Κοινωνικά και ηθικά ζητήματα

Κοινωνικά και ηθικά ζητήματα Βαγγελιώ Καβακλή Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας Πανεπιστήμιο Αιγαίου Παρουσίαση βασισμένη στο βιβλίο Διοίκησης, 6 η εκδ., K. Laudon, J. laudon, ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, 2006 1 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Περιεχόμενο σημερινής διάλεξης Ηθικά και κοινωνικά ζητήματα στην ψηφιακή επιχείρηση ΠΣ και προστασία προσωπικού απορρήτου και πνευματικής ιδιοκτησίας ΠΣ και καθημερινή ζωή Εταιρικές πολιτικές δεοντολογίας 2 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 1

ΠΣ - ηθικά και κοινωνικά ζητήματα Ηθική Οι αρχές σωστού και λάθους τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα άτομα όταν ενεργούν ως ελεύθεροι ηθικοί παράγοντες για να κάνουν επιλογές που καθοδηγούν τη συμπεριφορά τους Τα ΠΣ δημιουργούν ευκαιρίες για κοινωνικές αλλαγές ταράσσοντας τις υπάρχουσες ισορροπίες Νέοι κανόνες και πολιτικά ορθές συμπεριφορές πρέπει να δημιουργηθούν 3 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Η σχέση μεταξύ ηθικών, κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων Πληροφορίες, δικαιώματα και υποχρεώσεις Πολιτικά ζητήματα Ιδιοκτησία, δικαιώματα και υποχρεώσεις Κοινωνικά ζητήματα Ηθικά ζητήματα Τεχνολογία ΠΣ Υπευθυνότητα και έλεγχος Άτομο Κοινωνία Πολιτεία Ποιότητα συστημάτων 4 Ποιότητα ζωής Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 2

Ηθικές διαστάσεις της εποχής της πληροφορίας Δικαιώματα και υποχρεώσεις στις πληροφορίες Δικαιώματα και υποχρεώσεις στην ιδιοκτησία Υπευθυνότητα και έλεγχος Ποιότητα συστημάτων Ποιότητα ζωής 5 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Τεχνολογικές τάσεις που εγείρουν ηθικά ζητήματα Τάση Διπλασιασμός υπολογιστικής ισχύος κάθε 18 μήνες Μείωση του κόστους αποθήκευσης δεδομένων Επίπτωση Αυξανόμενη εξάρτηση οργανισμών από συστήματα Η/Υ Ευκολία τήρησης βάσεων ατομικών δεδομένων Πρόοδοι στην ανάλυση δεδομένων Πρόοδοι στα δίκτυα και στο Internet Δυνατότητα ανάλυσης ατομικών δεδομένων και δημιουργία λεπτομερών προφίλ ατομικής συμπεριφοράς Δυνατότητα εύκολης αντιγραφής δεδομένων από ένα σημείο σε άλλο και πρόσβασης σε προσωπικά δεδομένα από απόσταση 6 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 3

Τεχνολογίες που εγείρουν ηθικά ζητήματα Δημιουργία προφίλ (profiling): Η χρήση υπολογιστών για το συνδυασμό δεδομένων από πολλές πηγές και η δημιουργία ηλεκτρονικών φακέλων με λεπτομερείς πληροφορίες για άτομα Ανάδειξη μη προφανών σχέσεων (nonobvious relationship awareness, NORA): Τεχνολογία που μπορεί να βρει δυσδιάκριτες αφανείς συνδέσεις μεταξύ ανθρώπων ή άλλων οντοτήτων με ανάλυση πληροφοριών από διαφορετικές πηγές για τη διατύπωση σχέσεων 7 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Ανάδειξη μη προφανών σχέσεων (NORA) 8 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 4

Ηθική: Βασικές έννοιες Ευθύνη (responsibility) Η αποδοχή του κόστους, των καθηκόντων και των υποχρεώσεων που δυνητικά απορρέουν από τις αποφάσεις που παίρνει κάποιος Υπευθυνότητα (accountability) Οι μηχανισμοί για την αξιολόγηση της ευθύνης για τις αποφάσεις που ελήφθησαν και τις ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν Υπαιτιότητα (liability) Η ύπαρξη νομοθεσίας που επιτρέπει στα άτομα να αποζημιώνονται για οποιαδήποτε ζημιά υπέστησαν από άλλα άτομα, συστήματα ή οργανισμούς Δέουσα διαδικασία (due process) Η διαδικασία με την οποία οι νόμοι γίνονται γνωστοί και κατανοητοί και υπάρχει δυνατότητα προσφυγής σε ανώτερες αρχές για να εξασφαλίζεται ότι οι νόμοι τηρούνται σωστά 9 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Η ηθική στην κοινωνία των πληροφοριών Οι τεχνολογίες των πληροφοριών φιλτράρονται μέσα από κοινωνικούς θεσμούς, οργανισμούς και άτομα. Τα συστήματα δεν έχουν επιπτώσεις από μόνα τους Οι επιπτώσεις είναι παράγωγα ενεργειών και συμπεριφορών θεσμικών οργάνων, οργανισμών και ατόμων Η ευθύνη για τις επιπτώσεις της τεχνολογίας ανήκει στα θεσμικά όργανα, στους οργανισμούς και στα στελέχη που επιλέγουν τη χρήση της τεχνολογίας Η χρήση της τεχνολογίας με κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο σημαίνει ότι είστε υπόλογος και θα ελεγχθείτε για τις επιπτώσεις των ενεργειών σας Σε μια ηθική, πολιτική κοινωνία τα άτομα έχουν τη δυνατότητα να αποζημιώνονται για κάθε ζημιά που υφίστανται, μέσω ενός συνόλου νόμων 10 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 5

Ηθική ανάλυση 1. Προσδιορίστε και περιγράψτε με σαφήνεια τα γεγονότα 2. Δώστε τον ορισμό της σύγκρουσης ή του διλλήματος και προσδιορίστε τις εμπλεκόμενες αξίες 3. Προσδιορίστε τα ενδιαφερόμενα μέρη 4. Προσδιορίστε τις επιλογές που μπορείτε λογικά να κάνετε 5. Προσδιορίστε τις πιθανές συνέπειες των επιλογών σας 11 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Προτεινόμενες ηθικές αρχές Ο Χρυσός Κανόνας: Κάνε στους άλλους αυτό που θα ήθελες να κάνουν αυτοί σε σένα Η κατηγορηματική επιταγή του Εμμανουήλ Καντ: Αν μια ενέργεια δεν είναι σωστή για όλους, τότε δεν είναι σωστή για κανέναν Ο κανόνας της αλλαγής του Καρτέσιου: Ανμιαενέργειαδεν είναι επιτρεπτό να γίνει επανειλημμένα, τότε δεν είναι σωστό να γίνει ούτε μια φορά ΗΩφελιμιστικήΑρχή: Επιλέξτε την ενέργεια που επιτυγχάνει τη μεγαλύτερη αξία ΑρχήτηςΑποφυγήςτουΚινδύνου: Επιλέξτε την ενέργεια που προκαλεί την ελάχιστη ζημιά ή έχει το ελάχιστο δυνατό κόστος Τίποτα δεν είναι δωρεάν: Να υποθέτετε ότι πρακτικά όλα τα υλικά και άυλα αντικείμενα είναι ιδιοκτησία κάποιου άλλου, εκτός αν δηλώνεται ρητώς το αντίθετο 12 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 6

Επαγγελματικοί κώδικές δεοντολογίας Αποτελούν υπόσχεση των επαγγελματιών ότι θα ενεργούν για το γενικό κοινωνικό συμφέρον. Εκδίδονται από επαγγελματικές ενώσεις όπως η Αμερικάνικη Ιατρική Ένωση (American Medical Association - AMA). Οι Γενικές Ηθικές Επιταγές του κώδικας επαγγελματικής δεοντολογίας της Association of Computing Machinery (ACM General Moral Imperatives ), περιλαμβάνουν την αποφυγή βλάβης σε τρίτους, το σεβασμό των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας (των πνευματικών δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένων), και το σεβασμό του προσωπικού απορρήτου. 13 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Ηθικά διλήμματα από τον πραγματικό κόσμο Αντιτιθέμενες αξίες: όταν μια ομάδα συμφερόντων έρχεται σε αντίθεση με μια άλλη Ιδιοκτήτες επιχείρησης / εργαζόμενοι Παρακολούθηση E-mail στο χώρο εργασίας Η Computer Associates International απέλυσε τουλάχιστον 10 εργαζόμενους το Δεκέμβριο του 2000 επειδή έστελναν μηνύματα ηλ. ταχυδρομείου με σεξουαλικό περιεχόμενο Η Xerox Corporation to 1999 απέλυσε 40 εργαζόμενους με την αιτιολογία ότι σπαταλούσαν πολύ μεγάλο μέρος του χρόνου εργασίας τους περιηγούμενοι στο www Χρήση ΠΣ με αποτέλεσμα τη μείωση του προσωπικού και κατά συνέπεια μείωση του συνολικού κόστους 14 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 7

Ηθικές διαστάσεις των ΠΣ Προσωπικό απόρρητο (Privacy): Το δικαίωμα των ανθρώπων να μπορούν να απομονώνονται, να μην παρακολουθούνται και να μην παρενοχλούνται από άλλα άτομα, οργανισμούς ή την πολιτεία Δίκαιες πρακτικές πληροφοριών (Fair Information Practices): Σύνολο αρχών που ρυθμίζουν τη συλλογή και χρήση προσωπικών πληροφοριών και που αποτελεί τη βάση των περισσότερων αντίστοιχων νόμων σε Ευρώπη και ΗΠΑ Το 1998 επεκτάθηκε ώστε να συμπεριλάβει και την προστασία του προσωπικού απορρήτου στο διαδίκτυο 15 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Αρχές Δίκαιων Πρακτικών Πληροφοριών (Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου ΗΠΑ) Ειδοποίηση / Επίγνωση Ποιες πρακτικές εφαρμόζονται για τα δεδομένα που συλλέγονται Εκλογή / Συγκατάθεση Δυνατότητα επιλογής του πως θα χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα που συλλέγονται πέρα από την υποστήριξη της συναλλαγής Πρόσβαση / Συμμετοχή Δυνατότητα των καταναλωτών να ελέγχουν/αμφισβητούν τα δεδομένα που τηρούνται για το άτομό τους Ασφάλεια Από μη εξουσιοδοτημένη χρήση Επιβολή Ύπαρξη μηχανισμού επιβολής των αρχών των Δίκαιων Πρακτικών Πληροφοριών 16 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 8

Η ευρωπαϊκή οδηγία για την προστασία των δεδομένων Πιοαυστηρήαπόό,τι στις ΗΠΑ Επιβάλει στις επιχειρήσεις να ανακοινώνουν τον τρόπο αποθήκευσης και τη χρήση των προσωπικών δεδομένων που συλλέγουν Απαιτείται ενημερωμένη συγκατάθεση (informed consent) του πελάτη, με γνώση όλων των στοιχείων που απαιτούνται για τη λήψη μιας λογικής απόφασης Απαγορεύει τη διαβίβαση δεδομένων σε τρίτες χώρες (όπως ΗΠΑ) που δεν παρέχουν αντίστοιχους κανονισμούς προστασίας Για τις αμερικάνικες εταιρίες η ΕΕ και το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ έχουν αναπτύξει το πλαίσιο του «ασφαλή λιμένα» δηλ. επιτρέπεται η χρήση προσωπικών δεδομένων από επιχειρήσεις των ΗΠΑ εφόσον αυτές αναπτύξουν μηχανισμούς που να εξασφαλίζουν την προστασία του προσωπικού απορρήτου όπως ορίζουν τα πρότυπα της ΕΕ 17 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Προκλήσεις του Internet για το προσωπικό απόρρητο Οι πληροφορίες που αποστέλλονται μέσω του διαδικτύου διέρχονται από πολλά διαφορετικά συστήματα μέχρι να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό Καθένααπόαυτάέχειτηδυνατότηταναπαρακολουθήσεινασυλλάβει και να αποθηκεύσει τις πληροφορίες Cookies Μικρά αρχεία που αποθηκεύονται στο σκληρό δίσκο ενός υπολογιστή όταν ο χρήστης επισκέπτεται ορισμένες τοποθεσίες στο www. Χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση του επισκέπτη και την παρακολούθηση των επισκέψεών του. Web bugs Μικροσκοπικά αρχεία γραφικών ενσωματωμένα σε μηνύματα ηλ. ταχυδρομείου και σε ιστοσελίδες που έχουν σκοπό την παρακολούθηση της συμπεριφοράς του χρήστη στο www Spyware Τεχνολογία συγκέντρωσης πληροφοριών για ένα άτομο ή οργανισμό χωρίς αυτοί να το γνωρίζουν 18 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 9

Cookies 19 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Εργαλεία προστασίας του προσωπικού απορρήτου Λειτουργία προστασίας Διαχείριση cookies Αποκλεισμός διαφημίσεων Ασφάλεια ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Ανώνυμο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο Περιγραφή Αποκλείει, περιορίζει την τοποθέτηση cookies Ελέγχει τις αναδυόμενες διαφημίσεις και εμποδίζει τα διαφημιστικά να συγκεντρώνουν ή να στέλνουν πληροφορίες Παράδειγμα Microsoft Internet Explorer Cookie crusher Paraben cookies manager BHO Cop AdSubtract Κρυπτογράφηση μηνυμάτων Pretty Good Privacy (PGP) Ziplip.com SafeMessage.com Χρησιμοποίηση άλλης W-3 Anonymous Remailer διεύθυνσης για την αποστολή μηνυμάτων Ανώνυμη περιήγηση Περιήγηση χωρίς Anonymizer.com αποκάλυψη της ταυτότητας του χρήστη 20 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 10

Το πρότυπο P3P (Platform fro Privacy Preferences) 21 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Προσωπικό απόρρητο Ηθικά ζητήματα Κάτω από ποιες συνθήκες επιτρέπεται η εισβολή στην προσωπική ζωή των άλλων; Τι νομιμοποιεί τη διείσδυση στην προσωπική ζωή των άλλων πχ μέσω της παρακολούθησης ή μέσω της έρευνας αγοράς Οφείλουμε να ενημερώνουμε τους άλλους ότι χρησιμοποιούμε πληροφορίες που έχουν συλλεγεί από άλλες πηγές; Κοινωνικά ζητήματα Σε ποιους τομείς πρέπει να ενθαρρύνονται οι προσδοκίες προστασίας τουπροσωπικούαπορρήτου; Οι προσδοκίες αυτές επεκτείνονται και σε υπόπτους για εγκληματικές ενέργειες; Πολιτικά ζητήματα Σε ποιο βαθμό πρέπει να επιτρέπεται η διατήρηση προσωπικών δεδομένων από τοποθεσίες ηλεκτρονικού εμπορίου, επιχειρήσεις, οργανισμούς (πχ διεύθυνση ηλεκτρονικού εγκλήματος) 22 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 11

Πνευματική ιδιοκτησία Άυλη ιδιοκτησία που έχει δημιουργηθεί από άτομα ή από επιχειρήσεις Προστατεύεται από η νομοθεσία για τα εμπορικά μυστικά, τα συγγραφικά δικαιώματα και τις ευρεσιτεχνίες Εμπορικό μυστικό Προϊόν πνευματικής εργασίας (ένας χημικός τύπος, ή ένα μοντέλο) που χρησιμοποιείται για επιχειρηματικούς σκοπούς και μπορεί να αποδειχθεί ότι ανήκει σε συγκεκριμένη επιχείρηση, με την προϋπόθεση ότι δε βασίζεται σε πληροφορίες ελεύθερης χρήσης Πνευματικά δικαιώματα Νομική κατοχύρωση που προστατεύει τους δημιουργούς από την αντιγραφή των έργων τους τουλάχιστον για 70 χρόνια Ευρεσιτεχνίες Νομικό έγγραφο που παρέχει στον κάτοχό του το αποκλειστικό δικαίωμα της εκμετάλλευσης των ιδεών στις οποίες βασίζεται μια εφεύρεση για 20 χρόνια 23 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Ψηφιακές Προκλήσεις Ευκολία αντιγραφής, μετάδοσης, αλλοίωσης Δυσκολία ταξινόμησης, απόδειξης μοναδικότητας Λογισμικά ανταλλαγής αρχείων (file sharing) Πλαισίωση ιστοσελίδων (framing) Digital Millenium Copyright Act (1998) Προσαρμόζει τα πνευματικά δικαιώματα στην εποχή του Internet Καθιστά παράνομη την παράκαμψη των τεχνολογιών προστασίας ψηφιακού υλικού 24 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 12

Ιστοσελίδες: Ζητήματα ιδιοκτησίας και προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων 25 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Δικαιώματα ιδιοκτησίας Ηθικά ζητήματα: Υπάρχει συνεχιζόμενη αξία στην προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων όταν είναι τόσο εύκολη η αναπαραγωγή και διανομή μέσω του Internet; Κοινωνικά ζητήματα: Η ευκολία αντιγραφής ψηφιακού περιεχομένου και λογισμικού συμβάλει στο να μας μετατρέψει σε μια κοινωνία παραβατών του νόμου. Πολιτικά ζητήματα : Νόμοι κατά της πειρατείας ή ελεύθερη διανομή λογισμικού; 26 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 13

Υπευθυνότητα, υπαιτιότητα και έλεγχος Ηθικά ζητήματα: Ποιος είναι ηθικά υπεύθυνος για τις επιπτώσεις από τη χρήση υλικού και λογισμικού; Ποιες είναι οι ευθύνες που αναλογούν στο χρήστη και ποιες στο φορέα παροχής; Κοινωνικά ζητήματα: Θα πρέπει να η κοινωνία να επιτρέπει τη δημοσίευση πληροφοριών που είναι ανακριβείς ή παραπλανητικές ή θίγουν πολλά πρόσωπα; Πολιτικά ζητήματα: Μέχρι ποιου σημείου θα πρέπει οι κυβερνήσεις να παρεμβαίνουν / προστατεύουν προμηθευτές και χρήστες λογισμικού; 27 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Ποιότητα συστημάτων: ποιότητα δεδομένων, σφάλματα συστημάτων Ηθικά ζητήματα: Σε ποιο σημείο μπορεί ένα σύστημα λογισμικού να θεωρηθεί έτοιμο προς πώληση; Κοινωνικά ζητήματα: Θα πρέπει οι καταναλωτές να θεωρούν ότι τα συστήματα είναι αλάθητα και τα σφάλματα στα δεδομένα αδύνατα; Πολιτικά ζητήματα: Θα πρέπει οι κυβερνήσεις να καθορίζουν και να επιβάλουν πρότυπα ποιότητας; 28 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 14

Ποιότητα ζωής Τήρηση ορίων: Η δυνατότητα εργασίας οπουδήποτε μπορεί να θολώσει τα παραδοσιακά όρια μεταξύ εργασιακής και οικογενειακής ζωής Εξάρτηση και τρωτότητα: αν και τα ΠΣ είναι παντού προς το παρόν δεν υπάρχουν κανονιστικές και ρυθμιστικές αρχές / πρότυπαπαρόμοιαμεαυτάπου υπάρχουν για άλλες τεχνολογίες κοινής ωφέλειας 29 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 Ηλεκτρονική εγκληματικότητα και κατάχρηση Μαζικά μηνύματα (Spamming) Αποστολή αυτόκλητων μαζικών μνημάτων σε παραλήπτες που δεν έχουν ζητήσει αυτές τις πληροφορίες Παράνομη πρόσβαση (Hacking) Εκμεταλλεύονται αδυναμίεςστηνασφάλειαμιαςτοποθεσίαςιστούγιανα αποκτήσουν πρόσβαση σε ιδιωτικά δεδομένα (πχ πληροφορίες πελατών, κωδικούς πρόσβασης) Εμπλοκή (Jamming) Λογισμικό που δεσμεύει μια υπηρεσία μιας τοποθεσίας ιστού ώστε οι νόμιμοι χρήστες να μην μπορούν να έχουν πρόσβαση Κακόβουλο λογισμικό (Malicious software) Ιοί Εντοπισμός (Sniffing) Ηλεκτρονική υποκλοπή προσωπικών δεδομένων Παραπλάνηση (Spoofing) Ψεύτικές τοποθεσίες ιστού που μπορεί να συλλέγουν δεδομένα από ανυποψίαστους επισκέπτες 30 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 15

Ποιότητα ζωής: ισότητα, πρόσβαση, όρια Απασχόληση: Αναδιοργάνωση και απώλεια θέσεων εργασίας Ισότητα και πρόσβαση: Διεύρυνση του φυλετικού και κοινωνικού ταξικού χάσματος Κίνδυνοι για την υγεία: επαναλαμβανόμενη εντατική κάκωση, σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα, σύνδρομο οφθαλμικής κόπωσης από τον υπολογιστή, τεχνο-άγχος 31 Εαρινό Εξάμηνο 2012-13 16