Γ. ιάδοση των δραστηριοτήτων της πλατφόρµας.. Οικονοµικά και κανονιστικά µέτρα. Η συνεργασία του Mirror Group µε το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο (Advisory Co

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ 3 Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ MIRROR GROUP ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑΣ ΤΟΥ Υ ΡΟΓΟΝΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΟΥ Ε.Ν. Καραµπατέας & Ι. Βασάλος 30 Ιουνίου 2004 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΙΙ. ΙΙΙ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ κου ANGEL SAINZ ΓΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ Υ ΡΟΓΟΝΟΥ. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑΣ Υ ΡΟΓΟΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΜΟ ΙΟ ΣΤΕΛΕΧΟΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΤΗΣ κ. ΣΤΑΘΗ ΠΕΤΕΒΕ. IV. Η ΠΡΟΤΑΣΗ HY-CO ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ERANET ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ Υ ΡΟΓΟΝΟΥ. V. ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ MIRROR GROUP. VI. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η τρίτη συνάντηση του Mirror Group έγινε στις Βρυξέλλες την 22 η Ιουνίου 2004 µε την ηµερήσια διάταξη που επισυνάπτεται. Το κείµενο σύνθεσης των απόψεων των διαφόρων χωρών του Mirror Group (έστειλαν 16 από 22), οι οποίες είχαν παρουσιάσει στην περασµένη συνάντηση και το οποίο επισυνάπτεται, έγινε δεκτό ως έχει. Ο Γάλλος πρόεδρος κ. Frois ζήτησε να στείλουν το κείµενο των απόψεων αυτών για τις προσµονές από το Mirror Group και οι χώρες που δεν έχουν στείλει ως τώρα. Επίσης µπορεί να γίνουν προσθήκες και βελτιώσεις και από τις χώρες που έχουν στείλει. Ο κοινός στόχος είναι να διαµορφωθεί µια συνεπής ευρωπαϊκή στρατηγική και πολιτική, και ο συντονισµός των εθνικών δραστηριοτήτων Ερευνας, Ανάπτυξης Τεχνολογίας και Επίδειξης στο χώρο αυτό, καθώς και η εκπροσώπηση στο ιεθνές Επίπεδο και στις ιεθνείς συνεργασίες. Θα πρέπει να δοθεί µια ολοκληρωµένη άποψη της ερευνητικής δραστηριότητας κάθε χώρας ως βάση ώστε να προχωρήσει η Τεχνολογική Πλατφόρµα στη διαµόρφωση των παρακάτω επιδιώξεων: Α. ιαµόρφωση χρηµατοδοτικών ευκαιριών Β. Προτάσεις για θέσεις για πειραµατικές εγκαταστάσεις και έργα-φάρους. 1

Γ. ιάδοση των δραστηριοτήτων της πλατφόρµας.. Οικονοµικά και κανονιστικά µέτρα. Η συνεργασία του Mirror Group µε το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο (Advisory Council) της Τεχνολογικής Πλατφόρµας θα πρέπει να συζητηθεί. Συγκεκριµένες συνεργασίες προβλέπονται µε τις Οµάδες Εργασίας και ιδιαίτερα µιας για τα Στρατηγικά Ερευνητικά Θέµατα (Strategic Research Agenda-SRA) και µιας για τη Στρατηγική Προώθησης των Εφαρµογών (Deployment Strategy-DS). Θα πρέπει να υπάρχουν επικοινωνίες από τις Κυβερνήσεις προς το Mirror Group και από εκεί στο Γνωµοδοτικό Συµβούλιο της Πλατφόρµας και αντιστρόφως. Η Ιταλία έθεσε θέµα για τα πρόσωπα που επελέγησαν στο Γνωµοδοτικό Συµβούλιο της Πλατφόρµας και ζήτησε να δοθεί η δυνατότητα αναθεώρησης. Ο εκπρόσωπος της Επιτροπής κ. Sainz είπε ότι ο ρόλος του Mirror Group δεν είναι να κριτικάρει το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο και την Τεχνολογική Πλατφόρµα. Οι χώρες που δεν συµµετέχουν στο Συµβούλιο και οι νέες χώρες που έγιναν τελευταία δεκτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα µπορούσαν να κάνουν προτάσεις προσώπων για συµµετοχή στο Γνωµοδοτικό Συµβούλιο (Advisory Council) της Τεχνολογικής Πλατφόρµας. Υπάρχουν δυο θέσεις στο Γνωµοδοτικό Συµβούλιο για µέλη από τις νέες χώρες της Ένωσης. Για τις Οµάδες Εργασίας µπορεί επίσης να προταθούν ονόµατα στην Γραµµατεία, ιεύθυνση: STAHIS D. PETEVES JRC. Μόνο οι δυο κύριες Οµάδες Εργασίας (Στρατηγικά Ερευνητικά Θέµατα SRA και Στρατηγική για Προώθηση των Εφαρµογών DS) έχουν ξεκινήσει να εργάζονται και υπάρχει δυνατότητα αλλαγών. Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι πρόσωπα έµπειρα που δραστηριοποιούνται ή δραστηριοποιούντο στο χώρο και έχουν επιρροή στον τοµέα αυτό. Η ανία έθεσε το θέµα πώς το Mirror Group θα µπορέσει να επηρεάσει τις προτεραιότητες που θέτει το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο και ποιος θα είναι ο ρόλος του για χρηµατοδοτικές δυνατότητες. Ο κ. Frois απάντησε ότι οι προτεραιότητες για το 7 ο Πρόγραµµα-Πλαίσιο θα τεθούν από τα αρµόδια όργανα και τα Κράτη-Μέλη και ότι η γνωµοδότηση θα πρέπει να συγκεντρωθεί στις στρατηγικές προτεραιότητες και τη χρονική εξέλιξη. Το Υδρογόνο είναι ένα θέµα µακροχρόνιας εξέλιξης. Το Mirror Group θα πρέπει να µεταφέρει τις απόψεις των Κυβερνήσεων και τι πρέπει να αναµένεται να επιτευχθεί σε δύο χρόνια και ποιες είναι οι πιο πρόσφορες τεχνολογίες. Η Πορτογαλία έθεσε το θέµα της υποστήριξης των λιγότερο ανεπτυγµένων µελών της οµάδας για να ενταχθούν στην συνολική προσπάθεια. Ο κ. Frois απάντησε ότι θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια να µην µείνει κανείς πίσω αλλά και να κατευθυνθεί η προσπάθεια σε θέµατα που ενδιαφέρουν όλους. Η Πολωνία έθεσε το θέµα πώς το Mirror Group θα προσεγγίσει θέµατα, παρουσιάσει γνώµες και πώς γενικά θα δουλέψει. 2

Ο κ. Sainz παρατήρησε ότι υπάρχει στην ηµερήσια διάταξη ένα θέµα για το πρόγραµµα ράσης (Action Plan) του Mirror Group. Απόψεις και ιδέες θα υποβληθούν στο Γνωµοδοτικό Συµβούλιο, θα πρέπει να εξασφαλισθεί καλή γεωγραφική κατανοµή, να συµπεριληφθούν όλοι, και να προσδιοριστεί πώς θα γίνει η ανταλλαγή πληροφόρησης. Η πρόταση HY-CO για τη δηµιουργία ERANET που συντονίζει τις δραστηριότητες των χωρών που συµµετέχουν θα βοηθήσει σχετικά. Το Η.Β. ανέφερε ότι δεν είναι δυνατόν να συµµετέχουν όλοι σε όλα. Αυτό που χρειάζεται είναι καθαρή διαφάνεια και όχι κλειστές λέσχες και διαδικασίες αλλά ούτε και να δίνεται µια τέτοια εντύπωση. Η Ρουµανία ανέφερε ότι σκοπός είναι να αναπτυχθεί η Ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα στην περιοχή αυτή. Το Mirror Group θα πρέπει να επικοινωνεί µε το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο και µε τις Κυβερνήσεις των χωρών. Ο κ. Frois ανέφερε ότι η ανταλλαγή πληροφοριών όταν πρόκειται για βιοµηχανικά απόρρητα δεν είναι δυνατή παρ όλα αυτά µπορεί να διαµορφωθεί κοινή πολιτική. Η ανταλλαγή πληροφοριών γίνεται στο προ-ανταγωνιστικό στάδιο. Ο κ. Sainz ανέφερε ότι τα κύρια αναµενόµενα από το Mirror Group είναι η συµβολή του στη διαµόρφωση Ευρωπαϊκής Στρατηγικής και Πλαισίου Πολιτικής από την άποψη των συµµετεχουσών χωρών. Η τεχνολογική ανάπτυξη είναι αναγκαία αλλά χρειάζονται και τα συνοδευτικά µέτρα παράλληλα µε την Στρατηγική Προώθησης των εφαρµογών και το άνοιγµα της αγοράς. Θα πρέπει να υπάρχει συντονισµός µε τα όργανα που διαµορφώνουν την πολιτική σε µια χώρα όπως φορείς για το περιβάλλον, την οικονοµία, την ενέργεια κ.λ.π. Επίσης είναι σηµαντική η διεθνής συνεργασία. Μερικά µέλη του Mirror Group συµµετέχουν και σε άλλες διεθνείς συνεργασίες όπως η Αµερικανικής Πρωτοβουλίας IPHE (International Partnership for Hydrogen Economy), ο ιεθνής Οργανισµός Ενέργειας και είναι καλό η Ευρώπη να µιλάει µε µια φωνή στις συνεργασίες αυτές. Επιδιώκεται επίσης η συνεργασία µε Κίνα, Ινδία και Ρωσία. Σχετικά µε τη δυνατότητα χρηµατοδότησης ο κ. Sains ανέφερε ότι οι χώρες-µέλη περιµένουν από την Κοινότητα ευκαιρίες χρηµατοδότησης ενώ η Κοινότητα επιδιώκει να φέρει χρηµατοδοτήσεις στο Ευρωπαϊκό επίπεδο από τα Εθνικά Προγράµµατα των χωρών-µελών. Επιδιώκει συντονισµένες δραστηριότητες µε τη συµµετοχή Ευρωπαϊκών, Εθνικών και Περιφερειακών Πόρων ώστε να φθάνουν τα προγράµµατα να έχουν κριτική µάζα. Θα πρέπει να συντονιστούν οι δυνατές επιλογές και να δοθούν γνώµες στην επιλογή θέσεων για εγκαταστάσεις επίδειξης τεχνολογίας. Στην Στρατηγική Προώθηση Εφαρµογών θα πρέπει να δηµιουργηθούν µεγάλα προγράµµατα (προγράµµατα-φάροι, Light House Projects) µε κατάλληλη κριτική µάζα σε δύο ή περισσότερες θέσεις. Ο κ. Frois παρατήρησε ότι η σύνθεση των απόψεων µεταξύ του 7 ου Προγράµµατος- Πλαισίου και της Τεχνολογικής Πλατφόρµας του Υδρογόνου θα γίνει αλλού. Στο Mirror Group θα πρέπει να γίνει συντονισµός των Εθνικών πολιτικών και του 7 ου Προγράµµατος-Πλαισίου. 3

ΙΙ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ κου ANGEL SAINZ ΓΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ Υ ΡΟΓΟΝΟΥ. Για θέµατα Υδρογόνου γίνεται προκήρυξη του 6 ου Προγράµµατος-Πλαισίου τον Ιούνιο 2004 µε προθεσµία ως το εκέµβριο 2004. Επίσης έγινε στις Βρυξέλλες 23 και 24 Ιουνίου µια εκδήλωση µεσιτείας (Brokevage Event). Επισυνάπτονται οι σχετικές διαφάνειες του κ. Sainz. Στο 7 ο Πρόγραµµα-Πλαίσιο (2006-2010) θα υπάρξουν και νέες κατευθύνσεις και εργαλεία (Technology Initiatives) όπως αναφέρεται και στο πρώτο κείµενο της Επιτροπής για το θέµα αυτό. Επίσης στην Πρωτοβουλία Ανάπτυξης (Growth Initiative) προωθούνται τα έργα Ταχύρυθµης Αρχής (Quick Start Projects) για το Η2 και θα υπάρξει ανάλογη προσέγγιση και για το µέλλον. Γενικά υπάρχει εστιασµός σε έρευνα η οποία οδηγείται από την Βιοµηχανία, όχι από Κυβερνητικούς φορείς και είναι τελείως διαφορετική προσέγγιση από πριν και χρησιµοποιούνται νέες δοµές και όργανα. Προβλέπονται επίσης έργα επίδειξης εφαρµογής Η2 για µεταφορές µε Ευρωπαϊκή Συνεργασία, όπως στόλος οχηµάτων κινουµένων µε υδρογόνο ως επιδεικτικό έργο που περιλαµβάνει παραγωγή, αποθήκευση, διανοµή και τροφοδοσία µε καύσιµο. Επίσης εξετάζεται η συνέργεια µε σταθερές εφαρµογές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από στοιχεία καυσίµου µε υδρογόνο. Η επόµενη προκήρυξη προβλέπεται τον Ιούνιο 2004 (Short and Medium Term και Joint) και Σεπτέµβριο 2004 (Medium to Long Term) µε προϋπολογισµό 250-300 εκατοµµύρια EURO και ενίσχυση της ιεθνούς Συνεργασίας. Περιλαµβάνεται η Κίνα, η Ινδία και η Ρωσία. Στο κείµενο της Επιτροπής που κυκλοφόρησε µε κατευθύνσεις για το 7 ο Πρόγραµµα- Πλαίσιο αναφέρονται συνοπτικά τα εξής: Α. Η βασισµένη στη γνώση οικονοµία είναι σηµαντική για την οικονοµική ανάπτυξη στη διευρυµένη Ευρωπαϊκή Ένωση (Συµβούλιο Λισσαβόνας 2002). Β. Προβλέπονται νέες πρωτοβουλίες Ανάπτυξης (π.χ. έργα Ταχύρυθµης Αρχής Quick Start Projects). Γ. Επιδιώκεται η αύξηση του προϋπολογισµού Έρευνας και Ανάπτυξης Τεχνολογίας στην Ευρώπη από 2% σήµερα στο 3% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος πράγµα που θεωρείται ουσιαστικό για την ανταγωνιστικότητα. Για την επίτευξη της αύξησης αυτής προγραµµατίζονται ειδικά µέτρα για µεγάλη αύξηση των ιδιωτικών δαπανών για έρευνα από τη βιοµηχανία.. Οι διαβουλεύσεις για το 7 ο Π.Π. θα αρχίσουν στις αρχές του 2005. Ε. Γίνεται επικέντρωση στη µέγιστη προστιθέµενη αξία για την Ε.Ε. µε την υλοποίηση των Ερευνητικών Θεµάτων που έχουν προσδιοριστεί σε επιλεγµένες Τεχνολογικές Πλατφόρµες και την ενίσχυση της ερευνητικής υποδοµής. Στ. Εφαρµογή των άρθρων 169 & 171, της Συνθήκης. Επιδιώκεται η κινητοποίηση χρηµατοδοτήσεων για τη δηµιουργία κριτικής µάζας µε συµµετοχή του Προγράµµατος-Πλαισίου, άλλων Ευρωπαϊκών Προγραµµάτων, 4

δανείων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων καθώς και δηµόσιας και ιδιωτικής χρηµατοδότησης. Το εκέµβριο του 2003 το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο περιέλαβε και το Υδρογόνο στα Έργα Ταχύρυθµης Αρχής µε δηµόσια και ιδιωτική χρηµατοδότηση. Παράλληλα εκπονήθηκαν και µελέτες σκοπιµότητας (ESTO). Από το περιεχόµενο των ερευνητικών προγραµµάτων οδηγούµεθα σε µεγάλη κλίµακας επιδεικτικά προγράµµατα και σε έργα Ταχύρυθµης Αρχής για το Υδρογόνο. Το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο (Advisory Council) έχει σχηµατίσει οµάδες κινητοποίησης (Steering Panels) για τα θέµατα της έρευνας και προώθησης εφαρµογών, την επεξεργασία κωδικών και κανονισµών κ.α. και έχει ζητήσει από τις οµάδες αυτές να εκφράσουν απόψεις για τα έργα Ταχύρυθµης Αρχής για το Υδρογόνο για τα οποία προβλέπεται ένας προϋπολογισµός περίπου 1,5 δισεκατοµµύρια EURO. Για την επιλογή θέσεων θα ζητηθούν απόψεις και από το Mirror Group που θα πρέπει να εξετάσει πώς θα συµµετάσχει σ αυτή τη διαδικασία. Από Ελληνική πλευρά ετέθη το ερώτηµα για το πώς θα επηρεάσει η µεγάλη αυτή χρηµατοδότηση για το Υδρογόνο το υπόλοιπο ερευνητικό πρόγραµµα για την ενέργεια του οποίου ο προϋπολογισµός ελαττώνεται τα τελευταία χρόνια. Ο κ. Sainz ο οποίος είναι και αρµόδιος τοµεάρχης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Πρόγραµµα Ενέργειας ανέφερε ότι στις τεχνολογικές πρωτοβουλίες (πλατφόρµες) περιλαµβάνονται δύο ενεργειακοί τοµείς, ο τοµέας του Υδρογόνου και ο τοµέας των Φωτοβολταϊκών. Θεωρεί ότι, ενόψει και της κριτικής σηµασίας που έχει αποκτήσει τελευταία ο ενεργειακός τοµέας, ο προϋπολογισµός που θα διατεθεί για αυτόν στο 7 ο Πρόγραµµα-Πλαίσιο θα είναι αυξηµένος. Μια από τις φροντίδες του Mirror Group θα πρέπει να είναι πώς θα είναι δυνατή η συµµετοχή και των µικρών χωρών και των µικροµεσαίων επιχειρήσεων. ΙΙΙ. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑΣ ΤΟΥ Υ ΡΟΓΟΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΜΟ ΙΟ ΣΤΕΛΕΧΟΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΤΗΣ κ. ΣΤΑΘΗ ΠΕΤΕΒΕ Στην απογευµατινή συνεδρίαση ο αρµόδιος της Γραµµατείας (HY-cell TPS) της Τεχνολογικής Πλατφόρµας του Υδρογόνου κ. Στάθης Πετεβές του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) παρουσίασε την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι εργασίες της πλατφόρµας και οι προοπτικές της. Επισυνάπτονται οι διαφάνειες της παρουσιάσεως του. (Η Γραµµατεία λειτουργεί από τον Μάϊο του 2004 και το συµβόλαιό της που προέρχεται από το 6 ο Π.Π. θα υπογραφεί τον επόµενο µήνα). Συνοπτικά ανέφερε ότι οι εργασίες της Πλατφόρµας ξεκίνησαν από την Οµάδα Υψηλού Επιπέδου (High Level Group) που συστήθηκε τον Οκτώβριο του 2002 για το θέµα αυτό, η οποία συνέστησε την δηµιουργία µιας τέτοιας πλατφόρµας. 5

Τον Ιούνιο του 2003 έγινε ένα Συνέδριο στο οποίο παρουσιάστηκαν και συζητήθηκαν ευρέως οι προτάσεις του High Level Group και στη συνέχεια συστήθηκε το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο (Advisory Council) της πλατφόρµας τον εκέµβριο του 2003. Οι βασικές επιδιώξεις είναι οι εξής : Α. ιαµόρφωση πολιτικού πλαισίου για ενίσχυση των νέων τεχνολογιών για το υδρογόνο και τις κυψέλες καυσίµου. Β. Θεµατολόγιο Στρατηγικής Έρευνας (Strategic Research Agenda-SRA). Γ. Χάρτης ιαδροµής Στόχων (Road Map).. Προώθηση Εφαρµογών και Άνοιγµα Αγοράς (Deployment Strategy). Ήδη έχουν προσδιοριστεί τα εξής: Α. Οράµατα- ράσεις Β. Οι συµµετέχοντες στην Πλατφόρµα και σχετικές Υποδοµές. Γ. Επιδιώξεις στον τοµέα και συντελούµενη πρόοδος.. Χρονοδιαγράµµατα. Ε. Ο ρόλος του Mirror Group στην λειτουργία της Πλατφόρµας. Καλύπτονται επίσης θέµατα εκπαίδευσης, κανονισµοί, κώδικες και πρότυπα, χρηµατοδοτήσεις και επιχειρηµατικότητα. Θέµατα δηµόσιας ενηµέρωσης δεν έχουν προχωρήσει ακόµα. Το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο έχει 35 µέλη συν τον πρόεδρο του Mirror Group κ. Frois και υπάρχουν ακόµα δύο θέσεις για κατάλληλα πρόσωπα από τις νεοενταχθείσες στην Ένωση χώρες. Υπάρχει ένας Πρόεδρος του Συµβουλευτικού Συµβουλίου (κ. Bantham) και δύο Αντιπρόεδροι. Υπάρχει επίσης η Εκτελεστική Επιτροπή από τον πρόεδρο τους αντιπροέδρους και 3 µέλη. Υπάρχει κατανοµή των µελών από διάφορους τοµείς: βιοµηχανία, εταιρείες ενέργειας, έρευνα, χρήστες, χώρες-µέλη κ.α. Συµµετέχουν επίσης 3 διευθυντές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η τεχνολογική πλατφόρµα ξεκίνησε τις δραστηριότητές της τον Ιανουάριο 2004 µε τρέχοντα και µελλοντικά έργα, δίκτυα και πρωτοβουλίες υποστηριζόµενες από την Ε.Ε., από εθνικά και περιφερειακά προγράµµατα κ.λ.π. Συµµετέχουν 8 Γ. /νσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (RTD, TREN, JRC, ENTP, ENV, ECFIN, INFSCO, SG). Η Γενική Συνέλευση της Πλατφόρµας περιλαµβάνει 400 µέλη. Η Γραµµατειακή υποστήριξη καλύπτεται από τις εταιρείες Kellen Europe, LBST και από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (JRC). Έως το τέλος του έτους αναµένονται δύο εκθέσεις : 1) Η Έκθεση για τα Στρατηγικά Ερευνητικά Θέµατα (Strategic Research Agenda SPA). 2) Η Έκθεση για την Στρατηγική Προώθησης των Εφαρµογών και Άνοιγµα Αγοράς (Deployment Strategy). Αναµένεται το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο (A.C.) να κάνει δεκτές τις εκθέσεις αυτές τον Νοέµβριο και στη συνέχεια να τις δηµοσιοποιήσει για συζήτηση έτσι ώστε να διαµορφωθούν τα πρώτα σχέδια των εκθέσεων αυτών έως το τέλος του έτους. 6

Η Οµάδα για τα Στρατηγικά Ερευνητικά Θέµατα (SRA) αποτελείται από 60 µέλη σε 6 οµάδες Εργασίας: Παραγωγή, ιανοµή, Μεταφορές, Στατικές Εφαρµογές, Κινητές εφαρµογές και Κοινωνικο-οικονοµικά θέµατα. Θέµατα βασικής έρευνας περιλαµβάνονται σε όλα τα παραπάνω θέµατα ενώ υπάρχει και αλληλεπίδραση µε την Οµάδα για την προώθηση των εφαρµογών. Η Έκθεση θα δοθεί τόσο στο Γνωµοδοτικό Συµβούλιο (A.C.) όσο και στο Mirror Group για σχόλια και παρατηρήσεις. Το σχετικό χρονοδιάγραµµα έχει ως εξής: Α. Το σχέδιο της εκθέσεως δίδεται στο Γνωµοδοτικό Συµβούλιο (Advisory Board) τις µέρες αυτές. Β. Πρώτες αντιδράσεις από το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο αναµένονται στις 2 Ιουλίου. Γ. Αναθεώρηση του κειµένου έως τις 28 Ιουλίου και υποβολή στο Γνωµοδοτικό Συµβούλιο, το Mirror Group, την Οµάδα Στρατηγικών Θεµάτων Έρευνας, την Οµάδα Στρατηγικής Προώθησης Εφαρµογών και στα άλλα όργανα και µέλη της Τεχνολογικής Πλατφόρµας Υδρογόνου.. Αποστολή σχολίων του Mirror Group έως τέλος Αυγούστου στον κ. Joaquim Martin που θα συλλέξει όλα τα σχόλια και θα τα διαβιβάσει στην Οµάδα SRA και µεταξύ των µελών του Mirror Group. Ε. 1 η Συνάντηση της Οµάδας Στρατηγικών Θεµάτων Έρευνας στις 15 Σεπτεµβρίου για εξέταση του Σχεδίου εκθέσεως µε βάση και τα υποβληθέντα σχόλια. Στ. Αποδοχή Σχεδίου της Εκθέσεως Στρατηγικών Θεµάτων Έρευνας από το SP (Steering Panel) µέχρι τις 20 Οκτωβρίου. Ζ. Υιοθέτηση της Εκθέσεως SRA από το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο της Τεχνολογικής Πλατφόρµας Υδρογόνου έως το Νοέµβριο και κυκλοφόρησή του για συζήτηση. Η Οµάδα Εργασίας για την Προώθηση Εφαρµογών αποτελείται από τον πρόεδρο, δυο αντιπροέδρους και 27 µέλη. Ο πρόεδρος σκέπτεται να επεκτείνει την Οµάδα σε 35 µέλη. Μπορεί να γίνουν σχετικές προτάσεις κυρίως από ΜΜΕ. Υπάρχουν 6 επικεφαλής για την σύνταξη αντίστοιχων εκθέσεων που περιλαµβάνουν: Τεχνικά Θέµατα, Κανονιστικές ιατάξεις, Σκοπιµότητα και ένταξη έργων για πρώτα βήµατα στις εφαρµογές, Κοινωνικο-οικονοµικά θέµατα. Θέµατα προώθησης των εφαρµογών κυψελών καυσίµου. Όλες οι εκθέσεις εκτός αυτής για τις κανονιστικές διατάξεις έχουν παρουσιαστεί για σχόλια και θα αναθεωρηθούν λαµβάνοντάς τα υπόψη. Προβλέπεται συνάντηση εργασίας τον Ιούλιο για συζήτηση τόσο της συνθετικής έκθεσης για την Στρατηγική Προώθησης των Εφαρµογών όσο και για τις εκθέσεις των επιµέρους θεµάτων. Η Γραµµατεία µε το ακρώνυµο HY-cell TPS λειτουργεί από τον Μάϊο του 2004 και το διετές της συµβόλαιο από το 6 ο Π.Π. υπογράφεται τον επόµενο µήνα. Καλύπτει θέµατα συντονισµού, θέµατα του Γνωµοδοτικού Συµβουλίου και συλλογή και διάθεση πληροφοριών. Θα συµβάλει επίσης στην υλοποίηση του Κυρίου Προγράµµατος ράσης (Master Activity Plan). Η πληροφόρηση για τα µέλη του 7

Γνωµοδοτικού Συµβουλίου, άλλων Οµάδων της πλατφόρµας κ.λ.π. είναι διαθέσιµη στο CIRCA site της Κοινότητας. Σχετικά µε την διατύπωση σχολίων και απόψεων του Mirror Group για την έκθεση για Στρατηγικά Ερευνητικά Θέµατα (SRA) ζητήθηκε από διάφορα µέλη περισσότερος χρόνος για διαβουλεύσεις µε την επιστηµονική κοινότητα και κρατικούς φορείς και ο κ. Frois παρατήρησε ότι δεν επιζητάται η Κυβερνητική έγκριση των χωρών-µελών, αυτό γίνεται σε άλλα όργανα, αλλά η εκτίµηση των µελών του Mirror Group στα διάφορα θέµατα της εκθέσεως SRA και θα είναι πολύ καλύτερα αν η γνώµη αυτή µπορεί να εκφραστεί ενιαία σε ένα σχετικό κείµενο του Mirror Group που δεν θα αναφέρεται σε λεπτοµέρειες αλλά θα δίνει µια γενική άποψη και σχόλια για την έκθεση SRA, π.χ. θα είναι σκόπιµο να εκφραστεί άποψη για τα έργα-φάρους (Light House Projects) µεγάλα έργα για συγκεκριµένες εφαρµογές αν τα θεωρούµε σηµαντικά σε πόσες θέσεις θα πρέπει να γίνουν κ.λ.π. Η Σουηδία παρατήρησε ότι έχει αξία η διαµόρφωση γνώµης ως Οµάδα αλλά επίσης είναι σηµαντική η συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων στα θέµατα αυτά. Η Νορβηγία είπε ότι είναι σηµαντικό η Έκθεση να εξεταστεί και από την σκοπιά των εθνικών πολιτικών των διαφόρων χωρών και γι αυτό θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος. Από Ελληνική πλευρά ζητήθηκε οι απόψεις που θα σταλούν από τα µέλη του Mirror Group ώστε να περιληφθούν στο κείµενο της Έκθεσης που θα διαµορφωθεί έως τις 15 Σεπτεµβρίου να σταλούν ως σχέδιο ενώ οι τελικές απόψεις να διατυπωθούν µετά την επόµενη συνάντηση του Mirror Group που προβλέπεται να γίνει τον Οκτώβριο ώστε να δοθεί η ευκαιρία να συζητηθούν και ν ανταλλαγούν σκέψεις µεταξύ των µελών, πράγµα που έγινε δεκτό. Ο κ. Sainz ανέφερε ότι η έκθεση SRA προβλέπεται να υιοθετηθεί έως το τέλος του έτους ώστε να είναι έτοιµη για τις συζητήσεις του 7 ου Π.Π. που θα γίνουν από την αρχή του επόµενου έτους. Βελτιώσεις θα µπορούν να γίνουν και µετά. Η έκθεση θα σταλεί στα µέλη του Mirror Group στο τέλος Ιουλίου και θα υπάρχει ένας µήνας για αντιδράσεις ώστε να περιληφθούν τα σχόλια που θα διατυπωθούν από τα µέλη του Mirror Group στο κείµενο που θα συζητηθεί στην Οµάδα SRA στις 15 Σεπτεµβρίου. IV. Η ΠΡΟΤΑΣΗ HY-CO ΓΙΑ ΤΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ERANET ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ Υ ΡΟΓΟΝΟΥ. Η πρόταση HY-CO ERAC-CT-2004-01174 για ERANET στο Υδρογόνο είναι µια από τις 30 ERANET προτάσεις που έχουν υποβληθεί. Συµµετέχουν σ αυτήν 21 φορείς από 16 χώρες µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η πρόταση κρίθηκε κατ αρχήν ως επιλαχούσα τελικά όµως προχώρησε σε διαπραγµατεύσεις για την έγκρισή της. Η βαθµολογία που πήρε η πρόταση ήταν : Σηµασία 5, Συντονισµός 4, Επίπτωση 4, Κοινοπραξία 4, ιαχείριση (Management) 3. Στην πρόταση θα επιζητηθούν τα εξής: Α. Υλοποίηση Κοινών Ερευνητικών Έργων. Β. Επικοινωνία µε την Τεχνολογική Πλατφόρµα για επικέντρωση σε θέµατα Έρευνας και Ανάπτυξης χωρίς ανάµιξη σε θέµατα πολιτικής. 8

Γ. οµηµένος διάλογος µε µη συµµετέχουσες χώρες.. Προβλέπεται ελάττωση του προϋπολογισµού από 3,2 σε 2,65 εκατοµµύρια EURO για 4 χρόνια και βελτιωµένη κατανοµή µεταξύ των συµµετεχόντων. Ε. Απάλειψη του 6 ου πακέτου εργασίας που αναφέρεται στην γραµµατειακή εξυπηρέτηση του Mirror Group και ένταξη σχετικών δραστηριοτήτων στο 1 ο πακέτο εργασίας που αναφέρεται στον συντονισµό ερευνητικών δραστηριοτήτων. Επίσης ενισχύεται το πακέτο W.P. 4.(Joint Activities) Η επαφή HYCO µε την Τεχνολογική Πλατφόρµα εντάσσεται στο WP1 όπως και η οργάνωση δικτύου δραστηριοτήτων. Επίσης ο συντονισµός των γνωµοδοτήσεων του Mirror Group στο Γνωµοδοτικό Συµβούλιο και τις διάφορες οµάδες ΣΤ. Νέοι συµµετέχοντες µπορούν να ενταχθούν ως παρατηρητές και µπορεί εν συνεχεία να γίνει πρόσθετη πρόταση προς την Επιτροπή µέχρι τον Οκτώβριο 2005. Θα πρέπει να διαµορφωθεί ένα λεπτοµερές σχέδιο εργασίας για τους επόµενους 12-18 µήνες ενώ στο 2 ο πακέτο εργασίας.(w.p.2) προβλέπεται επιστηµονική ανταλλαγή πληροφοριών και καλύτερων πρακτικών. (Best Practices) Ο κος Frois παρατήρησε ότι θα πρέπει το HY-CO ERANET να οργανώσει την πληροφόρηση από 21 χώρες. Ο κος Sainz ανέφερε ότι το Mirror Group θα πρέπει να συµβάλει στη διαµόρφωση µιας Κοινής Ερευνητικής Στρατηγικής στον τοµέα αυτό και το HY-CO θα βοηθήσει στην κατεύθυνση αυτή καθώς και στην επικοινωνία µε την Τεχνολογική Πλατφόρµα. Ο συντονιστής του HY-CO Γερµανός κ. J. Neef παρατήρησε ότι η περικοπή του προϋπολογισµού περιορίζει τις δυνατότητες για την κάλυψη των εργασιών της Γραµµατείας του Mirror Group αλλά θα κάνει ό,τι γίνεται καλύτερο. VI. ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ MIRROR GROUP Ο κος Sainz έκανε µια εισήγηση για ένα πρόγραµµα δράσης του Mirror Group και διατύπωσης των απόψεων του προς την Τεχνολογική Πλατφόρµα που µπορεί να συνοψιστεί ως εξής: Α. Συµµετοχή και γεωγραφική κατανοµή των δραστηριοτήτων. Ανέβασµα των περιοχών που υστερούν. Μια οµάδα θα δηµιουργηθεί ώστε να προσεγγίσει το θέµα αυτό κατά τον καλύτερο τρόπο. Β. Στελέχωση των διαφόρων Οµάδων από πολλές γεωγραφικές περιοχές επιλέγοντας από εθνικές περιοχές τους πιο κατάλληλους. Υποβολή υποψηφιοτήτων ειδικών στα διάφορα θέµατα µπορεί να σταλούν στην Γραµµατεία. Το ίδιο για µετεκπαίδευση, χρηµατοδοτήσεις κ.α. 9

Γ. Ανάπτυξη του κανονιστικού πλαισίου και του πλαισίου πολιτικής. Πρώτα όµως θα πρέπει να γίνει καταγραφή του σηµείου στο οποίο βρισκόµαστε σήµερα. Θα πρέπει να γίνει µια απογραφή των υπαρχουσών δραστηριοτήτων και περιγραφή των µέτρων. Θα πρέπει να εντοπισθούν κενά και να γίνουν διορθώσεις.. Θα πρέπει να διαµορφωθεί ένα σύστηµα για την ανταλλαγή πληροφοριών. Η Γραµµατεία της Επιτροπής που εξυπηρετεί σήµερα το Mirror Group, θα προτείνει ένα σχέδιο φόρµας για έργα έρευνας και επίδειξης στον τοµέα αυτό στις χώρες µέλη τα οποία δεν χρηµατοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η χρηµατοδοτούµενη έρευνα είναι καταγεγραµµένη). Ε. Θα πρέπει να δοθούν θέσεις του Mirror Group για το 7 ο Π.Π. για το τοµέα του Υδρογόνου. Σ.Τ. Τον επόµενο Ιανουάριο αναµένεται µια σηµαντική εκδήλωση στο θέµα του Υδρογόνου και το Mirror Group θα πρέπει να παίξει κάποιο ρόλο σ αυτή. Ενδεχοµένως θα πρέπει να παρουσιάσει τι κάνει το Mirror Group πια είναι η συµβολή του στην Τεχνολογική Πλατφόρµα, να έχει µια συγκέντρωση κ.λ.π. Το HY-CO ERANET θα πρέπει να βοηθήσει στην κατεύθυνση αυτή. Το Κοινοτικό Πρόγραµµα µε ακρωνύµιο HY-society εξετάζει τα Εθνικά Προγράµµατα και θα υπάρξει σχετική πληροφόρηση έως το τέλος του χρόνου. Η Νορβηγία ανέφερε ότι µία οµάδα του ιεθνούς Οργανισµού Ενέργειας (.Ο.Ε.- Ι.Ε.Α.) ετοιµάζει ένα συνολικό κείµενο για τις δραστηριότητες των χωρών του ΙΕΑ το οποίο µπορεί να βοηθήσει στην παραπάνω συλλογή πληροφοριών για τις διάφορες χώρες. Ο αρµόδιος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Joaquim Bermejo που καλύπτει προς το παρόν την Γραµµατεία του Mirror Group µέχρι να αναλάβει η HY-CO, ανέφερε ότι γνωρίζει τα παραπάνω για τον Ι.Ε.Α. αλλά µε τη φόρµα που προτείνεται επιδιώκεται κάτι πολύ απλούστερο που να δίνει µια εικόνα των έργων σε µία ή δύο σελίδες. Ο κος Frois παρατήρησε ότι πολλές φορές δηµιουργείται τόση πληθώρα πληροφόρησης που τελικά γίνεται άχρηστη. Είναι απαραίτητο να ερωτηθούν ειδικοί τι πληροφόρηση χρειάζεται πραγµατικά. Ανέφερε επίσης µία σειρά από δραστηριότητες για το Σχέδιο ράσης του Mirror Group: Α. Θα πρέπει να εξεταστεί πώς θα συµµετέχουν και οι µικρές χώρες µερικές από τις οποίες έχουν πολύ καλές ερευνητικές δραστηριότητες. Πώς θα συνδυαστεί ο γιγαντισµός µε µικρές δραστηριότητες. Η Πορτογαλία θα ηγηθεί σχετικής πρωτοβουλίας. Θα δηµιουργηθεί µία βάση για να εξετάσει το θέµα. Θ υπάρξει έτσι µια σχετική επικοινωνία προς το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο της Πλατφόρµας Υδρογόνου και προς την HY-CO, ενώ θα είναι χρήσιµη η ανταλλαγή απόψεων µέσω του Internet ώστε να υπάρξει σχετικό κείµενο µέχρι το Σεπτέµβριο ή Οκτώβριο. 10

Β. Πώς θα υπάρξει αλληλεπίδραση µε τη Γενική Συνέλευση της Πλατφόρµας Υδρογόνου. Θα υπάρξει σχετικό θέµα στην ηµερησία διάταξη της επόµενης συνάντησης. Η Γραµµατεία θα στείλει µία λίστα των θεµάτων αυτών. Γ. Κανονιστικό Πλαίσιο και Πλαίσιο Πολιτικής. Τι γίνεται στις διάφορες χώρες ποιοι είναι οι αρµόδιοι φορείς. κ.λ.π.. ιατύπωση απόψεων του Mirror Group για τις εκθέσεις που συντάσσονται από τις αντίστοιχες Οµάδες Κινητοποίησης (Steering Groups) της Πλατφόρµας Υδρογόνου για τη Στρατηγική Θεµάτων Έρευνας (Strategic Research Agenda) και για την Προώθηση Εφαρµογών (Deployment Strategy) Η Νορβηγία παρατήρησε ότι υπάρχει πολύ εργασία να γίνει στο Mirror Group ιδιαίτερα εάν ληφθούν υπ όψη και οι λοιπές δραστηριότητες της Πλατφόρµας. Η Ιταλία παρατήρησε ότι εργασία σε πρότυπα γίνεται στο πλαίσιο της Αµερικανικής Πρωτοβουλία IPHE (International Partnership for Hydrogen Economy). Στην Ιταλία υπάρχει στόλος λεωφορείων µε Υδρογόνο που έχει λειτουργήσει για 5000 ώρες αλλά δεν επιτρέπεται να κυκλοφορήσει στο Τορίνο λόγω της έλλειψης προδιαγραφών και προτύπων. Γι αυτό θεωρεί σηµαντική την προώθηση έργων εφαρµογής και επίδειξης τεχνολογίας ώστε να αντιµετωπιστούν όλα τα προβλήµατα που παρουσιάζονται. Η Σλοβενία παρατήρησε ότι η κανονιστική πολιτική και διεργασία για την δηµιουργία κωδικών και προτύπων προστατεύει τη βιοµηχανία και δεν µπορεί να διαχωριστεί από µία συνολική Ευρωπαϊκή Πολιτική που θα πρέπει να εξεταστεί στο HY-CO και στο Mirror Group. Από ελληνική πλευρά υποστηρίχθηκε ότι µέχρι να λειτουργήσει η HY-CΟ και η σχετική Γραµµατειακή Υποστήριξη του Mirror Group, η γραµµατεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα πρέπει να δηµιουργήσει µια επικοινωνία µέσω e-mail µε το CIRCA site όπου να υπάρχουν τα διάφορα κείµενα. Ο αρµόδιος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Bermejo παρατήρησε ότι υπάρχει εκπροσώπηση του Mirror Group στο CIRCA αλλά για περιορισµένα θέµατα που θα τα αναλάβει αργότερα η HY-CO. Η παρουσιάση κειµένων στο CIRCA είναι πιο περίπλοκη. Ο αρµόδιος της Γραµµατείας της Πλατφόρµας Υδρογόνου κ. S. Peteves προσεφέρθει να βοηθήσει το Mirror Group µέχρι να αναλάβει η HY-CO αλλά µάλλον σε καινούργια θέση (site) αντί το CIRCA. Για την επόµενη συνάντηση του Mirror Group αναφέρθηκε ότι η Οµάδα HY-CO θα συναντηθεί στις 14-15 Οκτωβρίου 2004 και η συνάντηση του Mirror Group µπορεί να συνδυαστεί µε τη συνάντηση αυτή. Η Νορβηγία ανέφερε ότι την περίοδο αυτή υπάρχουν σχετικές συναντήσεις του ιεθνούς Οργανισµού Ενέργειας στο Παρίσι. Τελικά απεφασίσθη η επόµενη συνάντηση του Mirror Group να γίνει την Παρασκευή 15 Οκτωβρίου 13:30 µε 17:30 το απόγευµα. 11

VI. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ίδεται σηµαντική έµφαση στα θέµατα του Υδρογόνου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο τρόπος επεξεργασίας και υλοποίησης ερευνητικών προγραµµάτων στην Κοινότητα αλλάζει και οδηγείται σε γιγαντισµό µε καθοδήγηση από τη βιοµηχανία και µε µηχανισµούς όπως αυτός της Τεχνολογικής Πλατφόρµας που εκτός από την έρευνα περιλαµβάνουν και επίδειξη τεχνολογίας, πιλοτικά προγράµµατα και µεγάλα έργα αλλά και µέτρα για την προώθηση των εφαρµογών και το άνοιγµα της αγοράς καθώς και την προώθηση κανονισµών, προδιαγραφών και κωδικών. Η επεξεργασία των θεµάτων γίνεται από Συµβούλια, Επιτροπές και Οµάδες Εργασίας που περιλαµβάνουν ενδιαφερόµενους (Stake Holders) από όλες τις περιοχές δηλαδή παραγωγούς, ειδικούς ερευνητές, κυβερνητικούς παράγοντες, χρήστες κ.λ.π. Ο προϋπολογισµός Eρευνας και Ανάπτυξης Τεχνολογίας του Προγράµµατος- Πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποκτά σηµαντικές διαστάσεις κάτι σαν τον προϋπολογισµό των αγροτικών επιδοτήσεων από το οποίο και υποστηρίζεται να αντλήσει κονδύλια δοθέντος ότι ο συνολικός προϋπολογισµός της Κοινότητας αυξάνει σε πολύ µικρότερο βαθµό. Για το λόγο αυτό αλλά και επειδή η έρευνα και ανάπτυξη τεχνολογίας γίνεται ολοένα και ισχυρότερος µοχλός οικονοµικής ανάπτυξης και ανταγωνισµού κρίνεται αναγκαίο, κατά τις συζητήσεις για το 7 ο Πρόγραµµα-Πλαίσιο Έρευνας της Ε.Ε. που έχει ήδη αρχίσει και θα προχωρήσει πιο συστηµατικά από τις αρχές του επόµενου χρόνου, οι προτάσεις για αυξήσεις του προϋπολογισµού σύµφωνα και µε το Συµβούλιο της Λισσαβόνας να µην υποστηρίζονται γενικά εάν δεν συνοδεύονται και από µέτρα τα οποία εξασφαλίζουν ότι το κύριο µέρος του προϋπολογισµού αυτού θα αναφέρεται σε δράσεις που θα είναι ουσιαστικά ανοικτές αλλά και προσβάσιµες και στις µικρές χώρες. Σήµερα η τάση είναι να δηµιουργούνται στο Πρόγραµµα-Πλαίσιο δράσεις κυρίως για µεγάλα έργα και για την συνένωση και ενίσχυση των µεγάλων εθνικών και βιοµηχανικών δραστηριοτήτων ιδιαίτερα των µεγάλων χωρών έτσι ώστε µικρές χώρες να µην µπορούν να συµµετέχουν έστω και αν διαθέτουν πολύ καλές ερευνητικές οµάδες σε συγκεκριµένα θέµατα. Ούτε αποτελεί λύση η τάση που επικρατεί για την λήψη ειδικών µέτρων για τη συµµετοχή των µικρών χωρών µε κάποια προγράµµατα µετά τον ουσιαστικό τους αποκλεισµό λόγω του γιγαντισµού των έργων. Ούτε εξασφαλίζεται µε τον γιγαντισµό η επιτυχία σε θέµατα έρευνας και τεχνολογίας όπως επιδιώκεται να γίνει γενικά πιστευτό. Είναι σκοπιµότερο να εξασφαλισθεί ισορροπία µεγάλων και µικρών έργων ώστε να µπορούν να συµµετέχουν στην ανταγωνιστική διαδικασία όλες οι χώρες. Μόνο έτσι κρατιέται ανοικτή η ερευνητική διαδικασία και δεν µονοπωλείται από ορισµένες οµάδες καταδικάζοντας τις άλλες σε ερευνητική και οικονοµική αποµόνωση και µαρασµό. Ε.Ν. Καραµπατέας Ι. Βασάλος 12