04.1 Tάπες (οι) ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ «Καταγραφή της πολεοδομικής και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των αξιόλογων οικισμών του Νομού Λασιθίου για τη μελλοντική ένταξή τους σε θεσμικό πλαίσιο προστασίας» 04.1 Tάπες (οι) Ομάδα 4 Αντώνιος ΧΟΥΡΔΑΚΗΣ, αρχιτέκτονας Απόστολος ΠΕΤΡΑΚΗΣ, αρχιτέκτονας Βασίλειος ΔΕΣΠΟΤΑΚΗΣ, αγρονόμος - τοπογράφος Ιωάννης ΤΣΙΧΛΗΣ, πολιτικός μηχανικός Δέσποινα ΛΟΥΚΑΔΑΚΗ, αρχιτέκτονας

ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛ. ΚΡΗΤΗΣ «Καταγραφή της πολεοδομικής και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των αξιόλογων οικισμών του Νομού Λασιθίου για τη μελλοντική ένταξή τους σε θεσμικό πλαίσιο προστασίας» Ομάδα 4 Αντώνιος ΧΟΥΡΔΑΚΗΣ, Απόστολος ΠΕΤΡΑΚΗΣ, Βασίλειος ΔΕΣΠΟΤΑΚΗΣ, Ιωάννης ΤΣΙΧΛΗΣ, Δέσποινα ΛΟΥΚΑΔΑΚΗ ΤΕΥΧΟΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ Tάπες, οι Το περιεχόμενο του παρόντος τεύχους είναι αποτέλεσμα βιβλιογραφικής έρευνας, συνεντεύξεων και επιτόπιας αυτοψίας του οικισμού Τάπες Κριτσάς που πραγματοποιήθηκε από την ομάδα εργασίας το Σάββατο, 30 Οκτωβρίου 2010. 1. ΟΙΚΙΣΜΟΣ - ΤΟΠΟΣ ΤΟΠΙΟ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Οικισμός του δημοτικού διαμερίσματος Κριτσάς του Δήμου Αγίου Νικολάου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 560 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και απέχει από τον Άγιο Νικόλαο 12,5 χιλιόμετρα, ακολουθώντας τη διαδρομή Άγιος Νικόλαος Μέσα Λακώνια Τάπες. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 έχει 113 μόνιμους κάτοικους. Το όνομα του οικισμού, σύμφωνα με άρθρο του Λεωνίδα ΚΛΩΝΤΖΑ στην εφημερίδα ΑΝΑΤΟΛΗ, πιθανόν να προέρχεται από το λατινικό Tapes: υπόστρωμα, χαλί και ίσως έχει μορφολογική προέλευση. Κατά τον Α. ΜΑΚΡΑΚΗ, το όνομα ίσως έχει σχέση με τη λέξη πέρασμα, καθώς ένα σημαντικό μονοπάτι ξεκινούσε από το Μέσα Λασίθι, περνούσε κάτω από τη Τζίβη και την Πηγή του Κυνηγού για να καταλήξει στον οικισμό. Μία ακόμα πιθανή προέλευση του ονόματος είναι το ρήμα ταπώνω (βουλώνω, κλείνω με τάπα), αφού ο οικισμός βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του ρέματος που διασχίζει το φαράγγι της Κριτσάς. Αναφέρεται στην επαρχία Μεραμπέλλου το 1577 από το Fr. BAROZZI ως Tapes και στη συνέχεια από τον Καστροφύλακα το 1583, από τον Fr. BASILICATA το 1630, ενώ δεν αναφέρεται τόσο στην τούρκικη απογραφή του 1671, όσο και την επόμενη, αιγυπτιακή του 1834. Ο οικισμός είναι ημιορεινός και βρίσκεται στην πλαγιά ενός ρέματος στις παρυφές της κορυφής Κορακιά του όρους Τζίβη. Η προέκταση του ρέματος αυτού προς την Κριτσά σχηματίζει το φαράγγι της Κριτσάς, μήκους 13 χιλιομέτρων, με εντυπωσιακή χλωρίδα και πληθώρα ενδημικών φυτών και πουλιών. Μέχρι το υψόμετρο του οικισμού και γύρω από αυτόν υπάρχουν καλλιέργειες ελαιοδέντρων, ενώ ψηλότερα του οικισμού συναντάται κυρίως η τυπική άγρια θαμνώδης βλάστηση των ημιορεινών και ορεινών περιοχών της Κρήτης. Δυτικότερα του οικισμού βρίσκεται το κυπαρισσόδασος της Τζίβης, που αποτελεί τον πιο αξιόλογο πυρήνα κυπαρισσιού στην Ανατολική Κρήτη. Η προσέλευση στον οικισμό μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω εθνικής οδού Λασιθίου περνώντας από τους οικισμούς Βλάχηδες, Έξω Λακώνια, Μαρνέλληδες και Μαργέλι, ενώ από 1

Αγ. Νικόλαο μέσω Λατούς, Μαρδάτι, και Κριτσά. Οι Τάπες είναι χτισμένες μεταξύ «βράχων», σε ένα ενδιαφέρον ανάγλυφο που «αγκαλιάζει» τον οικισμό. Πιθανότατα η θέση του αυτή, να στόχευε στην προστασία του οικισμού από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Όμως παράλληλα αυτό που επίσης επιτυγχάνει είναι να αποκόπτει οπτικά τον οικισμό από τα γύρω χωριά, δίνοντας έτσι την εντύπωση ενός πιο απομονωμένου οικισμού. Παρ αυτά η θέα προς τη φύση είναι ακόμη και σήμερα εξαιρετική, χωρίς ιδιαίτερες αλλοιώσεις. Ως τοπικό κέντρο στην περιοχή ήταν από παλαιότερα ο οικισμός της Κριτσάς. Ως μεγαλύτερο χωριό η Κριτσά εξυπηρετούσε σε αρκετούς τομείς τα γύρω χωριά, κατάσταση που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα σε μικρότερο βαθμό. Το δίκτυο συγκοινωνίας της περιοχής βρίσκεται σε μέτρια κατάσταση και η σύνδεση των οικισμών είναι επίσης μέτρια. Παρατηρείται ότι πρόσβαση στον οικισμό των Ταπών υπάρχει από δύο διαδρομές, δείγμα ευελιξίας επικοινωνίας των οικισμών. Οι διαδρομές αυτές ενώνονται σε κάποιο σημείο και συνεχίζουν ως μία ενιαία διαδρομή προς τις Τάπες. Δεν αναφέρεται και δεν έχουν προγραμματιστεί επεκτάσεις είτε συντηρήσεις οδών που συνδέουν τους οικισμούς. Ο δομημένος ιστός των Ταπών δεν μπορεί να χαρακτηριστεί πυκνός. Μάλιστα παρουσιάζει μια ιδιομορφία: είναι χωρισμένος σε δύο ενότητες, με απόσταση γύρω στα 500μ, ενώ μεταξύ τους υπάρχει το νεκροταφείο του χωριού. Το πρώτο κομμάτι κατά την είσοδο στον οικισμό, αποτελεί το μικρότερο από τα δύο, χαρακτηρίζεται από κατοικίες και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όσον αφορά την κίνηση μεταξύ των κατοικιών και τη σχέση δημόσιου και ιδιωτικού χώρου. Δεν υπάρχουν καθαρά όρια που διαχωρίζουν αυτά τα δύο και παρατηρείται ότι η κίνηση μεταξύ των κτισμάτων περιορίζεται στην κίνηση των πεζών. Το ΙΧ δεν εισέρχεται σε αυτό το κομμάτι του οικισμού, δεν υπάρχει και λόγος άλλωστε εφόσον οι αποστάσεις είναι μικρές. Είναι πιθανό στο πρώτο τμήμα του οικισμού, παλαιότερα να μην ήταν αμιγώς κατοικία, όπως σήμερα αλλά να είχε βοηθητικές λειτουργίες του οικισμού. Ίσως για αυτό το λόγο ο οικισμός είναι χωρισμένος σε δύο τμήματα: η ιδιωτικοποίηση του χώρου κατοικίας. Το δεύτερο τμήμα παρουσιάζει μεγαλύτερη ανάπτυξη και εξέλιξη και συγκεντρώνει τις βοηθητικές λειτουργίες του χωριού σε συνδυασμό με κατοικία. Ομοίως και εδώ, η κίνηση μεταξύ των κτισμάτων εμπλέκει το δημόσιο χώρο με τον ιδιωτικό με την διαφορά ότι αυτό γίνεται σε μικρότερο βαθμό και το ΙΧ κυκλοφορεί με μεγαλύτερη άνεση. Σε τμήματα του οικισμού υπάρχουν εγκαταλελειμμένα κτίσματα σε κακή κατάσταση δυστυχώς όχι με τόσο αξιόλογα χαρακτηριστικά. Γενικότερα η μορφολογία του οικισμού διατηρεί χαρακτηριστικά από παραδοσιακό κρητικό χωριό, με κατοικίες δομημένες από πέτρα περιοχής και κτίσματα χαμηλού ύψους. 2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Η ημιορεινή θέση του οικισμού ωφελεί τόσο τις γεωργικές, όσο και τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και, όπως αναφέρει και ο Στ. ΣΠΑΝΑΚΗΣ, τα τυροκομικά προϊόντα τους είναι εκλεκτά. Το χαμηλότερο τμήμα του οικισμού, που αποτελεί και διακριτή οικιστική ενότητα, αναφέρεται και ως Χάνια, πράγμα που υποδηλώνει ότι σε παλαιότερη εποχή ο οικισμός παρείχε, λόγω της θέσης του κατά μήκος της διαδρομής από τον Άγιο Νικόλαο προς το Μέσα Λασίθι, τη δυνατότητα διαμονής σε όσους από αυτούς που μετακινούνταν κατά μήκος της το επιθυμούσαν. Αναφέρεται ότι παλαιότερα στην γύρω περιοχή υπήρχαν εργαστήρια πηλοπλαστικής, χωρίς να υπάρχει σήμερα κάτι που να το αποδεικνύει. 2

Σήμερα ο οικισμός διαθέτει έντονα χαρακτηριστικά εγκατάλειψης και απομόνωσης. Η σταθερή μείωση του πληθυσμού του κατά 16 % κάθε δεκαετία (από 223 κάτοικους το 1961 σε 113 κατοίκους το 2001), η ελάχιστη οικοδομική δραστηριότητα και το μεγάλο ποσοστό άδειων και εγκαταλελειμμένων κτισμάτων, είναι ενδείξεις που κάνουν σαφές το μέγεθος των παραπάνω. Σ αυτό συμβάλλει και η μικρή οδική συνδεσιμότητα και η κακή προσβασιμότητα του οικισμού λόγω του μη ανεπτυγμένου και μη επαρκώς διατηρημένου τοπικού οδικού δικτύου του. Ο μικρού πλάτους, ασφαλτοστρωμένος και κατά το ήμισυ συντηρημένος δρόμος που τερματίζει στον οικισμό αποτελεί τη μοναδική σύνδεση του οικισμού με την πρωτεύουσα του νομού και με την έδρα του δημοτικού του διαμερίσματος, την Κριτσά. 3. ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ Ο οικισμός είναι οριοθετημένος με την υπ αριθμό 2355/15.ΜΑΪ.1986 απόφαση Νομάρχη Λασιθίου, όπως αυτή δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 658 Δ στις 11.ΑΥΓ.1986 και κατατάσσουν τον οικισμό σε αδιάφορο και στάσιμο. Αποτελείται από τρεις διακριτές οικοδομικές ενότητες. Η δεύτερη σε μέγεθος και χαμηλότερη υψομετρικά συναντάται πρώτη, καθώς προσεγγίζει κανείς τον οικισμό. Πυκνοδομημένη, με στενούς, μη προσβάσιμους στο αυτοκίνητο δρόμους, σχηματίζει ένα ενιαίο και ομοιόμορφο πολεοδομικό σύνολο από μονώροφα, επί το πλείστο, και διώροφα κτίρια παρόμοιου όγκου και διαστάσεων. Ο δημόσιος χώρος είναι σχεδόν εξολοκλήρου διαστρωμένος με σκυρόδεμα και αυξομειώνει την ποιότητά του από αμιγώς δημόσιος σε ημιδημόσιο και σε κάποιες περιπτώσεις σε ημιιδιωτικό καθώς μεταλλάσσεται διαρκώς από δημόσιος δρόμος σε ομαδική αυλή διαφορετικών κατοικιών. Μια κύρια οδός αποτελεί την σπονδυλική στήλη της ενότητας, από την οποία ξεκινούν δευτερεύοντες οδοί που καταλήγουν σε αδιέξοδο ή εκτός του συνόλου. Τα κτίρια του συνόλου αυτού είναι τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να ακολουθούν το φυσικό ανάγλυφο του εδάφους. Η επόμενη οικοδομική ενότητα που συναντάται είναι η μικρότερη και έχει παρόμοιο χαρακτήρα με την πρώτη, σε μικρότερο όμως μέγεθος. Οι κοινόχρηστοι χώροι του είναι ακόμα μικρότερων διαστάσεων, με αποτέλεσμα ο δημόσιος χώρος να προσλαμβάνεται ως αμιγώς ιδιωτικός. Η ενότητα αυτή διαθέτει και μια μικρή συντηρημένη εκκλησία. Η τρίτη και μεγαλύτερη ενότητα του οικισμού, που βρίσκεται ψηλότερα και σε απόσταση 650 μέτρων από τις άλλες δύο, αποτελεί και το τέρμα του δρόμου. Διαφέρει από τις άλλες δύο ενότητες κυρίως λόγω της ύπαρξης υποενοτήτων σε αυτή με τη μορφή γειτονιών, που μοιράζονται κοινά μορφολογικά χαρακτηριστικά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κίνηση των πεζών στον οικισμό, ιδιαίτερα στο πρώτο τμήμα. Τα μικρά σοκάκια που εμπλέκουν το δημόσιο με το ιδιωτικό αποτελούν καθαρά χαρακτηριστικό που ανήκει σε παλαιά παραδοσιακά χωριά. Γενικότερα δεν εμφανίζονται καθαρά οικοδομικά τετράγωνα και δεν είναι διακριτό ποιο κομμάτι του οικισμού αποτελεί το παλαιότερο. Η οικοδόμηση των κτιρίων έγινε άναρχα χωρίς κάποιο σχέδιο, όπως συνηθίζεται στα χωριά. Διάσπαρτα και στα δύο τμήματα του οικισμού υπάρχουν τάσεις εγκατάλειψης σε παλαιές κατοικίες αλλά και σε τμήματα δημόσιου χώρου. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι παλαιότερα οι δημόσιοι χώροι κατείχαν το πρώτο και δεύτερο τμήμα του οικισμού, ενώ το τρίτο η κατοικία. Υπήρχε δηλαδή σαφής διαχωρισμός των κοινόχρηστων χώρων με των ιδιωτικών. Σήμερα όμως δεν ισχύει κάτι τέτοιο, δεν παρατηρείται συγκέντρωση των κοινόχρηστων χώρων σε συγκεκριμένο τμήμα των Ταπών. 3

Τοπόσημα αποτελούν οι τρεις εκκλησίες του οικισμού : Αγ. Γεώργιος, Αγ. Ευμένιος και Αγ. Παρασκευή και ο πολιτιστικός σύλλογος του οικισμού. Τα ίδια θα μπορούσαν να θεωρηθούν και ως σημεία αναφοράς μαζί και με το δημοτικό σχολείο του χωριού. Ο οικισμός ως κτιριακό πλούτο δημοσίου χαρακτήρα κατέχει πολιτιστικό σύλλογο, σχολείο με δύο διδακτήρια, νεκροταφείο και τρεις εκκλησίες. Οι συλλογικές δραστηριότητες της ανθρώπινης κοινότητας που κατοικεί στις Τάπες φαίνεται να δρουν μέσω του πολιτιστικού συλλόγου που έχουν δημιουργήσει. Το σχολείο ιδρύθηκε το 1920 και αρχικά στεγάστηκε στο ανώγειο της οικίας του Ιωάννου Χατζή Εμμανουήλ. Δημόσιο διδακτήριο άρχισε να ανεγείρεται το 1926 και ένα ακόμη διδακτήριο το 1976. Σήμερα το σχολείο λειτουργεί κανονικά. Οι εκκλησίες βρίσκονται στο δεύτερο τμήμα του οικισμού στο νεκροταφείο και στο τρίτο τμήμα και είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Πέραν των παραπάνω δεν παρατηρούνται άλλα κτίσματα τα οποία φιλοξενούν χρήσεις δημοσίου χαρακτήρα. Οι οικισμός δεν παρουσιάζει τάσεις για εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες, ούτε φαίνεται να έχει συνδεθεί με τοπικά και περιφερειακά δίκτυα εξυπηρέτησης. Πιθανότατα ο πολιτιστικός σύλλογος να κατέχει κάποια σχέση, χωρίς αυτό να έχει εξακριβωθεί. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω δεν υπάρχουν οικοδομικά τετράγωνα στον οικισμό. Παρατηρούνται πρωτεύουσες πορείες που διαχωρίζουν τα κτίσματα και μικρότερες πορείες που αποτελούν δημόσιο πέρασμα αλλά και εξωτερικό χώρο εκτόνωσης των κατοικιών. Χαρακτηριστικό του οικισμού αποτελεί το γεγονός ότι ο δρόμος που φτάνει στο χωριό είναι αυτός που το διασχίζει μέχρι τέλους και αποτελεί την χαρακτηριστική του χάραξη. Γενικότερα δεν υπάρχει αυστηρή γεωμετρία, τα πλάτη των δρόμων δεν είναι μεγάλα και τα κτίσματα δεν εκτείνονται σε μεγάλα ύψη (όχι πάνω από δύο ορόφους). Στο πρώτο και δεύτερο τμήμα του οικισμού τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι πιο έντονα, χωρίς να σημαίνει ότι δεν είναι εμφανή στο τρίτο τμήμα. Όσον αφορά την πυκνότητα των κτισμάτων στον οικισμό: οι τρεις πυρήνες του οικισμού είναι πυκνοδομημένοι ενώ μεταξύ των τμημάτων υπάρχει πολύ μεγάλη αραίωση της δόμησης. Ο διαχωρισμός των Ταπών σε τρία τμήματα δεν μπορεί παρά να χωρίσει τον οικισμό σε τρεις μεγάλες «γειτονιές». Το πρώτο και δεύτερο τμήμα φαίνεται να λειτουργεί ως σύνολο το κάθε ένα, λόγω και του μικρού μεγέθους των, ενώ στο τρίτο τμήμα παρατηρούνται τρεις υπογειτονιές οι οποίες ορίζονται κυρίως από τους δρόμους που τις ενώνουν και διαχωρίζουν παράλληλα. Δεν υπάρχει συνεκτικότητα στον πολεοδομικό ιστό των Ταπών, κάτι που φαίνεται να ίσχυε από παλαιότερα. Οι κατοικίες έχουν ανεγερθεί κοντά η μία με την άλλη με διαχωριστικό στοιχείο είτε το κοινόχρηστο δημόσιο πέρασμα, είτε μικρότερες διαδρομές που εξυπηρετούν την κίνηση προς και από τις κατοικίες, ενώ παράλληλα αποτελούν τον εξωτερικό χώρο εκτόνωσης των κατοικιών. Κάποιες μάλιστα από αυτές είναι κολλημένες η μία δίπλα στην άλλη και μοιράζονται τον ίδιο χώρο εκτόνωσης που σε διαφορετικές περιπτώσεις θα αποτελούσε προσωπική ιδιοκτησία κάθε κατοίκου. Ο μοναδικός δημόσιος χώρος εκτόνωσης όλων των κατοίκων είναι ένα πλάτωμα που δημιουργείται στον κυρίως δρόμο του οικισμού κατά την άφιξη του επισκέπτη ή κατοίκου στο τρίτο τμήμα. Δυστυχώς δεν είναι κατάλληλα διαμορφωμένος ως χώρος εκτόνωσης και έτσι δεν χρησιμοποιείτε για αυτό το λόγο. Οι λοιποί δημόσιοι χώροι σχετίζονται με την κίνηση στο χώρο και όχι με στάση. Η κλίμακα των κτισμάτων γενικότερα είναι μικρή, ( όχι πάνω από δύο ορόφους) και οι δρόμοι έχουν μικρό πλάτος αφήνοντας μία αίσθηση οικειότητας στον περιπατητή. Παρ αυτά 4

υπάρχουν και στα τρία τμήματα του οικισμού κτίσματα που δεν κατοικούνται και βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Δεν παρουσιάζεται πρόθεση διαχείρισης των εγκαταλελειμμένων αυτών κτισμάτων και αυτό είναι κάτι που πρέπει να μελετηθεί. 4. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΔΙΟΠΡΟΣΩΠΙΑ Ο οικισμός δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αμιγώς παραδοσιακός. Ενώ διατηρεί στοιχεία από το παραδοσιακό κρητικό χωριό, εμπλέκει νεότερες προσθήκες και χειρισμούς που ξεφεύγουν από την παράδοση. Οι κατοικίες αποτελούν μία μίξη παλαιών εγκαταλελειμμένων κτισμάτων σε πολύ κακή κατάσταση, παλαιών κτισμάτων σε μέτρια κατάσταση και νεότερες προσθήκες. Οι νεότερες προσθήκες είναι μικρές σε αριθμό χωρίς αυτό να παύει να επηρεάζει τη φυσιογνωμία του οικισμού. Οι όψεις των κτισμάτων έχουν απλά ανοίγματα που δεν είναι πολύ μεγάλα σε μέγεθος ούτε στα νέα κτίσματα. Τα κουφώματα είναι ξύλινα με έντονα χρώματα σε κάποιες περιπτώσεις και από σίδερο όταν πρόκειται για παλιές εξώπορτες ή πόρτες αυλών. Τα υλικά των κτισμάτων περιορίζονται στο τούβλο με σοβά και πέτρα περιοχής. Το σημαντικότερο όμως στον οικισμό των Ταπών αποτελεί η κίνηση στο χώρο. Οι δρόμοι που σχηματίζουν την ρυμοτομία του οικισμού, εναλλάσσονται από δημόσιος χώρος κίνησης σε ιδιωτική αυλή κατοικίας ή σε κοινόχρηστο πέρασμα για την είσοδο σε κατοικίες. Το μοντέρνο προσπαθεί αποτυχημένα να ενταχθεί στην μορφολογία του οικισμού παρόλο που σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιεί υλικά που εναρμονίζονται με το περιβάλλον. 5. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ Η διατύπωση προτάσεων για ένα τέτοιου είδους οικισμό, που βρίσκεται λίγο πριν την οριστική του ερήμωση είναι δύσκολη, κυρίως διότι πρέπει να αξιολογηθούν τα κίνητρα για μια τέτοια προσπάθεια. Σε καμία περίπτωση δεν κρίνεται υποχρεωτική η αναζήτηση μιας διάρκειας, όταν οι κοινωνικοί και οικονομικοί λόγοι που οδήγησαν στην ίδρυση του οικισμού στη συγκεκριμένη τοποθεσία και διαμόρφωσαν το χαρακτήρα του έχουν πλέον εκλείψει. Σε καμία όμως περίπτωση δεν είναι δυνατόν να ληφθούν αποφάσεις για ένα βιώσιμο μέλλον ενός οικισμού αν δεν επιλεχθεί ή χαραχθεί η πορεία που καλείται να ακολουθήσει. Είναι αναγκαίο σε πρώτη φάση να μελετηθεί ο οικισμός από την πλευρά της μελλοντικής του επιχειρηματικότητας, αφού ούτως ή άλλως ο κάθε οικισμός αποτελεί την έκφραση μιας συγκεκριμένης οικονομικής/κοινωνικής δομής, που στη συνέχεια αποτυπώνεται και στο δομημένο περιβάλλον του. Η αποστειρωμένη διατήρηση παλαιών, εγκαταλειμμένων δομών, υλικών, χαρακτηριστικών και τεχνοτροπιών με σιγουριά δεν βοηθάει στην εύρεση μιας συνέχειας. Σίγουρα είναι απαραίτητη η σύνδεση του οικισμού με την ιστορία του και το παρελθόν του. Θα ήταν χρήσιμο να δοθούν κίνητρα τα οποία θα συντελέσουν στην ενίσχυση της παραγωγικότητας των κατοίκων όσον αφορά την κτηνοτροφία και τα τυροκομικά προϊόντα που παράγουν. Με αυτό τον τρόπο θα ενθαρρυνθούν οι παραγωγοί να ασχοληθούν περαιτέρω με τις δραστηριότητες αυτές, ενισχύοντας οικονομικά ολόκληρο τον οικισμό. 5

Θα ήταν συνετό να πραγματοποιηθούν επεκτάσεις και συντηρήσεις οδών που συνδέουν τα τμήματα του οικισμού μεταξύ τους αλλά και τον οικισμό με τους γειτονικούς. Αυτό θα βοηθήσει στην ενίσχυση της σχέσης και συνεκτικότητας των τμημάτων του οικισμού, ωθώντας τον να λειτουργεί περισσότερο ως σύνολο, αλλά και στην ενδυνάμωση της σχέσης με τους γειτονικούς οικισμούς ενισχύοντας τους και οικονομικά. Η συντήρηση και αποκατάσταση παλαιών κτισμάτων στον οικισμό είναι αναγκαία για την εικόνα του οικισμού καθώς και η ανάδειξη του φυσικού τοπίου με φυσιολατρικές διαδρομές. 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. «Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων (μητρώον των οικισμών)» Στέργιου Γ. Σπανάκη, εκδότης: Γραφικές Τέχνες: Γ. Δετοράκης Α.Ε.Β.Ε. Ηράκλειο 1993 2. «Εφημερίς της κυβερνήσεως» υπ αριθμό 2355/15.ΜΑΪ.1986 απόφαση Νομάρχη Λασιθίου, ΦΕΚ 658 Δ στις 11.ΑΥΓ.1986 3. Τουριστικός οδηγός Λασιθίου «Ξεναγήσεις στο Νομό Λασιθίου, Αρχαιολογία, Ιστορία, Σύγχρονες εξελίξεις Τουρισμός, Ελληνική Δημοκρατία-Νομαρχία Λασιθίου, Αγ. Νικόλαος-Κρήτη 1976 4. Πληθυσμιακά στοιχεία από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος 5. http://www.dimosagn.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=110&itemid =142 6. http://www.dimosagn.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=96&itemid= 129 7. http://www.kritsa.eu/mnhmeia.htm 8. http://www.104fm.gr/all-news/opinion/73-articles/3636---------.html 9. http://www.anatolh.com/index.php?option=com_k2&view=item&id=755:%ce%bf%ce %B9- %CE%BA%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BC%CF%89%CF%84%CE%B5 %CF%82-%CE%AD%CE%B3%CE%B9%CE%BD%CE%B1%CE%BD- %CE%AC%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82- %CE%BC%CE%B7%CE%BD%CE%AC%CF%82&Itemid=329 10. http://www.104fm.gr/front-page/73-articles/4106-collective-memory-and-history-tothe-fire.html 11. http://84.205.229.30/cultureportal_1_9_src_man_incl/cultureportalweb/print.php?ar ticle_id=126&lang=gr&print_mode=article 12. http://physika.lasithinet.gr/root2.htm 6

1. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΠΟΣ ΤΟΠΙΟ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Όνομα οικισμού: Τάπες, οι 1. Πιθανόν από το Τάπης (λάτινικό Tapes, δηλαδή υπόστρωμα, χαλί) 2. σχέση με την λέξη Πέρασμα, ως τμήμα μονοπατιού από τον οικισμό προς το Μέσα Λασιθάκι Α) ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Οικισμός : Ορεινός Ημιορεινός Πεδινός Παράλιος Φυσικό περιβάλλον ιδιαιτερότητες: Υπάρχουν στην περιοχή ιδιαίτερα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που αξίζει να αναδειχθούν ; (πχ. Οροπέδιο, σπήλαιο, φαράγγι, κλπ) Υπάρχουν: φαράγγι από τον οικισμό προς την Κριτσά, κυπαρισσόδασος στους πρόποδες του όρους Τζίβη (δυτικά του οικισμού) Υπάρχει κάποιο πλαίσιο προστασίας για την περιοχή? Αν όχι θεωρείται ότι χρειάζεται να προταθεί κάτι τέτοιο; Δεν υπάρχει πλαίσιο προστασίας για την περιοχή και δεν κρίνεται αναγκαία η πρότασή του. Όχι Η περιοχή συνδέεται με κάποιο ιστορικό γεγονός ; Αναφέρεται κάποιο από τα στοιχεία του τόπου που θεωρείται ιδιαίτερο χαρακτηριστικό για τη φυσιογνωμία του. Τα τυροκομικά προϊόντα του οικισμού θεωρούνται από τα εκλεκτότερα της περιοχής. Υπάρχει κάποια ιστορική περίοδος με την οποία ο οικισμός συνδέεται περισσότερο? (π. χ. ρόλος του οικισμού σε επαναστάσεις) Όχι. Αναφέρεται (αν γνωρίζετε ) κάποιο έργο της πεζογραφίας ή της ιστορίας που αναφέρεται στον οικισμό. Όχι Δημογραφική εξέλιξη (αναφορά στις 5 τελευταίες απογραφές). 113 κάτοικοι (2001), 131 κάτοικοι (1991), 164 κάτοικοι (1981), 190 κάτοικοι (1971), 223 κάτοικοι (1961) Μπορεί ο οικισμός να θεωρηθεί ότι ανήκει σε ένα ευρύτερο σύνολο με κοινά χαρακτηριστικά στην εξέλιξη του (π.χ. Χωριά του Οροπεδίου Λασιθίου). 1

Όχι Γ ) ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΕΙΣ Ποιά είναι η σχέση του οικισμού με : To τοπικό κέντρο της περιοχής Τους γειτονικούς οικισμούς Ύπαρξη στον οικισμό διαφόρων εξυπηρετήσεων ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ : υπάρχει στον οικισμό Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο ΥΓΕΙΑ : Λύκειο Υπάρχει στον οικισμό Κέντρο Υγείας Φαρμακείο Υπάρχουν στον οικισμό άλλες εξυπηρετήσεις : (π. χ. παιδικός σταθμός, πολεοδομία, Κ. Ε. Π. τράπεζα κλπ.) Όχι Θεωρείται ότι η περιοχή χρειάζεται καλύτερη οδική σύνδεση με το τοπικό κέντρο; ΝΑΙ ΟΧΙ Υπάρχει συγκοινωνία με άλλες περιοχές ; ΝΑΙ ΟΧΙ Υπάρχει συγκοινωνία με άλλο τοπικό κέντρο ; ΝΑΙ ΟΧΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ α) Προς το τοπικό κέντρο ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ β) Προς άλλες οικιστικές περιοχές ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ Δ) ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΣΤΟΥ (Αναφέρατε) Χτίζονται καινούργια κτίρια ; ΝΑΙ ΟΧΙ 2

Χτίζονται τουριστικές μονάδες ; ΝΑΙ ΟΧΙ 2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Α) Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1. Σε ποιο τομέα στηρίζεται η οικονομία της περιοχής ; ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( γεωργία κτηνοτροφία αλιεία ) ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( βιομηχανία - βιοτεχνία) ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( υπηρεσίες και τουρισμός ) Έχει αλλάξει κάτι, στην πάροδο των χρόνων, σε σχέση με τους παραπάνω τομείς ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιό ; ( Αναφέρατε ) 2. Υπάρχουν παραδοσιακές δραστηριότητες ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) (π. χ. υφαντουργία, κεραμική ) 3. Υπάρχει κάποιο επάγγελμα στην περιοχή που έχει σήμερα εκλείψει ; Αν ναι, ποιό ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΧΙ 4. Νέες απασχολήσεις στην περιοχή ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) 5. Πιστεύετε ότι υπάρχουν προοπτικές εξέλιξης σ αυτές τις απασχολήσεις; Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΧΙ 6. Γνωρίζετε αν έχουν δοθεί επιχορηγήσεις ή κάποια οικονομική ενίσχυση για την παραγωγή τοπικών προϊόντων ή για την ενίσχυση τοπικών «παραδοσιακών» δραστηριοτήτων ; Αν ναι, σε ποιές ; ( Αναφέρατε ) Από ποια πηγή χρηματοδότησης; ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΑΙ ΟΧΙ 7. Υπάρχουν προβλήματα σήμερα στην κυκλοφορία των οχημάτων και των πεζών στην περιοχή σας. 3

Αν ναι, ποιά ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΧΙ Η κυκλοφορία οχημάτων περιορίζεται σε δρόμους που φτάνουν μέχρι το συνεκτικό τμήμα του οικισμού. Από εκεί και πέρα η κυκλοφορία γίνεται με τα πόδια, λόγω του μικρού εύρους των εσωτερικών δρόμων και της ύπαρξης κλιμάκων σε πολλά σημεία. Το παραπάνω δυσχεραίνει και την κυκλοφορία των κατοίκων που παρουσιάζουν κινητικά προβλήματα λόγω ηλικίας 8. Για ποιους λόγους γίνονται οι μετακινήσεις σας καθημερινά ; Συναλλαγή με δημόσιες υπηρεσίες Υπηρεσίες Πρωτογενή τομέα (αγροτικά, κτηνοτροφικά) Υπηρεσίες Δευτερογενή τομέα (μεταποίηση, κατασκευές) Υπηρεσίες Τριτογενή τομέα (τουρισμός) 4

ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛ. ΚΡΗΤΗΣ «Καταγραφή της πολεοδομικής και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των αξιόλογων οικισμών του Νομού Λασιθίου για τη μελλοντική ένταξή τους σε θεσμικό πλαίσιο προστασίας» Ομάδα 4 Αντώνιος ΧΟΥΡΔΑΚΗΣ, Απόστολος ΠΕΤΡΑΚΗΣ, Βασίλειος ΔΕΣΠΟΤΑΚΗΣ, Ιωάννης ΤΣΙΧΛΗΣ, Δέσποινα ΛΟΥΚΑΔΑΚΗ ΤΕΥΧΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ Tάπες, οι Πανοραμική άποψη του οικισμού (νότιο τμήμα) 1

Πανοραμική άποψη του οικισμού (βόρειο τμήμα) Κεντρική πλατεία βόρειου τμήματος του οικισμού 2

Κατάσταση και μορφολογία εσωτερικού δικτύου κυκλοφορίας (νότιο τμήμα) 3

Κατάσταση και μορφολογία εσωτερικού δικτύου κυκλοφορίας (βόρειο τμήμα) 4

α/α ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ Καταγραφή της πολεοδομικής και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των αξιόλογων οικισμών του Νομού Λασιθίου για τη μελλοντική ένταξή τους σε θεσμικό πλαίσιο προστασίας ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Ομάδα 04 Κατάλογος Φωτογραφικής Τεκμηρίωσης Όνομα Αρχείου Θέμα Φωτογραφίας Διαστάσεις (σε pixels) Κάδρο Φωτογραφική Μηχανή (Όνομα και Προέκταμα) Σύντομη Περιγραφή (Λεζάντα) Οριζόντια Κατακόρυφα Landscape/Portrait Μάρκα και Μοντέλο Ημερομηνία Λήψης 01 PA303885.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 02 DSC03915.JPG Τάπες, δημοσίος χώρος 4000 3000 Landscape SONY DSC-W230 30/10/2010 03 DSC03928.JPG Τάπες, δημοσίος χώρος 4000 3000 Landscape SONY DSC-W230 30/10/2010 04 HPIM1992.JPG Τάπες, δημοσίος χώρος 1936 2592 Portrait HP PhotoSmart R817 30/10/2010 05 PA303895.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 06 HPIM1999.JPG Τάπες, δημοσίος χώρος 2592 1936 Landscape HP PhotoSmart R817 30/10/2010 07 PA303917.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 08 PA303964.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 09 PA303966.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 10 SR012010.JPG Τάπες, παλαιό, εγκαταλελλειμένο συγκρότημα 2592 1936 Landscape HP PhotoSmart R817 30/10/2010 11 PA303925.JPG Τάπες 2736 3648 Portrait OLYMPUS E-400 30/10/2010 12 PA303930.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 13 PA303932.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 14 PA303933.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 15 PA303938.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 16 DSC03996.JPG Τάπες, δημοσίος χώρος 4000 3000 Landscape SONY DSC-W230 30/10/2010 17 PA303972.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 18 PA303971.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 19 SR022023.JPG Τάπες, ανάγλυφο 2944 1296 Landscape HP PhotoSmart R817 30/10/2010 20 PA303974.JPG Τάπες 3648 2736 Landscape OLYMPUS E-400 30/10/2010 Φύλλο 1 από 1