ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 8.Α.2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΙΜΩΝ ΑΔΕΙΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε.

8.A.2.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 8.Α.2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΙΜΩΝ ΑΔΕΙΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε. Η παρούσα συνοπτική παρουσίαση των προγραμμάτων μεταβιβάσιμων αδειών εκπομπών αναφέρεται αποκλειστικά στο υπό διαμόρφωση πρόγραμμα εμπορίας αδειών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος του προγράμματος αυτού είναι η υλοποίηση των υποχρεώσεων της ΕΕ στα πλαίσια του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Επιλέχθηκε η παρουσίαση αυτή να βασιστεί στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα εμπορίας αδειών εκπομπών τόσο γιατί είναι πολύ σημαντικό για την Ελλάδα την συγκεκριμένη αυτή στιγμή, όσο και γιατί παρέχει την βάση εφαρμοσμένης ανάλυσης του της θεωρίας περί μεταβιβάσιμων αδειών εκπομπών. Σε ότι ακολουθεί παρουσιάζεται κατ αρχήν το θεσμικό πλαίσιο σχετικά με την μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου σε ευρωπαϊκό και ελληνικό επίπεδο. Ακολουθεί η παρουσίαση των κυριότερων σημείων της Κοινής Θέσης της Επιτροπής για την δημιουργία ενός συστήματος εμπορίας αδειών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο εσωτερικό της ΕΕ. Ακολουθεί η ανάλυση της εφαρμογής της Κοινής Θέσης στην Ελλάδα. Παρότι πολλά γενικά χαρακτηριστικά του προγράμματος εμπορίας αδειών προσδιορίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η απόφαση του συνολικού αριθμού των αδειών και η κατανομή τους ανά κλάδο και μονάδα είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των εθνικών αρχών. Η Κοινή Θέση απαιτεί την δημιουργία αρμόδιας εθνικής αρχής, και την υποβολή Εθνικού Σχεδίου Κατανομής των αδειών έως το τέλος Μαρτίου του 2004. Σημαντικά σημεία τα οποία θα πρέπει να αποφασισθούν από την αρμόδια αρχή είναι η περίοδος βάσης της κατανομής, επιβραβεύοντας και όχι τιμωρώντας την έγκαιρη δράση των μονάδων, η κατανομή τους ανά κλάδο και ανά μονάδα λαμβάνοντας υπόψη τυχόν προβλήματα αποδυνάμωσης ή στρέβλωσης του ανταγωνισμού, και η αντιμετώπιση των νεοεισερχόμενων μονάδων. 8.A.2.2. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το Πρωτόκολλο του Κιότο στην Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) εγκρίθηκε εκ μέρους της ΕΈ με Απόφαση του Συμβουλίου στις 25 Απριλίου του 2002 (Council Decision 2002/358/EC). Με την Απόφαση αυτή η ΕΈ δεσμεύεται να μειώσει τις ανθρωπογενείς εκπομπές των «αερίων του θερμοκηπίου» κατά 8% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 κατά την περίοδο 2008-2012. Το Πρωτόκολλο του Κιότο κυρώθηκε και από το Ελληνικό Κοινοβούλιο με τον Νόμο, Ν. 3017/2002. Σύμφωνα με τον εσωτερικό διακανονισμό στα πλαίσια της ΕΕ η Ελλάδα για την περίοδο 2008-2012 υποχρεούται να συγκρατήσει την αύξηση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου στο 25% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Στις 5 Μαρτίου 2003, με την Υπουργική Πράξη 5 (ΦΕΚ Α 58) εγκρίνεται το Εθνικό Πρόγραμμα μείωσης αερίων φαινομένου θερμοκηπίου (2000-2010). Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Δράσης, οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα κατανέμονται ως εξής: CO 2 (80.6%), CH 4 ((7.9%), N 2 O (8.2%) και F-gases (3.3%). 17 17 Carbon dioxide (CO2 ), Methane (CH 4 ), Nitrous Oxide (N 2 O), F-gases: Hydrofluorocarbons (HFCs), Perfluorocarbons (PFCs), και Sulphur Hexafluoride (SF 6 ) Οικονομικά του Περιβάλλοντος Ε. Σαρτζετάκης 125

Ο κλάδος παραγωγής ενέργειας είναι ο κύριος παραγωγός των αερίων αυτών (77.9%) και κυρίως οι μονάδες καύσης ορυκτών καυσίμων, και ακολουθούν οι βιομηχανικές διεργασίες (9.9.%), η γεωργία (7.9%), τα απόβλητα (4.1%) και η χρήση διαλυτών (0.1%). Το Πρόγραμμα Δράσης περιέχει μια εμπεριστατωμένη πρόβλεψη των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου για την περίοδο 2000-2020. Σύμφωνα με την πρόβλεψη αυτή, η συνολική αύξηση των εκπομπών σε σχέση με το έτος βάσης είναι 35.8% το 2010 και 56.4% το 2020, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 1.2%. Σύμφωνα με τις προβλέψεις αυτές, η Ελλάδα υπερκαλύπτει το επιτρεπόμενο όριο αύξησης των εκπομπών της σύμφωνα με την ευρωπαϊκή εσωτερική κατανομή, και ως εκ τούτου υπάρχει ανάγκη λήψης μέτρων έτσι ώστε να καλυφθούν οι διεθνείς υποχρεώσεις. Το Πρωτόκολλο του Κιότο προβλέπει, για την επίτευξη των στόχων του, την χρήση της εμπορίας μεταβιβάσιμων αδειών εκπομπών ως ενός εκ των βασικών εργαλείων πολιτικής. 18 Η ΕΕ μετά από μακροχρόνιες διαβουλεύσεις και παρά τις αρχικές αμφιβολίες αποδέχθηκε την εμπορία μεταβιβάσιμών αδειών εκπομπών ως το σημαντικότερο εργαλείο αποτελεσματικής εφαρμογής των στόχων του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Για τον σχεδιασμό της πολιτικής αυτής, η Επιτροπή διεξήγαγε μακροχρόνιες συζητήσεις και διαβουλεύσεις στο εσωτερικό της ΕΕ με βάση την Πράσινη Βίβλο για την εμπορία αδειών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου εντός της ΕΕ. Οι διαβουλεύσεις και οι συζητήσεις αυτές οδήγησαν στην διατύπωση της Κοινής Θέσης (Common Position) η οποία έγινε αποδεκτή από την Επιτροπή στις 18 Μαρτίου 2003 (15792/1/02 REV 1) και τελικά έγινε αποδεκτή από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 13 Οκτωβρίου 2003 (Οδηγία 2003/87/ΕΚ). 8.A.2.3. Η ΚΟΙΝΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Σύμφωνα με την Κοινή Θέση της Επιτροπής δημιουργείται ένα σύστημα εμπορίας αδειών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο εσωτερικό της ΕΕ. Το Κοινοτικό Πρόγραμμα (Community Scheme) ξεκινά τον Ιανουάριο του 2005, ημερομηνία πέρα από την οποία οι μονάδες οι οποίες εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου θα πρέπει αναγκαστικά να κατέχουν άδειες εκπομπών οι οποίες να καλύπτουν τις εκπομπές τους (στο Παράρτημα Ι, όπως παρουσιάζεται στην Οδηγία, γίνεται καταγραφή των δραστηριοτήτων οι οποίες καλύπτονται). Η κάθε χώρα υποχρεούται να δημιουργήσει μια αρχή η οποία θα είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή της οδηγίας σε εθνικό επίπεδο. Η εθνική αρχή αυτή εκδίδει τις άδεις εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, οι οποίες δίνουν δικαίωμα εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου. Η κατανομή των αδειών εκπομπών γίνεται σε δύο περιόδους, η πρώτη εκ των οποίων ξεκινά την 1 η Ιανουαρίου 2005 και η δεύτερη την 1 η Ιανουαρίου 2008. Τις πρώτες αυτές περιόδους ακολουθούν πενταετείς περίοδοι. Σύμφωνα με το Άρθρο 10 η αρχική κατανομή των αδειών θα γίνει στην μεν πρώτη περίοδο χωρίς χρέωση για το σύνολο των αδειών, ενώ στην δεύτερη περίοδο χωρίς χρέωση θα διανεμηθεί τουλάχιστον το 90% των αδειών. Κάθε χώρα υποχρεούται να δημιουργήσει και να υποβάλει στην Επιτροπή έως την 31 η Μαρτίου του 2004 το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής των αδειών εκπομπών για την περίοδο εμπορίας 2005 έως 2007. Μετά την αρχική 18 Επίσης επιτρέπει την εφαρμογή Προγραμμάτων από Κοινού Υλοποίησης (Joint Implementation Programs) και την δημιουργία Μηχανισμών Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanisms), και τέλος την λειτουργία καταβόθρων αερίων του θερμοκηπίου μεταξύ άλλων και με την προστασία και αύξηση των δασικών εκτάσεων (Carbon Sinks, Carbon Sequestration). Οικονομικά του Περιβάλλοντος Ε. Σαρτζετάκης 126

κατανομή των αδειών στους υπευθύνους των μονάδων, οι άδειες εκπομπών μπορούν ελεύθερα να μεταβιβασθούν μεταξύ φυσικών προσώπων τόσο στο εσωτερικό της ΕΕ όσο και σε χώρες εκτός ΕΕ, οι οποίες ανήκουν στο Παράρτημα Β του Πρωτοκόλλου του Κιότο και το έχουν κυρώσει. Η κάθε εθνική αρχή υποχρεούται να αναγνωρίζει τις άδειες οι οποίες έχουν εκδοθεί από άλλες εθνικές αρχές, στα πλαίσια της κάλυψης των υποχρεώσεων των μονάδων. Οι άδειες μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά την διάρκεια της περιόδου στην οποία εκδόθηκαν. Πιο συγκεκριμένα, το αργότερο μέχρι το τέλος Απριλίου, κάθε μονάδα θα πρέπει να καταθέτει άδειες εκπομπών ίσες με τις εκπομπές της μονάδας το προηγούμενο έτος. Οι άδειες αυτές αποσύρονται μετά την κατάθεσή τους. Άδειες οι οποίες δεν χρησιμοποιήθηκαν σε μία περίοδο διαγράφονται μετά το πέρας της περιόδου από τις εθνικές αρχές, οι οποίες τις αναπληρώνουν εκδίδοντας ισόποσες άδειες για την τρέχουσα περίοδο στις μονάδες οι οποίες δεν τις χρησιμοποίησαν. Κάθε μονάδα υποχρεούται να υποβάλει στην εθνική αρχή ετήσια έκθεση των εκπομπών της. Η εθνική αρχή είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο των εκθέσεων αυτών. Η Επιτροπή θα υιοθετήσει έως τον Σεπτέμβριο του 2003 συγκεκριμένες οδηγίες για τον έλεγχο των εκπομπών των επιχειρήσεων. Η κάθε χώρα θα πρέπει έως το τέλος του 2003 να υποβάλει στην Επιτροπή μια δέσμη κυρώσεων για τις μονάδες οι οποίες καταστρατηγούν τις εθνικές πολιτικές. Οι κυρώσεις αυτές θα πρέπει να είναι ουσιαστικές και με δυνατότητα αποτροπής των παραβάσεων. Οι μονάδες των οποίων οι εκπομπές υπερβαίνουν τις άδειες τους, θα πληρώνουν ως πρόστιμο EUR 100 (40 κατά την πρώτη τριετή περίοδο) για κάθε τόνο εκπομπών υπέρβασης, ενώ επίσης θα υποχρεούνται να καλύψουν την υπέρβαση με άδειες τον επόμενο χρόνο. Πέρα των άλλων κυρώσεων, τα ονόματα των παραβατών θα ανακοινώνονται δημόσια από την εθνική αρχή. Σε επίπεδο ΕΕ, η Επιτροπή θα δημιουργήσει μια κεντρική ελεγκτική αρχή (Central Administrator) η οποία θα είναι υπεύθυνη για την καταχώρηση όλων των συναλλαγών αδειών εκπομπών αφού ελέγξει για οποιεσδήποτε ανωμαλίες. 8.A.2.4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΑΔΕΙΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Όπως γίνεται αντιληπτό από την παραπάνω παρουσίαση, η Κοινή Θέση της Επιτροπής της ΕΕ προσδιορίζει μερικά από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά των εθνικών προγραμμάτων εμπορίας αδειών εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, όπως αυτά παρουσιάζονται στην θεωρητική εκτενή ανάλυση η οποία συνοδεύει το σύντομο αυτό σημείωμα. Κατ αρχήν έχουμε ένα πρόγραμμα ορίων-και-εμπορίου, στο οποίο η εθνική αρχή προσδιορίζει το συνολικό επίπεδο των εκπομπών για όλες τις ελεγχόμενες μονάδες και διανέμει την συνολική ποσότητα των επιτρεπομένων εκπομπών στις μονάδες με την μορφή αδειών, οι οποίες είναι μεταβιβάσιμες. Δεύτερον, οι κλάδοι οι οποίοι καλύπτονται από το πρόγραμμα εμπορίας αδειών εκπομπών προσδιορίζονται με σαφήνεια. Τρίτον, οι άδειες εκπομπών προσδιορίζουν μια συγκεκριμένη ποσότητα ενός ρύπου, εκπομπές ενός τόνου ισόποσου διοξειδίου του άνθρακα. Τέταρτον, όπως σχεδόν σε όλα τα ήδη εφαρμοζόμενα προγράμματα, η αρχική κατανομή των αδειών εκπομπών γίνεται χωρίς χρέωση στο σύνολό των αδειών όσον αφορά την πρώτη τριετή περίοδο, ενώ για τις επόμενες πενταετείς περιόδους δίνεται η δυνατότητα στις εθνικές αρχές να διανείμουν ένα ποσοστό αδειών με χρέωση. Οικονομικά του Περιβάλλοντος Ε. Σαρτζετάκης 127

Πέμπτον, όσον αφορά την χρονική διάσταση το Κοινοτικό Πρόγραμμα επιτρέπει στις μονάδες να «αποταμιεύουν» άδειες εκπομπών τις οποίες δεν χρησιμοποίησαν σε μία δεδομένη περίοδο και να τις χρησιμοποιούν στην επόμενη περίοδο. Το Πρόγραμμα όμως δεν επιτρέπει τον «δανεισμό» αδειών εκπομπών, δηλαδή την μεταφορά αδειών από μελλοντική περίοδο και χρήση τους στην παρούσα περίοδο. Το σημαντικότερο στάδιο για την εφαρμογή του Προγράμματος εμπορίας τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο είναι η δημιουργία των Εθνικών Σχεδίων Κατανομής των αδειών. Παρά το ότι το Παράρτημα ΙΙΙ της Οδηγίας παρέχει κάποιες γενικές αρχές για την κατανομή των αδειών, είναι στην αποκλειστική ευθύνη και ευχέρεια της εθνικής αρχής να διανείμει τις άδειες εκπομπών στις μονάδες οι οποίες συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα Σχέδια Κατανομής θα υποβάλλονται προς έγκριση στην Επιτροπή, η οποία θα μπορεί να τα απορρίπτει στη βάση, για παράδειγμα, πρακτικών αθέμιτου ανταγωνισμού. Καθώς η αρχική διανομή των αδειών εκπομπών γίνεται χωρίς χρέωση, η εθνική αρχή θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις άδειες εκπομπών ως έναν έμμεσο τρόπο πριμοδότησης συγκεκριμένων κλάδων της εθνικής οικονομίας με στόχο να τις καταστήσει πιο ανταγωνιστικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μια τέτοια ενέργεια βέβαια παραβαίνει τους κανόνες του υγιούς ανταγωνισμού, και για τον λόγο αυτό Εθνικά Σχέδια Κατανομής αδειών τα οποία περιέχουν τέτοιες πρακτικές πολύ δύσκολα θα τύχουν της έγκρισης της Επιτροπής. Αν και στο Παράρτημα ΙΙΙ της Οδηγίας γίνεται σαφές ότι η συνολική ποσότητα των αδειών θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να καλύπτονται οι εθνικές υποχρεώσεις ως προς το Πρωτόκολλο του Κιότο λαμβάνοντας υπόψη και τις εκπομπές των μονάδων οι οποίες δεν συμπεριλαμβάνονται στο Κοινοτικό Πρόγραμμα εμπορίας αδειών, η συνολική ποσότητα αδειών αποφασίζεται από την εθνική αρχή. Η διαδικασία απόφασης του συνολικού αριθμού αδειών δεν είναι ούτε εύκολη ούτε προφανής καθώς στο Πρόγραμμα εμπορίας συμμετέχουν μονάδες με συγκεκριμένες δραστηριότητες και όχι όλες οι μονάδες οι οποίες εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου. Επομένως θα πρέπει να πρέπει να εκτιμηθεί ο συνολικός αριθμός αδειών έτσι ώστε το σύνολο των εθνικών εκπομπών να μην υπερβαίνει το εθνικό όριο. Ως εκ τούτου θα πρέπει να εκτιμηθεί το μερίδιο των εκπομπών των μονάδων οι οποίες συμμετέχουν στο Πρόγραμμα στο σύνολο των εκπομπών. Αυτό μπορεί να γίνει με την συλλογή δεδομένων εκπομπών σε πρόσφατες σχετικά περιόδους λαμβάνοντας υπόψη όμως και προβλέψιμες αλλαγές στο άμεσο μέλλον. Στην επιλογή του συνολικού αριθμού των αδειών εκπομπών θα πρέπει να συνεκτιμηθεί πέραν των ιστορικών δεδομένων των εκπομπών κάθε κλάδου και το σχετικό κόστος μείωσης των εκπομπών μεταξύ των κλάδων οι οποίοι εντάσσονται στο Πρόγραμμα εκπομπών και των κλάδων οι οποίοι δεν εντάσσονται και υπόκεινται σε άλλου είδους ρυθμίσεις. Για παράδειγμα, εάν η μείωση των εκπομπών από την παραγωγή ηλεκτρισμού μπορεί να επιτευχθεί στο μέλλον λόγο της χρήσης φυσικού αερίου με χαμηλότερο κόστος σε σχέση με την μείωση των εκπομπών στον κλάδο των μεταφορών, τότε ο συνολικός αριθμός των αδειών θα πρέπει να είναι μικρότερος. Το αντίθετο θα συνέβαινε εάν υπήρχε μια τεχνολογική αλλαγή η οποία θα επέτρεπε την αντικατάσταση των μηχανών εσωτερικής καύσης στα μεταφορικά μέσα με μηχανές οι οποίες εκπέμπουν μικρότερες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου. Παρότι το Παράρτημα Ι της Οδηγίας καθορίζει τους κλάδους παραγωγικής δραστηριότητας οι οποίοι καλύπτονται από το Πρόγραμμα, η εθνική αρχή θα πρέπει Οικονομικά του Περιβάλλοντος Ε. Σαρτζετάκης 128

να καταγράψει τις μονάδες οι οποίες θα συμμετέχουν στο Πρόγραμμα. Η εθνική αρχή θα πρέπει να δημιουργήσει καταλόγους με όλες τις μονάδες οι οποίες συμμετέχουν στο Πρόγραμμα και να αποφασίσει την κατανομή του εθνικού συνόλου των αδειών στις επιμέρους μονάδες. Η κατανομή των αδειών στους διάφορους κλάδους και τις μονάδες παραγωγής είναι ίσως και το πιο κρίσιμο σημείο στον σχεδιασμό του Εθνικού Σχεδίου Κατανομής των αδειών. Καταρχήν θα πρέπει να αποφασιστεί εάν η κατανομή των αδειών θα βασιστεί σε ιστορικά δεδομένα επιπέδων εκπομπών είτε σε άλλα δεδομένα, όπως εισροές (ενέργεια για παράδειγμα) και επίπεδο παραγωγής. Σε όλα τα ήδη λειτουργούντα προγράμματα εμπορίας αδειών η κατανομή βασίστηκε σε δεδομένα εκπομπών. Θα πρέπει επίσης να καθοριστεί η περίοδος η οποία θα χρησιμεύσει ως βάση υπολογισμού για την κατανομή των αδειών. Εάν η περίοδος είναι σχετικά πρόσφατη, θα πρέπει να ληφθούν θετικά υπόψη οι ενέργειες μονάδων για την μείωση των εκπομπών τους. Εάν για παράδειγμα, ως έτος βάσης αποφασιστεί να είναι το 2002, τότε μία μονάδα η οποία έχει ήδη από το 2000 επενδύσει σε τεχνολογίες μείωσης των εκπομπών της τότε θα λάβει λιγότερες άδειες εκπομπών σε σχέση με μονάδες οι οποίες αδράνησαν. Με τον τρόπο αυτό οι μονάδες οι οποίες έδρασαν νωρίς τιμωρούνται. Για να αποφύγει η εθνική αρχή κάτι τέτοιο θα πρέπει είτε να επιλέξει ως έτος βάσης ένα έτος πριν από οποιαδήποτε ενέργεια, για παράδειγμα το 1990, είτε εάν επιλεγεί ένα πρόσφατο έτος να δοθούν επιπλέον άδειες στις μονάδες οι οποίες έδρασαν νωρίς. Τέλος θα πρέπει να καθοριστεί εάν οι άδειες θα κατανέμονται ανά κλάδο πρώτα και έπειτα ανά μονάδα, είτε απευθείας ανά μονάδα. Όλες αυτές οι εναλλακτικές μέθοδοι μπορεί να δώσουν σημαντικά διαφορετικές κατανομές αδειών ανά μονάδα, και ως εκ τούτου η επιλογή της μεθόδου θα πρέπει να γίνει πολύ προσεκτικά έτσι ώστε η εθνική αρχή να αποφύγει την δημιουργία προβλημάτων και κακού κλίματος με τις συμμετέχουσες μονάδες. Είναι πολύ σημαντικό για την επιτυχία των στόχων του Προγράμματος να δημιουργηθούν σχέσεις συνεργασίας μεταξύ της εθνικής αρχής και των μονάδων από την αρχή της εφαρμογής του Προγράμματος. Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα τα οποία θα μπορούσαν να δημιουργηθούν είναι η μεταβολή των συνθηκών ανταγωνισμού μεταξύ των μονάδων εντός ενός κλάδου σε εθνικό επίπεδο. Αντίστοιχα προσεκτική θα πρέπει να είναι η εθνική αρχή όσον αφορά την στρέβλωση των συνθηκών ανταγωνισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο, περίπτωση την οποία θα εξετάζει και η Επιτροπή, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα. Ένα ακόμη πρόβλημα στην ελληνική εφαρμογή μπορεί να προκύψει από την ύπαρξη μονάδων οι οποίες θα μπορούσαν να ασκήσουν επιρροή στην τιμή των αδειών εκπομπών. Αυτή η πιθανότητα βασίζεται στο γεγονός ότι υπάρχουν μερικές πολύ μεγάλες μονάδες στις οποίες θα κατανεμηθεί ένα μεγάλο ποσοστό αδειών ανεξάρτητα από την μέθοδο κατανομής η οποία θα επιλεγεί. Προβλήματα επιρροής της τιμής των αδειών δεν θα πρέπει να εμφανιστούν καθώς η αγορά των αδειών είναι ευρωπαϊκή, και ως εκ τούτου οι ελληνικές μονάδες θα μπορούν να αγοράζουν άδειες από μονάδες άλλων χωρών. Αν και η δυνατότητα αυτή υπάρχει, και είναι ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα του Κοινοτικού Προγράμματος Εμπορίας, δεν είναι καθόλου εύκολο να προβλεφθεί πόσο σύντομα θα είναι σε λειτουργία μια εύρυθμη πανευρωπαϊκή αγορά αδειών εκπομπών με χαμηλό κόστος συμμετοχής έτσι ώστε να είναι προσβάσιμη και από μικρότερου μεγέθους μονάδες. Εάν για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα υπάρξουν υψηλά κόστη συμμετοχής (transaction costs) στην ευρωπαϊκή αγορά τότε πιθανόν να δημιουργηθούν σημαντικά προβλήματα στην εθνική αγορά λόγο άσκησης ελέγχου στην τιμή των αδειών. Εάν τυχόν προβλήματα συμμετοχής στην ευρωπαϊκή αγορά συνεχισθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα τότε Οικονομικά του Περιβάλλοντος Ε. Σαρτζετάκης 129

μονάδες με δυνατότητα άσκησης ελέγχου στην τιμή των αδειών θα μπορούσαν να κατανείμουν την επιρροή τους διαχρονικά καθώς το Πρόγραμμα επιτρέπει την αποταμίευση αδειών (δηλαδή την μεταφορά αχρησιμοποίητων αδειών σε μετέπειτα περιόδους). Τυχόν προβλήματα άσκησης επιρροής στην τιμή των αδειών εκπομπών μπορούν να αντιμετωπισθούν από την εθνική αρχή με προσαρμογή της κατανομής των αδειών εκπομπών στην δεύτερη περίοδο. Η εθνική αρχή θα μπορούσε είτε να μειώσει τον αριθμό των αδειών τις οποίες κατανέμει στις μεγάλες μονάδες, είτε να κρατήσει έναν αριθμό αδειών τις οποίες να πουλήσει σε ανταγωνιστικές τιμές. Σχετικό με το πρόβλημα του ανταγωνισμού μεταξύ των υπαρχόντων μονάδων είναι και το θέμα αντιμετώπισης των νέων μονάδων δηλαδή αυτών οι οποίες εισέρχονται στην αγορά μετά την έναρξη του Προγράμματος, και επομένως μετά την κατανομή των αδειών εκπομπών. Στην περίπτωση στην οποία έχουμε μια αγορά αδειών η οποία λειτουργεί τέλεια ανταγωνιστικά οι νεοεισερχόμενες μονάδες μπορούν να προμηθευτούν τις απαραίτητες άδειες από την αγορά και επομένως το Πρόγραμμα δεν εμποδίζει την είσοδό τους στην αγορά. Υπάρχει βέβαια το θέμα της ισότιμης μεταχείρισης των υπαρχόντων και των νεοεισερχόμενων μονάδων. Η εθνική αρχή θα πρέπει να αποφασίσει εάν διανείμει όλες τις άδειες στις υπάρχουσες μονάδες είτε θα κρατήσει ένα μέρος του συνόλου των αδειών εκπομπών για να τις κατανείμει στις μονάδες οι οποίες θα εισέλθουν στην αγορά μετά την έναρξη του Προγράμματος. Αν και εκ πρώτης όψεως η διανομή του συνόλου των αδειών στις υπάρχουσες μονάδες φαίνεται άδικη, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι επιλογές των εγκαταστάσεων και των μεθόδων παραγωγής από τις υπάρχουσες μονάδες έγιναν πριν από την απόφαση για μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Αντιθέτως οι επιχειρήσεις οι οποίες θα εισέλθουν στο μέλλον γνωρίζουν το ρυθμιστικό πλαίσιο και ως εκ τούτου μπορούν να λάβουν τις επενδυτικές αποφάσεις τους εν πλήρη γνώση. Επομένως, η πριμοδότηση των υπαρχόντων μονάδων μέσω της χωρίς χρέωση διανομής των αδειών έρχεται να καλύψει το διαφορετικό επίπεδο πληροφορίας μεταξύ υπαρχόντων και νεοεισερχόμενων μονάδων. Η εθνική αρχή βέβαια μπορεί να επιλέξει να κρατήσει μέρος των αδειών για τις νεοεισερχόμενες μονάδες για πολλούς λόγους μεταξύ των οποίων ως παράδειγμα θα μπορούσε να αναφερθεί η προώθηση του ανταγωνισμού σε συγκεκριμένους κλάδους, όπως αυτού της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ο οποίος πρόσφατα απελευθερώθηκε στην Ελλάδα. Στην περίπτωση αυτή η εθνική αρχή θα πρέπει να συγκεκριμενοποιήσει την μέθοδο κατανομής των αδειών στις μονάδες αυτές, καθώς η κατανομή δεν μπορεί να βασίζεται σε ιστορικά δεδομένα. Σημαντικότερα προβλήματα όσον αφορά τις νεοεισερχόμενες μονάδες θα μπορούσαν να ανακύψουν στην περίπτωση ύπαρξης μη ανταγωνιστικών αγορών αδειών εκπομπών. Σε τέτοιες περιπτώσεις θα μπορούσαν οι υπάρχουσες μονάδες να κρατούν υψηλά την τιμή των αδειών εκπομπών με σκοπό να αποτρέψουν την είσοδο νέων μονάδων στην αγορά. Τέτοιες περιπτώσεις είναι μάλλον αδύνατον να εμφανιστούν το Κοινοτικό Πρόγραμμα, όχι μόνο γιατί η αγορά είναι ευρεία και αναμένεται, όπως αναφέραμε παραπάνω, να λειτουργήσει εύρυθμα, αλλά και γιατί στην αγορά συμμετέχουν αρκετοί και όχι μόνον ένας κλάδος. Ως εκ τούτου, ακόμη και εάν συνασπισθούν οι υπάρχουσες μονάδες σε έναν κλάδο, μια μονάδα η οποία θέλει να εισέλθει μπορεί να αγοράσει άδειες από μονάδες οι οποίες ανήκουν σε άλλο κλάδο και δεν έχουν κίνητρα να αυξήσουν τεχνητά την τιμή των αδειών. Οικονομικά του Περιβάλλοντος Ε. Σαρτζετάκης 130