ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Α.Ε. ΖΗΤΗΣΗ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΧΙΟΥ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΙΣ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 2004
ΖΗΤΗΣΗ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΧΙΟΥ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΔΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ Σύμφωνα με την έρευνα πεδίου της ΠΑΕΠ που διενεργήθηκε το 2003 σε αντιπροσωπευτικό δείγμα επιχειρήσεων όλης της χώρας, στο Νομό Χίου δραστηριοποιούνται 3.468 επιχειρήσεις. Τα συμπεράσματα για το Νομό Χίου προκύπτουν από την ανάλυση των στοιχείων που συλλέχθηκαν από 56 επιχειρήσεις. Στον κλάδο του εμπορίου δραστηριοποιούνται οι περισσότερες επιχειρήσεις του Νομού, ακολουθούμενες από επιχειρήσεις στους κλάδους των ξενοδοχείωνεστιατορίων και της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας. Συγκριτικά με το σύνολο της χώρας, στο Νομό Χίου υπερεκπροσωπείται η δραστηριότητα στους κλάδους των μεταποιητικών βιομηχανιών και των κατασκευών ενώ υποεκπροσωπείται η δραστηριότητα στον κλάδο της γεωργίας, της αλιείας των ορυχείων, της εκπαίδευσης, της υγείας, της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας καθώς και των άλλων δραστηριοτήτων παροχής υπηρεσιών υπέρ του κοινωνικού συνόλου. Διαφοροποίηση σχετικά με το σύνολο της χώρας επισημαίνεται και σχετικά με το μέγεθος των επιχειρήσεων δεδομένου ότι στο Νομό Χίου το 0,5% των ιδιωτικών επιχειρήσεων απασχολεί περισσότερους από 10 εργαζόμενους έναντι 3,7% των ιδιωτικών επιχειρήσεων στο σύνολο της χώρας. Η κλαδική διάρθρωση των επιχειρήσεων στο Νομό Χίου παρουσιάζεται στον Πίνακα 1. Πίνακας 1: Κλαδική διάρθρωση των ιδιωτικών επιχειρήσεων στο Νομό Χίου Κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας Αριθμός επιχειρήσεων Ποσοστό Μεταποιητικές βιομηχανίες 625 18,0% Κατασκευές 445 12,8% Χονδρικό και λιανικό εμπόριο 1641 47,3% Ξενοδοχεία και εστιατόρια 568 16,4% Διαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκμισθώσεις, εμπορικές 189 5,4% δραστηριότητες Σύνολο 3468 100% Πηγή: Έρευνα πεδίου ΠΑΕΠ 2003 2
Στις 3.468 επιχειρήσεις του νομού, απασχολούνται 7.001 εργαζόμενοι εκ των οποίων το 67,1% είναι άνδρες και το 32,9% γυναίκες. Στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο απασχολείται το 42,5% των εργαζομένων του νομού, στις μεταποιητικές βιομηχανίες το 24,5% των εργαζομένων και στα ξενοδοχεία-εστιατόρια το 19,7%. Οι γυναίκες απασχολούνται συχνότερα στον κλάδο του εμπορίου, και των ξενοδοχείωνεστιατορίων. Η διάρθρωση της απασχόλησης στους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας απεικονίζεται στον Πίνακα 2. Πίνακας 2: Διάρθρωση της απασχόλησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων στο Νομό Χίου κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας Αριθμός εργαζομένων Ποσοστό Μεταποιητικές βιομηχανίες 1707 24,5,% Κατασκευές 739 10,5% Χονδρικό και λιανικό εμπόριο 2979 42,5% Ξενοδοχεία και εστιατόρια 1376 19,7% Διαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκμισθώσεις, εμπορικές 189 2,7% δραστηριότητες Σύνολο 7001 100,0% Πηγή: Έρευνα πεδίου ΠΑΕΠ 2003 Στη συνέχεια παρουσιάζουμε συνοπτικά στοιχεία για τη ζήτηση ειδικοτήτων και δεξιοτήτων στο Νομό Χίου στηριζόμενοι στην ανάλυση των στοιχείων της έρευνας πεδίου. Αρχικά παρουσιάζουμε τις κλαδικές εκτιμήσεις των επιχειρήσεων του νομού σχετικά με την εκτιμώμενη μεταβολή της απασχόλησης σε 3 έτη. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε την επαγγελματική διάρθρωση της απασχόλησης το 2003 και την προσδοκώμενη επαγγελματική διάρθρωση της απασχόλησης το 2006 σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των υπευθύνων των επιχειρήσεων. Ακολουθεί η παρουσίαση των κενών θέσεων στις επιχειρήσεις κατά επάγγελμα, κλάδο και διάρκεια κατά την οποία οι θέσεις παραμένουν κενές. Τέλος παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας σχετικά με τις δεξιότητες και τα προσόντα των εργαζομένων. Για την παρουσίαση των κλαδικών εκτιμήσεων μεταβολής της απασχόλησης χρησιμοποιούνται δύο δείκτες οι οποίοι περιέχονται στον Πίνακα 3: 3
i) στην πέμπτη στήλη του πίνακα υπολογίζεται για κάθε κλάδο ο αριθμός των επιχειρήσεων οι οποίες αναμένουν αύξηση του προσωπικού τους σε 3 έτη μείον οι επιχειρήσεις που αναμένουν μείωση του προσωπικού τους στο ίδιο διάστημα, ii) στην έκτη στήλη του πίνακα συγκρίνεται ο προηγούμενος δείκτης με τον αριθμό επιχειρήσεων του κάθε κλάδου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των δεικτών αυτών δεν είναι ιδιαίτερα θετικές οι εκτιμήσεις των επιχειρήσεων του Νομού Χίου για την αύξηση της απασχόλησης για κανένα κλάδο. Ακόμα και στους δυναμικότερους κλάδους του νομού, τους κλάδους της μεταποίησης και του εμπορίου, η αύξηση της απασχόλησης αναμένεται να είναι χαμηλότερη συγκριτικά με τις τάσεις των κλάδων αυτών στο σύνολο της χώρας. Οι υπόλοιποι κλάδοι στο Νομό Χίου εμφανίζουν σημαντικά μικρότερο δυναμισμό συγκριτικά με το σύνολο της χώρας. Πίνακας 3: Κατανομή των ιδιωτικών επιχειρήσεων του Νομού Χίου ανάλογα με την αναμενόμενη μεταβολή της απασχόλησης σε τρία έτη κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Κλάδος οικονομικής Σύνολο Αριθμός Αριθμός Δ=Β-Γ Δ/Α*100 δραστηριότητας επιχειρήσεων του κλάδου (Α) επιχειρήσεων που αναμένουν αύξηση του προσωπικού (Β) επιχειρήσεων που αναμένουν μείωση του προσωπικού (Γ) Μεταποιητικές 625 28 0 28 4,5% βιομηχανίες Κατασκευές 445 0 0 0 0% Χονδρικό και 1641 62 0 62 3,8% λιανικό εμπόριο Ξενοδοχεία και 568 0 0 0 0% εστιατόρια Διαχείριση ακίνητης 189 0 0 0 0% περιουσίας, εκμισθώσεις, εμπορικές δραστηριότητες Σύνολο 3468 91 0 91 2,6% Πηγή: Έρευνα ΠΑΕΠ 2003 4
Η επαγγελματική διάρθρωση της απασχόλησης το 2003 και η προσδοκώμενη επαγγελματική διάρθρωση της απασχόλησης το 2006 σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ίδιων των υπευθύνων των επιχειρήσεων παρουσιάζεται στον Πίνακα 4. Συνολικά αναμένεται αύξηση της απασχόλησης κατά 122 θέσεις. Σημαντικότερες αυξήσεις θέσεων απασχόλησης εντοπίζονται για υπαλλήλους εξυπηρέτησης πελατών και για πωλητές καταστημάτων. Ειδικότητες Πίνακας 4: Παρούσα και αναμενόμενη διάρθρωση της απασχόλησης στις ιδιωτικές επιχειρήσεις του Νομού Χίου 1 Αριθμός Προσδοκώμενος εργαζομένων το αριθμός εργαζομένων 2003 το 2006 Διευθύνοντες και ανώτερα στελέχη επιχειρήσεων με 10 ή περισσότερους εργαζόμενους Διευθύνοντες επιχειρηματίες και προϊστάμενοι επιχειρήσεων που απασχολούν μέχρι 9 άτομα Μεταβολή απασχόλησης 2006-2003 35 35 0 3184 3157-27 Αρχιτέκτονες, μηχανικοί απόφοιτοι 216 216 0 Πολυτεχνείου Βιολόγοι, γιατροί 90 90 0 Λογιστές, στελέχη επιχειρήσεων 28 28 0 (απόφοιτοι ΑΕΙ) Πρόσωπα που ασκούν επιστημονικά, 82 82 0 καλλιτεχνικά επαγγέλματα Ειδικευμένοι επί των πωλήσεων, 41 44 3 χρηματιστές, κτηματομεσίτες Υπάλληλοι γραφείου 156 160 4 Υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών 100 141 41 Απασχολούμενοι στην παροχή 667 676 9 προσωπικών υπηρεσιών Πωλητές 313 382 69 Μεταλλωρύχοι, λατόμοι 8 10 2 Τεχνίτες ανέγερσης και αποπεράτωσης 596 596 0 κτιρίων και άλλων δομικών έργων Μηχανικοί, εφαρμοστές και συντηρητές 390 393 3 μηχανών Τεχνίτες επεξεργασίας τροφίμων 27 27 0 Τεχνίτες επεξεργασίας ξύλου, 186 186 0 επιπλοποιοί Οδηγοί μέσων μεταφοράς και χειριστές 64 68 4 κινητού εξοπλισμού Πλανόδιοι πωλητές, οικιακοί βοηθοί 49 49 0 1 Επισημαίνεται ότι η απασχόληση αφορά μισθωτούς και ιδιοκτήτες σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Οι αυτοαπασχολούμενοι που δεν έχουν συστήσει επιχείρηση δεν καλύπτονται από την έρευνα. 5
Ανειδίκευτοι εργάτες ορυχείων, 483 493 10 κατασκευών, μεταποίησης Σύνολο 7001 7123 122 Πηγή: Έρευνα ΠΑΕΠ 2003 Η ύπαρξη κενών θέσεων στις επιχειρήσεις κατά επάγγελμα, κλάδο και διάστημα κατά το οποίο οι θέσεις παραμένουν κενές παρουσιάζεται στον Πίνακα 5. Τα συμπεράσματα που απορρέουν από την εξέταση των κενών θέσεων είναι συμβατά με αυτά που απορρέουν από τη σύγκριση της υπάρχουσας και της προσδοκώμενης μεταβολής της επαγγελματικής διάρθρωσης της απασχόλησης. Ο μεγαλύτερος αριθμός κενών θέσεων στις ιδιωτικές επιχειρήσεις του Νομού Χίου αφορά υπαλλήλους γραφείου. Οι περισσότερες από αυτές είναι θέσεις ταμείων ή υπαλλήλων έκδοσης εισιτηρίων, αλλά δεν επισημαίνεται κάποια δυσκολία εύρεσης προσωπικού. Καταγράφονται επίσης κάποιες κενές θέσεις εργασίας για απασχολούμενους στην παροχή υπηρεσιών συγκεκριμένα, για πωλητές σε καταστήματα για τις οποίες επισημαίνονται δυσκολίες πλήρωσης. Πίνακας 5: Κενές θέσεις κατά επάγγελμα, κλάδο και διάρκεια ανεργίας Επάγγελμα Αριθμός κενών θέσεων Κλάδος/ κλάδοι οικονομικής Διάστημα κατά το οποίο οι περισσότερες θέσεις παραμένουν κενές δραστηριότητας Γραμματείς 3 Εμπόριο Μεγαλύτερο των 6 μηνών Ταμίες-έκδοση εισιτηρίων 9 Εμπόριο Μικρότερο των 6 μηνών Πωλητές σε καταστήματα 5 Εμπόριο Μεγαλύτερο των 6 μηνών Πηγή: Έρευνα ΠΑΕΠ 2003 Όσον αφορά στα προσόντα και τις δεξιότητες των εργαζομένων στο γενικό ερώτημα για το σύνολο των εργαζομένων της επιχείρησης οι περισσότεροι εργοδότες ή υπεύθυνοι προσωπικού επισημαίνουν ότι τις περισσότερες φορές οι εργαζόμενοι προσαρμόζονται στις απαιτήσεις των θέσεων στις οποίες έχουν προσληφθεί. Ειδικότερα για τους άνδρες εργαζόμενους μόλις στο 1,8% των επιχειρήσεων θεωρούν ότι τα προσόντα και οι δεξιότητές τους δεν επαρκούν για τις θέσεις που κατέχουν ενώ το 3,5% των επιχειρήσεων εκφράζουν τα ίδια παράπονα για τις γυναίκες που απασχολούν. Για τους άνδρες και τις γυναίκες εργαζόμενους τα κυριότερα παράπονα εκφράζονται από τους υπευθύνους επιχειρήσεων στον κλάδο της μεταποίησης. Αναλυτικότερα, σχετικά με τις δεξιότητες, τα προσόντα και τις ικανότητες που λείπουν από συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες, από την έρευνα πεδίου προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα. Μεγάλο μέρος των ανωτέρων διευθυντικών 6
στελεχών δεν έχει πτυχίο, γνώση Η/Υ, και γνώση ξένων γλωσσών. Αναφορικά με τους απασχολούμενους που ασκούν επιστημονικά και συναφή επαγγέλματα, άνω των 2/3 έχουν ελλιπή γνώση Η/Υ και σε μικρότερο βαθμό ελλιπή γνώση ξένων γλωσσών. Αναφορικά με τους τεχνολόγους, τεχνικούς και ασκούντες συναφή επαγγέλματα, αναφέρεται ότι οι μισοί περίπου δεν έχουν το απαιτούμενο πτυχίο (από ΤΕΙ) ούτε την απαιτούμενη γνώση Η/Υ. Για τους υπαλλήλους γραφείου η πλειοψηφία δεν έχει πτυχίο, περίπου το ένα-πέμπτο έχει ελλιπή γνώση Η/Υ, και περί το 14% δεν έχει γνώση ξένων γλωσσών. Για τους απασχολούμενους στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές καταστημάτων επισημαίνεται η έλλειψη πτυχίου. Από τους ειδικευμένους τεχνίτες λείπουν συχνά το πτυχίο, η γνώση Η/Υ και οι ξένες γλώσσες. Για τους χειριστές μηχανημάτων το κυριότερο πρόβλημα είναι η γνώση ξένων γλωσσών. Τέλος για τους ανειδίκευτους εργάτες το κυριότερο πρόβλημα που καταγράφεται είναι η έλλειψη ικανότητας επίλυσης προβλημάτων. Τα συμπεράσματα της ανάλυσης της ζήτησης ειδικοτήτων και δεξιοτήτων στο Νομό Χίου δείχνουν την εικόνα στασιμότητας για αρκετούς κλάδους και χαμηλές προσδοκίες ανάπτυξης για δύο μόνο κλάδους (εμπόριο, μεταποίηση). Στο σύνολο της οικονομίας αλλά και στους επιμέρους κλάδους η εικόνα των επιχειρήσεων του Νομού Χίου είναι δυσμενέστερη συγκριτικά με την εικόνα για το σύνολο της χώρας. Όσον αφορά τη μεταβολή της απασχόλησης, μόνο για τους υπαλλήλους γραφείου αναμένεται αύξηση της απασχόλησης σε χρονικό ορίζοντα τριών ετών. Όσον αφορά στις ελλείψεις προσόντων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων για συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες, τα αποτελέσματα της έρευνας μπορούν να αξιοποιηθούν στο σχεδιασμό κατάλληλων προγραμμάτων επαγγελματικής εμπειρίας και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για τις συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες. 7