Μεταλλευτική Οικονομία Ενότητα 2: Ζήτηση μεταλλευτικών προϊόντων Δ. Καλιαμπάκος - Δ. Δαμίγος
Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.
Η ζήτηση των αγαθών 3 Εκφράζει τις ανάγκες και τις επιθυμίες μιας κοινωνίας για ένα αγαθό. Σύμφωνα με το νόμο της ζήτησης, η ζητούμενη ποσότητα είναι αντιστρόφως ανάλογη της τιμής ενός αγαθού.
Τιμή Η ζήτηση των αγαθών 4 Η ζήτηση ενός αγαθού εκφράζει τις ποσότητες που είναι διατεθειμένοι να αγοράσουν οι καταναλωτές σε διάφορες τιμές για μια συγκεκριμένη περίοδο, όταν όλοι οι άλλοι παράγοντες που επιδρούν στην τιμή παραμένουν σταθεροί. Ποσότητα Τιμή 10,0 0 9,0 5 8,0 10 7,0 15 6,0 20 5,0 25 4,0 30 3,0 35 2,0 40 1,0 45 0,0 50 Πίνακας 2.1: Ποσότητα- Τιμή 60 50 40 Καμπύλη Ζήτησης 30 20 10 0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 Ποσότητα Σχ. 2.1: Καμπύλη ζήτησης
Φθίνουσα Οριακή Χρησιμότητα 5 Η χρησιμότητα είναι έννοια υποκειμενική. Ωστόσο, είναι κοινά αποδεκτό ότι όσο μεγαλύτερη ποσότητα αγαθού καταναλώνεται από ένα άτομο τόσο μεγαλύτερη είναι η συνολική χρησιμότητα που τα άτομο αποκομίζει. Κάθε επιπλέον μονάδα που καταναλώνεται αποφέρει στο άτομο όλο και μικρότερη αύξηση στη συνολική χρησιμότητα. Με άλλα λόγια, κάθε επιπλέον μονάδα που καταναλώνεται από ένα αγαθό επιφέρει συνεχώς και μικρότερη οριακή χρησιμότητα. Η κλίση της ευθείας εκφράζει το Νόμο της Φθίνουσας Οριακής Χρησιμότητας.
Τιμή Φθίνουσα Οριακή Χρησιμότητα 6 Ποσότητα Συνολικό Οριακό Όφελος Όφελος 0 0-1 47,5 45 2 90 40 3 127,5 35 4 160 30 5 187,5 25 6 210 20 7 227,5 15 8 240 10 9 247,5 5 10 250 0 Πίνακας 2.2: Συνολικό- Οριακό Όφελος 60 50 40 Καμπύλη Ζήτησης 30 20 10 0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 Ποσότητα Σχ. 2.2: Καμπύλη ζήτησης
Μεταβολές στη ζητούμενη ποσότητα 7 60 50 40 Ρ2 Β P 30 Ρ1 20 Ρ3 10 Α Γ 0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 Q2 Q1 Q Q3 Σχ. 2.2: Μεταβολές στη ζητούμενη ποσότητα εξαιτίας της τιμής, όταν όλοι οι άλλοι παράγοντες παραμένουν σταθεροί.
Η ζήτηση των αγαθών 8 Εκτός από την τιμή, η ζήτηση εξαρτάται από: 1. Το εισόδημα 2. Τις τιμές των συμπληρωματικών ή υποκατάστατων αγαθών 3. Τις προσδοκίες για τη μελλοντική τιμή ενός αγαθού 4. Τις προτιμήσεις του κοινού, κ.ά.
Μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης 9 60 50 40 P 30 20 Ζ3 Ζ1 Ζ2 10 0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 Q3 Q Q2 Σχ. 2.3: Μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης λόγω αύξησης (μείωσης) του εισοδήματος.
Η καμπύλη ζήτησης της αγοράς 10 Τιμή αγαθού ( ) 5 4 3 5 4 3 5 4 3 5 4 3 Καμπύλη ζήτησης της αγοράς 2 2 2 2 1 1 1 1 10 20 30 10 20 30 10 20 30 20 40 60 80 Ποσότητα αγαθού Σχ. 2.4: Η καμπύλη ζήτησης για το σύνολο της αγοράς βρίσκεται από την άθροιση των ζητούμενων ποσοτήτων από το σύνολο των καταναλωτών στη συγκεκριμένη τιμή.
Η έννοια της ελαστικότητας 11 Η ελαστικότητα εκφράζει την ευαισθησία μιας παραμέτρου έναντι μιας άλλης και πιο συγκεκριμένα την ποσοστιαία μεταβολή μιας παραμέτρου σε σχέση με την ποσοστιαία μεταβολή μιας άλλης παραμέτρου. Ελαστικότητα ποσοστιαίαμεταβολήτου Α ποσοστιαίαμεταβολήτουβ
Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή 12 Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή είναι ένα μέτρο του βαθμού αντίδρασης των καταναλωτών στις μεταβολές της τιμής και ορίζεται ως εξής: Ελαστικότη τα = ποσοστιαία μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας ποσοστιαία μεταβολή της τιμής Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή είναι αρνητική, εκφράζοντας έτσι την αρνητική σχέση τιμήςζητούμενης ποσότητα από το νόμο της ζήτησης.
Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή 13 Τιμή Ελαστικότητα σημείου: ΤA Α ε A dq = * dt T Q Τοξοειδής ελαστικότητα: A A ΤB Β T.E = Q2 - Q1 T2 -T1 = (Q + Q )/ 2 (T + T )/ 2 1 D 2 = ΔQ ΔT 1 (T * (Q 2 A A + Τ + Q Β B ) ) QA QB Σχ. 2.5: Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή. Ποσότητα
Κατηγορίες ελαστικότητας 14 Σχετικά ελαστική ζήτηση ως προς την τιμή: Ε p >1 (σε απόλυτη τιμή) Μοναδιαία ελαστικότητα ως προς την τιμή: Ε p =1 (σε απόλυτη τιμή) Σχετικά ανελαστική ζήτηση ως προς την τιμή: 0<Ε p <1 (σε απόλυτη τιμή)
Πλήρως ανελαστική ζήτηση 15 Τιμή Ε p =0 Τ1 Τ2 Τ3 Α Β Γ D Q1 Σχ. 2.6: Πλήρως ανελαστική ζήτηση Ποσότητα
Πλήρως ελαστική ζήτηση 16 Τιμή Ε p = (σε απόλυτη τιμή) Τ Α Β Γ D Q1 Q2 Q3 Ποσότητα Σχ. 2.7: Πλήρως ελαστική ζήτηση
Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή 17 Γενικά, η ζήτηση για αγαθά πολυτελείας είναι ελαστική ως προς την τιμή, ενώ για βασικά αγαθά (π.χ. τρόφιμα, καύσιμα) είναι ανελαστική. Ανελαστική ζήτηση - καύσιμα Ελαστική ζήτηση - διαμάντια Ρ 2 Ρ 2 Ρ 1 Ρ 1 Q 1 Q 2 Q 2 Q 1 Q καυσίμων Q διαμ Σχ. 2.7: Ανελαστική- Ελαστική ζήτηση
Η ζήτηση των ΟΠΥ 18 Η καταναλωτική ζήτηση για διαμάντια ή κάποια πολύτιμα μέταλλα αποτελεί ένα πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής ζήτησης για μεταλλευτικά προϊόντα. Τα περισσότερα μεταλλευτικά δεν αποτελούν τελικά καταναλωτικά αγαθά, αλλά πρώτες ύλες για παραγωγή τελικών καταναλωτικών αγαθών. Η ζήτηση των μεταλλευτικών προϊόντων εξαρτάται από τη ζήτηση των αγαθών στα οποία χρησιμοποιούνται. Αυτή η ζήτηση καλείται έμμεση ή παράγωγος ζήτηση (derived demand). Η ζήτηση για τα μεταλλευτικά προϊόντα εξαρτάται, συνεπώς, από τη ζήτηση για τα τελικά προϊόντα, την τεχνολογία παραγωγής των προϊόντων αυτών και τις μελλοντικές προσδοκίες για τις τιμές των ΟΠΥ.
Η ζήτηση των ΟΠΥ 19 Σύμφωνα με τους νόμους των Hicks-Marshall για την παράγωγο ζήτηση, η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή για έναν ορυκτό πόρο θα είναι υψηλή όταν: η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή για το τελικό προϊόν είναι σχετικά υψηλή είναι σχετικά εύκολο να υποκατασταθεί ο ορυκτός πόρος από άλλες πρώτες ύλες η ελαστικότητα της προσφοράς ως προς την τιμή άλλων εισροών παραγωγής είναι υψηλή το κόστος του ορυκτού πόρου αντιστοιχεί σε ένα σχετικά υψηλό ποσοστό του συνολικού κόστους παραγωγής του τελικού προϊόντος.
Ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα 20 Εκφράζει την ευαισθησία της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού στις μεταβολές του εισοδήματος και είναι ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής στη ζητούμενη ποσότητα ενός αγαθού προς την ποσοστιαία μεταβολή του εισοδήματος. E Y = ποσοστιαία μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας ποσοστιαία μεταβολή του εισοδήματος
Ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα 21 Σε αντιστοιχία με την ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή, διακρίνουμε την ελαστικότητα τόξου και σημείου: Ελαστικότητα τόξου: E Y Q2 Q1 Y2 Y1 ( Q1 Q2 ) / 2 ( Y1 Y2 ) / 2 Ελαστικότητα σημείου: dq Y ε Y = x dy Q
Ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα 22 Ανάλογα με την ελαστικότητα της ζήτησης ως προς το εισόδημα, τα αγαθά διακρίνονται σε: Q Ανώτερο Κανονικά: 0 E Y 1 Ανώτερα: E Y > 1 Κατώτερα: E Y < 0 Κανονικό Κατώτερο Εισόδημα Σχ. 2.8: Ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα
Ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα 23 Πολλές ΟΠΥ έχουν υψηλή ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα, εξαιτίας της υψηλής ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα των τελικών προϊόντων στα οποία χρησιμοποιούνται Υπάρχουν όμως και άλλα μεταλλευτικά προϊόντα (π.χ. πετρέλαιο, βιομηχανικά ορυκτά, τα οποία έχουν ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα μεταξύ 0 και 1, είναι δηλ. κανονικά (απαραίτητα) αγαθά.
Ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα 24 Για τις χώρες που στηρίζονται στον εξορυκτικό κλάδο μια υψηλή ελαστικότητα ζήτησης μεταλλευτικών προϊόντων ως προς το εισόδημα μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις, καθώς η καμπύλη ζήτησης για τα μεταλλευτικά προϊόντα αλλάζει σημαντικά ακολουθώντας το οικονομικό κλίμα. Οι επιπτώσεις επιδρούν τόσο στα οικονομικά αποτελέσματα του κλάδου, όσο και στα μακροοικονομικά μεγέθη της χώρας (π.χ. λόγω μείωσης των εσόδων από τους φόρους).
Σταυροειδής ελαστικότητα 25 Εκφράζει την ευαισθησία της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού στις μεταβολές της τιμής ενός άλλου αγαθού και είναι ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής στη ζητούμενη ποσότητα ενός αγαθού προς την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής του άλλου αγαθού E X = ποσοστιαία μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας του αγαθού Α ποσοστιαία μεταβολή της τιμής του αγαθού Β
Σταυροειδής ελαστικότητα 26 Αντίστοιχα, διακρίνουμε την ελαστικότητα τόξου και σημείου: Ελαστικότητα τόξου: E x Q2 A Q1 A P2 B P1 B ( Q1 A Q2 A) / 2 ( P1 B P2 B) / 2 Ελαστικότητα σημείου: dq P A B ε = x x dp Q B A
Σταυροειδής ελαστικότητα 27 Το πρόσημο της σταυροειδούς ελαστικότητας είναι: Θετικό για τα υποκατάστατα αγαθά (π.χ. χρυσός και πλατίνα στη χρυσοχοΐα) Αρνητικό για τα συμπληρωματικά αγαθά (π.χ. ο χρυσός και άλλα πολύτιμα μέταλλα όπως ο άργυρος το παλλάδιο, που χρησιμοποιούνται για κράματα χρυσού 18-καρατίων) Η σταυροειδής ελαστικότητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δείκτης ανάλυσης περιπτώσεων παραβίασης κανόνων ανταγωνισμού.
Ελαστικότητα και χρόνος 28 Οι ΟΠΥ χρησιμοποιούνται τόσο σε διαρκή όσο και σε καταναλωτά αγαθά, τα οποία μακροπρόθεσμα μπορούν να υποκατασταθούν από άλλα. Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή (με βάση και τον 1 ο νόμο των Hicks-Marshall) θα είναι υψηλότερη σε μακροπρόθεσμο απ ότι σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Τιμή Βραχυπρόθεσμη ζήτηση Μακροπρόθεσμη ζήτηση Ποσότητα Σχ. 2.9: Ελαστικότητα και χρόνος
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.