Αποστέλλεται για ενημέρωσή σας ως εν θέματι συνοπτικό σημείωμα για τη Μποτσουάνα.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΡΕΤΟΡΙΑ ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΓΙΟΧΑΝΕΣΜΠΟΥΡΓΚ Τηλ.: (+2711) 214 2300 / 2317 E-mail: ecocom-johannesburg@mfa.gr FAX: (+2711) 214 2304 Γιοχάνεσμπουργκ 16 Μαΐου 2014 Α.Π. Φ.700-C.1 / 163 ΠΡΟΣ : ΩΣ ΕΙΣ ΠΙΝΑΚΑ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ΚΟΙΝ.: ΩΣ ΕΙΣ ΠΙΝΑΚΑ ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΚΟΙΝ.: ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΠΡΕΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: Σημείωμα οικονομίας Μποτσουάνα 2013/2014 και διμερών οικονομικών σχέσεων με Ελλάδα. Αποστέλλεται για ενημέρωσή σας ως εν θέματι συνοπτικό σημείωμα για τη Μποτσουάνα. Ο Προϊστάμενος Παναγιώτης Δερμεντζόγλου Σύμβουλος ΟΕΥ Β' Συνημ.: Αρχείο "ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΠΟΤΣΟΥΑΝΑ ΚΑΙ ΔΙΜΕΡΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕ ΕΛΛΑΔΑ 2013 (ανοικτό)", 5 σελίδες. Φ. 700-C.1 / 163 ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ για την ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΠΟΤΣΟΥΑΝΑ 1 2 και τις ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Γενική Επισκόπηση της Οικονομίας της Μποτσουάνα Σε ευρύτερο πλαίσιο ηπείρου, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της Αφρικής εκτιμάται σε 5,3% για το 2014 (υπολογίσθηκε σε 4,8% για το 2013). Οι τομείς γεωργίας, εξόρυξης και ενέργειας προσφέρουν δυνατότητες αλλά υπάρχει έλλειψη τεχνογνωσίας και υποδομών για δημιουργία προστιθέμενης αξίας. Η αύξηση του ΑΕΠ δεν έχει οδηγήσει σε μείωση της φτώχειας και δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της Μποτσουάνα ήταν υψηλός από την ανεξαρτησία της χώρας το 1966 3 (με μέσο όρο 9% για την περίοδο 1966-1999 και 6-7% μέχρι το 2010), όμως χωρίς οικονομική διαφοροποίηση και κάλυψη σημαντικών τμημάτων του πληθυσμού. Ως αποτέλεσμα, αν και η φτώχεια μειώνεται (ειδικά η ακραία φτώχεια, από 23% του πληθυσμού το 2003 σε 6% το 2010), η ανεργία παραμένει πολύ υψηλή σε 17,8% (ιδιαίτερα διαδεδομένη μεταξύ γυναικών και νέων) ενώ ο συντελεστής Gini αυξάνεται (στις αγροτικές περιοχές ήταν 0,41 το 1993 αλλά 0,62 το 2010). Η ανάκαμψη της χώρας μετά την κρίση του 2008 (όταν υπήρξαν σημαντικές απώλειες εξαγωγών ενώ ο βιομηχανικός τομέας συρρικνώθηκε κατά 30% το 2009) ήταν ικανοποιητική, αν και ο Υπουργός Οικονομικών και Αναπτυξιακού Σχεδιασμού κ. Kenneth Matambo θεωρεί ότι πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη αύξηση από τον προβλεπόμενο ρυθμό ανάπτυξης 5% για το 2014. H Μποτσουάνα είναι χώρα μεσαίου εισοδήματος (MIC), ανώτερης διαβάθμισης (με κατά κεφαλή 7.191 δολ. ΗΠΑ), με καλή διαχείριση ορυκτών πόρων. Παρά το γεγονός ότι η χώρα παρουσιάζει οικονομική επίδοση εκ των κορυφαίων παγκοσμίως την τελευταία 40ετία, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Η οικονομία της στηρίζεται κυρίως στον τομέα εξόρυξης (ιδίως διαμάντια), με συμβολή στην ανάπτυξη της χώρας περίπου 30%, ενώ το οικονομικό μοντέλο χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη ανάπτυξη του δημόσιου τομέα. Κύρια πηγή εσόδων, εκτός του τομέα εξόρυξης, είναι τα τελωνεία της χώρας (λόγω διαχείρισης της τελωνειακής ένωσης SACU / Southern African Customs Union, με περίπου 30% των συνολικών εθνικών εσόδων) γεγονός που επίσης συμβάλλει στη διαμόρφωση συνθηκών συγκυριακής μεταβλητότητας (π.χ. ο τομέας εξόρυξης σημείωσε δραματική μείωση 45% το 2009, κατά τη διετία 2011-2012 αντιμετώπισε προβλήματα, ενώ είχε καλή απόδοση το 2013). Ως εκ τούτου, κύριος στόχος της Κυβέρνησης είναι η οικονομική διαφοροποίηση μέσω ανάπτυξης τομέων 1 Πηγές: EU Delegation in Botswana, African Economic Outlook, IMF, Γραφείο Επίτιμου Προξένου Ελλάδος στη Μποτσουάνα. 2 Εθνικό νόμισμα pula, 1Pula = 0.082 ευρώ, στις 7/5/2014. 3 Παλαιότερα βρετανικό προτεκτοράτο Bechuanaland. 1

όπως οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, η γεωργία και ο τουρισμός, που απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή κρατικής / αναπτυξιακής διαχείρισης. Η Μποτσουάνα χαρακτηρίζεται από σχετικά καλή διακυβέρνηση με καλές μακροοικονομικές πολιτικές και θετικά μακροοικονομικά μεγέθη: μεσοπρόθεσμα ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς (κυρίως πλεονάσματα: 922 εκ. pula το 2012, 386 εκ. pula το 2013 και 1,32 τρισ. pula το 2014), πληθωρισμό με διακύμανση εντός του προβλεπόμενου εύρους 3-6% από τον Ιούνιο 2013, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που έχει μετατραπεί από έλλειμμα 4,3 δισ. pula το 2012 σε πλεόνασμα 7,9 δισ. pula το 2013, σχετικά χαμηλό χρέος (περίπου 24% του ΑΕΠ). Παράλληλα, με συνετή νομισματική πολιτική και μεταρρυθμίσεις για αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αδυναμιών της οικονομίας, η χώρα απολαμβάνει την καλύτερη πιστοληπτική ικανότητα σε ολόκληρη την Αφρική. Ωστόσο, η ανταγωνιστικότητα παραμένει ζήτημα, καθώς η χώρα ολίσθησε από την 56η θέση το 2009 στην 74η το 2014 (σε όρους ευκολίας επιχειρηματικής δραστηριότητας και παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας) για σύγκριση: η Μποτσουάνα διαχειρίζεται ετησίως ένα μόνο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για προσέλκυση επιχειρήσεων ενώ η πιο «γρήγορη» Ρουάντα υλοποιεί ετησίως περίπου 10 παρεμφερή μεγάλα προγράμματα. Βασικοί κίνδυνοι για την ανάπτυξη της χώρας θεωρούνται ο ασταθής ενεργειακός εφοδιασμός, η λειψυδρία σε ορισμένες περιοχές, και η χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας. Ο Υπουργός κ. Matambo παρουσίασε στο Εθνικό Κοινοβούλιο (στις 3/2/2014) τον εθνικό προϋπολογισμό της χώρας για την περίοδο 2014/15, ο οποίος ανέρχεται σε 33,32 δισ. pula και αντιστοιχεί σε αύξηση 2,79 δισ. pula ως προς τον αναθεωρημένο τακτικό προϋπολογισμό της προηγούμενης περιόδου 2013/14 (από 30,53 δισ. pula). Εκ του προταθέντος προϋπολογισμού άνω του 70% κατανέμεται σε τέσσερα υπουργεία: Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης Δεξιοτήτων (9,26 δισ. pula), Υγείας (5,22 δισ. pula), Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ανάπτυξης της Υπαίθρου (4,90 δισ. pula), και Άμυνας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης (4,18 δισ. pula). Κυριότερα πρόσφατα θετικά σημεία που υποστηρίζουν την περαιτέρω ανάπτυξη της χώρας είναι η ικανοποιητική πρόοδος στον χρηματοπιστωτικό τομέα, η αύξηση του αφορολόγητου κατωφλίου ΦΠΑ σε 1 εκ. pula (από 500,000 pula θετικό για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις), η επέκταση του καταλόγου των απαλλασσόμενων από το ΦΠΑ προϊόντων (επεκτάθηκε σε βασικά προϊόντα διατροφής θετικό για τα φτωχά νοικοκυριά), τα νέα μέτρα κοινωνικής προστασίας, η έμφαση σε καλύτερες αστυνομικές υπηρεσίες και σε μέτρα καταπολέμησης της διαφθοράς. Όσον αφορά στους κρατικούς / ημικρατικούς οργανισμούς σημειώνεται ότι μερικοί εξ αυτών είναι κερδοφόροι, όπως οι «Τηλεπικοινωνίες Μποτσουάνα» (BTC / Botswana Telecoms), αλλά τρεις εξ αυτών θεωρούνται «μεγάλες ζημιές»: η Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Μποτσουάνα (έχει χάσει 1,6 δισ. pula και εξακολουθεί να πληρώνει για εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας), η Επιτροπή Κρεάτων της Μποτσουάνα (BMC) και η Air Μποτσουάνα (η Κυβέρνηση πρέπει να ενισχύσει τις δύο τελευταίες με 300 εκ. pula). 4 4 Οι τελευταίες εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 20/10/2009 και οι επόμενες θα πραγματοποιηθούν τον Οκτώβριο 2014. 2

Οι προτεραιότητες δημοσίων δαπανών παραμένουν εν πολλοίς αμετάβλητες από το 2013: η ύδρευση αποτελεί πρώτη προτεραιότητα, 300 εκ. pula προορίζονται για βελτίωση της σύνδεσης στο διαδίκτυο, το Υπουργείο Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ανάπτυξης της Υπαίθρου λαμβάνει την τρίτη μεγαλύτερη οικονομική ενίσχυση της χώρας, ενώ οι υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας 5 λαμβάνουν από κοινού το 43,5% του προϋπολογισμού. Βασικό ερώτημα παραμένει πόσο αποτελεσματική είναι η Κυβέρνηση στην αξιοποίηση κεφαλαίων, δηλαδή ποιός είναι ο βαθμός ανταποδοτικότητας των δημοσίων δαπανών. Συναφώς, η διάθεση αναπτυξιακών κεφαλαίων του οικονομικού έτους 2014/15 ανέρχεται σε 12,24 δισ. pula, και αντιστοιχεί σε οριακή αύξηση 0,99/% ως προς τον αναθεωρημένο προϋπολογισμό της προηγούμενης περιόδου 2013/14 (12,12 δισ. pula). Αποθεματικά: η Μποτσουάνα συνήθως διατηρεί τα υψηλότερα αποθέματα κεφαλαίου στην Αφρική, αλλά αυτά εξαντλήθηκαν σε σημαντικό βαθμό το 2009 δεν έχει διευκρινισθεί αν η Κυβέρνηση θα αναπληρώσει τα αποθεματικά στα προηγούμενα επίπεδα ή αν θα χρησιμοποιεί νέα κεφάλαια για άλλους σκοπούς, όπως για ανάπτυξη υποδομών. Συμπερασματικά, υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ των μακροοικονομικών και μικροοικονομικών μεγεθών, γεγονός που σημαίνει ότι σε εθνικό επίπεδο οι σημαντικές οικονομικές παράμετροι παραμένουν υπό έλεγχο, ως εξασφάλιση αναγκαίας εθνικής χρηματοδότησης, αλλά τμήματα του πληθυσμού αγωνίζονται για επιβίωση. Εκτιμάται ότι η Μποτσουάνα, η οποία εξακολουθεί να βασίζεται στα έσοδα από την τελωνειακή ένωση SACU / Southern African Customs Union και από τον τομέα εξόρυξης διαμαντιών, πρέπει να διευρύνει τα δημοσιονομικά της περιθώρια (ο συντελεστής ΦΠΑ είναι ο χαμηλότερος στην νοτιοαφρικανική κοινότητα SADC / Southern African Development Community) και να εφαρμόσει προγράμματα δημιουργίας θέσεων εργασίας. 5 Η Μποτσουάνα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά HIV / AIDS παγκοσμίως αλλά και ένα από τα πιο ολοκληρωμένα προγράμματα (στην Αφρική) για την αντιμετώπιση της νόσου. 3

Διμερείς Οικονομικές Σχέσεις Ελλάδας - Μποτσουάνα Εμπορικές συναλλαγές. Όπως σημειώνεται στον παρακάτω πίνακα, 6 οι διμερείς εμπορικές ροές τελευταίας εξαετίας (από έναρξης κρίσης) παρουσιάζουν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά με κυριότερες παρατηρήσεις: α) σημαντικές εισαγωγές Ελλάδας κατά τα έτη 2008, 2009 και 2010, αξίας εκατομμυρίων ευρώ, οι οποίες οφείλονται αποκλειστικά (βάσει εξέτασης των εισαγωγών-εξαγωγών προϊόντων) στον συγκεκριμένο δασμολογικό κωδικό «κρέατα βοοειδών, κατεψυγμένα» - οι ίδιες εισαγωγές μηδενίζονται το 2012 και μειώνονται αισθητά κατά τα έτη 2011 και 2013, παραμένοντας όμως σε επίπεδα πλησίον των 500.000 ευρώ. β) οι ελληνικές εξαγωγές κυμαίνονται περίπου στα ίδια επίπεδα για την τριετία 2008-2010, παρουσιάζουν μεγάλη μείωση το 2011 και το 2012 και ανακάμπτουν, σε υψηλότερο επίπεδο τελευταίας εξαετίας, το 2013. γ) το εμπορικό ισοζύγιο είναι διαχρονικά ελλειμματικό σε βάρος της Ελλάδας, λόγω των κατά πολύ υψηλότερων αξιών του προαναφερθέντος δασμολογικού κωδικού κατεψυγμένων κρεάτων, με μόνη εξαίρεση το θετικό για την Ελλάδα ισοζύγιο του 2012 λόγω μηδενικών ελληνικών εισαγωγών οι παρατηρούμενες διακυμάνσεις ισοζυγίων βρίσκονται σε υψηλότερα επίπεδα για την τριετία 2008-2010 με τάση αισθητής μείωσης για την τριετία 2011-2013. δ) ο γενικά χαμηλός συνολικός όγκος εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών παρουσιάζει αισθητές διακυμάνσεις, κυρίως λόγω αντίστοιχων αυξομειώσεων των εισαγωγών κατεψυγμένου κρέατος από τη Μποτσουάνα, με γενική τάση μείωσης από τα προ πενταετίας επίπεδα. Εμπορικές ροές Ελλάδας Ν. Αφρικής 2008 2009 Έτος (εκ. ) (εκ. ) Εξαγωγές Ελλάδας Εισαγωγές Ελλάδας Εμπορικό Ισοζύγιο Όγκος Εμπορίου (αξίες σε εκ. ευρώ) 2010 2011 (εκ. ) (εκ. ) 2012 (εκ. ) 2013 (εκ. ) 272.270 238.531 203.079 52.230 23.031 352.192 2.206.572 5.581.136 2.238.185 463.961 0 425.336 1.934.302 5.342.605 2.035.106 411.731 (+) 23.031 100.144 2.478.842 5.819.667 2.441.264 516.191 23.031 777.528 Αναφορικά με τις διμερείς εμπορικές ροές σε όρους ανταλλασσόμενων ειδών για το 2013, παραθέτουμε κατωτέρω σχετικό πίνακα εισαγωγών-εξαγωγών προϊόντων (σε 4ψήφιο κωδικό Συνδυασμένης Ονοματολογίας / CN 7 ). 6 Στοιχεία Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας ΕΛΣΤΑΤ. 7 Στοιχεία Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας ΕΛΣΤΑΤ. 4

Δασμ/κή κατηγορία ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ / ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΠΟΤΣΟΥΑΝΑ 2013 ΑΞΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΑΞΙΑ ΕΞΑΓΩΓΩΝ '0202' Κρέατα βοοειδών, κατεψυγμένα 425.336 0 '7604' Ράβδοι και είδη με καθορισμένη μορφή, από αργίλιο 0 43.912 '8302' Σιδηρικά και παρόμοια είδη, από κοινά μέταλλα, για έπιπλα, πόρτες, σκάλες, παράθυρα, παντζούρια 0 20.612 '8451' Μηχανές και συσκευές (εκτός εκείνων της κλάσης 8450) για το πλύσιμο, το καθάρισμα, το στίψιμο, το στέγνωμα 0 267.129 '8468' Μηχανές και συσκευές για συγκόλληση με ορείχαλκο ή κασσίτερο ή για απλή συγκόλληση 0 2.472 '9001' Ίνες οπτικές και δέσμες οπτικών ινών - καλώδια από οπτικές ίνες 0 18.067 ΣΥΝΟΛΟ 425.336 352.196 Επαναλαμβάνεται ότι ο κωδικός "κρέατα βοοειδών, κατεψυγμένα» αποτελεί, για την περίοδο 2008-2013, τη μοναδική εξαγωγική κατηγορία προϊόντων της Μποτσουάνα προς τη χώρα μας, ενώ οι παραπάνω κωδικοί ελληνικών εξαγωγών έτους 2013 επίσης επαναλαμβάνονται τα τελευταία έτη ως συνήθεις εξαγωγικές κατηγορίες Ελλάδας (πέραν αυτών επίσης αναφέρονται περιστασιακά οι δασμολογικοί κωδικοί «7607 - Φύλλα και λεπτές ταινίες, από αργίλιο» και «8419 - Συσκευές και διατάξεις, έστω και ηλεκτρικά θερμαινόμενες, για την επεξεργασία υλών»). Επιχειρηματική συνεργασία. Συναφώς, υπενθυμίζουμε προηγούμενο έγγραφό μας με θέμα "Ελληνικές εταιρείες υλοποιούν σημαντικό πολυετές έργο του Υπουργείου Μεταφορών της Μποτσουάνα", στο οποίο αναφέραμε εν λόγω δραστηριότητα κοινοπραξίας των δύο ελληνικών εταιρειών NAMA SA και ADK SA. 8 ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΕΥ ΓΙΟΧΑΝΕΣΜΠΟΥΡΓΚ, ΜΑΙΟΣ 2014 8 Έγγραφό μας ΑΠ: Φ.700/C.1/259 23.8.2013. 5