10.000 βαρέλια την ημέρα και στόχο για τα επόμενα χρόνια 5

τα 20.000 βαρέλια την ημέρα. Τα εκτιμώμενα αποθέματα στη ζώνη αυτή ανέρχονται σε 66 εκ. βαρέλια. Η κατάργηση των επιδοτήσεων στα καύσιμα, όπως είχε ανακοινώσει η Κυβέρνηση από το 2006, με στόχο αφενός την εξοικονόμηση πόρων, διότι το κόστος τους ανέρχεται σε 15 εκ. δολ. ημερησίως περίπου (εκτιμήσεις του ΔΝΤ), αφετέρου την πάταξη του εκτεταμένου λαθρεμπορίου που διενεργείται με γειτονικές χώρες, δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί λόγω κοινωνικών αντιδράσεων. Η Κυβέρνηση από τα τέλη του 2007 προέβη στην αύξηση σταδιακά των τιμών των καυσίμων, πολιτική που θα συνεχισθεί και το 2008, οπότε θα καταργηθούν οι επιδοτήσεις. Ήδη μελετώνται τρόποι αντιστάθμισης του μέτρου για τις χαμηλές τουλάχιστον εισοδηματικές τάξεις. Εντός του 2007 η Κυβέρνηση στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλει για τη βελτίωση των μεθόδων παραγωγής και αύξηση της απόδοσης των υπό αξιοποίηση κοιτασμάτων, προέβη σε πρόσκληση υποβολής προσφορών σε διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες για έρευνα ανεύρεσης κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου σε τέσσερις περιοχές των χωρικών υδάτων της χώρας έκτασης 5.000 τ.μ. καθώς και σε επτά περιοχές της ενδοχώρας έκτασης 40.000 τ.μ., με τις οποίες και ολοκληρώθηκε η χαρτογράφηση του υπεδάφους της χώρας. Σχετικές προτάσεις υπέβαλαν η βρετανική εταιρεία Dove Energy και η νορβηγική DNO ως μέλος ευρύτερης κοινοπραξίας. Φυσικό αέριο Η χώρα διαθέτει σημαντικά αποθέματα φυσικού αερίου που εκτιμώνται στα 300 δις κυβικά μέτρα. Προς το παρόν η παραγωγή κυμαίνεται στα 15 εκ. κυβικά μέτρα ημερησίως και όπως εκτιμάται θα ανέλθει στα 40 εκ. κ.μ. έως το 2010. Ο τομέας εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου ευρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη τελευταία, ιδιαίτερα μάλιστα μετά την τροποποίηση της εθνικής στρατηγικής παραγωγής ηλεκτρισμού. Η Syrian Gas Company επιδιώκει την μέγιστη δυνατή ανάπτυξη της παραγωγής ιδρύοντας joint venture μονάδες σε διάφορα μέρη της χώρας με συριακά αλλά και ξένα επενδυτικά κεφάλαια όπως από το Κατάρ, την Κροατία κ.ά. Σημειώνεται επίσης η συμμετοχή της Συρίας στον παναραβικό αγωγό φυσικού αερίου που θα διατρέχει Ιορδανία, Συρία και Τουρκία μεταφέροντας Αιγυπτιακό φυσικό αέριο. Επίσης τον Νοέμβριο του 2007, γνωστοποιήθηκε το ενδιαφέρον για εισαγωγή φυσικού αερίου από το Ιράν μέσω αγωγού που θα διατρέχει την Τουρκία. Η εταιρεία ΙΝΑ (Hayan Petroleum Company) ανακοίνωσε ότι προτίθεται μέχρι τα τέλη του 2008 να προβεί στην αξιοποίηση κοιτασμάτων φυσικού αερίου της περιοχής Moustadira I εκτιμώμενης παραγωγής 500.000 κ.μ την ημέρα. Ήδη ολοκληρώθηκε η σύνδεση της εν λόγω περιοχής μέσω αγωγού, με τo σταθμό μεταφοράς φυσικού αερίου στην Παλμύρα. Στην ίδια περιοχή (Hayan Block) έχουν ανακαλυφθεί και τρία άλλα κοιτάσματα στις περιοχές Jihar, Al-Mahr και Παλμύρα. Στόχο της Συρίας αποτελεί η αξιοποίηση της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας ώστε μακροπρόθεσμα να καταστεί πλατφόρμα μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου, όχι μόνο προς τις γειτονικές χώρες αλλά και προς την Ευρώπη. Μέσα σ αυτό το πλαίσιο η δημιουργία του «EU Arab East Gas Market» με τη συμμετοχή της Αιγύπτου, της Ιορδανίας του Λιβάνου και της Συρίας στοχεύει στη διασύνδεση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της περιοχής με την ευρωπαϊκή αγορά. Το Πρόγραμμα αξίας 7 εκ. Ευρώ εκ των οποίων τα 6 εκ. Ευρώ προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκτελείται από το «Arab European Center for Gas Cooperation» που έχει την έδρα του στη Δαμασκό. 6

Ηλεκτρισμός Στον τομέα του Ηλεκτρισμού, λόγω ραγδαία αυξανόμενης ζήτησης, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη για σχετικές επενδύσεις. Ως εκ τούτου επιδιώκεται η αύξηση της δυναμικότητας κατά 3.500 MW έως το 2010, μέσω επενδύσεων εκτιμώμενου κόστους 6 δις δολ. ΗΠΑ. Επίσης έχουν υπογραφεί τρία συμβόλαια για αύξηση της δυναμικότητας κατά 1.120W συνολικού κόστους 625 εκ. Ευρώ με τις εταιρείες: TurboCare (θυγατρική της Siemens Power Generation), την Russia s Power Machines, και την Ιρανική Mapna που αφορούν κυρίως την μονάδα στην περιοχή Tishreen. Πρόσφατα έχουν προκηρυχθεί η κατασκευή μονάδων στο Deir ez-zor και στο Deir Ali αντίστοιχα, δυναμικότητας 750 MW εκάστη, καθώς και αναβαθμίσεις των μονάδων της Ζara της Jandar και της Nasserieh. Επί πλέον έχει συνειδητοποιηθεί η ανάγκη για ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ενέργειας και αποτελεί στόχο το 2,85% των ενεργειακών αναγκών της χώρας μέχρι το 2011, να καλύπτεται από ανανεώσιμες πηγές. Μέσα σ αυτό το πλαίσιο προβλέπεται η ίδρυση πάρκου αιολικής ενέργειας στην περιοχή της Homs. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Η παραγωγή της συριακής βιομηχανίας τελεί υπό αναδιάρθρωση προκειμένου να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό και παράλληλα να ενισχύσει τη θέση της από πλευράς εξαγωγών στη διευρυμένη ζώνη ελευθέρου εμπορίου που έχει δημιουργηθεί μετά την εφαρμογή των Συμφωνιών Ελευθέρου Εμπορίου της Συρίας τόσο με 15 αραβικές χώρες (GAFTA), όσο και με την Τουρκία. Η Συμφωνία Σύνδεσης της Συρίας με την Ε.Ε. που επίσης προβλέπει σταδιακή απελευθέρωση του εμπορίου, αν και έχει μονογραφηθεί από το 2004 δεν έχει ακόμα επικυρωθεί. Από της θέσεως σε εφαρμογή της εν λόγω Συμφωνίας προβλέπεται κατάργηση των μη δασμολογικών εμποδίων βάσει των αρχών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και μείωση των εισαγωγικών δασμών εντός δωδεκαετίας για τα βιομηχανικά και αγροτικά προϊόντα. Επίσης ελεύθερη πρόσβαση των ευρωπαίων επενδυτών σε όλους τους τομείς βάσει της αρχής της ίσης μεταχείρισης με τους Σύρους πολίτες. Η βιομηχανική δραστηριότητα στη Συρία επικεντρώνεται στους υδρογονάνθρακες, στα κλωστοϋφαντουργικά και στα είδη διατροφής. Σημειωτέον ότι η χώρα διαθέτει πλούσιο υπέδαφος τόσο σε υδρογονάνθρακες (τα αποθέματα εκτιμώνται στα 2,2 δις βαρέλια ) και σε φυσικό αέριο (εκτιμώμενα αποθέματα 640 δις κυβικά μέτρα), όσο και σε φωσφάτα, μάρμαρο, αλάτι, χαλαζία, άσφαλτο κ.ά. Επί πλέον η Συρία διαθέτει τους πλέον σημαντικούς υδάτινους πόρους στην περιοχή, περίπου 1,2 δις κυβικά μέτρα. Η συμμετοχή της βιομηχανίας στο ΑΕΠ, ανάλογα με τα έτη και την αγροτική παραγωγή κυμαίνεται από 18-25% και απασχολεί περίπου το 13% του ενεργού πληθυσμού. Τα χημικά και το πετρέλαιο αντιπροσωπεύουν το 33% της βιομηχανικής παραγωγής, τα αγροτοβιομηχανικά το 24% και τα κλωστοϋφαντουργικά το 17%. Το πρόγραμμα βιομηχανικής στρατηγικής 2006-2015, που επεξεργάστηκε το συριακό Υπουργείο Βιομηχανίας, στοχεύει στην μεγαλύτερη συμμετοχή του τομέα στο ΑΕΠ, στην αύξηση των εξαγωγών καθώς και των επενδύσεων (ει δυνατόν κατά 50 δις Λ. Συρίας ετησίως) και στη δημιουργία κατ έτος τουλάχιστον 50.000 νέων θέσεων εργασίας. 7

Ο δημόσιος τομέας καλύπτει το 20% περίπου σε αξία, της βιομηχανικής παραγωγής, λειτουργώντας μονοπωλιακά και διαθέτοντας μεγάλες βιομηχανικές μονάδες που χαρακτηρίζονται από πεπαλαιωμένες, γραφειοκρατικές μεθόδους διαχείρισης. Στόχος της Κυβέρνησης είναι η κατάργηση σταδιακά των υφιστάμενων κρατικών μονοπωλίων, π.χ. στο τσιμέντο και στις εξαγωγές βαμβακερών υφασμάτων και ο εκσυγχρονισμός της βιομηχανίας που έχει μεγάλη ανάγκη τόσο σε βιομηχανικούς εξοπλισμούς όσο και σε ανταλλακτικά. Στις μεγάλες αδυναμίες του τομέα συμπεριλαμβάνεται και το μικρό μέγεθος των εταιρειών οι οποίες κατά 91% είναι οικογενειακές επιχειρήσεις που δεν απασχολούν πέραν των 10 ατόμων. Επίσης επιδιώκεται η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων στην βιομηχανία και ως κίνητρα προβάλλονται η εξαιρετική γεωγραφική θέση της χώρας και το φθηνό εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η επιδιωκόμενη ανάπτυξη της βιομηχανίας με ίδρυση νέων μονάδων στους τομείς παραγωγής φωσφάτων, λιπασμάτων και ύαλου προσκρούει στην έλλειψη των απαραίτητων επενδυτικών κεφαλαίων. Κλωστοϋφαντουργία Η ανάπτυξη του εν λόγω τομέα επί μακρόν είχε βασισθεί στην απαγόρευση εισαγωγών υφασμάτων και ενδυμάτων, καθώς και στον δυναμισμό που επεδείκνυε ο ιδιωτικός τομέας. Από τα τέλη του 2005 που επετράπη η εισαγωγή των ειδών αυτών ο τομέας αντιμετωπίζει έντονο ανταγωνισμό από αντίστοιχα προϊόντα χωρών με τις οποίες η Συρία συνδέεται με Συμφωνίες Ελευθέρου Εμπορίου αλλά και απο τα έτι φθηνότερα ασιατικής προέλευσης. Ιδιαίτερα αναπτυγμένη είναι η παραγωγή εγχωρίως, κατόπιν αδείας, ενδυμάτων επώνυμων οίκων του εξωτερικού. Η χώρα διαθέτει εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό στον τομέα αυτό καθώς και τεχνογνωσία αλλά υστερεί σε σύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό. Αγροτοβιομηχανία Ο Γενικός Οργανισμός Αγροτοβιομηχανιών (GOFI) ελέγχει τις στρατηγικής σημασίας καλλιέργειες του βάμβακος, του σίτου, της κριθής, του καπνού και των τεύτλων. Η ανάπτυξη του αγροτοβιομηχανικού τομέα είναι υψίστης προτεραιότητας για την Κυβέρνηση, αλλά ο τομέας πάσχει από έλλειψη καθετοποίησης της παραγωγής που θα προσέδιδε προστιθέμενη αξία, και επί πλέον υστερεί σημαντικά σε σύγχρονους εξοπλισμούς, ιδιαίτερα όσον αφορά σε εργαλεία και υλικά αποθήκευσης σίτου, τυποποίησης και εμφιάλωσης ελαιολάδου, διαλογής, μέτρησης και συσκευασίας φρούτων και λαχανικών, καθώς και της συντήρησης σε ψύξη. Στον τομέα της ζάχαρης σημειώνεται η κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου και η ίδρυση τριών εργοστασίων που όπως προβλέπεται θα καταστήσουν την χώρα εξαγωγέα ζάχαρης από το 2008. Στον τομέα της γαλακτοβιομηχανίας παρά την ιδιαίτερα αναπτυγμένη κτηνοτροφία υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις στην οργάνωση της συγκέντρωσης του γάλακτος, σε εξοπλισμούς, στον έλεγχο ποιότητας κ.ά. Η σχετικά πρόσφατη ιδιωτικοποίηση του τομέα σε συνδυασμό με την απελευθέρωση τον Σεπτέμβριο του 2007 των εισαγωγών τυροκομικών προϊόντων στη Συρία, έχει δημιουργήσει μια εξαιρετικά 8

ενδιαφέρουσα αγορά, όχι μόνο για εξαγωγές, αλλά και για συνεργασίες συμπαραγωγής, με στόχο τόσο την εγχώρια αγορά των 20 και πλέον εκ. κατοίκων, όσο και τις αγορές των χωρών που συμμετέχουν στην Αραβική Ζώνη Ελευθέρου Εμπορίου. Φαρμακοβιομηχανία Η εγχώρια παραγωγή καλύπτει το 86% των αναγκών της αγοράς, αλλά οι πρώτες ύλες κατά κανόνα εισάγονται. Το κόστος των εισαγόμενων πρώτων υλών ανέρχεται σε 150 εκ. δολ. ΗΠΑ, περίπου, εκ των οποίων 25 εκ. δολ. ΗΠΑ αφορούν πρώτες ύλες αντιβιοτικών. Τον Δεκέμβριο του 2005 επετράπη η εισαγωγή όλων των φαρμάκων που δεν παράγονται εγχωρίως και η εν λόγω αγορά εκτιμάται σε 25 εκ. δολ. ΗΠΑ. Σημειωτέον ότι το γάλα και οι παιδικές τροφές θεωρούνται φάρμακα των οποίων κατ εξαίρεση μέχρι πρόσφατα, επιτρεπόταν η εισαγωγή. Χημικά Βασικό στόχο της συριακής Κυβέρνησης αποτελεί η αξιοποίηση των εγχώριων ορυκτών φυσικών πόρων και κυρίως των πετροχημικών, των φωσφάτων (εξαγωγές ύψους 54 εκ δολ. ΗΠΑ) και του φυσικού αερίου. Γενικά η αγορά χημικών παρουσιάζει ενδιαφέρον για εξαγωγές προϊόντων του τομέα για την γεωργία (όπως εντομοκτόνα και λιπάσματα ), για την κλωστοϋφαντουργία και την βιομηχανία πλαστικών (πολυεστέρες και πολυακριλικά), για τις βιομηχανίες φαρμάκων, καλλυντικών και αρωμάτων (πρώτες ύλες), καθώς και για τον κατασκευαστικό τομέα (χρωστικές ύλες, ρητίνες κ.ά.). Περιβαλλοντικές βιομηχανίες Διαπιστώνεται τελευταία αυξανόμενο ενδιαφέρον στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος και κυρίως όσον αφορά στη διαχείριση των υδάτων και των αποβλήτων και στην καταπολέμηση των αστικών θορύβων καθώς και στη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των δασικών πόρων. ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Η συριακή Κυβέρνηση θεωρεί ως βασικό άξονα οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, την κατασκευή νέων κατοικιών και «νέων πόλεων» καθώς και την υλοποίηση μεγάλων δημόσιων έργων. Η παρούσα παραγωγή τσιμέντου ανέρχεται σε 4 εκ. Τ. και η ζήτηση είναι διπλάσια. Οι εισαγωγές υπερβαίνουν τα 2 εκ. Τ. Παρατηρείται ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ήδη έχει εγκριθεί η εκτέλεση μεγάλων έργων στον τομέα επίσης του τουρισμού με κεφάλαια προερχόμενα από χώρες του Κόλπου, από Σαουδική Αραβία, Λίβανο, Κουβέιτ και Τουρκία. Από πλευράς αγοράς ο εν λόγω τομέας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανάληψη κατασκευαστικών έργων σε συνεργασία με συριακές επιχειρήσεις, αλλά και για την προώθηση πλήθους οικοδομικών υλικών. 9

ΓΕΩΡΓΙΑ Ο τομέας της γεωργίας είναι εξαιρετικά σημαντικός για την συριακή οικονομία εφόσον αντιπροσωπεύει 25% του ΑΕΠ περίπου (5,1 δις δολ. ΗΠΑ), 15% των συριακών εξαγωγών (855 εκ. δολ. ΗΠΑ) και απασχολεί το 28% του ενεργού πληθυσμού. Μολονότι η διαχείριση του εν λόγω τομέα ανήκει κατά 95% στους ιδιώτες, οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις στερούνται σύγχρονου εξοπλισμού και τεχνογνωσίας, ενώ παράλληλα οι δημόσιες επενδύσεις στην γεωργία φθίνουν. Μολαταύτα και παρά την ανεπάρκεια των υδάτινων πόρων και τις επιπτώσεις της μεταβλητότητας του κλίματος, το ποσοστό παραγωγής παραμένει ικανοποιητικό, επιτρέποντας εξαγωγές των πλεονασμάτων. Τα αρδευτικά έργα των τεσσάρων τελευταίων ετών αύξησαν τις αρδευόμενες εκτάσεις κατά 27% και η μαζική χρήση λιπασμάτων και νέων σπόρων βελτίωσαν την παραγωγή. Στο πλαίσιο της πολιτικής απεξάρτησης από τις εισαγωγές σίτου, που είχε εφαρμοσθεί από την δεκαετία του 1980, καθότι το ψωμί βασικό είδος διατροφής των συριακών νοικοκυριών, η Συρία επέτυχε να καταστεί από το 1995 εξαγωγέας σίτου και κριθής. Το κράτος έχει διατηρήσει το μονοπώλιο αγοράς της συγκομιδής σίτου καθώς και των εξαγωγών, αλλά οι εισαγωγές από τον ιδιωτικό τομέα επιτρέπονται λόγω ανάπτυξης της σχετικής βιομηχανίας μεταποίησης. Στον τομέα των φρούτων και λαχανικών, η Συρία διαθέτει την σημαντικότερη παραγωγή στην περιοχή. Η ποιότητα θεωρείται επίσης εξαιρετική, αλλά οι ελλείψεις στον τομέα διαλογής, συντήρησης και τυποποίησης καθιστούν δύσκολη την πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά. Σημειωτέον επίσης ότι η Συρία είναι 5 ος παραγωγός παγκοσμίως ελιών, (6% της διεθνούς παραγωγής), 3 ος παραγωγός αμυγδάλων, (8%) 3 ος παραγωγός φιστικιών (9%) και 7 ος βερίκοκων (4%). Όσον αφορά στην κτηνοτροφία δεν είναι ανεπτυγμένη στο βαθμό που θα όφειλε λόγω μεγάλων ελλείψεων σε ζωοτροφές, οι οποίες κατά κανόνα εισάγονται. Η ζωική παραγωγή καλύπτει την εγχώρια κατανάλωση και πραγματοποιούνται εξαγωγές σε γειτονικές χώρες. Οι εισαγωγές στον τομέα αυτό απελευθερώθηκαν τέλη του 2007. Η κτηνοτροφία ελέγχεται από τρείς κρατικούς Οργανισμούς : τον Οργανισμό Βοοειδών, τον Οργανισμό Πουλερικών, και τον επίσης κρατικό Οργανισμό Ιχθύων. Μολαταύτα ο ιδιωτικός τομέας διαχειρίζεται το 90% της παραγωγής βοοειδών και πουλερικών και πλήρως την παραγωγή προβάτων. Η αλιεία παρά τις εκτεταμένες ακτές (183 χλμ.) δεν είναι ανεπτυγμένη ελλείψει σύγχρονων μεθόδων συντήρησης και ψύξης. Η αλιεία γλυκού νερού ιδιαίτερα στον Ευφράτη ποταμό και στις φυσικές και τεχνητές λίμνες είναι σημαντικότερη. Η ιχθυοκαλλιέργεια περιορίζεται επίσης σε ορισμένες μονάδες στους ποταμούς Ευφράτη και Ορόντο. Γενικά ο αγροτικός τομέας της Συρίας στερείται σύγχρονων μεθόδων εκμετάλλευσης, αγροτικού μηχανολογικού-αρδευτικού εξοπλισμού και τεχνογνωσίας (τυποποίηση και εξαγωγικό marketing). ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Η ανάπτυξη του τομέα των μεταφορών ενδιαφέρει ιδιαίτερα και αποτελεί προτεραιότητα για την Κυβέρνηση, στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλονται ώστε η χώρα να καταστεί πλατφόρμα διεθνούς εμπορίου στη περιοχή. Στο 10 ο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα της χώρας 2006-2010, προβλέπεται ότι άνω των 9,2 δις Ευρώ, 10

ήτοι 16% περίπου των δαπανών για επενδύσεις θα διατεθούν για την αναβάθμιση του εν λόγω τομέα. Τα περισσότερα όμως έργα που προκηρύσσονται, προτείνονται με συμβόλαια τύπου BOT και δεν βρίσκουν ανταπόκριση από διεθνείς επενδυτές, όπως ενδεικτικά συνέβη με την πρόταση κατασκευής αεροδρομίου στην πόλη Raqqa. Το οδικό δίκτυο της Συρίας είναι το καλύτερο στη περιοχή. Από τα 7.940 χλμ. οδών, πάνω από τα 1000 χλμ. είναι αυτοκινητόδρομοι. Το ως άνω πενταετές Αναπτυξιακό Πρόγραμμα προβλέπει την ανάπτυξη του δικτύου στα 10.000 χλμ. με προτεραιότητα στον άξονα διασύνδεσης των συνόρων με την Τουρκία, στον βορά, με τα σύνορα με την Ιορδανία, στον νότο, καθώς και στη διασύνδεση των λιμένων της Ταρτούς και της Λατάκιας, τόσο με το ανωτέρω άξονα, όσο και με το Ιράκ. Ο τομέας των αστικών μεταφορών δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος καθότι δεν υπάρχουν δημόσια μέσα αστικής συγκοινωνίας. Οι εν λόγω αστικές μεταφορές καλύπτονται από πλήθος minibus και taxis. Μελετάται η ίδρυση metro με οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του Ευρω-Μεσογειακού Οργάνου FEMIP. Η κρατική γαλλική εταιρία SYSTRA κέρδισε τον διαγωνισμό για την κατάρτιση της σχετικής μελέτης κατασκευής metro, καθώς και ενός τραίνου ταχείας διασύνδεσης Δαμασκού-Αλέπο. Το σιδηροδρομικό δίκτυο της Συρίας είναι το πιο σημαντικό στην περιοχή, με δυναμικότητα διακίνησης 2,5 εκ. επιβατών. Στόχος είναι ο διπλασιασμός των διακινουμένων επιβατών καθώς και των φορτίων από 7 εκ.τ /ετησίως σήμερα, στα 83 εκ.τ/ετησίως έως το 2020. Πρόσφατα ιδρύθηκε Συρο-Τουρκική εταιρεία μεταξύ των Οργανισμών σιδηροδρόμων των δύο χωρών, στην οποία συμμετέχουν έκαστος Οργανισμός κατά 49% και από 1% κατέχει η κάθε Κυβέρνηση. Βασικός στόχος της εν λόγω κοινοπραξίας είναι η κατασκευή στο Αλέπο εργοστασίου παραγωγής οχημάτων και βαγονιών για επιβάτες και εμπορευματικές μεταφορές. Επι πλέον προβλέπεται η μεταφορά τουρκικής τεχνογνωσίας στον Συριακό Οργανισμό Σιδηροδρόμων. Ο τομέας των αεροπορικών μεταφορών τελεί υπό ανάπτυξη. Στη χώρα λειτουργούν πέντε αεροδρόμια ήτοι: Δαμασκού και Αλέπο που εξυπηρετούν πέραν των εσωτερικών και διεθνείς πτήσεις καθώς και τα αεροδρόμια για εσωτερικές πτήσεις των πόλεων: Lattaquie, Qamishli, και Deir-ez-Zor. Προβλέπεται η ίδρυση δύο νέων αεροδρομίων, στην Ηassake και στη Raqqa καθώς και η ανακαίνιση των αεροδρομίων στη Mezzeh (Δαμασκός) και στην Palmyre. Το Διεθνές αεροδρόμιο της Δαμασκού έχει ικανότητα εξυπηρέτησης 2,5 εκ. επιβατών και ήδη έχει κίνηση 2,4 εκ επιβατών. Ως εκ τούτου τελεί υπό μελέτη ή αύξηση της εν λόγω ικανότητας στα 5 εκ. επιβατών έως το 2014 και στα 10 εκ έως το 2020. Η Syrian Air αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω των εμπορικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη Συρία από τις ΗΠΑ από το 2004 (Accountability Act), με αποτέλεσμα δυσκολία στην προμήθεια ανταλλακτικών καθώς και νέων αεροπλάνων για την αντικατάσταση των παλαιών Boeing που διαθέτει. Ηδη χρησιμοποιεί μόνο 7 αεροπλάνα από τα 14 που διαθέτει και ως εκ τούτου διαπραγματεύεται με διάφορες αεροπορικές εταιρείες την δυνατότητα ενοικίασης καθώς και με την Ρωσία την αγορά αεροπλάνων ρωσικής κατασκευής. Σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Μεταφορών k. Yarob Badr πρόκειται να καταργηθεί το μονοπώλιο της Syrian Air στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών. Μέσα σ αυτό το πλαίσιο ο συριακός όμιλος Cham Holdings (κάτοχος 40% του κεφαλαίου) έχει συστήσει κοινοπραξία με την Syrianair (25%), την Al Aqeelah for leasing Finance and Investment (επενδυτικά κεφάλαια του Κουβέιτ), την Aqeeq Aviation και τον όμιλο του Κουβέιτ Dashti, για την ίδρυση ιδιωτικής αεροπορικής 11

εταιρείας που θα εξυπηρετεί από τον Αύγουστο του 2008 όπως προβλέπεται, προορισμούς που δεν καλύπτει η Syrianair. Στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών σημειώνεται η μεγάλη ανάπτυξη των εμπορευματικών μεταφορών στους δύο βασικούς λιμένες της χώρας ήτοι της Λατάκιας και της Ταρτούς. Οι εν λόγω λιμένες αντιμετωπίζουν τον ανταγωνισμό των λιμένων της Βηρυτού, στον Λίβανο και της Αλεξανδρέττας, στη Τουρκία. Ο τρίτος λιμένας της Συρίας, Banias, εξυπηρετεί μεταφορές πετρελαϊκών προϊόντων. Η ετήσια αύξηση της δραστηριότητας των ανωτέρω δύο βασικών λιμένων της Λατάκιας και της Ταρτούς, υπερβαίνει το 25%. Ο συνολικός όγκος διακινηθέντων εμπορευμάτων ανήλθε σε 25 εκ. Τ. το 2006 έναντι 19,6 εκ. Τ. το 2005. Σειρά έργων έχουν προβλεφθεί ή τελούν υπό εκτέλεση για την αναβάθμιση των λιμένων αυτών και την διασύνδεσή τους με το σιδηροδρομικό και το οδικό δίκτυο της χώρας. ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Ο εν λόγω τομέας που διαχειρίζεται ο Συριακός Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών (Syrian Telecommunications Establishment STE -), υπό την εποπτεία του Υπουργείου Τεχνολογίας και Επικοινωνιών, δεν έχει ακόμη πλήρως απελευθερωθεί. Η Κυβέρνηση μελετά το ενδεχόμενο της μερικής ιδιωτικοποίησης. Το 2007, τα έσοδα της STE είχαν ανέλθει στα 54,5 δις Συριακές λίρες ή 1,09 δις δολ. ΗΠΑ, σημειώνοντας αύξηση κατά 14,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος Το δίκτυο GSM εξυπηρετείται από δύο εταιρείες (Syriatel και ΜΤΝ) που έχουν εξασφαλίσει άδεια εκμετάλλευσης με συμβόλαιο ΒΟΤ. Τα έσοδα του STE από τις εν λόγω δύο εταιρείες ανήλθαν το 2007 σε 420 εκ. δολ. ΗΠΑ. Προβλέπεται προκήρυξη διαγωνισμού εντός του 2008, για επιλογή τρίτης εταιρείας κινητής τηλεφωνίας, ήτοι επτά έτη μετά την έναρξη λειτουργίας των ανωτέρω δύο εταιρειών (ο ακριβής όμως χρόνος έναρξης των συμβολαίων των ανωτέρω εταιρειών τελεί υπό αμφισβήτηση και ως εκ τούτου καθυστερεί η σχετική προκήρυξη). Τα έσοδα από το Internet ανήλθαν σε 56,2 εκ. δολ. το 2007, με προοπτική μεγάλης ανάπτυξης, διότι παρά τα τεχνικά προβλήματα που παρουσιάζει, η ετήσια αύξηση των συνδρομητών υπολογίζεται στο 20% (ήτοι 425.000 συνδρομητές το 2007 έναντι 340.000 το 2006). Γενικά στον τηλεπικοινωνιακό τομέα υπάρχει μεγάλη ανάγκη για επενδύσεις τόσο στην δομή του τηλεφωνικού δικτύου και του Internet όσο και για την κατασκευή αυτόματων τραπεζικών ταμείων και ενδεχομένως όπως συζητείται για την δημιουργία κέντρων τηλεϊατρικής Ο Συριακός Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών (STE) προβλέπει επενδύσεις ύψους 1,45 δις δολ. ΗΠΑ για το δίκτυο σταθερής τηλεφωνίας (4 εκ. νέες γραμμές) κατά την περίοδο 2008-2013, προκειμένου να εξασφαλισθεί η πλήρης κάλυψη της χώρας. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Σύμφωνα με τα προς το παρόν διαθέσιμα στοιχεία για το έτος 2007 και συγκεκριμένα εκτιμήσεις του Δ.Ν.Τ. οι συριακές εξαγωγές κατά το εν λόγω διάστημα ανήλθαν στα 10,782 δις δολ. ΗΠΑ, και οι εισαγωγές στα 12,957 δις δολ. ΗΠΑ, με αποτέλεσμα το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου να ανέλθει στα 2,175 δις δολ. Το έλλειμμα αυτό είναι και το υψηλότερο των δύο τελευταίων ετών, δεδομένου ότι το 2005 είχε ανέλθει στο 1,5 δις δολ. ΗΠΑ και το 2006 είχε περιορισθεί στα 526 εκ. δολ. ΗΠΑ. Το ποσοστό συμμετοχής των εξαγωγών πετρελαϊκών προϊόντων στο σύνολο της αξίας των συριακών εξαγωγών το 2007 εκτιμάται στο 35,9% (3,869 δις δολ. ΗΠΑ), 12

έναντι 40% το 2006 και 71% το 2003. Ως συνέπεια της πτώσης της παραγωγής των υδρογονανθράκων, το πλεόνασμα του συριακού ενεργειακού ισοζυγίου κατά το 2007, παρά την άνοδο της τιμής του πετρελαίου, υπολογίζεται στα 823 εκ. δολ. ΗΠΑ, έναντι 1,192 δις δολ. ΗΠΑ το 2006. Σημειωτέον επίσης ότι το διαμετακομιστικό εμπόριο, χάρις στην πλεονεκτική γεωγραφική θέση της Συρίας διαγράφει ανοδική πορεία καθώς και τα εξ αυτού έσοδα. Οι κυριότερες χώρες προορισμού είναι: Λίβανος (63%) Τουρκία (22%), Σαουδική Αραβία (2%) και οι κυριότερες χώρες προέλευσης είναι : Τουρκία (20%), Λίβανος (19%), Σαουδική Αραβία (7%) και ΗΑΕ (5%). Το διαμετακομιστικό εμπόριο με το Ιράκ, λόγω της εκεί κατάστασης, παραμένει περιορισμένο. Εξαγωγές Ο συριακές εξαγωγές βασίζονται στους φυσικούς πόρους της χώρας και κυρίως στα πετρελαϊκά αποθέματα και στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων, κυρίως βάμβακος και παραγώγων καθώς και μαλακού σίτου. Οι εξαγωγές πετρελαίου μολονότι παρουσιάζουν πτωτική τάση δεν παύουν να αντιπροσωπεύουν άνω του 35% των συνολικών εξαγωγών της χώρας. Αξιοσημείωτη άνοδο είχαν εμφανίσει τελευταία οι εξαγωγές σε εκτός πετρελαίου προϊόντα, όπως φρούτα και λαχανικά, βαμβάκι, έτοιμα ενδύματα, σιτάρι, κρέας και ζώντα ζώα, γεγονός που αποδίδεται αφενός στην πρόσφατη απελευθέρωση των συναλλαγματικών ελέγχων, αφετέρου στη σημαντική προώθηση των συριακών προϊόντων στην ενδοαραβική αγορά, μετά την από 01/01/2005 εφαρμογή της Αραβικής Ζώνης Ελευθέρου Εμπορίου (Συμφωνία GAFTA), της οποίας ως γνωστό, η Συρία τυγχάνει ιδρυτικό μέλος. Το 2007 όμως η ξηρασία που γενικά πλήττει την περιοχή, υπήρξε ιδιαίτερα έντονη με αποτέλεσμα την μείωση της παραγωγής και κατ επέκταση των εξαγωγών της Συρίας σε βασικά αγροτικά εξαγώγιμα προϊόντα, όπως σίτου (παραγωγή 4,7 Τ αντί 5,3 Τ. σύμφωνα με τις προβλέψεις) και βάμβακος. Εισαγωγές Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2007 απαγορευόταν η εισαγωγή στη Συρία πλήθους καταναλωτικών αγαθών και οι εισαγωγές αφορούσαν κυρίως προϊόντα-πρώτες ύλες, για την μεταποιητική βιομηχανία. Τα μηχανήματα και εξοπλισμός κατείχαν την πρώτη θέση και ακολουθούσαν χημικά και παράγωγα, προϊόντα από μέταλλο και χάλυβα καθώς και ηλεκτρικός, ηλεκτρονικός και μηχανολογικός εξοπλισμός, υλικά μεταφορών και οχήματα, πλαστικά, συνθετικά νήματα και χαρτί. Κυριότεροι Οικονομικοί Εταίροι H Ε.Ε. παραμένει πρώτος οικονομικός εταίρος της Συρίας. Το εμπορικό ισοζύγιο εμφανίζεται θετικό για την Συρία, με σχετικά μικρό αλλά σταθερό πλεόνασμα. Οι τρεις κυριότεροι Ευρωπαίοι εταίροι της Συρίας είναι η Γερμανία, η Ιταλία και η Γαλλία. Οι κυριότερες εξαγωγές της Ε.Ε. στη Συρία κατά το 2007 αφορούσαν σε μηχανήματα και εξοπλισμό μεταφορών (30,3%), προϊόντα πετρελαίου (22,8%), βιομηχανικά είδη (12,1%) χημικά (11,6%), τρόφιμα (3,9%), πρώτες ύλες (3,8%) ποτά και καπνό (1,1%). Αντίστοιχα οι εισαγωγές της Ε.Ε. από την Συρία κατά το 2007, αφορούσαν κυρίως 13

πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου (86%), βιομηχανικά είδη (3,4%), πρώτες ύλες εκτός πετρελαίου (2,7%), τρόφιμα (2,3%), ζωικά και φυτικά έλαια (1,2%). Σημειωτέον ότι βάσει της Συμφωνίας Συνεργασίας Συρίας - Ευρωπαϊκής Ένωσης του 1977, καθώς και του Συστήματος των Γενικευμένων Προτιμήσεων GSP της Ε.Ε. τα συριακά βιομηχανικά προϊόντα που εξάγονται στην Ε.Ε. απολαμβάνουν Προτιμησιακής μεταχείρισης, όπως μειωμένων δασμών και ποσοστώσεων, άνευ αμοιβαιότητας. Η επικύρωση της Συμφωνίας Σύνδεσης της Συρίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση που προβλέπει εντός δωδεκαετίας, σταδιακά, πλήρη εξάλειψη των δασμών, ποσοτικών περιορισμών και άλλων εμποδίων στο εμπόριο μεταξύ Συρίας και Ε.Ε., μολονότι έχει μονογραφηθεί από τον Οκτώβριο του 2004 παραμένει σε εκκρεμότητα. Σύνολο Εξαγωγών Συρίας ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ Ε.Ε. (σε εκ. Ευρώ) Εξαγωγές στην Ε.Ε. Εξαγωγές στην Ε.Ε. (σε %) Σύνολο Εισαγωγών Συρίας Εισαγωγές από Συρία στην Ε.Ε. Εισαγωγές στην Ε.Ε. (σε %) Εμπορικό Ισοζύγιο Συρίας 2003 5,341 3,101 52,45 7,506 2,326 34,33-2,165 775 2004 18,959 2,567 50,91 20,879 2,480 20,37-1,920 86 2005 8,288 3,012 32,29 12,652 2,860 24,79-4,365 151 2006 9,713 3,483 32,52 14,929 3,003 22,22-5,216 480 2007-3,381 3,205 175 Στοιχεία: EUROSTAT και ΔΝΤ Εμπορικό Ισοζύγιο Συρίας/Ε.Ε. Η εφαρμογή από τον Ιανουάριο του 2007 της Συμφωνίας Ελευθέρου Εμπορίου Συρίας - Τουρκίας, υπήρξε εφαλτήριο για την αλματώδη άνοδο του διμερούς εμπορίου, που ήδη εκτιμάται στο 1 δις δολ. ΗΠΑ περίπου, καθώς και για την περαιτέρω προώθηση joint venture συνεργασιών και μεγάλης κλίμακας επενδυτικών προγραμμάτων Η Τουρκία τυγχάνει πρώτος επενδυτής στη Συρία με επενδύσεις άνω των 400 εκ δολ. ΗΠΑ που αναμένεται σύντομα να διπλασιασθούν. Βάσει της ανωτέρω Συμφωνίας τα συριακά προϊόντα εξάγονται πάραυτα από της εφαρμογής της, ελεύθερα, άνευ δασμών στην Τουρκία, και τα τουρκικά προϊόντα αντίστοιχα εξάγονται στη Συρία με εξαιρετικά μειωμένους δασμούς και διευκολύνσεις μέχρι την πλήρη εξάλειψή των σταδιακά, εντός 12ετίας. ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Η φιλελευθεροποίηση της συριακής αγοράς άρχισε προ τριετίας περίπου, αφότου σταδιακά επετράπη η εισαγωγή από το 2005 ενδυμάτων, αρωμάτων και καλλυντικών. Στη συνέχεια απελευθερώθηκε η εισαγωγή, σταδιακά, πλήθους προϊόντων, ιδιαίτερα μάλιστα από τον Σεπτέμβριο του 2007, τροφίμων, δερματίνων ειδών, επίπλων κ.ά, με εξαίρεση τα φάρμακα που παράγονται εγχωρίως, καθώς και ορισμένα αγαθά που καταγράφονται στο συνημμένο Παράρτημα Ι, για λόγους εθνικής ασφαλείας, θρησκευτικούς, και δημόσιας υγείας. Αποτέλεσμα της εν λόγω φιλελευθεροποίησης ήταν η δημιουργία μεγάλων Εμπορικών Κέντρων που περιλαμβάνουν και Super Market. Εξ αυτών τα σημαντικότερα είναι: το City Mall, το Town Center (www.towncenter-sy.com), το Souk Al Joum aa, το Cham City Center (www.chamcitycenter.com) και το Aswak Al Kheir. Σημειωτέων ότι στα σχέδια όλων των μεγάλων οικιστικών και τουριστικών έργων, που προβλέπεται να πραγματοποιηθούν προσεχώς στη Συρία και τα οποία ως επί 14

το πλείστον αφορούν σχετικές επενδύσεις με κεφάλαια από χώρες του Κόλπου, περιλαμβάνεται και η ίδρυση Εμπορικού Κέντρου. Η ανωτέρω φιλελευθεροποίηση της αγοράς περιόρισε σημαντικά τον ρόλο των μεγάλων εκείνων κρατικών Επιχειρήσεων-Οργανισμών που κατείχαν το μονοπώλιο εισαγωγής κατά τομέα προϊόντων, και οι οποίες παραδοσιακά διέθεταν δικό τους δίκτυο διανομής. Οι εν λόγω επιχειρήσεις εξυπηρετούν πλέον περιορισμένο αγοραστικό κοινό και κυρίως δημοσίους υπαλλήλους. Οι σημαντικότεροι εξ αυτών των Κρατικών Οργανισμών είναι : ο Οργανισμός Κατανάλωσης και Λιανικού Εμπορίου που κατείχε το μονοπώλιο διάθεσης ζάχαρης, καφέ, τεΐου κ.ά. και ο Οργανισμός Αποθήκευσης και Διάθεσης Αγροτικών και Ζωικών προϊόντων, που διέθετε φρούτα, λαχανικά κρέας και ψάρια σε χαμηλές τιμές καθορισμένες από το κράτος. Σημειωτέον ότι μετά την άνοδο των τιμών στα συγκεκριμένα είδη, από το φθινόπωρο του 2006, ο εν λόγω τελευταίος Οργανισμός ανέλαβε την εισαγωγή κατ αποκλειστικότητα, κατεψυγμένων κρεάτων και την διάθεσή τους στον ιδιωτικό τομέα. Σημαντικός είναι και ο Οργανισμός Διάθεσης Κλωστοϋφαντουργικών Ειδών (SOUNDOS), που διαθέτει είδη ενδύσεως παραγόμενα από τις κρατικές βιομηχανίες που εποπτεύει ο Οργανισμός Κλωστοϋφαντουργικών Βιομηχανιών, GOTI. Γενικά μέχρι πρόσφατα, το δίκτυο διάθεσης προϊόντων στη Συρία βασιζόταν στα παντοπωλεία, που εφοδιάζονταν από χονδρεμπόρους, συνήθως σε εβδομαδιαία βάση. Επι πλέον στις σημαντικότερες πόλεις όπως Δαμασκό, Αλέπο, Χομς, Λατάκια και Χαμά υπάρχουν τα γνωστά Σουκ, συγκεκριμένες παραδοσιακές αγορές που περιλαμβάνουν πλήθος μκροκαταστήματα διάθεσης παντός είδους προϊόντων. Η φιλελευθεροποίηση της αγοράς, η σημαντική ανάπτυξη των μέσων μεταφοράς, τα μεγάλα οικιστικά και τουριστικά έργα, έχουν συντείνει σημαντικά στην βελτίωση και ανάπτυξη των δικτύων διανομής, όπως μέσω των ως άνω Εμπορικών Κέντρων, καθώς και στην ταχεία πλέον προώθηση των αγαθών σε όλη την χώρα. Ο Κρατικός Γενικός Οργανισμός Εμπορίου και Διάθεσης (GHOTA), καθώς και η ιδιωτική εταιρεία RAMAK, κατέχουν αποκλειστικό δικαίωμα εισαγωγής διαφόρων «πολυτελών» και άλλων καταναλωτικών αγαθών και διάθεσης αυτών σε συγκεκριμένους διανομείς καθώς και στις ζώνες αφορολόγητων ειδών της χώρας. O GHOTA που υπάγεται στο Υπουργείο Οικονομίας και Εμπορίου, προμηθεύει τόσο την τοπική αγορά όσο και τις αφορολόγητες ζώνες, με είδη γνωστών διεθνών Οίκων όπως Olivetti, Omega κ.ά. Επίσης έχει την αποκλειστικότητα διάθεσης των αλκοολούχων ποτών στη Συριακή αγορά. Η ιδιωτική εταιρεία RAMAK (www.ram.dutyfree.net), που ανήκει στον κ. Rami Makhlouf διαχειρίζεται μονοπωλιακά, από το 1997, τα καταστήματα αφορολογήτων ειδών, στα αεροδρόμια της Δαμασκού και του Αλέπο, στα σύνορα με την Ιορδανία και τον Λίβανο και στα λιμάνια της Ταρτούς και της Λατάκιας. Οι εισαγωγές της που τυγχάνουν ιδιαίτερων διευκολύνσεων, αφορούν κυρίως σε είδη πολυτελείας γνωστών οίκων, όπως καλλυντικά, αρώματα, ενδύματα, ποτά, τσιγάρα, ζαχαρώδη, φωτογραφικές μηχανές και άλλες ηλεκτρικές οικιακές και μη συσκευές. Η μέθοδος πωλήσεων μέσω franchise, παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη και ιδιαίτερα αφότου επετράπη η εισαγωγή ετοίμων ενδυμάτων τέλη του 2005. Ηδη έχουν εγκατασταθεί οι γνωστές εταιρείες Kookai, Morgan, Mango, Celio, Promod, Zara, Cerutti, κ.ά. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 15

Η ανάπτυξη του Τουρισμού είναι σημαντική, και όπως εκτιμάται καλύπτει το 75% των συνολικών εσόδων του τομέα των υπηρεσιών (το υπόλοιπο καλύπτεται κυρίως α πό το διαμετακομιστικό εμπόριο), λόγω του σταθερά αυξανόμενου αριθμού Αράβων τουριστών. Η Συρία διαθέτει πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και εναλλαγή φυσικού περιβάλλοντος, όπως έρημο στο εσωτερικό της και ακρογιαλιές στα παράλια, που παραμένουν όμως ελάχιστα αξιοποιημένα. Η αύξηση των εσόδων από τον Τουρισμό και η προσέλκυση τουριστικών επενδύσεων αποτελούν προτεραιότητα της Κυβέρνησης που στοχεύει στα 7 εκ τουρίστες έως το 2010. Ο αριθμός τουριστών στη Συρία κατά το 2007 ανήλθε σε 3,19 εκ έναντι 3,06 εκ. το 2006 (δεν συμπεριλαμβάνονται επισκέψεις από γειτονικές χώρες διάρκειας μίας ημέρας καθώς και Σύρων του εξωτερικού). Υπήρξε αύξηση κατά 7,7% των τουριστών από την Ευρώπη, ήτοι 237.000 τουρίστες, ενώ ο αριθμός τουριστών από αραβικές χώρες παρέμεινε στα 2,23 εκ. Οι τουρίστες από την Τουρκία ανήλθαν στους 248.943, ενώ από τον Λίβανο μειώθηκαν από 0,82 εκ. το 2006 σε 0,66 το 2007. Ο αριθμός των ελλήνων τουριστών στη Συρία κατά το 2007, ανήλθε στις 6.000 έναντι 4.656 το 2006 και 4.801 το 2005. Τελευταία καταβάλλονται σοβαρές προσπάθειες για την ανάπτυξη του Τουρισμού στην Συρία με στόχο, μακροπρόθεσμα, τα έσοδα από αυτή την πηγή συναλλάγματος, να εξισορροπήσουν εν μέρει, την μείωση των εισροών από εξαγωγές πετρελαίου. Επί πλέον με ποσοστό ανεργίας επίσημα 9% και ανεπίσημα 15%, ο τουριστικός τομέα προσφέρει την δυνατότητα αύξησης τω ν θέσεων εργασίας άμεσα ή/και έμμεσα, μέσω της απασχόλησης εργατικού δυναμικού στις βιομηχανίες που εξυπηρετούν τον εν λόγω τομέα. Γενικά η ανάπτυξη του Τουρισμού εντάσσεται στις προτεραιότητες της Κυβέρνησης. Στο «Συνέδριο για Τουριστικές Επενδύσεις στην Συρία», που πραγματοποιήθηκε για τρίτη φορά, στη Δαμασκό τον Μάιο του 2007, προτάθηκαν για τουριστική αξιοποίηση, περιοχές που ανήκουν στο κράτος, με ιδιαίτερα ευνοϊκές προϋποθέσεις για τους ενδιαφερόμενους, που επί πλέον έχουν την δυνατότητα επιλογής του τρόπου εκμετάλλευσης (ενοικίαση, ΒΟΤ, αγορά). Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Τουρισμού περίπου 3,5 δις δολ.ηπα έχουν επενδυθεί στον τομέα αυτό κατά την τελευταία διετία και όπως προβλέπεται άλλα 3,3 δις δολ. ΗΠΑ, πρόκειται να επενδυθούν έως το 2010, προκειμένου να αντιμετωπισθεί το σημαντικότερο πρόβλημα στον τομέα αυτό, που είναι η ξενοδοχειακή ανεπάρκεια. Όπως εκτιμάται μέχρι το 2010, η χώρα θα διαθέτει περίπου 60.000 κλίνες. Οι περισσότερες επενδύσεις προέρχονται από χώρες του Κόλπου. Μέσα Δεκεμβρίου 2007 το Kharafi Group με έδρα το Κουβέιτ, στο πλαίσιο μίας σειράς επενδύσεων της εν λόγω εταιρείας στην Συρία ύψους 1 δις δολ. ΗΠΑ, άρχισε την εκτέλεση τουριστικού έργου συνολικού κόστους 217 εκ. που περιλαμβάνει ίδρυση ξενοδοχείου πέντε αστέρων και δυναμικότητας 900 κλινών. ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Από πλευράς Επενδύσεων η Συρία έχει άμεση ανάγκη σε όλους τους τομείς και ιδιαίτερα του Πετρελαίου και Φυσικού αερίου (αναζήτηση και εκμετάλλευση νέων 16

κοιτασμάτων-νέα διυλιστήρια), του Τουρισμού και της Βιομηχανίας και κυρίως της αγροτοβιομηχανίας. Εν τούτοις οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) είναι περιορισμένες. Παρά την άνοδο των επενδύσεων από 17% του ΑΕΠ το 2000, στο 26% το 2006 οι ΑΞΕ αντιπροσωπεύουν μόνο 20% του συνόλου και ποσοστό μόλις 1,7% του ΑΕΠ, προερχόμενες κυρίως από Τουρκία, Ιράν και Λίβανο καθώς και τις χώρες του Κόλπου. Για το 2007 οι ΑΞΕ εκτιμώνται στα 785 εκ. δολ. ΗΠΑ, έναντι 600 εκ. δολ. το 2006. Οι επενδύσεις από χώρες της Ε.Ε. το 2006 αντιπροσώπευαν μόλις το 11,7% των συνολικών αδειών που είχαν χορηγηθεί για εκτέλεση επενδυτικών προγραμμάτων και η αξία τους εκτιμάτο στο 18,8% περίπου, της συνολικής αξίας των ΑΞΕ στην Συρία. Από πλευράς Ε.Ε. πραγματοποιήθηκαν Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στη Συρία, κατά την τελευταία δεκαπενταετία κυρίως στη Βιομηχανία, και συγκεκριμένα από τις χώρες : Γερμανία 9, Μ. Βρετανία 3, Γαλλία 3, Κύπρο 3, Ισπανία 2, Ιταλία 2 και Ελλάδα 1 (2007-εταιρεία PALAPLAST). Οι Ευρωπαίοι επενδυτές καταλογίζουν έλλειψη διαφάνειας (π.χ. στα φυτουγειονομικά μέτρα, κ.ά) και δυσκολίες που προέρχονται από σειρά μη δασμολογικών εμποδίων, όπως χρονοβόρες και πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες, καθυστερήσεις στην απελευθέρωση των εγγυήσεων καλής εκτέλεσης των έργων, υψηλά προξενικά τέλη, εμπόδια στις μεταφορές κ.ά. Η νέα νομοθεσία περί Επενδύσεων (Π.Δ αρ.8/2007), καθώς και η σύσταση νέας Επιτροπής περί Επενδύσεων (Π.Δ. αρ. 2009/2007) αναμένεται πως θα συμβάλλουν ουσιαστικά στην ενίσχυση των Αμεσων Ξένων Επενδύσεων, εφόσον παρέχεται πλέον η δυνατότητα στους ξένους επενδυτές να αποκτού ν ιδιοκτησία επι τω ν χώρων και των εγκαταστάσεων της επένδυσης καθώς και να εξάγουν ελεύθερα τα κέρδη και τα επενδυμένα κεφάλαια Περίπου 185 επενδυτικά προγράμματα υπήχθησαν στον ανωτέρω νέο επενδυτικό νόμο στη διάρκεια του 2007, και αφορούσαν κυρίως ίδρυση βιομηχανιών συναρμολόγησης αυτοκινήτων, παραγωγής χάλυβος, τσιμέντου, ζάχαρης, ύαλου και κλωστοϋφαντουργικών. Σημαντικά κίνητρα για επενδύσεις στη Συρία αποτελούν επίσης, το φθηνό εργατικό δυναμικό που διαθέτει η χώρα, καθώς και οι Συμφωνίες Ελευθέρου Εμπορίου που έχει υπογράψει τόσο με 15 αραβικές χώρες (Συμφωνία GAFTA που ετέθη σε εφαρμογή από 01/01/2005), όσο και με την Τουρκία (που ετέθη σε εφαρμογή από 01/01/2007), ιδιαίτερα μάλιστα αν οι σχετικές επενδύσεις στοχεύουν πέραν της Συριακής αγοράς και σε εξαγωγές στις αγορές των εν λόγω χωρών. Οι ελεύθερες ζώνες που έχουν ιδρυθεί στη Συρία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για εγκατάσταση επιχειρήσεων που στοχεύουν σε εκτός Συρίας εξαγωγές. Από το 2003 επετράπη η διάθεση στη συριακή αγορά του 25% της εντός της ελεύθερης ζώνης παραγωγής. Ηδη λειτουργούν επτά Ελεύθερες Ζώνες στη Συρία και τέσσαρις Βιομηχανικές με αντίστοιχα περίπου πλεονεκτήματα, εκ των οποίων τρεις στη Δαμασκό και στα περίχωρα, δύο στη Λατάκια, μία στη Ταρτούς, μία στο Αλέπο, μία μικτή στα συροιορδανικά σύνορα (Deraa) και από μία στη Hassake, στο Deir-Ez-Zor και στη Homs. Προβλέπεται επίσης η ίδρυση δύο μικτών Ελεύθερων Ζωνών, στα συρο-τουρκικά και στα συρο-λιβανικά σύνορα, αντίστοιχα. Η εγκατάσταση στις εν λόγω ζώνες προϋποθέτει σχετική έγκριση του Υπουργείου Οικονομίας της Συρίας. Η προτεραιότητα παρέχεται κατά κανόνα στις βιομηχανίες που χρησιμοποιούν συριακές πρώτες ύλες, ή είναι συμπληρωματικές 17

εγχώριων βιομηχανιών, ή βασίζονται στις νέες τεχνολογίες, ή συμβάλλουν στη μείωση των εισαγωγών. Από πλευράς κινήτρων σημειώνεται ότι οι εγκατεστημένες στις Ελεύθερες Ζώνες επιχειρήσεις απαλλάσσονται των φορολογικών επιβαρύνσεων, για όσο διάστημα δεν δραστηριοποιούνται στη συριακή αγορά. ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Όπως προαναφέρθηκε η Κυβέρνηση, στο πλαίσιο της πολιτικής προσέλκυσης επενδύσεων ιδιαίτερα μάλιστα στον ενεργειακό και στον τουριστικό τομέα, προέβη στην έκδοση νέας Επενδυτικής νομοθεσίας ήτο ι Π. Διάταγμα αρ.8/2007, που κατήργησε ουσιαστικά τον Νόμο αρ.10/1991 περί Επενδύσεων, Σύμφωνα με τις βασικότερες ρυθμίσεις του ανωτέρω Π. Διατάγματος 8/2007, όλες οι εταιρείες που λειτουργούν στη χώρα υπάγονται σε ενιαία φορολογική νομοθεσία (ΠΔ 51/2006), οι ξένοι επενδυτές τυγχάνουν της ίδιας μεταχείρισης με τους Σύρους (όπως απόκτηση ιδιοκτησίας), και ο επαναπατρισμός των κερδών γίνεται χωρίς περιορισμούς. Με το Διάταγμα 9/2007 θεσπίστηκε μια νέα αρμόδια Αρχή για τις Επενδύσεις η Syrian Investment Commission" η οποία είναι επιφορτισμένη με την ενημέρωση των επενδυτών και την προβολή της χώρας ως επενδυτικού προορισμού. Το Π.Δ. 51/2006 προβλέπει από 01-01-07 μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων από το 35% στο 28% με δυνατότητα μείωσης στο 23% ή και περισσότερο, για επιχειρήσεις που εντάσσονται στον νέο Επενδυτικό Νόμο σε συνδυασμό με ευρύτερα ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση των απασχολουμένων. Νέοι Κανονισμοί εισήχθησαν σχετικά με την φιλελευθεροποίηση του εξωτερικού και εσωτερικού εμπορίου καθώς και τη διευκόλυνση των εξαγωγών. Επίσης περί τα τέλη του 2007, με σειρά Υπουργικών Αποφάσεων, πλήθος σημαντικών προϊόντων αφαιρέθηκαν από την «Αρνητική Λίστα» ειδών προς εισαγωγή στη Συρία. Σημειωτέον ότι η λίστα αυτή που έχει σχεδόν στο σύνολό της καταργηθεί δεν ισχύει για εισαγωγές από χώρες με τις οποίες η Συρία έχει υπογράψει Συμφωνίες Ελευθέρου Εμπορίου και συγκεκριμένα την Τουρκία και τις χώρες της Ζώνης Ελευθέρου Εμπορίου Αραβικών Χωρών (Συμφωνία GAFTA). Επίσης εντός του 2007 Εξεδόθη ο Νόμος αρ. 8/2007 περί Προδιαγραφών και Σημάτων που περιλαμβάνει επτά κεφάλαια και 159 άρθρα, με διατάξεις που αφορούν στα σήματα, στις γεωγραφικές ενδείξεις, στα βιομηχανικά σχέδια και στην προστασία των, στον αθέμιτο ανταγωνισμό καθώς και στη προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Ο εν λόγω νέος Νόμος αντικατέστησε το Διάταγμα αρ. 47 του 1946, το οποίο παραμένει σε ισχύ μόνο για όσα θέματα δεν ρυθμίζονται από τον ανωτέρω Νόμο. Στη διάρκεια του 2007 εξεδόθησαν και τα κατωτέρω νομοθετικά κείμενα: Π.Δ.61/2007 με το οποίο δόθηκε η δυνατότητα στις ατομικές και οικογενειακές επιχειρήσεις να μπορούν να λειτουργούν με τη μορφή μετοχικών εταιρειών. Π.Δ. 41/2007 με το οποίο ιδρύθηκε η Αρχή επί των Φόρων και Δασμών (General Commission for Taxes and Duties). Η εν λόγω Αρχή που απολαμβάνει οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας είναι επιφορτισμένη στο πλαίσιο της οικονομικής φιλελευθεροποίησης, με την σύνταξη και εφαρμογή ενός φορολογικού συστήματος 18

καθώς και με τον σχεδιασμό προγραμμάτων που θα εξυπηρετούν την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της χώρας. Νόμος 15/2007 με τον οποίο δόθηκε η δυνατότητα στο Νομισματικό Συμβούλιο της χώρας όπως χορηγεί άδειες λειτουργίας τραπεζικών ιδρυμάτων. Νόμος 67/2007 που διασαφηνίζει τα δικαιώματα του κράτους επί των πρώτων υλών που παράγονται από τις φυσικές πηγές της χώρας. Π.Δ. 46/2007 με το οποίο ιδρύθηκε τo Syrian Insurance Establishment που απολαμβάνει νομικής, διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας. Π.Δ. 17/2007 που εισήγαγε νέες ρυθμίσεις για τη λειτουργία οικοδομικών συνεταιρισμών. Π.Δ. 27/2007 με το οποίο ιδρύθηκε το Higher Institute for Water Management. Π.Δ. 110/2007 που αφορά στην ίδρυση της Βιομηχανικής Ζώνης στο Deir Ez Zour. Νόμος 33/2007 που αφορά στο εμπόριο, σε αντικατάσταση του σχετικού Διατάγματος 149/1949. Νόμος 32/2007 περί Επενδύσεων, βάσει του οποίου επιτρέπεται σε ξένους επενδυτές που είχαν ήδη επενδύσει με τον παλαιότερο επενδυτικό Νόμο 21/1958, να κατέχουν, ενοικιάζουν ή να επενδύουν σε ακίνητα και γη γενικότερα, για την ίδρυση ή επέκταση επενδύσεων στις βιομηχανικές ζώνες. Π.Δ. 60/2007 με το οποίο παρέχεται η δυνατότητα στο Συριακό Δημόσιο να εκδίδει ομόλογα. Νόμος 35/2007 με τον οποίο τίθενται κανόνες στους ετήσιους προϋπολογισμούς των διοικητικών Διαμερισμάτων της χώρας (Governorates). Νόμος 36/2008 με τον οποίο ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός για το οικονομικό έτος 2008. Η από ετών προβλεπόμενη υιοθέτηση του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας τελεί ακόμα υπό συζήτηση και έχει μετατεθεί για το 2009. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Ο συνολικός αριθμός των ιδιωτικών Τραπεζών στη Συρία κατά το 2007, ανήλθε σε 11 (εκ των οποίων τρεις Ισλαμικές), έναντι μόνο δύο το 2004. Τα κεφάλαια προέρχονται κατά κανόνα από γειτονικές χώρες και κυρίως από Λίβανο, Ιορδανία και Σαουδική Αραβία. Οι δύο Ισλαμικές Τράπεζες ιδρύθηκαν με κεφάλαια του Κατάρ και του Κουβέιτ αντίστοιχα και η τρίτη με κεφάλαια της Ιορδανίας και των ΗΑΕ. Επίσης επίκειται η ίδρυση με κεφάλαια από χώρες του Κόλπου (Μπαχρέιν και Κουβέιτ) της Syrian Gulf Bank και με κεφάλαια του Λιβάνου της Fransabank. Τα ξένα κεφάλαια στις υπόλοιπες ιδιωτικές Τράπεζες προέρχονται από: BEMO-SAUDI FRANSI Bank 27% κεφάλαια από την SAUDI FRANSI Bank της Σαουδικής Αραβίας (31% κεφάλαια της Γαλλικής Credit Agricole)και 22% από την Middle East Bank του Λιβάνου AUDI Bank 41% κεφάλαια απο αντίστοιχη Τράπεζα του Λιβάνου, 3% από AUDI Saradar Investement Bank, 2% από Lebanon Invest και 2% από τον Sheikh El Radji BYBLOS Bank, 41,5% κεφάλαια απο αντίστοιχη Τράπεζα του Λιβάνου και 7,5% από το Ταμείο του OPEC. ΒSO ( Bank of Syria and Overseas) 39% από αντίστοιχη Τράπεζα του Λιβάνου και 10% συμμετοχή της International Financial Corporation) και, 19

IBTF (International Bank for trade and Finances) 49% κεφάλαια από την δεύτερη σε μέγεθος Τράπεζα της Ιορδανίας, Housing Bank for Trade and Finance. ARAB bank of Syria με 49% κεφάλαια της ARAB bank. Η προοπτική προσέλκυσης ευρωπαϊκών κεφαλαίων, όπως επιθυμεί η Συρία δυσχεραίνεται ιδιαίτερα, μετά την πρόσφατη Απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών, να μην επιτραπεί η από καιρό αναμενόμενη αύξηση της συμμετοχής του ξένου κεφαλαίου στις ιδιωτικές Τράπεζες στην Συρία, ήτοι από το 49% στο 60%. Πέραν των ανωτέρω ιδιωτικών Τραπεζών, στη Συρία λειτουργούν επίσης με διακεκριμένες αρμοδιότητες, κατά τομέα δραστηριότητας, 6 κρατικές Τράπεζες, εκ των οποίων σημαντικότερη είναι η Εμπορική Τράπεζα της Συρίας. Μέχρι την ίδρυση ιδιωτικών Τραπεζών μέσω αυτής πραγματοποιούντο όλες οι διεθνείς τραπεζικές εργασίες. Τον Μάρτιο του 2006 οι ΗΠΑ, στο πλαίσιο των οικονομικών κυρώσεων που έχουν επιβάλλει στη Συρία από το 2004 (Accountability Act), επέβαλαν επίσης οικονομικές κυρώσεις στην Εμπορική Τράπεζα της Συρίας. Η συριακή Κυβέρνηση αποφάσισε πάραυτα όπως εφεξής οι συναλλαγές του δημόσιου τομέα με το εξωτερικό να διενεργούνται αποκλειστικά σε Ευρώ. Με Διάταγμα που υπεγράφη στις 15-08-07 αποφασίσθηκε η αποσύνδεση της συριακής λίρας από το δολάριο ΗΠΑ και η διακύμανσή της πλέον βάσει των Ειδικών Δικαιωμάτων Απόσυρσης SDR (Special Drawing Rights), του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (SDR: το εν λόγω καλάθι περιλαμβάνει: 44% δολ ΗΠΑ, 34% Ευρώ,11% γιεν, 11% στερλίνες). Στο πλαίσιο των μέτρων φιλελευθεροποίησης της οικονομίας θα πρέπει να υπογραμμισθεί η κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στον τομέα των ασφαλειών και η παραχώρηση τέλη του 2006 άδειας λειτουργίας σε επτά ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. (Διάταγμα αρ.43/2005). Η ασφαλιστική αγορά στη Συρία εκτιμάται στα 8 δις συριακές λίρες. Επίσης με το Π. Διάταγμα αρ.55/2006 που εκδόθηκε βάσει του Νόμου 22/2005, αποφασίσθηκε η ίδρυση του Χρηματιστηρίου Δαμασκού και της Επιτροπής Ομολόγων ως ανεξάρτητου Οργανισμού που θα συμβάλλει στη δημιουργία του κατάλληλου κλίματος για την προσέλκυση επενδύσεων και κεφαλαίων. Η έναρξη λειτουργίας του εν λόγω Χρηματιστηρίου προβλέπεται εντός του 2008. Στις 9 Οκτωβρίου 2007, υπεγράφη Νόμος που θα επιτρέπει στην Κεντρική Τράπεζα της Συρίας την έκδοση Κρατικών Ομολόγων βραχείας και μακροπρόθεσμης διάρκειας. Στόχος είναι η κάλυψη ελλειμμάτων του προϋπολογισμού, η προσφορά ενός επενδυτικού εργαλείου στις ιδιωτικές τράπεζες, αλλά και η προσέλκυση συριακών κεφαλαίων κατατεθειμένων στο εξωτερικό και που όπως υπολογίζεται υπερβαίνουν τα 60 δις δολ. ΗΠΑ. ΙΙ. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΙΜΕΡΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Α. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΔΙΜΕΡΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 20

Όπως προκύπτει από τον κατωτέρω πίνακα, το εμπορικό ισοζύγιο της Ελλάδος με την Συρία είναι χρόνια πλεονασματικό. Ο όγκος του διμερούς εμπορίου κατά την τρ ιετία 2004 έως και 2006 είχε διπλασιασθεί, σε σχέση με το 2003, φθάνοντας στα 180 εκ. Ευρώ, εκ των οποίων άνω των 160 εκ. Ευρώ ελληνικές εξαγωγές στη Συρία και 19 εκ. Ευρώ περίπου, συριακές εξαγωγές στην Ελλάδα. Η ανωτέρω ανοδική πορεία του διμερούς εμπορίου δεν συνεχίσθηκε κατά το 2007. Ο όγκος των διμερών συναλλαγών κυμάνθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα έναντι του 2006, λόγω της σοβαρής μείωσης των εξαγωγών μας σε προϊόντα πετρελαίου, γεγονός που οφείλεται στην μεταβλητότητα της συγκεκριμένης αγοράς, καθώς και στην πλήρη πλέον απουσία εξαγωγών ζάχαρης. Σημειωτέον ότι το 2006 οι εξαγωγές μας στη Συρία σε ζάχαρη είχαν ανέλθει σε αξία στα 32 εκ Ευρώ. Εντός του 2007 όμως ιδρύθηκαν στη Συρία τρία εργοστάσια ζάχαρης, που όπως προβλέπεται σύντομα θα καταστήσουν τη χώρα εξαγωγέα στο εν λόγω προϊόν. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΔΙΜΕΡΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΡΙΑΣ (ΣΕ ΧΙΛ.ΕΥΡΩ) 2002 2003 2004 2005 2006 ΕΛΛΑΔΑ ΕΞΑΓΩΓΕΣ 34.648 76.349 77.061 157.424 161.262 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ 14.015 19.412 17.565 19.598 18.946 ΟΓΚΟΣ 48.643 95.761 94.626 177.022 180.208 ΙΣΟΖΥΓΙΟ 20.633 56.937 59.496 137.826 142.316 Η εικόνα του διμερούς εμπορίου κα τά το 2007 διαμορ φώθηκε ως εξής: ΣΤΑΤΙΣΤΙΚ Α ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΙΜΕΡΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΕΛΛΑ ΟΣ - ΣΥΡΙΑΣ (ΣΕ ΕΥΡΩ) 2006 2007 ΜΕΤΑΒΟΛΗ % ΕΞΑΓΩΓΕΣ 161.261.906 65.688.850-59 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ 18.945.986 25.580.470 35 ΟΓΚΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 180.207.892 91.269.320-49 ΙΣΟΖΥΓΙΟ 142.315.920 40.108.380-72 Ο κάτωθι πίνακας που αφ ορά στην εξέλιξη των εξαγωγών πετρελαιοειδών και ζάχαρης, δίνει μια σαφή εικόν α σχετικά με την πτώση των εξαγωγών στα προϊόντα αυτά και κατά συνέπεια την μεγάλη μείωση του διμε ρούς όγκου εμπορίου. ΠΡΟΪΟΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΞΙΑ (ΕΥΡΩ) 2006 ΑΞΙΑ (ΕΥΡΩ) 2007 ΜΕΙΩΣΗ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΒΕΝΖΙΝΗ 27.10.11.45 10.952.469 759.707-10.192.762 ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΑΥΣΗΣ 27.10.19.45 51.667.258 470.631-51.196.627 ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΑΥΣΗΣ 27.10.19.49 548.948 352.663-196.285 ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΑΥΣΗΣ 27.10.19.41 2.176.104 0-2.176.104 ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΑΥΣΗΣ 27.10.19.65 235.315 0-235.315 ΛΙΠΑΝΤΙΚΑ 27.10.19.99 11.905.556 1.139.390-10.766.166 ΖΑΧΑΡΗ ΑΣΠΡΗ 17.01.99.10 32.006.939 0-32.006.939 ΣΥΝΟΛΟ -106.770.198 21