27 ÈÅÌÁ ÊËÇÓÇ ÈÁËÁÌÏÕ ÅÍÏÓÇËÅÊÔÑÏÊÉÍÇÔÏÕ ÁÍÅËÊÕÓÔÇÑÁ ÁÐËÇÓ ËÅÉÔÏÕÑÃÉÁÓ Äéäáêôéêïß Óôü ïé Ç áðüêôçóç éêáíüôçôáò á. Óôç óùóôþ äéåõèýôçóç ôùí ìç áíéóìþí ãéá ôç óõãêñüôçóç ôïõ èýìáôïò â. Óôï óùóôü ôñüðï óýíäåóçò áãùãþí ãéá ôç äçìéïõñãßá ôïõ êõêëþìáôïò ã. Óôïí ïðôéêü Ýëåã ï êáé ôç äïêéìþ ôïõ ðßíáêá É. ÈÅÙÑÇÔÉÊÏ ÌÅÑÏÓ ÏèÜëáìïò åíüò áíåëêõóôþñá áðëþò ëåéôïõñãßáò ìðïñåß íá êëçèåß ìüíï áðü Ýîù ìå ôçí ðñïûðüèåóç üôé äåí åßíáé êáôåéëçììýíïò Þ äåí ðçãáßíåé óå ïñéóìýíï üñïöï. Åðßóçò üôáí ìýóá óôï èüëáìï ôïõ áíåëêõóôþñá âñßóêåôáé åðéâüôçò, ôüôå ï èüëáìïò äåí ìðïñåß íá êüíåé ìüíïò ôïõ åíäéüìåóç óôüóç ãéá íá ðüñåé êáé Üëëïõò åðéâüôåò Üó åôá áí áõôïß åðßìïíá êáëïýí ôï èüëáìï. Áêüìá Ýíá Üëëï óçìáíôéêü áñáêôçñéóôéêü ôùí áíåëêõóôþñùí áðëþò ëåéôïõñãßáò åßíáé ôï åîþò: Áí ìýóá óôï èüëáìï âñßóêïíôáé ðåñéóóüôåñïé áðü Ýíáò åðéâüôåò êáé êáôåõèýíïíôáé óå äéáöïñåôéêïýò ïñüöïõò, ï èüëáìïò ôïõ áíåëêõóôþñá èá õðáêïýóåé óôçí åðéèõìßá åêåßíïõ ðïõ ðñþôïò ðßåóå ôï ìðïõôüí, Üó åôá áí ï èüëáìïò ï- äçãåßôáé óå êïíôéíü Þ ìáêñéíü üñïöï. Ç ìðïõôïíéýñá ôïõ áðëïý áíåëêõóôþñá öýñåé Ýíá ìðïõôüí óå êüèå üñïöï êáé öùôåéíü óþìá, ôï ïðïßï åéäïðïéåß, áí ï áíåëêõóôþñáò åßíáé êáôåéëçììýíïò Þ ü é. Ç êáôåýèõíóç êßíçóçò ôïõ èáëüìïõ ôïõ áíåëêõóôþñá äåß íåôáé ìå öùôåéíü âýëç. Óôï èýìá áõôü èá áó ïëçèïýìå ìå ôçí êëßóç åíüò èáëüìïõ áíåëêõóôþñá áðëþò ëåéôïõñãßáò. 247
248 Åðéèõìïýìå ôçí êáôáóêåõþ åíüò êõêëþìáôïò ôï ïðïßï êüôù áðü ïñéóìýíåò óõíèþêåò íá äßíåé åíôïëþ ãéá ôçí êëßóç ôïõ èáëüìïõ åíüò çëåêôñïêßíçôïõ áíåëêõóôþñá áðëþò ëåéôïõñãßáò. Ãéá ôçí êáôáóêåõþ ôïõ êõêëþìáôïò ðñýðåé íá óêåöôïýìå ùò åîþò: ÐñÝðåé íá åîåôüóïõìå ôñßá óôïé åßá: Ôï ìðïõôüí êëþóçò ôïõ 1ïõ ïñüöïõ  Ôç ëåéôïõñãßá ôïõ ëáìðôþñá L Ôï Üíïéãìá ôçò ðüñôáò D Ãéá êüèå óôïé åßï õðüñ ïõí ìüíï äýï äõíáôýò óõíèþêåò êáé ïñßæïõìå ôï ìçäýí áí åßíáé OFF êáé ôç ìïíüäá (1) áí åßíáé ON. ôóé ç ðßåóç ôïõ ìðïõôüí êëþóçò åêöñüæåôáé ìå ôï óýìâïëï Bi, ôï óýìâïëï Li óçìáßíåé üôé ôï öùò åßíáé áíáììýíï êáé ôï Di üôé ç ðüñôá åßíáé áíïéêôþ. íá ìç ðéåóìýíï «ìðïõôüí», Ýíá óâõóôü öùò êáé ìéá êëåéóôþ ðüñôá óõìâïëßæïíôáé áíôßóôïé á Âï, Lo, Do. ÊáèÝíá áðü ôá ìåôáâëçôü Bo, Lo, Do Ý åé  Ìðïõôüí L ëüìðá D ðüñôá ÁðïôÝëåóìá 1 0 0 0 ÍÁÉ 2 0 0 1 Ï É 3 0 1 0 ÍÁÉ 4 0 1 1 ÍÁÉ 5 1 0 0 ÍÁÉ 6 1 0 1 Ï É 7 1 1 0 Ï É 8 1 1 1 Ï É Ìðïõôüí ËÜìðá Ðüñôá ÁðïôÝëåóìá 0 ÍÁÉ 0 1 Ï É 0 ÍÁÉ áñ Þ 0 1 ÍÁÉ 1 1 0 ÍÁÉ 0 1 Ï É 0 Ï É 1 1 Ï É äýï êáôáóôüóåéò êáé ùò åê ôïýôïõ ðñïêýðôïõí 2 3 =8 ðéèáíýò èýóåéò üðùò öáßíåôáé óôï äéðëáíü ðßíáêá. Åðßóçò ìðïñïýìå ãéá ôéò ôñåéò ìåôáâëçôýò, ìðïõôüí, ëüìðá, ðüñôá ìå äýï äõíáôüôçôåò íá êüíïõìå ôï äåíäñïåéäýò äéüãñáììá.
ÅÑÃÁÓÔÇÑÉÏ ÇËÅÊÔÑÉÊÙÍ ÅÃÊÁÔÁÓÔÁÓÅÙÍ Ïé êáôáóôüóåéò ðïõ ðñïêýðôïõí áðü ôïõò ïêôþ óõíäõáóìïýò öáßíïíôáé óôç óôþëç ôïõ áðïôåëýóìáôïò, ùò áðïäåêôü ôï Íáé êáé ìç áðïäåêôü ôï ¼ é. Ãéá ðáñüäåéãìá óôçí êáôüóôáóç 5 ðéýæïíôáò ôï ìðïõôüí êëþóçò ôï áðïôýëåóìá åßíáé áðïäåêôü Íáé. Áíôßèåôá óôéò êáôáóôüóåéò 7 êáé 8 êáëþíôáò ôï èüëáìï ôïõ áíåëêõóôþñá åíþ ôï öùò åßíáé áíáììýíï áíåîüñôçôá áí ç ðüñôá åßíáé êëåéóôþ Þ áíïéêôþ ôï áðïôýëåóìá åßíáé ìç áðïäåêôü ¼ é. Ïé ôýóóåñéò áðïäåêôýò êáôáóôüóåéò ìðïñïýí íá ãñáöïýí ùò åîþò: BoLoDo+BoL 1 Do+BoL 1 D 1 +B 1 LoDo To óýìâïëï + äåß íåé üôé ïðïéáäþðïôå êáôüóôáóç áðü áõôïýò ôïõò óõíäõáóìïýò ìðïñïýìå íá ôçí ðáñáóôþóïõìå ìå ôï äéüãñáììá ôïõ ó Þìáôïò óôï ïðïßï ñçóéìïðïéïýìå ôýóóåñéò èõñßäåò êáé Ýíá êýêëùìá ÏR. ÊÜèå èõñßäá ðáñý åé ìßá Ýîïäï ìüíï áí ïé ôñåéò åßóïäïé áõôþò áíôéóôïé ïýí óôéò áðáéôïýìåíåò óõíèþêåò. Ãéá ðáñüäåéãìá, ç ðüíù èõñßäá AND ñåéüæåôáé Ýíá ìç ðéåóìýíï ìðïõôüí, ìßá óâõóôþ ëüìðá êáé ìßá êëåéóôþ ðüñôá ãéá íá ðåñüóåé Ýíá óþìá óôï êýêëùìá ÏR. ÄéÜãñáììá óôï ïðïßï ãßíåôáé ñþóç ôåóóüñùí ñåëý Áí ïðïéáäþðïôå áðü ôéò èõñßäåò ÁÍD åßíáé áðïôåëåóìáôéêþ, ôï êýêëùìá ÏR èá äßíåé Ýíá óþìá ìå ôï ïðïßï åîïõóéïäïôåßôáé ç ñþóç ôïõ èáëüìïõ ôïõ áíåëêõóôþñá. Ç äéáãñáììáôéêþ ìïñöþ ìðïñåß íá ìåôáöñáóôåß ìå ôï äéüãñáììá ôïõ êõêëþìáôïò ôïõ ó åäßïõ Ýñãïõ óôï ïðïßï ãßíåôáé ñþóç ôåóóüñùí ñåëý. To ìðïõôüí, ôï öùò êáé ïé åðáöýò ðüñôáò óõìâïëßæïíôáé ìå ôïõò äéáêüðôåò Â, L êáé D êëåéóôïß óôç èýóç 1. Áõôïß 249
åíåñãïðïéïýí ôá ðçíßá ôùí ñåëý Rb, Rl êáé Rd ôùí ïðïßùí ïé åðáöýò ó çìáôßæïõí ôçí ôåôñáðëþ èõñßäá AND. Ïé êáíïíéêü áíïéêôýò åðáöýò ôùí ñåëý ôçò èõñßäáò AND êëåßíïõí êáé åíåñãïðïéïýí ôï ðçíßï ôïõ ðáñáããýëïíôïò ñåëý OR. Áí éêáíïðïéåßôáé ç ëïãéêþ åîßóùóç, èá êëåßóåé ôéò áíôßóôïé åò åðáöýò êáé Ýôóé èá åîïõóéïäïôþóåé ôçí êëþóç ôïõ èáëüìïõ ôïõ áíåëêõóôþñá. Ïé áíåëêõóôþñåò áðëþò ëåéôïõñãßáò äåí ðáñïõóéüæïõí éäéïìïñößåò óôçí åãêáôüóôáóþ ôïõò. Ïé áíåëêõóôþñåò áõôïß, óõíþèùò äåí äéáèýôïõí óõóêåõþ éóïóôüèìéóçò, ìå áðïôýëåóìá ç óùóôþ óôüèìåõóç óôïõò ïñüöïõò, íá áðïôåëåß ìüíéìï ðñüâëçìá. Ïé áíåëêõóôþñåò áõôïß, åîõðçñåôïýí ìý ñé ôýóóåñá Üôïìá êáé ç äéáäñïìþ ôïõò, óõíþèùò, äåí åßíáé ìåãáëýôåñç ôùí 18 ìýôñùí. Ïé ðüñôåò ôïõò åßíáé åéñïêßíçôåò, ðåñéóôñïöéêýò êáé Ý ïõí ìç áíéêþ å- ðáíáöïñü. Ôá üóá Ý ïõí áíáöåñèåß ðáñáðüíù ìðïñïýí íá óõíïøéóôïýí ìå ôá ðáñáêüôù óêáñéöþìáôá. Ðáñïõóßáóç ôçò êëþóçò èáëüìïõ çëåêôñïêßíçôïõ áíåëêõóôþñá, áðëþò ëåéôïõñãßáò, ìå óêáñéöþìáôá. ¼ôáí ï èüëáìïò áíåëêõóôþñá êëçèåß óå üñïöï, áíüâåé ç öùôåéíþ Ýíäåéîç «êáôåéëçììýíïò». 250
ÅÑÃÁÓÔÇÑÉÏ ÇËÅÊÔÑÉÊÙÍ ÅÃÊÁÔÁÓÔÁÓÅÙÍ ¼ôáí ï èüëáìïò áíåëêõóôþñá åëåõèåñùèåß, ôüôå ï èüëáìïò ìðïñåß íá êëçèåß áðü Üëëá Üôïìá. ¼ôáí ï èüëáìïò áíåëêõóôþñá åßíáé êáôåéëçììýíïò, äåí ìðïñåß íá êëçèåß áðü Üëëá Üôïìá ðïõ èýëïõí íá åîõðçñåôçèïýí. ÉÉ. ÐÅÉÑÁÌÁÔÉÊÏ ÌÅÑÏÓ 1. Ó Ýäéï Ýñãïõ 251
2. ¼ñãáíá êáé õëéêü ðïõ èá ñçóéìïðïéçèïýí Çëåêôñïíüìïé ìå äýï áíïéêôýò åðáöýò (Í.Ï) êáé äýï êëåéóôýò åðáöýò (Í.C.), ðçíßï 24V, ôåì. 2 Çëåêôñïíüìïò ìå ìßá áíïéêôþ åðáöþ (Í.Ï), ðçíßï 24V, ôåì. 1 Çëåêôñïíüìïò ìå äýï åðáöýò áíïéêôýò (Í.Ï.) êáé ôýóóåñéò åðáöýò (Í.C.), ôåì. 1. Ìðïõôüí äýï åðáöþí, ôåì. 3 Áãùãïß óýíäåóçò ôùí 2,5mm 2 3. Ðïñåßá åñãáóßáò Ãéá íá ðåôý åôå ôïí ðáñáðüíù óêïðü ðñýðåé: 1. Íá óõãêåíôñþóåôå ôá õëéêü êáé ôéò óõóêåõýò óôï þñï åñãáóßáò. 2. Íá óôåñåþóåôå ôïõò çëåêôñïíüìïõò êáé ôá ìðïõôüíò óôçí ðéíáêßäá. 3. Íá ðñáãìáôïðïéþóåôå ôç óõíäåóìïëïãßá óýìöùíá ìå ôï ó Ýäéï Ýñãïõ. 4. Íá åëýãîåôå ôç óõíäåóìïëïãßá üôáí åßíáé ðáñþí ï êáèçãçôþò. 5. Íá åðáëçèåýóåôå ôïí ðßíáêá áëçèåßáò ìå ôï Ýñãï ðïõ Ý åôå ðñáãìáôïðïéþóåé. 6. Íá áðïóõíáñìïëïãþóåôå ôç óõíäåóìïëïãßá êáé íá åðéóôñýøåôå ôéò óõóêåõýò, åñãáëåßá óôçí áðïèþêç ôïõ åñãáóôçñßïõ. Ëýóç ôïõ ðñïâëþìáôïò ìå P.L.C. Ôï âáóéêü ëïãéêü êýêëùìá ãéá ôéò 4 ðýëåò AND åßíáé: 252 Ëïãéêü êýêëùìá ðïõ õëïðïéåß ôïí ðßíáêá áëçèåßáò ùñßò âåëôéóôïðïßçóç
ÅÑÃÁÓÔÇÑÉÏ ÇËÅÊÔÑÉÊÙÍ ÅÃÊÁÔÁÓÔÁÓÅÙÍ Ðñï ùñïýìå óôçí áðëïðïßçóç ôïõ ðáñáðüíù êõêëþìáôïò ìå ôç âïþèåéá ôïõ ðßíáêá. ÊáôÜ óõíýðåéá ðñïêýðôåé ôï ðáñáêüôù áðëïðïéçìýíï ëïãéêü êýêëùìá. Ç ëïãéêþ åîßóùóç ðïõ ðñïêýðôåé åßíáé: Q=Lo.Do+L 1 Bo Åäþ ðñýðåé íá èõìçèåßôå: ôçí äõáäéêþ áñéèìçôéêþ. Ïé èåìåëéþäåéò êáíüíåò ãéá ôçí ðñüóèåóç áñéèìþí åßíáé: Ðñüóèåóç: 0 + 0 = 0 0 + 1 = 1 1 + 1 = 1 Ï äõáäéêüò ðïëëáðëáóéáóìüò åßíáé åðßóçò åîáéñåôéêü ðïëý áðëüò. Ïëüêëçñïò ï ðßíáêáò ðïëëáðëáóéáóìïý óôçñßæåôáé óôïõò ðáñáêüôù êáíüíåò. Ðïëëáðëáóéáóìüò: 0 x 0 = 1 0 x 1 = 0 1 x 1 = 1 ÂåëôéóôïðïéçìÝíï êýêëùìá 253
254