ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Δ.ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Δ.ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ WP4 CoM Sustainable Action Plan Definition Task 4.1 Realisation of the SEAP and their formal acceptance by the Municipalities Mayors

SUMMARY 1. Description of the Municipality The Municipality of Kalamaria is situated at the Eastern area of the city of Thessaloniki, at the Regional District of Thessaloniki in the Region of Central Macedonia, in Greece. It has 91.270 inhabitants (2011 Census) and it covers an area of 7,2 km 2. The Municipality is located at the coastal area of Thermaikos Gulf and has Mediterranean climate with cold winters and warm summers. The warmest month is July with average temperature 25,7 ο C and the coldest month January with average temperature 5,7 ο C. 2. Methodology The carbon footprint of Municipality Kalamaria was calculated for 2010 (baseline year). The CO 2 emissions were used as emission reporting unit, while Standard Emission Factors, in the line with the IPCC principles, were used for CO 2 emissions calculations (Table 1). 3. Final Energy Consumption & Corresponding CO 2 Emissions 3.1. Buildings, Equipment/Facilities The buildings sector was responsible for the consumption of 839.190 MWh of energy and for the emission of 374.703 ton CO 2. Table 1. CO 2 emission factors Electricity (Local emission factor) Standard Emission Factors (IPPC, 2006) (ton CO 2 / MWh) 1,149 Natural gas 0,202 Diesel 0,267 Motor Gasoline 0,249 LPG 0,227 Biomass/Wood 0 Solar thermal 0 Biodiesel 0

In 2010, the Municipality was using 84 buildings and facilities (owned or rented). 25 of the buildings & facilities were using heating oil for heating purposes, 46 natural gas and 7 electricity. As tertiary sector were considered all buildings and facilities located within the Municipality of Kalamaria, which were used from public authorities (excluding the Municipality) and/or for commercial purposes. The main forms of energy used in tertiary buildings and facilities were electricity, natural gas and heating oil. Based on 2001 Census and the building s construction records of 2002-2010, it has been estimated that in 2010 the Municipality of Kalamaria had 43.176 residents, 33% of which were built before 1980 and were not insulated. The main forms of energy used in residential buildings were electricity, natural gas and heating oil. 3.2. Municipal public lighting The municipal public lighting was responsible for the consumption of 2.543 MWh of energy and for the emission of 2.922 ton CO 2. 60% of installed bulbs were high sodium high pressure vapor bulbs, 29% HQ bulbs, 6% SL electronic bulbs and 2% metal-halide bulbs (calculations based on 46,76% of total bulbs installed in the Municipality). 3.3. Transport The transport sector was responsible for the consumption of 106.047 MWh of energy and for the emission of 26.424 ton CO 2. In 2010, the municipal fleet had 106 vehicles, 28% of which were older than 10 years. The 41% of vehicles were gasoline-fueled while 59% diesel-fueled. A public bus system operated by the Organization of Urban Transportation of Thessaloniki (OASTH), was the only public transport system serving the Municipality of Kalamaria in 2010. The bus lines 04, 05, 06, 07, 33, 39 were serving the Municipality, while the bus lines 02, 03, 08, 70, 71 and 78 were just crossing its borders. The public bus fleet was diesel-fueled.

The citizens of Municipality Kalamaria and the companies situated in the Municipality were owners of 44.662 passenger cars (35% older than 10 years), 2.600 light duty vehicles and 7.089 motorcycles. 4. Local Electricity production & Corresponding CO 2 emissions Till the end of 2010, no photovoltaic systems were installed in the Municipality of Kalamaria. However, 7 applications were submitted to the respective authorities, corresponding to 60,94kW οf installed capacity. 5. Total final energy consumption & Corresponding CO 2 emissions In 2010, the Municipality of Kalamaria consumed 947.780 MWh in total (Table 2). 40% of consumed energy corresponded to heating oil, 21% to electricity, 25% to natural gas, 10% to gasoline, 3% to solar thermal energy and the 1% to diesel. The liquid gas (LPG) and biofuels consumption were limited. Moreover, 66% of energy was consumed in residential buildings, 21% in tertiary buildings, 11% in private and commercial transport and only 2% to municipal buildings and fleet. Energy consumption in municipal public lighting and public transport was limited. (Charts 1 & 2) Chart 1. Total energy consumption in Municipality of Kalamaria in 2010, by energy form

Table 2. Final Energy Consumption (MWh) in 2010 in Municipality of Kalamaria Electricity Natural Gas Liquid Gas Heating oil Diesel Gasoline Biofuels Solar Thermal TOTAL Municipal buildings Tertiary buildings 3.781 4.362 1.596 9.739 54.567 20.578 1.419 125.080 201.644 Residential Buildings 137.590 214.928 250.839 24.450 627.807 Municipal public lighting 2.543 2.543 Municipal fleet 3.476 453 224 4.153 Public transport 2.627 169 2.796 Private & commercial transport 66 3.828 94.958 246 99.098 TOTAL 198.481 239.868 1.485 377.515 9.931 95.411 639 24.450 947.780

Table 3. CO 2 Emissions (ton) in 2010 in Municipality of Kalamaria Electricity Natural Gas Liquid Gas Heating oil Diesel Gasoline Biofuels Solar Thermal TOTAL Municipal buildings 4.344 881-426 - - - - 5.652 Tertiary buildings 62.697 4.157 322 33.396 - - - - 100.573 Residential Buildings 158.091 43.415-66.974 - - - - 268.480 Municipal public lighting 2.922 - - - - - - - 2.922 Municipal fleet - - - - 928 113 - - 1.041 Public transport - - - - 701 - - - 701 Private & commercial transport - - 15-1.022 23.645 - - 24.682 TOTAL 228.055 48.453 337 100.797 2.652 23.757 - - 404.051

Chart 2. Total energy consumption in Municipality of Kalamaria in 2010, by category of use This energy consumption caused emissions of 404.051 ton CO 2 (Table 3). 53% of CO 2 emissions were caused by electricity consumption, 29% by heating oil, 11% by gasoline, 6% by natural gas and 1% by diesel. The CO 2 emissions of biofuels, biomass and thermal solar energy are zero, while LPG contribution was very limited. On the other hand, the residential buildings were responsible for 58% of total CO 2 emissions, the tertiary buildings for 28%, the private & commercial transport for 11%, while the municipal buildings jointly with municipal public lighting and the municipal fleet for 3%. The contribution of public transport was limited. (Charts 3 & 4) Chart 3. Total CO 2 emissions in Municipality of Kalamaria in 2010, by energy form

Chart 4. Total CO 2 emissions in Municipality of Kalamaria in 2010, by category of use Chart 5. Total CO 2 emissions in Municipality of Kalamaria in 2010, by form of energy & category of use

Chart 5 clearly illustrates that the main sources of CO 2 emissions, in other words the main forms of energy and the main categories of use that the Sustainable Energy Action Plan should focus on are: - electricity consumption in residential buildings - electricity consumption in tertiary building, equipment/facilities - heating oil consumption in residential buildings - gasoline consumption in «private& commercial transport».

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο Δήμος Καλαμαριάς υπέγραψε στις 20/06/2011 το «Σύμφωνο των Δημάρχων» που αποτελεί πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με αντικείμενο τη μείωση του ποσοστού εκπομπής CO 2 κατά τουλάχιστον 20% έως το 2020. Με την υποστήριξη της Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία O.T.A. Ανατολικής Θεσσαλονίκης/ Περιφερειακό Ενεργειακό Κέντρο Κεντρικής Μακεδονίας (ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε/ΠΕΚΚΜ)» και μέσα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου CITΥ_SEC του προγράμματος Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη προχώρησε στην απογραφή των ενεργειακών δεδομένων του Δήμου και των κύριων πηγών εκπομπών CO 2 (έτος αναφοράς το 2010) και στη συνέχεια συνέταξε το Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας (Σ.Δ.Α.Ε.) όπου προσδιορίζεται η ενεργειακή πολιτική του Δήμου μέχρι το 2020, μέσα από συγκεκριμένα μέτρα -δράσεις, κοστολογημένα και χρονικά προσδιορισμένα, για την επίτευξη του παραπάνω στόχου.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 2. ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ... 2 2.1 ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Δ. ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ... 2 2.2 ΦΥΣΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 4 2.3 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 7 ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ... 13 3. ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑ... 14 3.1 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΜΕΙΩΣΗΣ CO2 & ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟ ΟΡΑΜΑ Ο.Τ.Α.... 14 4. ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ... 16 4.1. ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ... 16 ΜΕΡΟΣ Β - ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΕΤΟΥΣ 2010... 22 5. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΝΑΦΟΡΑΣ... 24 6. ΚΤΙΡΙΑ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ... 26 6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 26 6.2 ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ... 30 6.3 ΚΤΙΡΙΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ... 37 6.4 ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ... 38 7. ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ... 42 7.1 ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΦΩΤΙΣΜΟΥ ΟΔΩΝ ΚΑΙ ΠΛΑΤΕΙΩΝ (Φ.Ο.Π.)... 42 7.2 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 ΑΠΟ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΦΩΤΙΣΜΟ... 44 8. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 46 8.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 46 8.2 ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ... 48 8.3 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 51 8.4 ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 62 9. ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ... 68 10. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ... 70 ΜΕΡΟΣ Γ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ (2010-2020)... 75 11. ΚΤΙΡΙΑ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ... 77 11.1 ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ... 78 11.2 ΚΤΙΡΙΑ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ... 87 11.3 ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ... 96

12. ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ... 113 12.1 ΑΛΛΑΓΉ ΦΩΤΙΣΤΙΚΏΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΛΑΜΠΤΉΡΩΝ ΣΕ ΔΗΜΟΤΙΚΈΣ ΟΔΟΎΣ ΣΤΑ ΠΛΑΊΣΙΑ ΤΟΥ ΆΞΟΝΑ 2 ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ... 114 12.2 ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΦΩΤΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ ΜΕ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΗΣ ΙΣΧΥΣ... 115 13. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 117 13.1 ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ... 117 13.2 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 127 13.3 ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 129 14 ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ... 139 14.1 ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΑΠΕ ΣΕ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΜΕ ΕΠΙΔΕΙΚΤΙΚΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ... 140 14.2 ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΑΠΕ ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ... 141 15. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ... 143 15.1 ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΔΙΚΤΥΟΥ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΦΕΛΩΝ ΧΩΡΩΝ... 144 15.2 ΔΙΆΘΕΣΗ ΝΈΩΝ ΧΏΡΩΝ ΣΤΆΘΜΕΥΣΗΣ... 144 15.3 ΑΣΤΙΚΈΣ ΑΝΑΠΛΆΣΕΙΣ... 144 16. ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ... 147 17.ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΥΣ... 149 17.1 ΠΑΡΟΧΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΠΟ ΤΑ Κ.Ε.Π. & ΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ... 150 17.2 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑΣ... 150 17.3 ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ/ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ... 151 17.4 ΔΡΆΣΕΙΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΊΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΏΝ... 152 17.5 ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ... 153 17.6 ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ... 153 17.7 ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ... 154 17.8 ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΜΕΤΑΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ (ΚΕΜ) ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ... 154 17.9 ΠΑΡΟΧΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ «ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ»... 155 18. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ... 157 19. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ... 161 20. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 167 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΝΑΦΟΡΑΣ... 171 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΚΤΙΡΙΑ... 173

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1A-ΚΤΙΡΙΑ... 174 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2Α ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ... 177 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3A ΚΤΙΡΙΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ... 190 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4A ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ... 198 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 211 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1Β ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ... 212 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2Β - Μεθοδολογία υπολογισμού εκπομπών CO2 και κατανάλωσης καυσίμου... 227 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3Β ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 247 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4B ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ & ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 255

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία το «Σύμφωνο των Δημάρχων» Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) που ηγείται του παγκόσμιου αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής έχει θέσει στην κορυφή των προτεραιοτήτων της την προώθηση του «Συμφώνου των Δημάρχων». Οι φιλόδοξοι στόχοι της επεξηγούνται στη Δέσμη μέτρων της ΕΕ για την αλλαγή του κλίματος και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η οποία δεσμεύει τα κράτη μέλη να μειώσουν τις εκπομπές του CO 2 κατά 20% τουλάχιστον έως το 2020. Οι πόλεις που υπογράφουν το Σύμφωνο των Δημάρχων συμβάλλουν σε αυτούς τους στόχους πολιτικής δια της επίσημης δέσμευσης ότι θα υπερβούν αυτόν τον στόχο, μέσω της υλοποίησης του δικού τους Σχεδίου Δράσης Αειφόρου Ενέργειας (ΣΔΑΕ). Η επίσημη δέσμευση των υπογραφόντων μεταφράζεται σε απτά μέτρα και έργα. Οι υπογράφουσες πόλεις δέχονται να υποβάλλουν εκθέσεις και να παρακολουθούνται σε σχέση με το πώς υλοποιούν τα Σχέδια Δράσης. Επίσης, αποδέχονται ότι η συμμετοχή τους στο Σύμφωνο θα λήξει σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Επιπλέον, οι πόλεις δεσμεύονται ότι θα διαθέσουν επαρκές ανθρώπινο δυναμικό, κινητοποιώντας το κοινωνικό σύνολο στις γεωγραφικές περιοχές τους, ώστε να λάβει μέρος στην υλοποίηση του σχεδίου δράσης, περιλαμβανομένης της οργάνωσης τοπικών ημερών «ενέργειας» και της δικτύωσης με άλλες πόλεις. Το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε την προσχώρηση του Δήμου στο «Σύμφωνο των Δημάρχων» και την υπογραφή του από τον Δήμαρχο στης 20 Ιουνίου 2011, γεγονός που αποδεικνύει τη δέσμευση του Δήμου Καλαμαριάς απέναντι στο πλαίσιο των υποχρεώσεων της ευρωπαϊκή πρωτοβουλίας του «Συμφώνου των Δημάρχων» για μείωση των εκπομπών CO 2, εξοικονόμηση ενέργειας και προώθηση των ΑΠΕ. Προκειμένου να μετατρέψουν την πολιτική δέσμευσή τους σε συγκεκριμένα μέτρα και έργα, οι υπογράφοντες το Σύμφωνο αναλαμβάνουν κυρίως να συντάξουν μια Απογραφή Εκπομπών CO 2 και να υποβάλουν, εντός ενός έτους από την ημερομηνία υπογραφής του Συμφώνου, ένα Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια (Σ.Δ.Α.Ε.) στο οποίο περιγράφονται οι βασικές δράσεις που σχεδιάζουν ν αναλάβουν για τη μείωση του CO 2 κατά τουλάχιστον 20% μέχρι το 2020. 1

2. ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ 2.1 ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Δ. ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ 2.1.1 Διοικητική Οργάνωση (Έδρα &Δημοτικές Ενότητες) Ο Δήμος Καλαμαριάς, ο δεύτερος σε μέγεθος στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης, με πληθυσμό 87.312 κατοίκων (απογραφή 2001), που σήμερα υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τις 100.000, έχει έκταση 7.200 στρέμματα και απαρτίζεται από 10 συνοικίεςγεωγραφικές ενότητες. Εκτός από την κεντρική συνοικία στην οποία λειτουργεί το διοικητικό και εμπορικό κέντρο, πολλές από τις υπόλοιπες έχουν τα δικά τους ιδιαίτερα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά, με την ανάπτυξη μικρών τοπικών αγορών. Για την παροχή των διοικητικών, πολιτιστικών, αθλητικών και κοινωνικών υπηρεσιών του, ο δήμος έχει σε χρήση (ιδιόκτητα ή κατά παραχώρηση από το δημόσιο), 15 αυτοτελείς κτιριακές εγκαταστάσεις, το σύνολο των οποίων κατασκευάσθηκαν (10) ή ανακαινίσθηκαν (5), μετά το 1980. Παράλληλα έχει την ευθύνη συντήρησης 49 σχολικών συγκροτημάτων πρωτοβάθμιας (δημοτικά-νηπιαγωγεία) και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στο Δήμο καταγράφεται σημαντικός αριθμός συλλεκτήριων οδικών αξόνων με τον απαιτούμενο από τις προδιαγραφές οδικό φωτισμό. Πέρα από την κεντρική πλατεία (Δημαρχείου), και τις οδούς Κομνηνών και Μεταμορφώσεως που σήμερα βρίσκονται στη φάση της ολοκλήρωσής της ως πεζόδρομοι, στις υπόλοιπες συνοικίες μπορούμε να συναντήσουμε τοπικές πλατείες ή πεζοδρόμους, που σε συνδυασμό με έναν αριθμό πάρκων, παιδικών χαρών, υπαίθριων χώρων αθλοπαιδιών, συμπληρώνουν την εικόνα των κοινόχρηστων χώρων του δήμου. 2.1.2 Διοικητική Οργάνωση & Γεωγραφική Θέση Ο Δήμος Καλαμαριάς υπάγεται διοικητικά στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης και στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης (ΠΣΘ), έτσι όπως αυτό αναφέρεται στο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΠΧΣΑΑ) (ΦΕΚ 218/2004/τΒ ). Ο Δήμος Καλαμαριάς βρίσκεται κεντρικά στο Νομό Θεσσαλονίκης, αποτελώντας το Ανατολικό Νοτιοανατολικό τμήμα του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης (ΠΣΘ) μέσα στην Ευρύτερη Περιοχή Θεσσαλονίκης (ΕΠΘ). 2

Ο Δήμος Καλαμαριάς συνορεύει με το Δήμο Πυλαίας στα ανατολικά και νοτιοανατολικά, τα βόρεια με το Δήμο Θεσσαλονίκης και στα νότια βρέχεται από το Θερμαϊκό κόλπο. Από φυσικο-γεωγραφική άποψη ο Δήμος εντάσσεται στη λεκάνη της Θεσσαλονίκης. 2.1.3 Θέση και λειτουργίες του Δήμου στο Νομό και την Περιφέρεια Από την αξιολόγηση της υφισταμένης κατάστασης που έγινε στα πλαίσια του ΠΠΧΣΑΑ για το οικιστικό δίκτυο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) και του Νομού Θεσσαλονίκης, φαίνεται ότι κυριαρχεί η μητροπολιτική περιοχή της Θεσσαλονίκης και το αντίστοιχο Πολεοδομικό Συγκρότημα. Τις ίδιες ακριβώς εκτιμήσεις διατυπώνει και το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης (ΡΣΘ), το οποίο έχει εκπονηθεί παλαιότερα και βρίσκεται ήδη σε διαδικασία αναθεώρησης, με στόχο τον ενιαίο προγραμματισμό της περιοχής του ΠΣΘ. Σύμφωνα και με τις δύο παραπάνω μελέτες, ο Δήμος Καλαμαριάς δε μπορεί να καταταχθεί ανεξάρτητα στην ιεραρχία του οικιστικού δικτύου, καθώς αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του ΠΣΘ στο οποίο και ανήκει. Συνεπώς εντάσσεται στην ανώτερη βαθμίδα του οικιστικού δικτύου. Σε ότι αφορά τη λειτουργική δομή του Δήμου, υπάρχει αλληλεξάρτηση και αλληλοεπιρροή τόσο με τους όμορους Δήμους του ΠΣΘ αλλά και με τους άλλους γειτονικούς Δήμους. Οι επιπτώσεις αυτές επικεντρώνονται σε εξυπηρετήσεις ανώτερου και ανώτατου βαθμού του τριτογενή τομέα όπως είναι: οι υπηρεσίες, η ψυχαγωγία, οι μεταφορές. Η θέση του Δήμου ως προς τα συγκοινωνιακά δίκτυα είναι σχετικά καλή. Απ αυτόν διέρχεται η μία εκ των δύο ανατολικών εισόδων του ΠΣΘ ενώ η πρόσβαση στους οδικούς άξονες ΠΑΘΕ, Εγνατία, Ε.Ο Πολυγύρου και Ε.Ο Μουδανιών είναι ιδιαίτερα εύκολη. Παράλληλα βρίσκεται πολύ κοντά στο διεθνές αεροδρόμιο «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ». Αντίθετα, η πρόσβαση στο λιμάνι, και στο σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης, υποχρεωτικά επηρεάζεται από τις εκάστοτε κυκλοφοριακές συνθήκες του ΠΣΘ. Όσον αφορά στις καθημερινές μετακινήσεις των πολιτών η εξυπηρέτηση τους από πλευράς αστικής συγκοινωνίας θεωρείται «ιδιάζουσα»,καθώς είναι ικανοποιητική σε ότι αφορά την μετακίνηση από και προς τους όμορους Δήμους, όχι όμως και τόσο ικανοποιητική εντός των ορίων του Δήμου αφού οι λεωφορειακές γραμμές του ΟΑΣΘ είναι οργανωμένες με μία ακτινοκεντρική δομή σε σχέση με το κέντρο της Θεσσαλονίκης χωρίς να έχουν ανταποκριθεί πλήρως στις ανάγκες των περιφερειακών Δήμων του Π.Σ.Θ. Τέλος η σχεδιαζόμενη επέκταση του «μετρό» θα βελτιώσει τις αστικές μετακινήσεις από και προς όλες τις κατευθύνσεις και 3

επιπλέον θα απεξαρτήσει την πρόσβαση σε Σιδηροδρομικό Σταθμό και Λιμένα από τις εκάστοτε κυκλοφοριακές συνθήκες του ΠΣΘ. 2.2 ΦΥΣΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ 2.2.1 Ανάγλυφο Από φυσικο-γεωγραφική άποψη ο Δήμος Καλαμαριάς βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του ΠΣΘ, χαρακτηρίζεται από σχετικά έντονο ανάγλυφο και αναπτύσσεται πάνω στους σχηματισμούς της ψαμμιτομαργαϊκής σειράς. Η έκταση του Δήμου είναι πλήρως αστικοποιημένη με τη φυσική βλάστηση να περιορίζεται στα ρέματα, σε κάποια απότομα (μη αξιοποιήσιμα) πρανή κατά μήκος της ακτής (εκτός σχεδίου περιοχή οδού Πλαστήρα) και στην έκταση του πρώην στρατοπέδου Κόδρα. Μικρής έκτασης πευκώδη αλσύλια υπάρχουν σε όλη την έκταση του Δήμου, ενώ χαρακτηριστικές ελεύθερες (αδόμητες) εκτάσεις είναι το στρατόπεδο Κόδρα, το στρατόπεδο Νταλίπη, η περιοχή των αθλητικών εγκαταστάσεων της Μίκρας και του Ιππικού Ομίλου, η περιοχή μεταξύ των οδών Μιαούλη-Καρατάσσου που έχει καθοριστεί για εγκαταστάσεις κοινωνικής υποδομής, και βέβαια η εκτός σχεδίου περιοχή κατά μήκος της ακτής κατάντη της οδού Πλαστήρα με το κτήμα Γεωργιάδη και την περιοχή της Ρέμβης. 2.2.2 Κλίμα Το κλίμα της Θεσσαλονίκης, άρα και του Δήμου Καλαμαριάς, είναι μεσογειακό και υγρό, με αρκετές ηλιόλουστες μέρες κατά τη διάρκεια του έτους. Το Φθινόπωρο ξεκινά στα τέλη του Οκτωβρίου με τις πρώτες χαμηλές θερμοκρασίες και τις πρώτες βροχές, ενώ η Άνοιξη ξεκινά τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου, με παρατεταμένες ηλιοφάνειες και απότομες αλλαγές στα φαινόμενα και στις θερμοκρασίες. Η αξιολόγηση των κλιματολογικών συνθηκών έγινε με βάση στοιχεία του Μετεωρολογικού σταθμού Θεσσαλονίκης (Μίκρα), τα οποία αφορούν το σύνολο της πόλης. Ο σταθμός ανήκει στην ΕΜΥ, είναι εγκατεστημένος σε υψόμετρο 4,8 m και διαθέτει βροχόμετρο, βροχογράφο και θερμόμετρο, ενώ καταγράφονται επίσης και ανεμολογικά στοιχεία. Από τα διαθέσιμα στοιχεία, προκύπτει ότι η μέση ετήσια βροχόπτωση φθάνει τα 448,7 mm. Σύμφωνα με τη μηνιαία κατανομή των βροχοπτώσεων, το 59% του υετού σημειώνεται τη χειμερινή περίοδο (Οκτώβριος-Μάρτιος) και το υπόλοιπο 41% τη θερινή περίοδο (Απρίλιος- 4

Σεπτέμβριος). Η μέγιστη μέση μηνιαία βροχόπτωση παρατηρείται το Δεκέμβριο (54,9mm) και η ελάχιστη τον Αύγουστο (20,4 mm) (βλ. Πίνακα Α.3.1). Η θερμοκρασία της Θεσσαλονίκης παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις, με ετήσιο θερμοκρασιακό εύρος 21.4 C (βλ. Διάγραμμα Α.3.2). Η μέση ετήσια θερμοκρασία ήταν 15,7 C, με μέγιστη τιμή μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας τους 26.6 ο C τον Ιούλιο και ελάχιστη τους 5,2 ο C τον Ιανουάριο. Η μέγιστη μηνιαία κυμάνθηκε από 9,3 o C (Ιανουάριος) έως 31,5 ο C (Αύγουστος) με μέση τιμή 20,4 o C, ενώ η ελάχιστη από 1,3 o C (Ιανουάριος) έως 18,6 ο C (Ιούλιος) με μέση τιμή 9,7 o C. H απολύτως μέγιστη μηνιαία θερμοκρασία παρατηρήθηκε στις 25-7-2007 και ήταν 44 ο C, ενώ η απολύτως ελάχιστη θερμοκρασία παρατηρήθηκε στις 26-1- 1963 και ήταν -14 o C. 5

6

2.3 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ 2.3.1 Εξέλιξη Πληθυσμού Η ανάλυση των πληθυσμιακών δεδομένων του Δήμου στηρίζεται στα στοιχεία των απογραφών της ΕΣΥΕ. Με πραγματικό πληθυσμό απογραφής 2001 ίσο με 87.255 κατοίκους και μόνιμο ίσο με 90.096 κατοίκους, ο Δήμος Καλαμαριάς κατέχει τη 2 η θέση σε πληθυσμιακό μέγεθος τόσο ανάμεσα στους 15 Δήμους του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, όσο και ανάμεσα στους Δήμους της Βόρειας Ελλάδας, καθώς και την ένατη θέση στο σύνολο της Χώρας. Ο Δήμος Καλαμαριάς συμμετέχει στο συνολικό πληθυσμό του ΠΣΘ με ποσοστό 10,9% και στο συνολικό πληθυσμό του Νομού Θεσσαλονίκης με ποσοστό 8,25%. Η εξέλιξη του πραγματικού πληθυσμού του Δήμου Καλαμαριάς την τελευταία τριακονταετία παρουσιάζεται στον Πίνακα Α.2.1.α, ενώ η εξέλιξη του μόνιμου πληθυσμού τη δεκαετία 1991-01 παρουσιάζεται στον Πίνακα Α.2.1.β. Επίσης, στο Διάγραμμα Α.2.1 φαίνεται η εξέλιξη της πληθυσμιακής μεταβολής του Δήμου κατά την περίοδο 1971-01 (πραγματικός πληθυσμός) σε σχέση με την αντίστοιχη μεταβολή σε επίπεδο ΠΣΘ και Νομού Θεσσαλονίκης. Μελετώντας τους Πίνακες Α.2.1 είναι δυνατόν να εξαχθούν ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με τις κυρίαρχες τάσεις για μια μακροχρόνια περίοδο τριάντα ετών, όπως αυτές διαμορφώνονται ανά δεκαετία. Η δεκαετία του 1970 χαρακτηριζόταν από έντονες τάσεις αστικοποίησης με αποτέλεσμα τη μεγάλη αύξηση του πληθυσμού του ΠΣΘ. Έτσι, την περίοδο 1971-81 ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού του Δήμου Καλαμαριάς ήταν 39,75%, ποσοστό πολύ μεγαλύτερο τόσο του συνόλου του ΠΣΘ (26,7%) όσο και του Νομού Θεσσαλονίκης (22,4%). Κατά τη δεκαετία 1981-1991 ο Δήμος Καλαμαριάς παρουσίασε ακόμη υψηλότερο ρυθμό αύξησης του πληθυσμού, ίσο με 56,16%. Τη συγκεκριμένη περίοδο τόσο το σύνολο του ΠΣΘ όσο και ο Νομός Θεσσαλονίκης παρουσίασαν κάμψη του ρυθμού αύξησής τους (6% και 8,6% αντιστοίχως). Τέλος, κατά τη δεκαετία 1991-2001, όπως φαίνεται και στον Πίνακα Α.2.1.β που αναφέρεται στο μόνιμο πληθυσμό, ο πληθυσμός του Δήμου Καλαμαριάς αυξήθηκε με ρυθμό μεταβολής μικρότερο μεν σε σχέση με τις δύο προηγούμενες δεκαετίες (11,24%), αλλά μεγαλύτερο σε σύγκριση με το μέσο ρυθμό του ΠΣΘ (6,85%) και περίπου στα ίδια επίπεδα με το ρυθμό αύξησης του νομού Θεσσαλονίκης (11,40%). 7

8

Στους παρακάτω πίνακες Α.2.2.α και Α.2.2.β παρουσιάζεται η πληθυσμιακή εξέλιξη των Δήμων του ΠΣΘ τις δεκαετίες 1981-1991, με στοιχεία μόνον του πραγματικού πληθυσμού, και 1991-2001 με στοιχεία του μόνιμου πληθυσμού, ο οποίος καταγράφεται μόνον από το 1991 και μετά. Από τα παρακάτω δεδομένα, σε συνδυασμό με τα δεδομένα του Διαγράμματος Α.2.1 προκύπτει ότι μετά το 1971 και ως το 1991 ο Δήμος Καλαμαριάς κατατάσσεται στους πιο δυναμικούς από την άποψη της πληθυσμιακής εξέλιξης Δήμους του ΠΣΘ (Τρίτη θέση τη δεκαετία 1981-1991, με πολύ μεγάλο ρυθμό μεταβολής). Αξίζει να σημειωθεί πως αντίστοιχο ρυθμό μεταβολής του πληθυσμού και μεγαλύτερο, είχε και ο Δήμος Πυλαίας, Δήμος που γειτνιάζει άμεσα με τον Δήμο Καλαμαριάς. Οι τάσεις αυτές σχετίζονται, σε μεγάλο βαθμό, με την ύπαρξη διαθέσιμων εκτάσεων για οικιστική ανάπτυξη και την αύξηση του συντελεστή δόμησης που συντελέστηκε εκείνη την εποχή, σε συνδυασμό με το καλό οικιστικό περιβάλλον της Καλαμαριάς και εν γένει της νοτιοανατολικής Θεσσαλονίκης. 9

Η εγγύτητα της περιοχής με το κέντρο της πόλης, η εύκολη πρόσβαση, η σχεδιασμένη ρυμοτομία, η θάλασσα, το φυσικό περιβάλλον και η ποιότητα ζωής, αποτέλεσαν τους κυριότερους παράγοντες που συντέλεσαν στην οικιστική ανάπτυξη της περιοχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι, συνολικά, κατά την τελευταία τριακονταετία (1971-2001) ο πληθυσμός του Δήμου Καλαμαριάς αυξήθηκε κατά 135,96% (πραγματικός πληθυσμός). Υψηλή κρίνεται ότι είναι και η αύξηση του πληθυσμού κατά τη δεκαετία του 2000 με δεδομένη την ύπαρξη νέων διαθέσιμων εκτάσεων για δόμηση στις περιοχές επέκτασης του προγράμματος ΕΠΑ (Αγ. Ιωάννης και Κηφισιά). Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ο σημερινός πληθυσμός της Καλαμαριάς φτάνει τους 91.279 κατοίκους. Έτσι, από πληθυσμιακή άποψη η Καλαμαριά αποτελεί ακόμη μια ιδιαίτερα δυναμική περιοχή της Θεσσαλονίκης χωρίς να καταγράφονται με αριθμητικούς όρους τάσεις εκροής πληθυσμού. Σημειώνεται, βεβαίως, ότι τόσο λόγω του αστικού χαρακτήρα της περιοχής όσο και λόγω των υψηλών αξιών κατοικίας προφανώς παρατηρείται και έξοδος νοικοκυριών κυρίως από τον παλαιότερο και ιδιαίτερα πυκνοδομημένο ιστό της Καλαμαριάς για αναζήτηση περισσότερο προαστιακού τύπου κατοικίας. Ωστόσο, παραμένει ακόμη 10

αξιοσημείωτη η εισροή νέου πληθυσμού με την εγκατάστασή του στις νέες περιοχές της Καλαμαριάς. 2.3.2 Οικονομικές Δραστηριότητες Με δεδομένα τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης και τον αστικό χαρακτήρα της, ο πρωτογενής τομέας στο σύνολό του δεν συνεισφέρει καθόλου στην ανάπτυξη της περιοχής. Ο μόνος κλάδος του πρωτογενούς τομέα που, ενδεχομένως, έχει μια μικρή συμμετοχή είναι η αλιεία λόγω της γειτνίασης της περιοχής με το Θερμαϊκό κόλπο και την παράδοση στον κλάδο αυτό. Ο Δήμος Καλαμαριάς καθαυτός δεν είχε ποτέ χαρακτήρα περιοχής με κάποιου είδους βιομηχανική-βιοτεχνική συγκέντρωση, καθώς αποτελούσε κατά πρώτο λόγο περιοχή κατοικίας, τμήμα του πολεοδομημένου ιστού της πόλης της Θεσσαλονίκης. Έτσι, σύμφωνα με τις προηγούμενες μελέτες του ΓΠΣ Καλαμαριάς ούτε παλαιοτέρα καταγραφόταν συγκεντρώσεις βιομηχανικών ή βιοτεχνικών δραστηριοτήτων στο Δήμο και γενικώς οι δραστηριότητες του δευτερογενούς τομέα ήταν ελάχιστες. Σήμερα, με βάση την καταγραφή της παρούσας μελέτης, οι μονάδες του δευτερογενούς τομέα παραμένουν λίγες και διάσπαρτες και κυρίως αφορούν εργαστήρια, όπως σιδηρουργεία, αλουμινοκατασκευές, ραφεία και εργαστήρια επίπλων, τα οποία χωροθετούνται στα υπόγεια ή ισόγεια των κτιρίων με κύρια χρήση την κατοικία. Βασικός κλάδος της οικονομίας της περιοχής είναι ο τριτογενής τομέας και ειδικότερα οι κλάδοι του εμπορίου, των υπηρεσιών και της αναψυχής. Σημαντική εμπορική δραστηριότητα παρατηρείται κυρίως στους βασικούς οδικούς άξονες αλλά και στο παραδοσιακό πολεοδομικό κέντρο γύρω από τις οδούς Κομνηνών, Μεταμορφώσεως και Ι. Πασσαλίδη. Αρκετές εμπορικές επιχειρήσεις, εκθέσεις αυτοκινήτων και επίπλων, πολυκαταστήματα και υπεραγορές τροφίμων και οικιακού εξοπλισμού, καθώς επίσης δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών υγείας (ιδιωτικά ιατρεία και κέντρα υγείας), εκπαίδευσης και σωματικής άσκησης είναι υπερτοπικού χαρακτήρα. Οι δραστηριότητες αυτές συγκεντρώνονται στους οδικούς άξονες με μεγάλη διαμπερή κίνηση που συνδέουν την πόλη της Θεσσαλονίκης με τη ζώνη εμπορίου και αναψυχής υπερτοπικού χαρακτήρα, η οποία έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια νότια της Καλαμαριάς, και έτσι αναπτύσσονται ουσιαστικά ως μέρος της δυναμικής ανάπτυξης του τριτογενούς τομέα στη Θεσσαλονίκης συνολικά. Στο πολεοδομικό κέντρο οι δραστηριότητες που καταγράφονται είναι εμπορικά καταστήματα, επιχειρήσεις, υπεραγορές 11

τροφίμων, υπηρεσίες υγείας (ιδιωτικά ιατρεία), υπηρεσίες εκπαίδευσης και χώροι αναψυχής. Ιδιαίτερη θέση κατέχει ο κλάδος της αναψυχής και εστίασης που συγκεντρώνεται στην παραλιακή ζώνη του Δήμου (ένα από τα παραδοσιακά κέντρα αναψυχής του ΠΣΘ). Συγκέντρωση χώρων αναψυχής, διασκέδασης και εστίασης παρατηρείται με μεγαλύτερη ένταση επί της οδού Πλαστήρα και δευτερευόντως στην οδό Θ. Σοφούλη. Η παραλιακή ζώνη αποτελεί έναν υπερτοπικό τόπο αναψυχής και διασκέδασης κυρίως κατά τους ζεστούς μήνες του χρόνου. Ακόμη στον Δήμο Καλαμαριάς είναι εγκατεστημένες υπηρεσίες κοινωνικής υποδομής υπερτοπικού χαρακτήρα, όπως το Γενικό Νοσοκομείο «Άγιος Παύλος» και η Κλινική ΙΚΑ «Παναγία», το αθλητικό κέντρο της Μίκρας και το τμήμα το Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπηρεσίες οι οποίες εξυπηρετούν το σύνολο της πόλης της Θεσσαλονίκης. Τέλος, αξιοσημείωτος είναι και ο κλάδος των ιδιωτικών υπηρεσιών και εξυπηρετήσεων που αναπτύσσεται τόσο στο παραδοσιακό πολεοδομικό κέντρο της Καλαμαριάς όσο και σε κτίρια κατά μήκος των μεγάλων οδικών αξόνων, υπηρεσίες οι οποίες καθιστούν την περιοχή της Καλαμαριάς αλλά και του ευρύτερου νοτιοανατολικού ΠΣΘ αυτάρκη από την άποψη των εξυπηρετήσεων, στοιχεία ιδιαίτερα σημαντικό για τη βιώσιμη ανάπτυξη της πόλης συνολικά. Γενικά, οι οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην περιοχή είναι αποτέλεσμα των γενικότερων τάσεων της οικονομίας της πόλης της Θεσσαλονίκης και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που αποκτά η χωροθέτηση οικονομικών δραστηριοτήτων τόσο στον αστικό χώρο (γραμμική ανάπτυξη κατά μήκος των βασικών αρτηριών) όσο και στον περιαστικό χώρο (διάχυση αλλά και δημιουργία πυρήνων εκτός πόλης κέντρων) ειδικότερα του νοτιοανατολικού τμήματος της πόλης της Θεσσαλονίκης. 12

ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 13

3. ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑ 3.1 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΜΕΙΩΣΗΣ CO 2 & ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟ ΟΡΑΜΑ Ο.Τ.Α. Ο στόχος που θέτει το πρώτο Σχέδιο Δράσης του Δήμου Καλαμαριάς, έχοντας πραγματοποιήσει μια συνολική απογραφή των καταναλώσεων σε όλα τα δημοτικά κτίρια, τον τριτογενή τομέα, τις κατοικίες, τον δημοτικό φωτισμό, τις μεταφορές (δημοτικός στόλος, δημόσιες, ιδιωτικές & εμπορικές), την τοπική παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, και έχοντας σχεδιασει μια σειρά μέτρων μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας είναι μείωση τουλάχιστον κατά 23,6 % των εκπομπών CO 2, από τα επίπεδα του έτους βάσης 2010, μέσω ενεργειών εντός των ορίων του Δήμου, έως το έτος 2020. Στο Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας (ΣΔΑΕ) περιγράφεται αναλυτικά η υφιστάμενη κατάσταση στο Δήμο κατά το έτος απογραφής (2010) και οι δράσεις και πρωτοβουλίες που μπορούν να προγραμματιστούν, με βάση τις δεδομένες δυνατότητες, και να υλοποιηθούν μέχρι το 2020 ώστε ο Δήμος να επιτύχει τον στόχο μείωσης των εκπομπών CO 2 που έθεσε, συνεισφέροντας έτσι στον γενικότερο στόχο της αειφόρου ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Αυτός ο στόχος προβλέπεται να επιτευχθεί μέσα από μια σειρά δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας που περιλαμβάνουν: 1. Μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στα δημοτικά κτίρια. 2. Μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στο οδοφωτισμό του δήμου. 3. Μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στον οικιακό και τριτογενή τομέα. 4. Μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας στον τομέα των μεταφορών. 5. Αύξηση του ποσοστού της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται εντός του Δήμου από ΑΠΕ 6. Δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού, των δημοτικών υπαλλήλων και των µαθητών όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης. Στο ΣΔΑΕ επιπλέον αναφέρονται οι δομές του Δήμου που έχουν αναλάβει το σχεδιασμό, την παρακολούθηση και την υλοποίηση των προβλεπομένων δράσεων, οι πιθανές πηγές 14

χρηματοδότησης, το αναμενόμενο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης καθώς και οι τρόποι παρακολούθησης της προόδου και επαλήθευσης των επιθυμητών αποτελεσμάτων. Η ενεργειακή πολιτική του Δήµου Καλαμαριάς έχει ως κύριο σκοπό τη βιώσιµη διαχείριση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων και την αναβάθμιση του υφιστάμενου αστικού ιστού. Στόχος του Δήμου, έχοντας ως αφετηρία την ανησυχία για το περιβάλλον και τις επιπτώσεις που έχει η υποβάθμισή του αφενός στην υγεία και την ποιότητα ζωής των δημοτών και αφετέρου στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του τόπου, αποτελεί η μετατροπή του σε μια Ενεργειακά Βιώσιμη Κοινότητα αξιοποιώντας κάθε δυνατή ευκαιρία για ορθολογική αξιοποίηση των διαθέσιμων ενεργειακών πόρων, εξοικονόμηση ενέργειας, προώθηση της ανάπτυξης των τεχνολογιών ΑΠΕ, διασφάλισης της προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς και για την ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας και την αλλαγή συμπεριφοράς ως προς τα πρότυπα ενεργειακής κατανάλωσης. 15

4. ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 4.1. ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ 4.1.1 Συντονιστικές και οργανωτικές δομές που συγκροτήθηκαν εκχωρήθηκαν Ο Δήμος Καλαμαριάς κάτω από την καθοδήγηση της Αναπτυξιακής Ανώνυμης Εταιρείας O.T.A. Ανατολικής Θεσσαλονίκης/ Περιφερειακό Ενεργειακό Κέντρο Κεντρικής Μακεδονίας (ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε/ΠΕΚΚΜ)» και μέσα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου CITΥ_SEC του προγράμματος Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη, δημιούργησε μια ομάδα έργου και προχώρησε αρχικά στην συλλογή στοιχείων για την δημιουργία της πρώτης ολικής απογραφής εκπομπών CO 2 του Δήμου στους τομείς: δημοτικά κτίρια, τριτογενής τομέας, κατοικίες, μεταφορές και παραγωγή τοπικής ενέργειας από ΑΠΕ και στην συνέχεια στον σχεδιασμό μέτρων που θα οδηγήσουν σταδιακά στην επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών CO 2 μέχρι το 2020. Για τον συντονισμό, την υλοποίηση και την παρακολούθηση του ΣΔΑΕ, κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία εσωτερικών δομών υποστήριξης, μέσα στον Δήμο. Έτσι θα πρέπει να συσταθεί ένα Ενεργειακό Γραφείο, το οποίο θα μπορεί να λειτουργεί στο πλαίσιο της Δ/νσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου και θα αποτελέσει την οργανωτική μονάδα που θα έχει την ευθύνη συντονισμού και παρακολούθησης της υλοποίησης του ΣΔΑΕ, σε συνεργασία με τους ενεργειακούς υπεύθυνους των εγκαταστάσεων οι οποίοι επίσης θα πρέπει να οριστούν. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος του Ενεργειακού Γραφείου και της Δ/νσης Προγραμματισμού και Ανάπτυξης στην εξεύρεση χρηματοδότησης μέσα από σχετικά προγράμματα και προσκλήσεις έργων (Ε.Ε, ΕΣΠΑ, ΥΠΕΚΑ κ.α) καθώς και στην υποστήριξη της υποβολής των σχετικών προτάσεων και στην διερευνήσει αξιοποίησης της συγχρηματοδότησης δράσεων μέσω Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών. 4.1.2 Αρμοδιότητες ενεργειακού γραφείου Το Ενεργειακό Γραφείο θα έχει τις κάτωθι αρμοδιότητες σύμφωνα και με την ΚΥΑ 21475/4707/98: 1. Καθορισμός αριθμού και είδους των πρωτογενών πληροφοριών, που πρέπει να συλλέγονται για κάθε κτίριο από τον ενεργειακό υπεύθυνο κτιρίων και διαμόρφωση κατά περίπτωση ειδικών έντυπων φορμών για την καταγραφή αυτών των πληροφοριών και την κεντρική επεξεργασία τους. 16

2. Συντονισμός του έργου των ενεργειακών υπευθύνων κτιρίων / εγκαταστάσεων, παρέχοντας εκάστοτε προς αυτούς τις δέουσες οδηγίες για την περιοδική συντήρηση των καυστήρων και λεβήτων και γενικότερα για την καλύτερη ανταπόκριση στις απαιτήσεις του έργου τους. Προϋπόθεση η άρτια κατάρτιση τους μέσω εκπαιδευτικών σεμιναρίων. 3. Αξιολόγηση και επεξεργασία των στοιχείων ενεργειακών καταναλώσεων που θα συλλέγουν οι ενεργειακοί υπεύθυνοι κτιρίων / εγκαταστάσεων και μεταφορών. Κατά αυτόν τον τρόπο θα κατορθώσει, με την συνεκτίμηση δεδομένων που θα καλύπτουν μια "εύλογη" και αντιπροσωπευτική χρονική περίοδο, να προβεί στον καθορισμό ειδικών δεικτών κατανάλωσης κατά τύπο κτιρίου και είδος χρήσης του, ώστε να είναι δυνατή η σύγκριση τους με αντίστοιχους διεθνείς δείκτες. Τα στοιχεία αυτά θα αποτελέσουν σημεία αναφοράς για την υφιστάμενη κατάσταση και μέτρο σύγκρισης για τα αποτελέσματα κάθε μελλοντικής παρέμβασης, που θα αποσκοπεί στην βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου. 4. Συσχέτιση των στοιχείων ενεργειακών καταναλώσεων με την καλή ή κακή λειτουργία των ενεργειακών συστημάτων στα διάφορά κτίρια. Έτσι θα καταστεί δυνατός ο εντοπισμός και η αποτίμηση του μεγέθους της δυσλειτουργίας ή αντιοικονομικής και αναποτελεσματικής χρήσης των διατιθέμενων θερμικών ή κλιματιστικών συστημάτων στα κατά περίπτωση κτίρια της ζώνης ευθύνης του. Αποτέλεσμα αυτών θα είναι η εισήγηση και μεθόδευση των ενδεδειγμένων μέτρων συντήρησης, ανακαίνισης ή εκσυγχρονισμού των προβληματικών εγκαταστάσεων, ώστε να επιτευχθεί αριστοποίηση του τρόπου λειτουργίας των, 5. Προγραμματισμός εκπόνησης ενεργειακών μελετών ή ενεργειακών επιθεωρήσεων και ελέγχων για την καταγραφή της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων ή εγκαταστάσεων και τον καθορισμό της ενεργειακής ταυτότητας του κάθε κτιρίου ή εγκατάστασης στη ζώνη ευθύνης του. 6. Ανάληψη της προώθησης διαδικασιών για την εφαρμογή συνολικών επεμβάσεων βελτίωσης του βαθμού ενεργειακής απόδοσης σε κτίρια με ιδιαίτερα υψηλές ενεργειακές καταναλώσεις, όπως αθλητικά κέντρα κ.λ,π. 7. Εκπόνηση σχεδίου ολοκληρωμένου χρονικού και οικονομικού προγραμματισμού των απαιτούμενων επεμβάσεων ορθολογικής χρήσης και εξοικονόμησης ενέργειας και 17

διερεύνηση των πιθανών χρηματοδοτικών πηγών που θα εξασφαλίσουν τους απαραίτητους πόρους. Ιδιαίτερης προσοχής θα πρέπει να τύχουν τα σχήματα χρηματοδότησης υπό τρίτων ή της χρηματοδοτικής μίσθωσης ή άλλων χρηματοδοτικών μηχανισμών, που εξασφαλίζουν τη χρηματοδότηση ανάλογων επενδυτικών παρεμβάσεων από το οικονομικό όφελος που προκύπτει από την επιτυγχανόμενη εξοικονόμηση ενέργειας, 8. Σύνταξη αναλυτικού προϋπολογισμού κόστους των αναγκαίων επεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας και κατανομή των απαραίτητων δαπανών στον ετήσιο προγραμματισμό δαπανών των δημοσίων επενδύσεων του φορέα. 9. Παρακολούθηση και επίβλεψη της πορείας των έργων συντήρησης, επισκευών και εκσυγχρονισμού των κατά περίπτωση δομικών στοιχείων των κτιρίων ή/και των ενεργειακών συστημάτων αυτών καθώς και των λοιπών εγκαταστάσεων - μεταφορών. 4.1.3 Αρμοδιοτήτες ενεργειακών υπευθύνων Οι ενεργειακοί υπεύθυνοι κτιρίων/ εγκαταστάσεων θα έχουν τις κάτωθι αρμοδιότητες σύμφωνα και με την ΚΥΑ 21475/4707/98: 1. Συγκέντρωση των απαραίτητων στοιχείων σχετικά με την υπάρχουσα κατάσταση λειτουργίας του κτιρίου/ εγκατάστασης/ μεταφοράς και γνωστοποίηση αυτών στο ενεργειακό γραφείο για τη δημιουργία μητρώου κτιρίων. Τα πρωτογενή στοιχεία αυτά συνίστανται στα εξής: Σχήμα και προσανατολισμός (αποτύπωση οικοπέδου, φωτογραφίες, όψεις), Χαρακτηριστικά γειτονικής δόμησης (πλήθος κτιρίων, διάταξη δρόμων, επαφή κτιρίου με γειτονικά κτίρια, εμπόδια φυσικού αερισμού και φωτισμού, φυσικό περιβάλλον). Ηλικία, επιφάνεια, όγκος κτιρίου. Έτος τελευταίας ανακατασκευής ή μείζονος συντήρησης. Τύπος και χρήσεις κτιρίου, χρονική περίοδος λειτουργίας εντός του έτους και ώρες λειτουργίας ημερησίως. Δομημένη ήτοι οροφής, δωμάτων, δαπέδων, και μη δομημένη (παράθυρα) εξωτερική επιφάνεια του κελύφους του κτιρίου με τα ιδιαίτερα κατά περίπτωση 18

χαρακτηριστικά (μόνωση τοίχων, διπλά τζάμια, επιφάνεια, ποιότητα κατασκευής, χρήση, σκίαση, κατάσταση κ.λπ.). Συμπεριφορά κτιρίου ως προς την κατανάλωση - Συσχέτιση ενεργειακών καταναλώσεων με τα προβλήματα λειτουργίας κτιρίου. Συνολικός όγκος θερμαινόμενων και κλιματιζόμενων χώρων. Περίοδος λειτουργίας των συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού. Αριθμός είδος, τύπος και τεχνικά χαρακτηριστικά των συστημάτων θέρμανσης, παραγωγής ζεστού νερού και κλιματισμού. Εγκαταστημένη ισχύς (σε kw) της ηλεκτρολογικής εγκατάστασης του κτιρίου. Τιμολόγια που ισχύουν για τις καταναλώσεις ηλεκτρικής ενεργείας, ήτοι; πάγιες χρεώσεις, κατηγορία ή κατηγορίες τιμολογίου για τις κατά περίπτωση καταναλώσεις, κλιμάκωση χρεώσεων ανάλογα με τις ώρες ζήτησης - ώρες "αιχμής", ώρες "φυσιολογικής ζήτησης", νυχτερινές ώρες - και το ύψος της κατανάλωσης, οικονομικές κυρώσεις (πρόστιμα) για υπέρβαση ανώτατης επιτρεπόμενης απορροφημένης ισχύος Αριθμός, ισχύς και τύπος ηλεκτρικών λαμπτήρων κατά κατηγορία (πυρακτώσεως, φθορισμού, χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, προβολείς εξωτερικού φωτισμού κ.λ.π.) και πρόγραμμα λειτουργίας αυτών σε καθημερινή βάση Αριθμός, ισχύς και τύπος εγκαταστάσεων και συσκευών καθημερινής χρήσης, όπως ανελκυστήρες, κυλιόμενες σκάλες, αερόθερμα, ηλεκτρικά καλοριφέρ, ανεμιστήρες, ηλεκτρικά "μάτια" κ.λ.π. 2. Συλλογή στοιχείων για την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος και συμβατικών καυσίμων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άλλη μορφή), αρχής γενομένης από τα πέντε (5) τελευταία έτη, αποτιμώντας σωστά τις ενδείξεις των κατά περίπτωση μετρητών ή της στάθμης των υγρών καυσίμων στις δεξαμενές. Οι καταναλώσεις θα πρέπει να καταγράφονται κατά μορφή ενέργειας (σε kwh και ευρώ για την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος) και είδος χρήσης 19

3. Τήρηση αρχείου ή δημιουργία βάσης δεδομένων για τις ενεργειακές καταναλώσεις, σε μηνιαία, εποχιακή και ετήσια βάση, ώστε να είναι δυνατή η στατιστική επεξεργασία και η συγκριτική αξιολόγηση των στοιχείων, 4. Παρακολούθηση της λειτουργίας των κεντρικών εγκαταστάσεων θέρμανσης-ψύξης (κλιματισμού) και αναφορά στο ενεργειακό γραφείο κάθε ασυνήθιστου λειτουργικού φαινομένου. 5. Μέριμνα για τη διενέργεια της περιοδικής προληπτικής συντήρησης των λεβήτων και καυστήρων, κλιματιστικών κλπ. 4.1.4 Προσωπικό που διατέθηκε Η επεξεργασία του ΣΔΑΕ πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία του Τμήματος Προγραμματισμού, της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου Καλαμαριάς και της ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε/ΠΕΚΚΜ, ακολουθώντας τις κατευθυντήριες γραμμές και τις διαδικασίες του ευρωπαϊκού έργου CITY_SEC και της πρωτοβουλίας το «Σύμφωνο των Δημάρχων». Για την επιτυχή ανάπτυξη του ΣΔΑΕ πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις μεταξύ στελεχών όλων των εμπλεκόμενων φορέων. 4.1.5 Συμμετοχή ενδιαφερομένων φορέων και πολιτών Η ενεργοποίηση του τοπικού πληθυσμού και των ενδιαφερόμενων φορέων θα επιτευχθεί μέσα από την διεξαγωγή Εκδηλώσεων καθώς και την διάχυση εντύπων ενημερωτικού υλικού καθ όλη την διάρκεια υλοποίησης του ΣΔΑΕ. Επιπλέον η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης έλαβε γνώση του ΣΔΑΕ και συμμετείχε στην συζήτηση των δράσεων που προτείνονται για την επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών CO 2 του 2020. Οι δημότες, οι επιχειρήσεις και οι βιομηχανίες που εδρεύουν στην ευρύτερη περιοχή του δήμου θα ενημερωθούν για τους στόχους εξοικονόμησης ενέργειας σε τοπικό επίπεδο, για τις προβλεπόμενες δράσεις επίτευξης των στόχων αυτών καθώς και για μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας που οι ίδιοι θα μπορούσαν να εφαρμόσουν προκειμένου να συμβάλλουν στην μείωση της κατανάλωσης ενέργειας τόσο στον οικιακό και τριτογενή τομέα όσο στις ιδιωτικές μεταφορές. Στόχος των εκδηλώσεων και του ενημερωτικού υλικού που θα δημιουργηθεί και θα διανεμηθεί είναι η προσέγγιση των τοπικών φορέων και των πολιτών και η όσο το δυνατόν 20

μεγαλύτερη εμπλοκή τους στον σχεδιασμό των ενεργειακών πολιτικών και την συμμετοχή τους στην επίτευξη του κοινού οράματος για την τοπική και δημοτική κοινωνία. Η ενθάρρυνση των πολιτών στις δράσεις για το κοινό όφελος της τοπικής κοινωνίας κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική και για αυτό το λόγο η πρώτη εκδήλωση συνίσταται να οργανωθεί κατά την έναρξη υλοποίησης του ΣΔΑΕ. Παράλληλα με τον απολογισμό σε ετήσια βάση της πορείας υλοποίησης του ΣΔΑΕ στη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης, δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής των τοπικών φορέων στη διαδικασία εφαρμογής του σχεδίου. Στην κατεύθυνση αυτή το ΣΔΑΕ και οι ετήσιες αναφορές της πορείας υλοποίησης του καθώς και πληροφόρηση σε θέματα με αναφορά στην ενέργεια θα αναρτώνται στην ιστοσελίδα του Δήμου και θα δημοσιεύονται στο περιοδικό που εκδίδει ο Δήμος. 21

ΜΕΡΟΣ Β - ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΕΤΟΥΣ 2010 22

23

5. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Ως έτος αναφοράς για την «Απογραφή Εκπομπών» του Δήμου Καλαμαριάς επιλέχθηκε το έτος 2010 και ως μονάδα αναφοράς οι «εκπομπές CO 2». Επιπλέον, για τον υπολογισμό των εκπομπών CO 2 χρησιμοποιήθηκαν οι «πρότυποι» συντελεστές εκπομπών (Standard emission factors) σύμφωνα με τις αρχές της IPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή). Οι συντελεστές αυτοί, καλύπτουν όλες τις εκπομπές CO 2, που παράγονται είτε άμεσα λόγω της κατανάλωσης ενέργειας εντός των ορίων του Δήμου, είτε έμμεσα λόγω της κατανάλωσης -εντός του Δήμου- ηλεκτρικής ενέργειας που όμως παράγεται εκτός των ορίων αυτού. Οι πρότυποι συντελεστές εκπομπών βασίζονται στην περιεκτικότητα σε άνθρακα κάθε καυσίμου και ακολουθούν τη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα πλαίσια της Σύμβασης Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) και του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Με βάση αυτήν την προσέγγιση, το CO 2 θεωρείται το σημαντικότερο αέριο του θερμοκηπίου και ο υπολογισμός των εκπομπών CH 4 και N 2 O είναι δυνατόν να παραλειφθεί. Επιπλέον, οι εκπομπές CO 2 από τη χρήση ενέργειας και καυσίμων από ανανεώσιμες πηγές θεωρούνται μηδενικές. Οι πρότυποι συντελεστές εκπομπών, που αντιστοιχούν στα καύσιμα και στις μορφές ενέργειας που καταναλώθηκαν στο Δήμο Καλαμαριάς παρατίθενται στον Πίνακα 2.1. Πίνακας 2.1. Πρότυποι συντελεστές εκπομπών CO 2 ((E.C., 2010) Πρότυποι συντελεστές εκπομπών (IPPC, 2006) (ton CO 2 / MWh) Ηλεκτρική Ενέργεια 1,149 Φυσικό αέριο 0,202 Πετρέλαιο Θέρμανσης/Κίνησης 0,267 Βενζίνη 0,249 LPG 0,227 Ηλιακή Ενέργεια 0 Βιοντίζελ 0 24

Επιπλέον, ο τοπικός συντελεστής ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίστηκε, βάσει της παρακάτω συνάρτησης (E.C., 2010), ίσος με τον εθνικό συντελεστή, καθώς η τοπική ηλεκτροπαραγωγή ήταν μηδενική. EFE = [(TCE - LPE - GEP) χ NEEFE + CO2LPE + CO2GEP] / (TCE ) EFE = [(198.481 0-0) χ 1,149 + 0 + 0] / (198.481) = 1,149 όπου EFE = τοπικός συντελεστής εκπομπών για την ηλεκτρική ενέργεια [t/mwh] TCE= συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τον Ο.Τ.Α. [MWh], (Κεφ.7) LPE = τοπική ηλεκτροπαραγωγή [MWh], (Κεφάλαιο 6) GEP = αγορά πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας από τον Ο.Τ.Α. [MWh] NEEFE = εθνικός η ευρωπαϊκός συντελεστής εκπομπών για την ηλεκτρική ενέργεια [t/mwh] CO2LPE = εκπομπές CO 2 από την τοπική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας [t] CO2GEP= εκπομπές CO 2 από την παραγωγή πιστοποιημένης πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας [t] 25

6. ΚΤΙΡΙΑ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ 6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η θέσπιση του «Κανονισμού Θερμομόνωσης» το 1979 (ΦΕΚ 362/04-07-79) αποτελεί την πρώτη προσπάθεια βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των ελληνικών κτιρίων, που ως τότε δε διέθεταν καμία μόνωση. Παρά τα προβλήματα κατά την πρώτη δεκαετία εφαρμογής του (Balaras et al, 2005), ο Κανονισμός με κάποιες ελάχιστες βελτιώσεις διατηρήθηκε για 30 χρόνια και αντικαταστάθηκε μόλις το 2010 από τον «ΚΕΝΑΚ-Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων» (ΦΕΚ 407/09-04-2010). Ο ΚΕΝΑΚ θεσμοθέτησε τον ολοκληρωμένο ενεργειακό σχεδιασμό των κτιρίων και έθεσε ελάχιστες προδιαγραφές όσον αφορά το σχεδιασμό τους, το κτιριακό τους κέλυφος και τις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις του. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τους ισχύοντες κανονισμούς κατά το έτος κατασκευής τους και ότι το 2000 αποτελεί το τελευταίο έτος για το οποίο διαθέτουμε στοιχεία για το εθνικό κτιριακό απόθεμα (απογραφή οικοδομών & κτιρίων ΕΛ.ΣΤΑΤ.), μπορούμε να διαχωρίσουμε τα κτίρια στις παρακάτω τέσσερις (4) κατηγορίες: Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται τα κτίρια που έχουν κτισθεί πριν το 1980, δηλαδή πριν την εφαρμογή του Κανονισμού Θερμομόνωσης. Τα κτίρια αυτά δεν έχουν θερμομόνωση, έχουν χαμηλή ενεργειακή απόδοση και στην συντριπτική πλειοψηφία τους διαθέτουν παλιά ηλεκτρομηχανολογικά συστήματα (Balaras et al, 2007). Στην δεύτερη κατηγορία εντάσσονται τα κτίρια που κατασκευάστηκαν μετά την εφαρμογή του Κανονισμού Θερμομόνωσης και πριν την τελευταία απογραφή κτιρίων της ΕΛ.ΣΤΑΤ, δηλαδή την περίοδο 1980-2000. Η πλειοψηφία όχι όμως και το σύνολο των κτιρίων αυτής της κατηγορίας θεωρούνται μονωμένα, καθώς όπως ήδη αναφέρθηκε η εφαρμογή του Κανονισμού Θερμομόνωσης την πρώτη τουλάχιστον δεκαετία υπήρξε προβληματική και μόνο πρόσφατα τα νέα κτίρια διαθέτουν επαρκή θερμομόνωση στον φέροντα οργανισμό και διπλά υαλοστάσια στα κουφώματα (Balaras et al, 2007). Στην τρίτη κατηγορία εντάσσονται τα κτίρια που κατασκευάστηκαν μετά την τελευταία απογραφή κτιρίων της ΕΛ.ΣΤΑΤ και πριν την εφαρμογή του ΚΕΝΑΚ, δηλαδή την περίοδο 2001-2010. Τα κτίρια αυτής της κατηγορίας θεωρούνται πλήρως μονωμένα. 26

Τέλος, στην τέταρτη κατηγορία εντάσσονται τα κτίρια που κατασκευάστηκαν μετά το 2010 και σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ΚΕΝΑΚ. Η κατηγορία αυτή δεν αποτελεί αντικείμενο μελέτης στην παρούσα φάση, καθώς ως έτος βάσης για την «Απογραφή Εκπομπών CO 2» του Δ. Καλαμαριάς έχει τεθεί το έτος 2010. 6.1.1. Το κτιριακό απόθεμα του Δήμου Καλαμαριάς Σύμφωνα με την απογραφή οικοδομών-κτιρίων του έτους 2000 (ΕΛΣΤΑΤ, 2000a) το κτιριακό απόθεμα του Δ. Καλαμαριάς αριθμούσε 6.670 κτίρια, 49% των οποίων είχαν κατασκευαστεί πριν το 1980 και συνεπώς δε διέθεταν μόνωση. Τα ενεργειακά χαρακτηριστικά του αποθέματος αναβαθμίστηκαν ελαφρώς την τελευταία δεκαετία, καθώς κτίστηκαν 1.060 νέες οικοδομές και έγιναν προσθήκες νέων ορόφων σε 60 υπάρχουσες, ενώ παράλληλα δόθηκαν 358 άδειες κατεδαφίσεως και 393 άδειες επισκευών (ΕΛΣΤΑΤ, 2000a-2010a). Με σχετική βεβαιότητα μπορούμε να θεωρήσουμε ότι οι άδειες κατεδαφίσεως αφορούν αποκλειστικά κτίρια πριν το 1980, ενώ αντίθετα δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν οι επισκευαστικές εργασίες είχαν ως στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτισμάτων. Η απογραφή κτιρίων του έτους 2000 σε συνδυασμό με την οικοδομική δραστηριότητα της περιόδου 2001-2010 (νέες οικοδομές & κατεδαφίσεις) μπορεί να μας δώσει μια ικανοποιητική εικόνα της ηλικιακής κατανομής των κτιρίων του Δ. Καλαμαριάς το έτος 2010 (Παράρτημα 1Α), τουλάχιστον έως ότου ανακοινωθούν τ αποτελέσματα της απογραφής οικοδομών & κτιρίων του έτους 2011. Διάγραμμα 3.1. Κατανομή κτιρίων του Δ. Καλαμαριάς το 2010, βάσει του έτους κατασκευής τους (Εκτιμήσεις) 27

Το Διάγραμμα 3.1 απεικονίζει την κατανομή των κτιρίων του Δ.Καλαμαριάς το έτος 2010, βάσει της χρονικής περιόδου κατασκευής τους και αποκαλύπτει ότι παρά την ανανέωση του κτιριακού αποθέματος,το 39% των κτιρίων εξακολουθεί να μη διαθέτει μόνωση. Η κατοικία αποτελεί τη βασική χρήση του κτιριακού αποθέματος του Δ. Καλαμαριάς σύμφωνα με την απογραφή των κτιρίων του έτους 2000. Πιο συγκεκριμένα το 2000 η κατοικία αποτελούσε τη μοναδική χρήση για το 67% των κτιρίων και την κύρια χρήση για το 25% αυτών. Από τις υπόλοιπες χρήσεις η πιο σημαντική ήταν τα καταστήματα και γραφεία που αποτελούσαν την αποκλειστική ή κύρια χρήση για το 2,6% των κτιρίων, αλλά και δευτερεύουσα χρήση για το 22% αυτών. Τέλος, υπήρχαν και άλλες χρήσεις όπως σχολικά κτίρια, εργοστάσια & εργαστήρια, νοσοκομεία & κλινικές, εκκλησίες, ξενοδοχεία, σταθμοί αυτοκινήτων κτλ που αντιστοιχούσαν μόλις στο 4,5% των κτιρίων. (Διάγραμμα 3.2.) Η χρήση ή ο προορισμός χρήσης των κτιρίων μεταβλήθηκε ελάχιστα τη δεκαετία 2000-2010. Διάγραμμα 3.2. Κατανομή κτιρίων ανά χρήση ή προορισμό χρήσης (αποκλειστική και κύρια μικτή χρήση). (ΕΛ.ΣΤΑΤ, 2000b και ίδια επεξεργασία) 6.1.2. Κατανάλωση ενέργειας & Εκπομπές CO 2 από τα κτίρια του Δ. Καλαμαριάς Πίνακας 3.1. Κατανάλωση ενέργειας & Εκπομπές CO 2 στα κτίρια του Δ. Καλαμαριάς το 2010, ανά μορφή ενέργειας Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Εκπομπές CO 2 (ton) Ηλεκτρική Ενέργεια 195.938 225.132 Φυσικό Αέριο 239.868 48.453 Πετρέλαιο Θέρμανσης 377.515 100.796 LPG 1419 322 28

Ηλιακή Ενέργεια 24.450 0 ΣΥΝΟΛΟ 839.190 374.703 Πίνακας 3.2. Κατανάλωση ενέργειας & Εκπομπές CO 2 στα κτίρια του Δ. Καλαμαριάς το 2010, ανά κατηγορία κτιρίων Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Εκπομπές CO 2 (ton) Δημοτικά Κτίρια 9.739 5.651 Κατοικίες 627.807 268.480 Τριτογενής 201.644 100.572 ΣΥΝΟΛΟ 839.190 374.703 Η συνολική κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια του Δ. Καλαμαριάς το έτος 2010 εκτιμάται σε 839.190 MWh. Το 45% της συνολικά καταναλισκόμενης ενέργειας αντιστοιχεί σε πετρέλαιο θέρμανσης, το 23% σε ηλεκτρική ενέργεια, το 29% σε φυσικό αέριο και το 3% σε ηλιακή ενέργεια. Επιπλέον, το 75% της ενέργειας καταναλώνεται από τις κατοικίες, το 24% από τον τριτογενή τομέα και μόλις το 1% από τα «Δημοτικά Κτίρια & Εγκαταστάσεις». (Διάγραμμα 3.3) Αυτή η κατανάλωση ενέργειας είχε σαν αποτέλεσμα την έκλυση 374.703 τόνων CO 2. Το 60% της εκλυόμενης ποσότητας CO 2 προήλθε από ηλεκτρική ενέργεια, το 27% από πετρέλαιο θέρμανσης και το 13% από φυσικό αέριο. Επιπλέον, οι κατοικίες ήταν υπεύθυνες για το 72% των εκπομπών CO 2, ο τριτογενής τομέας για το 27% και τα Δημοτικά Κτίρια & Εγκαταστάσεις για το 1%. (Διάγραμμα 3.4) Διάγραμμα 3.3. Κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια του Δ. Καλαμαριάς το 2010, ανά μορφή ενέργειας και ανά κατηγορία κτιρίων 29

Διάγραμμα 3.4. Εκπομπές CO 2 από τα κτίρια του Δ. Καλαμαριάς το 2010, ανά μορφή ενέργειας και ανά κατηγορία κτιρίων Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η ηλεκτρική ενέργεια αποτελεί την κύρια πηγή εκπομπών CO 2, καθώς παρότι αποτελεί το 23% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας αντιστοιχεί στο 60% των εκπομπών CO 2. Επιπλέον, γίνεται σαφές ότι ο οικιακός τομέας αποτελεί τον κύριο καταναλωτή ενέργειας και τον κύριο παραγωγό CO 2. Τα ενεργειακά χαρακτηριστικά των δημοτικών κτιρίων, των κατοικιών και των κτιρίων του τριτογενή τομέα του Δήμου Καλαμαριάς περιγράφονται λεπτομερώς στις επόμενες ενότητες, ενώ η μεθοδολογία υπολογισμού των ενεργειακών τους καταναλώσεων και των εκπομπών CO 2 παρατίθεται στα παραρτήματα 2Α 4Α. 6.2 ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Ο Δήμος Καλαμαριάς είναι υπεύθυνος για την ενεργειακή διαχείριση 84 κτιρίων και εγκαταστάσεων εντός των ορίων του. Πιο συγκεκριμένα είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση: - 5 κτιρίων γραφείων διοίκησης & υπηρεσιών - 13 κτιρίων προνοιακών υπηρεσιών (ΚΑΠΗ, Παιδικοί Σταθμοί κτλ) - 13 κτιρίων πολιτιστικών δραστηριοτήτων (Μουσεία, Βιβλιοθήκες, κτλ) - 2 αθλητικών εγκαταστάσεων - 8 κτιρίων και εγκαταστάσεων αναψυχής (αναψυκτήρια κτλ.) - 38 σχολικά συγκροτήματα - 2 υπόγειους σταθμούς αυτοκινήτων - 3 άλλα κτίρια και εγκαταστάσεις. 30

Βάσει των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν από τους πάροχους ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, τα οικονομικά αρχεία των σχολικών επιτροπών και τ αποτελέσματα των συνοπτικών επιθεωρήσεων που διενεργήθηκαν από τη Δημοτική Τεχνική Υπηρεσία το 2010 και την ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. το 2011, προκύπτει ότι η συνολική κατανάλωση ενέργειας στην κατηγορία «Δημοτικά Κτίρια» για το έτος 2010 ανερχόταν σε 9.738MWh και αντιστοιχούσε σε εκπομπές 5.651 τόνων CO 2 (Πίνακας 3.3). Η συνολική κατανάλωση ενέργειας ανά κτίριο ή εγκατάσταση για το έτος 2010 δίνεται στον Πίνακα 3.4., ενώ οι σχετικοί υπολογισμοί στο Παράρτημα 2Α. Η αύξηση της διείσδυσης του φυσικού αερίου μπoρεί να συμβάλει στη μείωση των εκπομπών CO 2, καθώς το φυσικό αέριο παράγει 24% λιγότερο CO 2 από το πετρέλαιο θέρμανσης. Ωστόσο, η σημαντικότερη πηγή CO 2 είναι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και όχι η κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης. Πράγματι όπως φαίνεται στο Διαγράμματα 3.5. & 3.6. η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αν και αντιστοιχεί στο 39% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας είναι υπεύθυνη για το 77% των εκπομπών CO 2. Πίνακας 3.3. Κατανάλωση Ενέργειας (ΜWh) και Εκπομπές CO 2 (ton) από τα Δημοτικά Κτίρια και τις Εγκαταστάσεις του Δήμου Καλαμαριάς το έτος 2010 Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Εκπομπές CO 2 (ton) Ηλεκτρική Ενέργεια 3.781 4.344 Πετρέλαιο Θέρμανσης 1.596 426 Φυσικό Αέριο 4.362 881 ΣΥΝΟΛΟ 9.738 5.651 Διάγραμμα 3.5. Κατανάλωση ενέργειας στα Δημοτικά Κτίρια & Εγκαταστάσεις το έτος 2010 31

Πίνακας 3.4. Κατανάλωση Ενέργειας (ΜWh) στα κτίρια και τις εγκαταστάσεις του Δ. Καλαμαριάς το 2010 Τύπος Κτιρίων & Εγκαταστάσεων Ετος Κατασκευής Κατανάλωση (ΜWh) το έτος 2010 Ηλεκτρική Πετρέλαιο Φυσικό Ενέργεια Θέρμανσης Αέριο ΣΥΝΟΛΟ Γραφεία Διοίκησης & Υπηρεσιών 1 Δημαρχιακό Μέγαρο (Κομνηνών)* 1930/2005 161,720 0,000 183,987 345, 707 2 Παλαιό Δημαρχείο (Μεταμορφώσεως)* 1984/1997 336,811 273,170 0,000 609,981 3 Κτίριο πολιτιστικών δραστηριοτήτων 1989/1997 197,693 206,010 0,000 403,703 (Πλατεία Σκρα)** 4 Δ/νση Πρασίνου Τμήμα Μεταλλικών Κατασκευών - Κοινωφελής Δημοτική Επιχείρηση Κοινωνικής Πρόνοιας &Αρωγής Καλαμαριάς (Αγ. Νικολάου & Ηλ. Μικρουλέα)* 63,147 30,000 0,000 93,147 5 Τμήμα εξυπηρέτησης Πολιτών ΚΕΠ1 1977 28,051 0,000 14,433 42,248 Κτίρια & Εγκαταστάσεις Πρόνοιας 6 Δημ. Οργ. Κοιν. Φροντίδας* 44,820 100,000 0,000 144, 820 Δημοτικός Παιδικός Σταθμός Νέας 7 Κρήνης 1986 2,666 0,000 0,000 2,666 Γ' Κ.Α.Π.Η. 8 Δημοτικός Παιδικός Σταθμός Βότση 2004 12,448 0,000 23,396 35,844 9 Α' Δημοτικός Παιδικός Σταθμός 1994 11,288 0,000 17,055 28,343 10 Παιδικός Σταθμός 1994 10,539 6,860 0,000 17,399 11 Βρεφονηπιακός σταθμός/πολιτιστικό (Βυζάντιο)* 38,383 33,000 0,000 71,383 12 Β' Κ.Α.Π.Η* 32,109 0,000 62,151 94,260 13 Δ' Κ.Α.Π.Η. 1994 24,882 47,000 0,000 71,882 14 Ε' Κ.Α.Π.Η. 1976 24,238 52,050 0,000 76,288 15 ΣΤ' Κ.Α.Π.Η. (ΠΑΤΑΡΙ) 1982 31,199 0,000 0,000 31,199 16 Πολυδύναμο Κέντρο Πρόνοιας 2009 24,930 0,000 33,407 58,337 32

Τύπος Κτιρίων & Εγκαταστάσεων Ετος Κατανάλωση (ΜWh) το έτος 2010 Κατασκευής 17 ΚΔΕΚΠΑΚ - Επιχειρείν 1960 4,249 0,000 0,000 4,249 18 Κέντρο Πρόληψης εξαρτησιογόνων 1999 7,064 0,000 0,000 7,064 ουσιών "Ελπίδα" Κτίρια & Εγκαταστάσεις Πολιτισμού 19 Πολιτιστικός Οργανισμός* - 19,737 0,000 17,612 37,349 20 Μπίλλειος Στέγη Νηπίων (προς 2009 5,080 0,000 2,093 7,173 ολοκλήρωση κατασκευής) 21 Δαήδειος Παιδική Βιβλιοθήκη 1996 4,900 0,000 0,000 4,900 22 Δανιηλίδειος Παιδική Βιβλιοθήκη 1990 4,299 20,810 0,000 25,109 23 Κεντρική Βιβλιοθήκη Δήμου Καλαμαριάς 1994 9,256 15,000 0,000 24,256 24 25 Παιδική Βιβλιοθήκη Συνοικισμού 1992 Καραμπουρνάκι 2,102 36,600 0,000 38,702 Παιδική Βιβλιοθήκη Αγ. Γεώργιος Ν. 1965 Κρήνης 1,206 11,930 0,000 13,136 26 Παιδική Βιβλιοθήκη Κηφισιάς 1997 2,497 10,000 0,000 12,497 27 Μουσείο Φωτογραφίας "Χρήστος 2005 6,584 0,000 13,869 20,453 Καλεμκέρης" Δ. Καλαμαριάς 28 ΙΑΠΕ - Μουσείο Ιωάννου 2005 Λειτούργησε το 2011 29 ΙΑΠΕ - Προποντίδα 1992 31,868 0,000 16,302 48,170 30 Ιστορικό αρχείο Προσφυγικού 1990 /2005 12,049 0,000 3,109 15,158 Ελληνισμού ΙΑΠΕ 31 Εργαστήρι Ζωγραφικής 1980 9,160 0,000 0,000 9,160 Κτίρια & Εγκαταστάσεις Αθλητισμού 32 Κλειστό Δημοτικό Αθλητικό Κέντρο 1992 115,000 0,000 89,104 204,104 33 Κολυμβητήριο** 2006 460,800 0,000 3,326 464,126 Κτίρια & Εγκαταστάσεις Αναψυχής 34 Δημοτική Εμπορική Τουριστική Επιχείρηση Καλαμαριάς-Αναψυκτήριο 1987 338,520 17,500 0,000 356,020 Πλαζ Αρετσούς 33

Τύπος Κτιρίων & Εγκαταστάσεων Ετος Κατανάλωση (ΜWh) το έτος 2010 Κατασκευής 35 Αναψυκτήριο Πάρκου Ν. Πλαστήρα 23,115 0,000 0,000 23,115 36 Αναψυκτήριο πάρκου Αγ. Γεωργίου Ν. Κρήνης 0,000 0,000 0,000 0,000 37 Αναψυκτήριο Πάρκου Κηφισιάς 11,613 0,000 0,000 11,613 38 Αναψυκτήριο Πάρκου Φοίνικα 1986 13,090 0,000 0,000 13,090 39 Αναψυκτήριο & Γκαλερί ( κτήριο 1994 90,480 45,000 0,000 135,480 Remezzo) 40 Αναψυκτήριο Δημαρχείου 17,393 0,000 0,000 17,393 41 Καφενείο Ψαρά 1988 31,868 0,000 16,302 48,170 Σχολεία 42 1 ο Νηπιαγωγείο 6,745 0,000 38,856 45,601 43 2 ο &27 ο Νηπιαγωγεία & 13 ο Δημοτικό*** 30,831 0,000 165,980 196,811 44 3 ο &11 ο Νηπιαγωγεία 7,674 0,000 30,326 38,000 45 4 ο &13 ο Νηπιαγωγεία& 17 ο Δημοτικό 5,149 0,000 50,880 56,029 46 5 ο Νηπιαγωγείο 2,894 0,000 15,220 18,114 47 6 ο &17 ο Νηπιαγωγείο 2,817 0,000 17,022 19,839 48 7 ο Νηπιαγωγείο& 9 ο Δημοτικό 11,407 70,020 2,508 83,935 49 8 ο Νηπιαγωγείο 4,374 40,000 0,000 44,374 50 9 ο &15 ο Νηπιαγωγείο & 2 ο Δημοτικό 24,563 125,800 0,000 150,363 51 10 ο Νηπιαγωγείο 5,606 0,000 29,277 34,883 52 12 ο Νηπιαγωγείο &10 ο Δημοτικό 1978 48,589 0,000 183,913 232,502 53 14 ο Νηπιαγωγείο*** 5,954 22,500 0,000 28,454 54 16 ο Νηπιαγωγείο 4,125 0,000 19,183 23,308 55 18 ο & 21 ο Νηπιαγωγεία 5,960 0,000 73,544 79,504 56 19 ο Νηπιαγωγείο 5,413 20,000 0,000 25,413 57 20 ο Νηπιαγωγείο 9,248 0,000 15,964 25,212 58 22 ο & 23 ο Νηπιαγωγεία & 23 ο Δημοτικό 51,152 0,000 126,864 178,016 34

Τύπος Κτιρίων & Εγκαταστάσεων & 7 ο Γυμνάσιο Ετος Κατασκευής Κατανάλωση (ΜWh) το έτος 2010 59 25 ο Νηπιαγωγείο 10,706 36,600 0,000 47,306 60 26 ο Νηπιαγωγείο & 3 ο Δημοτικό*** 22,831 0,000 68,093 90,924 61 1 ο Δημοτικό 43,172 0,000 131,530 174,702 62 4 ο & 15 ο Δημοτικό 37,247 0,000 149,055 186,302 63 5 ο Δημοτικό 49,600 0,000 116,221 165,821 64 6 ο Δημοτικό 29,003 0,000 20,390 49,393 65 7 ο Δημοτικό 1,115 0,000 183,934 185,049 66 8 ο Δημοτικό 9,387 74,000 0,000 83,387 67 11 ο Δημοτικό 22,831 0,000 116,719 139,550 68 12 ο Δημοτικό 1985 21,960 115,000 0,000 136,960 69 18 ο Δημοτικό 20,362 0,000 161,416 181,778 70 20 ο Δημοτικό 20,009 0,000 97,356 117,365 71 1 ο Γυμνάσιο- 1 ο Λύκειο 69,280 0,000 210,374 279,654 72 2 ο Γυμνάσιο- 2 ο Λύκειο 53,600 0,000 169,197 222,797 73 3 ο Γυμνάσιο- 3 ο Λύκειο 1982 43,374 0,000 159,911 203,285 74 4 ο - 5 ο Γυμνάσιο (πρώην 19 Δημοτικό) &4 ο - 5 ο Λύκειο 54,255 0,000 474,878 529,133 75 6 ο Γυμνάσιο - 6 ο Λύκειο 54,919 0,000 240,704 295,623 76 8 ο Γυμνάσιο- 7 ο Λύκειο 41,691 0,000 130,627 172,318 77 9 ο Γυμνάσιο 38,062 0,000 87,895 125,957 78 10 ο Γυμνάσιο 27,720 0,000 120,096 147,816 79 1 ο ΕΠΑΛ -1 ο ΕΠΑΣ-ΣΕΚ 200,000 0,000 343,360 543,360 Αλλα Κτίρια & Εγκαταστάσεις 80 Δ/νση Πολιτικής Προστασίας, Εργων Συντήρησης και Σήμανσης (Εργοτάξιο Πόντου)* 77,574 0,000 0,000 77,574 35

Τύπος Κτιρίων & Εγκαταστάσεων Ετος Κατανάλωση (ΜWh) το έτος 2010 81 Αμαξοστάσιο Φοίνικα* Κατασκευής 183,410 101,900 114,784 400,094 82 Κοιμητήρια* 142,25 84,770 0,000 227,020 83 Υπόγειος Σταθμός Αυτοκινήτων (Κομνηνών με Τριανταφυλλίδου &Μητρ. 2004 7,120 0,000 0,000 7,120 Χρύσανθου) 84 Υπόγειος Σταθμός Αυτοκινήτων (Σαμαρά & Μουρουζίδου) 2005 0,000 0,000 0,000 0,000 9. 738, ΣΥΝΟΛΟ 3.780,833 1.595,520 4.362,223 576 Διάγραμμα 3.6. Εκπομπές CO 2 στα Δημοτικά Κτίρια & Εγκαταστάσεις το έτος 2010 36

6.3 ΚΤΙΡΙΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ Στην κατηγορία «κτίρια & εγκαταστάσεις τριτογενή τομέα» υπάγονται όλα τα κτίρια και εγκαταστάσεις, εντός των ορίων του Δ. Καλαμαριάς, που είτε χρησιμοποιούνται για εμπορικές δραστηριότητες είτε στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες (πλην δημοτικών υπηρεσιών). Η συνολική κατανάλωση ενέργειας στον τριτογενή τομέα, το έτος 2010, ανήλθε σε 201.644 MWh (Πίνακας 3.5) συμφωνά με στοιχεία του «Εθνικού Πληροφοριακού Συστήματος Ενέργεια» και με κατάλληλες πληθυσμιακές αναγωγές. 54.567 MWh της συνολικά καταναλισκόμενης ενέργειας αντιστοιχούν σε ηλεκτρική ενέργεια και 20.578 MWh σε φυσικό αέριο. Επιπλέον, η κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης και LPG υπολογίζεται σε 125.080 ΜWh και 1.419 MWh αντίστοιχα. Η μεθοδολογία υπολογισμού των ενεργειακών καταναλώσεων του τριτογενή τομέα αναλύεται λεπτομερώς στο Παράρτημα 3Α. Η κατανάλωση αυτή ενέργειας είχε σαν αποτέλεσμα την έκλυση 100.572 τόνων CO 2 (Πίνακας 3.5). Η σημαντικότερη πηγή εκπομπών CO 2 ήταν η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς όπως φαίνεται στα Διαγράμματα 3.7. και 3.8. αν και αντιστοιχεί στο 27% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας είναι υπεύθυνη για 63% των εκπομπών CO 2. Πίνακας 3.5 Κατανάλωση Ενέργειας (ΜWh) και Εκπομπές CO 2 (ton) από τον «Τριτογενή Τομέα» του Δ. Καλαμαριάς το έτος 2010 Κατανάλωση (MWh) Ενέργειας Εκπομπές CO 2 (ton) Ηλεκτρική Ενέργεια 54.567 62.697 Φυσικό Αέριο 20.578 4.157 LPG 1.419 322 Πετρέλαιο Θέρμανσης 125.080 33.396 ΣΥΝΟΛΟ 201.644 100.572 37

Διάγραμμα3.7. Κατανάλωση ενέργειας στον «Τριτογενή τομέα» του Δ. Καλαμαριάς το 2010 Διάγραμμα 3.8. Εκπομπές CO 2 στον «Τριτογενή τομέα» του Δ. Καλαμαριάς το 2010 6.4 ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ Σύμφωνα με την απογραφή κατοικιών του έτους 2001 (ΕΛΣΤΑΤ, 2000a) το κτιριακό απόθεμα του Δ. Καλαμαριάς αριθμούσε 38.251 κατοικίες, 42% των οποίων είχαν κατασκευαστεί πριν το 1980 και συνεπώς δε διέθεταν μόνωση. Τα ενεργειακά χαρακτηριστικά του αποθέματος αναβαθμίστηκαν ελαφρώς την περίοδο 2002-2010, καθώς κτίστηκαν 6.469 (ΕΛΣΤΑΤ, 2000a- 2010a) νέες κατοικίες, ενώ παράλληλα εκτιμάται ότι κατεδαφίστηκαν περίπου 1.544 παλαιές κατοικίες κατασκευής προ 1980. Η απογραφή κατοικιών του έτους 2001 σε συνδυασμό με την οικοδομική δραστηριότητα της περιόδου 2002-2010 (νέες οικοδομές & κατεδαφίσεις) μπορεί να μας δώσει μια ικανοποιητική εικόνα της ηλικιακής κατανομής των κατοικίων του Δ. Καλαμαριάς το έτος 2010 (Παράρτημα 4Α), τουλάχιστον έως ότου ανακοινωθούν τ αποτελέσματα της απογραφής κατοικιών του έτους 2011. 38

Διάγραμμα 3.9 : Κατανομή κατοικιών του Δ. Καλαμαριάς το 2010, βάσει του έτους κατασκευής τους (Εκτιμήσεις) Το Διάγραμμα 3.9 απεικονίζει την κατανομή των κατοικιών του Δ.Καλαμαριάς το έτος 2010, βάσει της χρονικής περιόδου κατασκευής τους και αποκαλύπτει ότι παρά την ανανέωση του κτιριακού αποθέματος, το 33% των κατοικιών εξακολουθεί να μη διαθέτει μόνωση. Η συνολική κατανάλωση ενέργειας στον οικιακό τομέα του Δ. Καλαμαριάς το έτος 2010 εκτιμάται σε 627.807 MWh. 137.590 ΜWh της συνολικά καταναλισκόμενης ενέργειας αντιστοιχούν σε ηλεκτρική ενέργεια και 214.928 ΜWh σε φυσικό αέριο, σύμφωνα με στοιχεία από το ΔΕΔΔΗΕ και την Ε.Π.Α. Θεσ/νίκης αντίστοιχα. Επιπλέον, η κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης υπολογίζεται σε 250.839 ΜWh, ενώ η ηλιακή ενέργεια εκτιμάται ότι συνεισφέρει 24.450 ΜWh για θέρμανση ζεστού νερού χρήσης. Η μεθοδολογία υπολογισμού των ενεργειακών καταναλώσεων του οικιακού τομέα αναλύεται λεπτομερώς στο Παράρτημα 4Α. Η κατανάλωση αυτή ενέργειας είχε σαν αποτέλεσμα την έκλυση 268.480 τόνων CO 2. Το πετρέλαιο θέρμανσης ήταν η σημαντικότερη πηγή ενέργειας, καθώς αντιπροσώπευε το 40% του ενεργειακού ισοζυγίου. Ωστόσο, η σημαντικότερη πηγή CO 2 ήταν η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και όχι η κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης. Πράγματι όπως φαίνεται στα Διαγράμματα 3.10 και 3.11 η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αν και αντιστοιχεί στο 22% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας είναι υπεύθυνη για το 59% των εκπομπών CO 2. Πίνακας 3.6. Κατανάλωση Ενέργειας (ΜWh) και Εκπομπές CO 2 (ton) από τις «Κατοικίες» του Δ. Καλαμαριάς το έτος 2010 Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Εκπομπές CO 2 (ton) Ηλεκτρική Ενέργεια 137.590 158.091 Φυσικό Αέριο 214.928 43.415 39

Πετρέλαιο Θέρμανσης 250.839 66.974 Ηλιακή Ενέργεια 24.450 0 ΣΥΝΟΛΟ 627.807 268.480 Διάγραμμα 3.10. Κατανάλωση ενέργειας στις «Κατοικίες» το έτος 2010 Διάγραμμα 3.11. Εκπομπές CO 2 στις «Κατοικίες» το έτος 2010 40

41

7. ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ 7.1 ΛΑΜΠΤΗΡΕΣ ΦΩΤΙΣΜΟΥ ΟΔΩΝ ΚΑΙ ΠΛΑΤΕΙΩΝ (Φ.Ο.Π.) Ο Δήμος Καλαμαριάς είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση τόσο των φωτιστικών σωμάτων που ανήκουν στον ίδιο, όσο και αυτών που είναι τοποθετημένα στους στύλους της Δ.Ε.Η. Α.Ε. Οσον αφορά τα φωτιστικά της Δ.Ε.Η, τα δημοτικά συνεργεία ηλεκτροφωτισμού έχουν εξουσιοδότηση μόνο για τη συντήρησή τους (αλλαγή λαμπτήρων, αντικατάσταση καμένων εξαρτημάτων κ.λ.π.) και όχι για οποιαδήποτε αλλαγή αναφορικά με τον τύπο, την ισχύ και τη φωτεινή απόδοση των χρησιμοποιούμενων λαμπτήρων. Το 2012, ο Δ. Καλαμαριάς ξεκίνησε προσπάθεια απογραφής των λαμπτήρων που χρησιμοποιούνται στο δημοτικό δημόσιο φωτισμό οδών και πλατειών. Εως τις αρχές Νοεμβρίου 2012 είχε απογραφεί το 48,76% των λαμπτήρων, ποσοστό που αντιστοιχούσε σε συνολικά 2.866 λαμπτήρες, εκ των οποίων 641 ήταν διπλοί, ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό σε 3.507 λαμπτήρες (Πίνακας 4.1). Το 60% αυτών των λαμπτήρων ήταν λαμπτήρες ατμών νατρίου, το 29% λαμπτήρες HQ, το 6% SL ηλεκτρονικοί και το 5% μεταλλικών αλογονιδίων (Διάγραμμα 4.1, Πίνακας 4.1). Διάγραμμα 4.1. Κατανομή λαμπτήρων ηλεκτροφωτισμού οδών και πλατειών (Φ.Ο.Π.) ανά τύπο και ισχύ 42

Πίνακας 4.1. Τύπος και αριθμός λαμπτήρων ηλεκτροφωτισμού οδών και πλατειών (Φ.Ο.Π.) Δήμου Καλαμαριάς (Πηγή: Δ. Καλαμαριάς) ΕΙΔΟΣ ΛΥΧΝΙΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΙΠΛΕΣ ΣΥΝΟΛΟ Aτμών υδραργύρου ΥΠ 250W 1 Aτμών υδραργύρου ΥΠ 250W μεταλλικών αλογονιδίων 3 CDO-TT 150W 15 HPL 125 W 7 HQ 125W 824 Mετ. αλογονιδίων 150W δύο άκρων 134 Mετ. αλογονιδίων 400W E40 2 SL 20W ηλεκτρονικοί 172 Α/Ν ΥΨ.Π 150W 516 Α/Ν ΥΨ.Π 250W 746 Α/Ν ΥΨ.Π 400W 269 Α/Ν ΥΨ.Π 70W με εκκινητή 177 ΣΥΝΟΛΟ 2.866 641 3.507 % ΕΠΙ ΣΥΝΟΛΟΥ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ 46,76% 43

7.2 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO 2 ΑΠΟ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΦΩΤΙΣΜΟ Σύμφωνα με στοιχεία του Διαχειριστή του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε.) η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για το Φωτισμό των Οδών και των Πλατειών (Φ.Ο.Π.) του Δ. Καλαμαριάς, το 2010, ανήλθε σε 2.543 ΜWh και ήταν ελαφρώς μειωμένη σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Aυτή η κατανάλωση ενέργειας είχε σαν αποτέλεσμα την έκλυση 2.921 τόνων CO 2 (1,149 ton CO 2 /MWh). Πίνακας 4.2. Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO 2 από το Φωτισμό των Οδών και των Πλατειών (Φ.Ο.Π.) του Δ. Καλαμαριάς (Πηγή: Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε. και ίδια επεξεργασία) 2009 2010 (A1) (A1) x 1,149 (A2) (A2) x 1,149 Ενέργεια Εκπομπές Ενέργεια Εκπομπές (MWh) CO 2 (ton) (MWh) CO 2 (ton) Δ. Καλαμαριάς 2.610 2.999 2.543 2.921 44

45

8. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 8.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι μεταφορές αποτελούν μία από τις σημαντικότερες πηγές CO 2. Στα πλαίσια της παρούσας «Απογραφής Εκπομπών CO 2» υπολογίστηκε η κατανάλωση ενέργειας και οι εκπομπές CO 2 για τρεις κατηγορίες μεταφορών: α) Δημοτικός στόλος, β) Δημόσιες μεταφορές, γ) Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές. Ο Δημοτικός στόλος το 2010 αριθμούσε 106 οχήματα, 28% των οποίων είχε ηλικία μεγαλύτερη από 10 έτη. Το 41% των οχημάτων ήταν βενζινοκίνητα και το 59% ντιζελοκίνητα. Το 2010 η συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση του Δήμου Καλαμαριάς από δημόσια μέσα μεταφοράς περιοριζόταν στις λεωφορειακές γραμμές του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (Ο.Α.Σ.Θ.). Οι λεωφορειακές γραμμές 04, 05, 06, 07, 33, 39 συνέδεαν τις διάφορες συνοικίες του Δήμου με το κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης και παράλληλα εξυπηρετούσαν ορισμένες εσωτερικές ως προς τον Δήμο μετακινήσεις, ενώ οι γραμμές 02, 03, 08, 70, 71, 78 διέρχονταν διαμπερώς από το Δήμο. Το σύνολο των λεωφορείων του Ο.Α.Σ.Θ. ήταν ντιζελοκίνητα. Ο ιδιωτικός και εμπορικός στόλος του Δήμου Καλαμαριάς το 2010, αριθμούσε 44.662 επιβατικά οχήματα (το 35% των οποίων είχε ηλικία μεγαλύτερη από 10 έτη), 2.600 ελαφρά φορτηγά οχήματα και 7.089 δίκυκλα. Τα χαρακτηριστικά των μεταφορών του Δήμου Καλαμαριάς περιγράφονται λεπτομερώς στις επόμενες ενότητες. Πίνακας 5.1. Κατανάλωση ενέργειας & Εκπομπές CO 2 στις μεταφορές του Δ.Καλαμαριάς το 2010, ανά είδος καυσίμου Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Εκπομπές CO 2 (ton) Βενζίνη 95.411 23.758 Ντίζελ 9.931 2.651 Βιοντίζελ 639 0 LPG 66 15 ΣΥΝΟΛΟ 106.047 26.424 46

Πίνακας 5.2. Κατανάλωση ενέργειας & Εκπομπές CO 2 στις μεταφορές του Δ. Καλαμαριάς το 2010, ανά κατηγορία μεταφορών Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Εκπομπές CO 2 (ton) Δημοτικός στόλος 4.153 1.041 Δημόσιες μεταφορές 2.796 701 Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές 99.098 24.682 ΣΥΝΟΛΟ 106.047 26.424 Κατανάλωση ενέργειας & Εκπομπές CO 2 από τις μεταφορές του Δ. Καλαμαριάς Η συνολική κατανάλωση ενέργειας στις μεταφορές του Δήμου Καλαμαριάς το έτος 2010 υπολογίστηκε σε 106.047 MWh (Πίνακας 5.1 & 5.2.). Το 90% της συνολικά καταναλισκόμενης ενέργειας αντιστοιχούσε σε βενζίνη, το 9% σε ντίζελ και το 1% σε βιοντίζελ (η κατανάλωση LPG ήταν αμελητέα). Επιπλέον, το 93% της ενέργειας καταναλώθηκε στις ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές, το 3% στις δημόσιες μεταφορές και το 4% στο δημοτικό στόλο. (Διάγραμμα 5.1) Διάγραμμα 5.1. Κατανάλωση ενέργειας στις μεταφορές του Δ. Καλαμαριάς καυσίμου και ανά κατηγορία μεταφορών το 2010, ανά είδος 47

Η κατανάλωση αυτή ενέργειας είχε σαν αποτέλεσμα την έκλυση 26.424 τόνων CO 2 (Πίνακας 5.1 &5.2). Το 90% της εκλυόμενης ποσότητας CO 2 προήλθε από κατανάλωση βενζίνης και το 10% από κατανάλωση ντίζελ κίνησης (οι εκπομπές CO 2 του βιοντίζελ είναι μηδενικές, ενώ η συνεισφορά του LPG αμελητέα). Επιπλέον, οι ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές ήταν υπεύθυνες για το 93% των εκπομπών CO 2, οι δημόσιες μεταφορές για το 3% και ο δημοτικός στόλος για το 4%. Με άλλα λόγια, όπως και άλλωστε αναμενόταν οι «ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές» αποτελούσαν την κύρια πηγή εκπομπών CO 2. Η μεθοδολογία υπολογισμού των ενεργειακών καταναλώσεων και των εκπομπών CO 2 κάθε κατηγορίας μεταφορών παρατίθεται στα Παραρτήματα 1Β-4Β. Διάγραμμα 5.2. Εκπομπές CO 2 στις μεταφορές του Δ. Καλαμαριάς το 2010, ανά είδος καυσίμου και ανά κατηγορία μεταφορών 8.2 ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ Το 2010 o στόλος του Δήμου Καλαμαριάς αριθμούσε 106 Οχήματα και είχε μέσο όρο ηλικίας τα 9 έτη. Το 28% αυτών και ιδιαίτερα τα βαρέα οχήματα είχαν ημερομηνία πρώτης κυκλοφορίας παλαιότερη από 1.1.2000, δηλαδή πριν τεθεί σε ισχύ το πρότυπο EURO 3. Με άλλα λόγια περίπου 1 στα 3 οχήματα του Δήμου το 2010 είχε ηλικία μεγαλύτερη από 10 έτη και προκαλούσε σημαντική επιβάρυνση στο περιβάλλον λόγω υψηλών έως πολύ υψηλών εκπομπών ρύπων. Τα οχήματα αυτά αναμένεται ότι θ αντικατασταθούν, έως το 2020 αφού η ηλικία τους θα έχει ξεπεράσει τα 20 έτη και συνεπώς θα παρουσιάζουν σοβαρά λειτουργικά προβλήματα. 48

Η κατανομή των οχημάτων του Δημοτικού στόλου ανά κατηγορία και έτος πρώτης κυκλοφορίας δίνεται στον Πίνακα 5.3. και στο Διάγραμμα 5.3. Επιπλέον αναλυτική λίστα των οχημάτων του δημοτικού στόλου της Καλαμαριάς παρατίθεται στο Παράρτημα 1Β. Εως το τέλος του 2010 τα οχήματα του δημοτικού στόλου χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά βενζίνη και ντίζελ κίνησης (41% βενζινοκίνητα, 59% ντιζελοκίνητα). Ωστόσο, από το 2011 ξεκίνησε και η χρήση υγραερίου, στα οχήματα της Δημοτικής Εμπορικής Τουριστικής Επιχείρησης Καλαμαριάς. Πίνακας 5.3 Κατανομή οχημάτων δημοτικού στόλου Δ. Καλαμαριάς ανά κατηγορία και έτος πρώτης κυκλοφορίας ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Ετος πρώτης κυκλοφορίας <1996 1996-1999 2000-2004 >=2005 ΣΥΝΟΛΟ Απορριμματοφόρα 8 0 3 12 23 Πλυντήρια Κάδων 1 0 1 1 3 Σκούπα 0 0 1 0 1 Καλαθοφόρα οχήματα 0 0 2 0 2 Υδροφόρα Οχήματα 0 0 0 1 1 Επιβατικά 2 3 9 5 19 Μοτοσυκλέτες/Μηχανάκια 0 3 1 2 6 Φορτηγάκια μικρά 2 1 10 5 18 Φορτηγά 5 0 8 8 21 Λεωφορεία 2 1 1 0 4 Μηχανήματα έργου 2 0 3 3 8 ΣΥΝΟΛΟ 22 8 39 37 106 49

Διάγραμμα 5.3. Ετος πρώτης κυκλοφορίας οχημάτων δημοτικού στόλου Βάσει των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν από τα οικονομικά αρχεία του Δήμου και των Δημοτικών Επιχειρήσεων, προκύπτει ότι η συνολική κατανάλωση ενέργειας στην κατηγορία «Δημοτικός Στόλος» για το έτος 2010 ανερχόταν σε 4.153 MWh και αντιστοιχούσε σε εκπομπές 1.041 τόνων CO 2 (Πίνακας 5.4). Πίνακας 5.4 Κατανάλωση Ενέργειας (ΜWh) και Εκπομπές CO 2 (ton) από το Δημοτικό Στόλο του Δήμου Καλαμαριάς το έτος 2010 Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Εκπομπές CO 2 (ton /MWh) Βενζίνη 453 113 Ντίζελ 3.476 928 Βιοντίζελ 224 0 ΣΥΝΟΛΟ 4.153 1.041 50

Διάγραμμα 5.4. Κατανάλωση ενέργειας στο δημοτικό στόλο το έτος 2010 Διάγραμμα 5.5. Εκπομπές CO 2 στο δημοτικό στόλο το έτος 2010 8.3 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Ο Δήμος Καλαμαριάς προς το παρόν εξυπηρετείται συγκοινωνιακά σε σχέση με το Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης αποκλειστικά από τις λεωφορειακές γραμμές του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (Ο.Α.Σ.Θ.). Ωστόσο, έως το τέλος του 2020 αναμένεται να έχει τεθεί σε λειτουργία τόσο η κεντρική γραμμή του μετρό Θεσσαλονίκης όσο και η επέκταση του προς Καλαμαριά, βελτιώνοντας έτσι σημαντικά τη συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση της περιοχής. Τέλος, αν και οι τελευταίες ανακοινώσεις στον τύπο εξήγγειλαν την έναρξη λειτουργίας θαλάσσιας συγκοινωνίας, για την εξυπηρέτηση των παραλιακών περιοχών του Θερμαϊκού Κόλπου (συμπεριλαμβανόμενου του Δ. Καλαμαριάς) εντός του 2013, υπάρχουν αμφιβολίες ότι το συγκεκριμένο έργο θα τεθεί τελικά σε ισχύ έως το τέλος του 2020. 51

Η συγκοινωνιακή σύνδεση των διαφόρων συνοικιών εντός του Δ. Καλαμαριάς πραγματοποιείται επίσης αποκλειστικά από τις λεωφορειακές γραμμές του Ο.Α.Σ.Θ., καθώς η δημοτική συγκοινωνία έχει τα τελευταία χρόνια αναστείλει τη λειτουργία της. 8.3.1. Δημοτική Συγκοινωνία Η Δημοτική Συγκοινωνία του Δήμου Καλαμαριάς ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1991. Τα τελευταία χρόνια διέθετε 3 μικρά λεωφορεία (mini bus) δρομολογημένα σε δύο γραμμές, που διέσχιζαν το σύνολο της έκτασης του Δήμου συνδέοντας τον περιμετρικά με το κέντρο του. Λειτουργούσε πέντε ημέρες την εβδομάδα, από Δευτέρα έως και Παρασκευή, από τις 6.00 μέχρι τις 21.00. Η προγραμματισμένη συχνότητα των δρομολογίων της ήταν περίπου 25-30 min και η μετακίνηση των επιβατών γινόταν δωρεάν. (Δ. Καλαμαριάς, 2012) Η λειτουργία της αναστάλθηκε «προσωρινά» το Φεβρουάριο του 2009, καθώς η παλαιότητα των οχημάτων της έθετε σε κίνδυνο την ασφαλή μεταφορά των επιβατών και των οδηγών και εμπόδιζε την ακριβή τήρηση των δρομολογίων (Δ. Καλαμαριάς, 2012). 8.3.2. Αστικά Λεωφορεία Το 2010 ο Δ. Καλαμαριάς εξυπηρετούνταν από τις γραμμές 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 33, 39, 70, 71, 78 του Ο.Α.Σ.Θ. (Πίνακας 5.5). Οι γραμμές 04, 05, 06, 07, 33, 39 συνέδεαν τις διάφορες συνοικίες του Δήμου με το κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης και παράλληλα εξυπηρετούσαν ορισμένες εσωτερικές ως προς το Δήμο μετακινήσεις, ενώ οι γραμμές 02, 03, 08, 70, 71, 78 διέρχονταν διαμπερώς από το Δήμο. Πιο συγκεκριμένα: H γραμμή 06 συνέδεε την περιοχή της Καλαμαριάς με το κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης (οδός Βενιζέλου). Η γραμμή 05 συνέδεε την περιοχή της Νέας Κρήνης με το κέντρο της Καλαμαριάς και με το κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης (οδός Βενιζέλου), ενώ η γραμμή 04 τη Νέα Κρήνη και την Καλαμαριά με τα Κοιμητήρια. Η γραμμή 07 συνέδεε την περιοχή του Αγ. Ιωάννη με τη Νέα Κρήνη, το κέντρο της Καλαμαριάς και το κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.). 52

Οι γραμμές 33 και 33Α συνέδεαν την περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα με το κέντρο της Καλαμαριάς, το κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης (οδός Βενιζέλου) και το Εμπορικό Κέντρο «Μακεδονία». Οι γραμμές 39 και 39Α συνέδεαν την περιοχή της Κηφισιάς με το κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης και με το «Εμπορικό Κέντρο Μακεδονία». Πίνακας 5.5. Λεωφορειακές γραμμές του Ο.Α.Σ.Θ. που εξυπηρετούσαν το Δήμο Καλαμαριάς το 2010 (Πηγή: www.oath.gr) Γραμμή Ονομασία γραμμής 2 Α.Σ. ΙΚΕΑ Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ 3 Α.Σ. ΙΚΕΑ Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ 4 ΝΕΑ ΚΡΗΝΗ-ΚΑΛΜΑΡΙΑ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΑ 5/5Α ΝΕΑ ΚΡΗΝΗ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 6 ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 7 ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 8 Α.Σ. ΙΚΕΑ Κ.Τ.Ε.Λ. 33 33Α ΑΛ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΑΓ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 39 39Α ΚΗΦΙΣΙΑ ΝΕΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΚΗΦΙΣΙΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ-ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 70 Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΠΑΝΟΜΗ 71 Ν.Σ. ΣΤΑΘΜΟΣ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑ 78/78Ν Κ.Τ.Ε.Λ. - ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ Οι γραμμές 02 και 03 και η γραμμή 08 διέρχονταν από τις οδούς Εθνικής Αντιστάσεως και Ανδριανουπόλεως, συνδέοντας το Δήμο Καλαμαριάς με το Σιδηροδρομικό Σταθμό, το 53

Σταθμό ΚΤΕΛ «Μακεδονία» και τον τερματικό σταθμό του ΙΚΕΑ. Επίσης, μέσω της Εθνικής Αντιστάσεως και της Ανδριανουπόλεως διέρχονταν και οι γραμμές 70 και 71 συνδέοντας το Δήμο Καλαμαριάς με την Επανομή και τη Μηχανιώνα. Τέλος και η γραμμή 78 διέρχονταν από το Δήμο Καλαμαριάς συνδέοντας τον με το σταθμό των υπεραστικών λεωφορείων «Μακεδονία» και το αεροδρόμιο. Με εξαίρεση τις γραμμές 70 και 71 που λειτουργούσαν μόνο κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, οι υπόλοιπες γραμμές λειτουργούσαν καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Κατανάλωση ενέργειας και Εκπομπές CO 2 Σύμφωνα με υπολογισμούς του «Ινστιτούτου Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων Μεταφορών (Ι.ΜΕΤ.)» σε συνεργασία με το «Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Θερμοδυναμικής» του τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) η κατανάλωση καυσίμου, εντός των γεωγραφικών και διοικητικών ορίων του Δήμου Καλαμαριάς, από τον τομέα των «δημόσιων μεταφορών» το έτος 2010, ανήλθε σε 237 τόνους. Η κατανάλωση αυτή αντιστοιχούσε κατανάλωση 221 τόνων ντίζελ και 16 τόνων βιοντίζελ. Οι ποσότητες αυτές καυσίμου αντιστοιχούσαν σε κατανάλωση 2.796 MWh ενέργειας και έκλυση 701 τόνων CO 2. (Οι υπολογισμοί παρατίθενται στο Παράρτημα 3Β) Η συνεισφορά κάθε μορφής καυσίμου στη συνολική κατανάλωση ενέργειας και στις συνολικές εκπομπές CO 2 απεικονίζεται στα Διαγράμματα 5.6 και 5.7 αντίστοιχα. Πίνακας 5.6. Συνολική κατανάλωση ενέργειας (MWh) και εκπομπές CO 2 (ton) από τις δημόσιες μεταφορές του Δήμου Καλαμαριάς το έτος 2010 Κατανάλωση (MWh) ενέργειας Εκπομπές CO 2 (ton/mwh) Ντίζελ 2.627 701 Βιοντίζελ 169 0 ΣΥΝΟΛΟ 2.796 701 54

Διάγραμμα 5.6. Κατανάλωση ενέργειας από τον τομέα των «δημόσιων μεταφορών» Διάγραμμα 5.7. Εκπομπές CO 2 από τον τομέα των «δημόσιων μεταφορών» Αξιολόγηση της προσφερόμενης εξυπηρέτησης των γραμμών του Ο.Α.Σ.Θ. Η μέση συχνότητα δρομολογίων (min μεταξύ δύο διαδοχικών δρομολογίων), η συχνότητα διέλευσης λεωφορείων (λεωφορεία/ώρα), το ωράριο λειτουργίας (ώρες/ημέρα), η πληρότητα των λεωφορείων, η πυκνότητα των στάσεων και η ύπαρξη «έξυπνων στάσεων» χρησιμοποιήθηκαν ως κριτήρια για την αξιολόγηση του επιπέδου εξυπηρέτησης του Δ. Καλαμαριάς από τις λεωφορειακές γραμμές του Ο.Α.Σ.Θ. Η μέση συχνότητα δρομολογίων, η συχνότητα διέλευσης λεωφορείων και το ωράριο λειτουργίας των γραμμών 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 33, 39 και 78, υπολογίστηκαν στο Παράρτημα βάσει των δρομολογίων των καθημερινών της χειμερινής περιόδου, καθώς αυτές αποτελούν και την πιο κρίσιμη χρονική στιγμή για τη λειτουργία ενός συστήματος δημοσίων συγκοινωνιών. Ωστόσο, ειδικά για τις γραμμές 70 και 71, τα παραπάνω μεγέθη 55

υπολογίστηκαν βάσει των καθημερινών δρομολογίων της θερινής περιόδου, μιας και η λειτουργία τους περιορίζεται στους μήνες Ιούλιο Αύγουστο. Για τους υπολογισμούς χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία του Σ.Α.Σ.Θ. σχετικά με το ωρολόγιο πρόγραμμα των λεωφορειακών γραμμών το έτος 2010. Το επίπεδο εξυπηρέτησης των λεωφορειακών γραμμών αξιολογήθηκε βάσει των παραπάνω τριών κριτηρίων και σύμφωνα με το High Capacity Manual 2000 (Πίνακας 5.7). Τ αποτελέσματα της αξιολόγησης παρουσιάζονται στον Πίνακα 5.8. Πίνακας 5.7. Επίπεδα εξυπηρέτησης λεωφορειακών γραμμών βάσει της μέσης ημερήσιας συχνότητας δρομολογίων, της συχνότητας διέλευσης και του ωραρίου λειτουργίας (TRB,2000) Επίπεδο Εξυπηρέτησης Μέση Συχνότητα (min) Συχνότητα Διέλευσης (δρομολόγια/ώρα) Ωράριο Λειτουργίας (Ωρες ανά ημέρα που υπάρχει τουλάχιστον ένα δρομολόγιο) A < 10 > 6 > 18-24 B >= 10-14 5-6 > 16-18 C > 14-20 3-4 > 13-16 D > 20-30 2 > 11-13 E > 30-60 1 > 3-11 F > 60 < 1 0-3 Πίνακας 5.8.: Επίπεδα εξυπηρέτησης των λεωφορειακών γραμμών που διέρχονται από τον Δ. Καλαμαριάς βάσει της μέσης συχνότητας δρομολογίων, της συχνότητας διέλευσης λεωφορείων και του ωραρίου λειτουργίας ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗ ΛΕΩΦΟΡΕΙΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΛΕΩΦΟΡΕΙΩΝ ΩΡΑΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΙΑΣ Γραμμή Μέση συχνότητα (min) Επίπεδο Εξυπηρέτησης (A-F) Λεωφορεία ανά ώρα Επίπεδο Εξυπηρέτ ησης (A-F) Ωρες/ ημέρα * Επίπεδο Εξυπηρέτη σης (Α-F) 2 13 Β 5 B 20 A 3 8 Α 8 A 20 A 4 29 D 2 D 16 C 56

5/5A 8 A 7 Α 19 Α 6 10 B 6 B 19 Α 7 14 B 4 C 19 A 8 16 C 4 C 18 B 33 12 B 5 Β 19 Α 39 10 Β 6 B 18 B 70 52 E 1 E 8 E 71 52 E 1 E 8 E 78/78N 30 D 2 D 24 Α *Ωρες ανά ημέρα που υπάρχει τουλάχιστον ένα δρομολόγιο Από τον Πίνακα 5.8. προκύπτει ότι οι περισσότερες γραμμές λειτουργούν ικανοποιητικά (Α/Β) ή έστω οριακά ικανοποιητικά (C). Εξαίρεση αποτελούν η γραμμή 4 που λειτουργεί σ επίπεδο D και ιδίως οι γραμμές 70 και 71 που λειτουργούν σ επίπεδο E. Τέλος η γραμμή 78 (Αεροδρόμιο) αν και είναι οριακά ικανοποιητική από άποψη συχνότητας (D), είναι πολύ ικανοποιητική από άποψη ωραρίου λειτουργίας (A). Σύμφωνα με στοιχεία του Ο.Α.Σ.Θ. (Πίνακας 5.9) οι περισσότερες και οι πιο βασικές λεωφορειακές γραμμές που διέρχονται από τον Δ. Καλαμαριάς έχουν πολύ υψηλές (>50%) τιμές μέσης ετήσιας πληρότητας. Συνεπώς, τα λεωφορεία κινούνται κατά τις ώρες αιχμής με πολύ υψηλή πληρότητα και γενικότερα λειτουργούν σε συνθήκες επιβατικής συμφόρησης, γεγονός που αποθαρρύνει τη χρήση τους από τους κατοίκους της περιοχής. Η πυκνότητα στάσεων (μέση απόσταση μεταξύ δύο διαδοχικών στάσεων) εντός των γεωγραφικών ορίων του Δ. Καλαμαριάς υπολογίστηκε στο Παράρτημ 3Β βάσει των στάσεων της διαδρομής μετάβασης κάθε λεωφορειακής γραμμής. Για τους υπολογισμούς χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τον ιστότοπο του Ο.Α.Σ.Θ.. Στη βιβλιογραφία (Γιαννόπουλος, 1994) προτείνεται οι αποστάσεις μεταξύ των στάσεων στο κέντρο της πόλης ή γενικότερα σε περιοχές πολύ υψηλής πυκνότητας να κυμαίνονται από 150-200m, σε περιοχές μέσης πυκνότητας (γύρω στα 2.000 άτομα/km 2 ) από 180-57

250m και σε προαστιακές περιοχές από 250-300m. Σύμφωνα με τα προσωρινά αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού του 2011 η μέση πυκνότητα μόνιμου πληθυσμού του Δ. Καλαμαριάς είναι 14.259 κάτοικοι/km 2, επομένως βάσει της βιβλιογραφίας η μέση απόσταση μεταξύ δύο διαδοχικών στάσεων θα έπρεπε να είναι 150-200m. Ωστόσο, στην «Επικαιροποίηση Μελέτης Βραχυπρόθεσμων Κυκλοφοριακών Ρυθμίσεων Δήμου Καλαμαριάς» (Νάτσινας, 2010) επιλέχθηκε η ακτίνα των 250m ως μία ικανοποιητική μέση τιμή για ν αξιολογηθεί η κάλυψη της περιοχής από τις λεωφορειακές γραμμές του O.Α.Σ.Θ., με το σκεπτικό ότι ο Δήμος Καλαμαριάς συνδυάζει χαρακτηριστικά πυκνής και σχετικά αραιής δόμησης. Λαμβάνοντας, λοιπόν ως μία επιθυμητή μέση τιμή τα 250m, από τον Πίνακα 5.9. προκύπτει ότι μ εξαίρεση τη γραμμή 39, στις υπόλοιπες η μέση απόσταση μεταξύ δύο διαδοχικών στάσεων υπερβαίνει την επιθυμητή απόσταση. Ειδικά για την γραμμή 78 η μικρή μέση πυκνότητα στάσεων είναι μεν εις βάρος της άνεσης των επιβατών, από την άλλη όμως εξασφαλίζει μικρότερους χρόνους σύνδεσης με το Αεροδρόμιο. Τέλος, βάσει στοιχείων του Ο.Α.Σ.Θ. υπολογίστηκε στο «Παράρτημα 3Β» το ποσοστό των στάσεων κάθε λεωφορειακής γραμμής, κατά τη διαδρομή μετάβασης,που διαθέτουν ιστό τηλεματικής (πινακίδα ανακοίνωσης του χρόνου αναμονής για το επόμενο λεωφορείο κάθε γραμμής), που είναι δηλαδή «έξυπνες στάσεις». Τ αποτελέσματα παρουσιάζονται στον Πίνακα 5.9. από όπου και προκύπτει ότι στο σύνολο σχεδόν των λεωφορειακών γραμμών (5,6,7,33,39) οι «έξυπνες στάσεις» είναι λιγότερες από το 40% των εντός των γεωγραφικών ορίων του Δ. Καλαμαριάς στάσεων τους. Αντίθετα, το ποσοστό των «έξυπνων στάσεων» των γραμμών που διέρχονται διαμπερώς από τον Δ. Καλαμαριάς (2,3,8,70,71, 78), μέσω της οδού Εθνικής Αντιστάσεως ξεπερνάει το 60%. Επιπλέον, ο αριθμός «έξυπνων στάσεων» κατά τη διαδρομή επιστροφής όλων των λεωφορειακών γραμμών, είναι πολύ χαμηλότερος. 58

Πίνακας 5.9.: Επιβατική κίνηση, μέσες ετήσιες πληρότητες, πυκνότητες στάσεων και ποσοστό «έξυπνων στάσεων» των λεωφορειακών γραμμών που διέρχονται από τον Δ. Καλαμαριάς ΕΠΙΒΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ & ΠΛΗΡΟΤΗΤΕΣ 2010 (Πηγή: Ο.Α.Σ.Θ) ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗ Γραμμή Επιβατική Κίνηση (επιβάτες/ έτος) Πληρότητα (%) Μέση απόσταση ανά στάση (m) Στάσεις με ιστό τηλεματικής (%) 2 4.955.839 58 333 67% 3 12.012.304 74 333 67% 4 60.608 8 - - 5/5A 7.920.665 52 343 44% 6 6.037.536 50 296 24% 7 2.558.891 32 313 32% 8 4.938.431 64 333 67% 33 2.800.239 49 261 7% 39 3.820.896 54 254 29% 70 27.829 21 310 60% 71 50.576 30 310 60% 78/78N 1.662.399 29 1550 100% 59

8.3.3. Μετρό Οι εργασίες για την κατασκευή του μετρό της πόλης της Θεσσαλονίκης άρχισαν πριν από λίγα χρόνια και αν επαληθευτούν τα πιο αισιόδοξα σενάρια θα τεθεί σε λειτουργία το 2015. Η βασική γραμμή του μετρό θα ξεκινάει από το σιδηροδρομικό σταθμό και θα καταλήγει στη Νέα Ελβετία (περιοχή Χαριλάου), διασχίζοντας το κέντρο της πόλης μέσω των οδών Εγνατία, Δελφών και Βούλγαρη. Λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση της βασικής γραμμής, αναμένεται να ολοκληρωθεί και η επέκταση προς Καλαμαριά. Ανεξάρτητα αν τελικά τηρηθεί ή όχι αυτό το χρονοδιάγραμμα, εκτιμάται ότι η γραμμή του μετρό προς Καλαμαριά θα έχει τεθεί σε λειτουργία έως το 2020. Η κατασκευή του μετρό αναμένεται να διευκολύνει και να επιταχύνει τη σύνδεση του Δ. Καλαμαριάς με το κέντρο της πόλης και να δώσει λύση στο σημερινό έντονο πρόβλημα κυκλοφοριακής συμφόρησης. Πιο συγκεκριμένα, η επέκταση του μετρό προς Καλαμαριά αναμένεται να εξυπηρετεί 87.000 μετακινήσεις ημερησίως (ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, 2011). Εικ.5.1. Σχέδιο Ανάπτυξης γραμμών Μετρό Θεσσαλονίκης (Πηγή: www.ametro.gr) 60

8.3.4. Αστική θαλάσσια συγκοινωνία Αν και οι πιο αισιόδοξοι δηλώνουν ότι η αστική θαλάσσια συγκοινωνία θα ξεκινήσει τη λειτουργία της έως το καλοκαίρι του 2013, ωστόσο είναι προς το παρόν αβέβαιο αν το όλο εγχείρημα θα έχει τεθεί σε λειτουργία μέχρι το τέλος του 2020. Η βασική διαδρομή θα έχει τέσσερις στάσεις, Πλατεία Ελευθερίας, Μέγαρο Μουσικής - Ποσειδώνιο, Μαρίνα Καλαμαριάς και Περαία, ενώ τα δρομολόγια θα εκτελούνται κάθε 15 ή 20 λεπτά. Η λειτουργία της αστικής θαλάσσιας συγκοινωνίας αναμένεται να διευκολύνει τη σύνδεση του Δ. Καλαμαριάς με το κέντρο της πόλης. 61

8.4 ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Στον τομέα των «ιδιωτικών και εμπορικών μεταφορών» λήφθηκαν υπόψη μόνο οι μετακινήσεις στο τοπικό οδικό δίκτυο και εντός των γεωγραφικών ορίων του Δήμου Καλαμαριάς. Με άλλα λόγια οι μετακινήσεις επί της περιφερειακής οδού και γενικότερα επί των οδών που ο Δήμος δεν έχει αρμοδιότητα παρέμβασης παρελήφθησαν. 8.4.1. Στόλος Ιδιωτικών & Εμπορικών Οχημάτων Σύμφωνα με στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων (Γ.Γ.Π.Σ.) του Υπουργείου Οικονομικών, το 2010 οι κάτοικοι και οι επιχειρήσεις του Δ. Καλαμαριάς ήταν κάτοχοι: - 44.662 επιβατικών οχημάτων (δεν λαμβάνονται υπόψη τα ταξί), εκ των οποίων 52 υβριδικά - 2.600 ελαφρών φορτηγών οχημάτων - 7.089 δικύκλων Στο σύνολο των δικύκλων δεν περιλαμβάνονται τα μοτοποδήλατα (κυβισμός έως 50cc). Η κατανομή των επιβατικών οχημάτων ανά έτος πρώτης κυκλοφορίας και κυβισμό δίνεται στον Πίνακα 5.10 και στα Διαγράμματα 5.8 και 5.9. Επίσης, στο Διάγραμμα 5.10 δίνεται η κατανομή των επιβατικών οχημάτων ανά κυβισμό για κάθε μία από τις τέσσερις κλάσεις έτους πρώτης κυκλοφορίας. Πίνακας 5.10 Κατανομή επιβατικών οχημάτων Δ. Καλαμαριάς ανά έτος πρώτης κυκλοφορίας (κλάση) και κυβισμό (Γ.Γ.Π.Σ., 2010) Κυβισμός (cc) ΚΛΑΣΕΙΣ έως 300 301-785 786-1.357 1.358-1.928 1.929-2.357 2.358 και άνω ΣΥΝΟΛΟ Α 2005- σήμερα 0 189 3.236 8.738 1.501 723 14.387 Β 2000-2004 0 96 4.570 8.854 982 282 14.784 Γ 1996-1999 0 22 2.479 3.922 311 41 6.775 Δ έως 1995 4 135 3.478 4.597 399 51 8.664 62

ΥΒΡΙΔΙΚΑ 0 0 0 0 27 25 52 ΣΥΝΟΛΟ 4 442 13.763 26.111 3.220 1.122 44.662 Διάγραμμα 5.8. Ετος πρώτης κυκλοφορίας (κλάση) επιβατικών οχημάτων Δ. Καλαμαριάς Διάγραμμα 5.9. Κυβισμός επιβατικών οχημάτων Δ. Καλαμαριάς Σύμφωνα με το Διάγραμμα 5.8 το 35% των επιβατικών οχημάτων είχαν ημερομηνία πρώτης κυκλοφορίας παλαιότερη από 1.1.2000, δηλαδή πριν τεθεί σε ισχύ το πρότυπο EURO 3. Με άλλα λόγια 7 στα 20 επιβατικά οχήματα το 2010 είχε ηλικία μεγαλύτερη από 10 έτη και μάλιστα τα 4 εκ αυτών πάνω από 15 έτη και προκαλούσαν σημαντική επιβάρυνση στο περιβάλλον λόγω υψηλών έως πολύ υψηλών εκπομπών ρύπων. Τα οχήματα αυτά αναμένεται ότι θ αντικατασταθούν έως το 2020 αφού η ηλικία τους θα 63

έχει ξεπεράσει τα 20 έτη και συνεπώς θα παρουσιάζουν σοβαρά λειτουργικά προβλήματα. Επιπλέον, το 33% των επιβατικών οχημάτων το 2010 είχε ηλικία 6-10 έτη, συνεπώς το 2020 η ηλικία τους θα κυμαίνεται από 16 έως 20 έτη και πιθανότατα σημαντικό ποσοστό αυτών θα έχει αντικατασταθεί. Σύμφωνα με το Διάγραμμα 5.9. το 10% των επιβατικών οχημάτων ήταν οχήματα μεγάλου κυβισμού (>1.929cc), άρα και υψηλής κατανάλωσης καυσίμου. Επιπροσθέτως, στο Διάγραμμα 5.10 διαφαίνεται η τάση των κατοίκων της περιοχής για αγορά οχημάτων μεγαλύτερου κυβισμού. Διάγραμμα 5.10. Κυβισμός επιβατικών οχημάτων ανά έτος πρώτης κυκλοφορίας (κλάση) 8.4.2. Κατανάλωση ενέργειας και Εκπομπές CO 2 από τις «ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές» Σύμφωνα με υπολογισμούς του «Ινστιτούτο Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων Μεταφορών (Ι.ΜΕΤ.)» σε συνεργασία με το «Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Θερμοδυναμικής» του τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) η κατανάλωση καυσίμου, εντός των γεωγραφικών 64

και διοικητικών ορίων του Δήμου Καλαμαριάς, από τον τομέα των «ιδιωτικών & εμπορικών μεταφορών» το έτος 2010, ανήλθε σε 8.070 τόνους. Η κατανάλωση αυτή αντιστοιχούσε σε κατανάλωση 7.720 τόνων βενζίνης, 322 τόνων ντίζελ, 23 τόνων βιοντίζελ και 5 τόνων LPG. Οι ποσότητες αυτές καυσίμου αντιστοιχούσαν σε κατανάλωση 99.098 MWh ενέργειας και έκλυση 24.682 τόνων CO 2. (Οι υπολογισμοί παρατίθενται στο Παράρτημα 4Β) Πίνακας 5.11. Συνολική κατανάλωση ενέργειας (MWh) και εκπομπές CO 2 (ton) από τις ιδιωτικές και Κατανάλωση ενέργειας (MWh) Εκπομπές CO 2 (ton/mwh) Βενζίνη 94.958 23.645 Ντίζελ 3.828 1.022 Βιοντίζελ 246 0 LPG 66 15 ΣΥΝΟΛΟ 99.098 24.682 εμπορικές μεταφορές του Δήμου Καλαμαριάς το έτος 2010 Η συνεισφορά κάθε μορφής καυσίμου στη συνολική κατανάλωση ενέργειας και στις συνολικές εκπομπές CO 2 απεικονίζεται στα Διαγράμματα 5.11 και 5.12 αντίστοιχα. Διάγραμμα 5.11. Κατανάλωση ενέργειας από τον τομέα των «ιδιωτικών και εμπορικών μεταφορών» 65

Διάγραμμα 5.12. Εκπομπές CO 2 από τον τομέα των «ιδιωτικών και εμπορικών μεταφορών» 66

67

9. ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Σύμφωνα με στοιχεία του Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε. (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) έως το τέλος του 2010, εντός των ορίων του Δ. Καλαμαριάς, δεν είχε συνδεθεί καμία μονάδα φωτοβολταϊκών συστημάτων. Ωστόσο, είχαν γίνει 7 αιτήσεις για εγκατάσταση Φ/Β μέσω του «Ειδικού Προγράμματος Φωτοβολταϊκών στις Στέγες» συνολικής ισχύς 60,94 kwp (Πίνακας 6.1). Συνεπώς η τοπική ηλεκτροπαραγωγή το 2010 ήταν μηδενική. Πίνακας 6.1. Εγκατεστημένη ισχύς Α.Π.Ε. και ΣΗΘΥΑ στο Δήμο Καλαμαριάς (ΔΕΔΔΗΕ, 2012a, 2012b, 2012c,2012d) & (ΑΔΜΗΕ, 2011a, 2011b) Πρόγραμμα Τεχνολογία* Εως 31/12/2010 Εγκατεστημένη Ισχύς (kw) Αιτήσεις (kw)** Ειδικό Πρόγραμμα Φ/Β στις στέγες (<10kWp) Φ/Β από κατ επάγγελμα αγρότες (<100kWp) Φ/Β πλην αγροτών (<100kWp) Φ/Β 0,00 60,94 Φ/Β 0,00 0,00 Φ/Β 0,00 0,00 Φ/Β έως 1MWp Φ/Β 0,00 0,00 ΑΠΕ & ΣΗΘΥΑ < 1MWp ΜΥΗΣ 0,00 0,00 ΣΥΝΟΛΟ 0,00 60,94 * ΑΠΕ= Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ΣΗΘΥΑ= Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης Φ/Β= Φωτοβολταϊκό, ΜΥΗΣ= Μικρός Υδροηλεκτρικός Σταθμός ** Στη συνολική ισχύ των αιτήσεων συμπεριλαμβάνεται και η ήδη εγκατεστημένη ισχύς 68

69

10. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η συνολική κατανάλωση ενέργειας στο Δήμο Καλαμαριάς το έτος 2010 υπολογίστηκε σε 947.780 MWh (Πίνακας 7.1). Το 40% της συνολικά καταναλισκόμενης ενέργειας αντιστοιχούσε σε πετρέλαιο θέρμανσης, το 21% σε ηλεκτρική ενέργεια, το 25% σε φυσικό αέριο, το 10% σε βενζίνη, το 3% σε ηλιοθερμική ενέργεια και το 1% σε πετρέλαιο κίνησης. Η κατανάλωση υγραερίου (LPG) και βιοκαυσίμων ήταν αμελητέα. Επιπλέον, το 66% της ενέργειας καταναλώθηκε στις κατοικίες, το 21% στα κτίρια του τριτογενή τομέα, το 11% στις ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές, το και μόλις το 2% στα δημοτικά κτίρια και το δημοτικό στόλο. Η κατανάλωση ενέργειας στο δημόσιο φωτισμό και τις δημόσιες μεταφορές ήταν αμελητέα. (Διαγράμματα 7.1 & 7.2) Διάγραμμα 7.1. Κατανομή συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης Δήμου Καλαμαριάς το 2010, ανά μορφή ενέργειας Διάγραμμα 7.2. Κατανομή συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης Δήμου Καλαμαριάς το 2010, ανά κατηγορία χρήσης 70

Πίνακας 7.1. Κατανάλωση ενέργειας (MWh) στο Δήμο Καλαμαριάς το 2010, ανά μορφή ενέργειας και κατηγορία χρήσης Ηλεκτρική Ενέργεια Φυσικό Αέριο Υγραέριο Πετρέλαιο Θέρμανσης Πετρέλαιο κίνησης Βενζίνη Βιοκαύσιμα Ηλιοθερμική ΣΥΝΟΛΟ Δημοτικά Κτίρια 3.781 4.362 1.596 9.739 Κτίρια τριτογενή 54.567 20.578 1.419 125.080 201.644 Κατοικίες 137.590 214.928 250.839 24.450 627.807 Δημοτικός φωτισμός 2.543 2.543 Δημοτικός στόλος 3.476 453 224 4.153 Δημόσιες μεταφορές 2.627 169 2.796 Ιδιωτικές & εμπορικές μεταφορές 66 3.828 94.958 246 99.098 ΣΥΝΟΛΟ 198.481 239.868 1.485 377.515 9.931 95.411 639 24.450 947.780 71

Πίνακας 7.2. Εκπομπές CO 2 (ton) στο Δήμο Καλαμαριάς το 2010, ανά μορφή ενέργειας και κατηγορία χρήσης Ηλεκτρική Ενέργεια Φυσικό Αέριο Υγραέριο Πετρέλαιο Θέρμανσης Πετρέλαιο κίνησης Βενζίνη Βιοκαύσιμα Ηλιοθερμική ΣΥΝΟΛΟ Δημοτικά Κτίρια 4.344 881 426 5.652 Κτίρια τριτογενή 62.697 4.157 322 33.396 100.573 Κατοικίες 158.091 43.415 66.974 0 268.480 Δημοτικός φωτισμός 2.922 2.922 Δημοτικός στόλος 928 113 0 1.041 Δημόσιες μεταφορές 701 0 701 Ιδιωτικές & εμπορικές μεταφορές 15 1.022 23.645 0 24.682 ΣΥΝΟΛΟ 228.055 48.453 337 100.797 2.652 23.757 0 0 404.051 72

Η κατανάλωση αυτή ενέργειας είχε σαν αποτέλεσμα την έκλυση 404.051 τόνων CO 2 (Πίνακας 7.2). Το 56% της εκλυόμενης ποσότητας CO 2 προήλθε από κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, 25% από κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης, το 12% από φυσικό αέριο, το 6% από κατανάλωση βενζίνης, και το 1% από πετρέλαιο κίνησης. Οι εκπομπές CO 2 των βιοκαυσίμων και της ηλιοθερμικής ενέργειας είναι μηδενικές, ενώ η συνεισφορά του LPG(υγραέριο) αμελητέα. Επιπλέον, οι κατοικίες ήταν υπεύθυνες για το 67% της εκλυόμενης ποσότητας CO 2, τα κτίρια του τριτογενή για το 25%, οι ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές για το 6%, ενώ τα δημοτικά κτίρια μαζί με το δημοτικό φωτισμό για το 2%. Η συνεισφορά του δημοτικού στόλου και των δημόσιων μεταφορών ήταν αμελητέα. (Διαγράμματα 7.3 & 7.4) Διάγραμμα 7.3. Κατανομή συνολικών εκπομπών CO 2 Δήμου Καλαμαριάς το 2010, ανά μορφή ενέργειας Διάγραμμα 7.4. Κατανομή συνολικών εκπομπών CO 2 Δήμου Καλαμαριάς το 2010, ανά κατηγορία χρήσης 73