Συνέδριο «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ: ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ» (2η ΜΕΡΑ)

TEE Δελτίο Τύπου ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ 4 Ιουλίου 2006 Συνέδριο «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ: ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ» (2η ΜΕΡΑ) Σε βήμα ουσιαστικής και γόνιμης συζήτησης για την πορεία της ελληνικής βιομηχανίας μετατράπηκε και κατά τη σημερινή δεύτερη μέρα το 3ο Συνέδριο με θέμα «Ελληνική Βιομηχανία: Προς την οικονομία της γνώσης», που διοργανώνει με μεγάλη επιτυχία το ΤΕΕ στο ξενοδοχείο «DIVANI CARAVEL». Είναι χαρακτηριστικά τα συγχαρητήρια που έδωσαν στο ΤΕΕ για τη διοργάνωσή του όλοι οι συμμετέχοντες και ιδιαίτερα ο Βουλευτής και πρώην υπουργός Εθνικής Οικονομίας κ. Γιάννος Παπαντωνίου και ο βουλευτής κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, οι οποίοι συμμετείχαν στο στρογγυλό τραπέζι με θέμα «Η ευρωπαϊκή βιομηχανία στο νέο διεθνές περιβάλλον». Η ελληνική βιομηχανία είναι συνυφασμένη με την ελληνική οικονομία, τόνισε ο κ. Παπαντωνίου και πρόσθεσε ότι όταν η μία δεν πάει καλά, δεν πάει και η άλλη. Αφού αναφέρθηκε στους ρυθμούς ανάπτυξης που όπως είπε τριπλασιάστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1990, τόνισε ότι σήμερα ο ρυθμός ανάπτυξης κάμπτεται, ενώ μεταρρυθμίσεις εξαγγέλλονται, χωρίς να υλοποιούνται ή εξαγγέλλονται και αποσύρονται, κάτι που απέδωσε στην παρούσα Κυβέρνηση. Με δεδομένο, όπως είπε ο ομιλητής, ότι άρχισε ένας νέος κύκλος αδυσώπητου ανταγωνισμού, η μετάβαση στην οικονομία της γνώσης αποτελεί το κλειδί για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Τα τέσσερα στοιχεία για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι η παιδεία, η έρευνα, η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα. Η χώρα μας υστερεί και στα τέσσερα αυτά στοιχεία, ενώ σημειώνονται φαινόμενα παρακμής της βιομηχανίας και της οικονομίας. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι η δαπάνη για την έρευνα στην Ελλάδα ανέρχεται στο 0,2% έναντι 0,50% επί του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος, που είναι ο μέσος ευρωπαϊκός όρος. 1

Αναφερόμενος στην Παιδεία, όπου και εκεί τα κονδύλια που διατίθενται είναι πολύ χαμηλά, ο κ. Παπαντωνίου ανέφερε ότι τα ελληνικά Πανεπιστήμια βρίσκονται σε μία από τις χαμηλότερες θέσεις στην Ευρώπη, ενώ υπογράμμισε ότι τα πτυχία που χορηγούν είναι ακατάλληλα για το σημερινό οικονομικό περιβάλλον. Οσο για την καινοτομία, είπε ότι δεν λειτουργεί στην Ελλάδα. Οι χώρες που πέτυχαν ισχυρή σύνδεση της γνώσης με τη βιομηχανία και το εμπόριο, κάνουν και το οικονομικό θαύμα. Σήμερα, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει το τρένο της σύγχρονης εποχής. Η Κυβέρνηση είπε δεν έχει την τεχνική και τη μέθοδο για να επιβάλλει μεταρρυθμίσεις. Λείπει ο πολιτικός φορέας που θα προωθήσει θαρραλέες μεταρρυθμίσεις σε κλίμα κοινωνικής συναίνεσης. Από την πλευρά του ο κ. Κ. Μητσοτάκης αφού ανέφερε ότι θα ήταν ευχής έργο η ευρωπαϊκή οικονομία να ακολουθήσει το πρότυπο του Μουντιάλ, όπου συναγωνίζονται τέσσερις ευρωπαϊκές ομάδες, χαρακτήρισε την Ευρώπη ως τον μεγάλο ασθενή του παγκόσμιου οικονομικού στερεώματος, καθώς παρουσιάζει χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, μείωση της απασχόλησης και πτώση στις καινοτόμες τεχνολογίες. Ωστόσο υπάρχουν και εξαιρέσεις, όπως η Ιρλανδία και η Φινλανδία. Ο ομιλητής ανέφερε χαρακτηριστικά ότι από τις 40 επώνυμες εμπορικές επιχειρήσεις του κόσμου, μόνον οι 5 είναι ευρωπαϊκές και από αυτές οι τρεις είναι αυτοκινητοβιομηχανίες. Η μεταποιητική βιομηχανία είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς απασχολεί 35 εκατ. εργαζόμενους, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα της απαρτίζεται από μικρές επιχειρήσεις. Οι αναδυόμενες οικονομίες της Κίνας και των Ινδιών, μπορεί τώρα να μην αποτελούν απειλή, αλλά στο μέλλον τι θα γίνει; Επομένως, οι κινήσεις πρέπει να είναι σε αμιγώς ευρωπαϊκό επίπεδο, σε εθνικό επίπεδο, κάτι που αποτελεί και τη μεγάλη πρόκληση, καθώς και στις ίδιες τις επιχειρήσεις, οι οποίες πρέπει να αλλάξουν και να προσαρμοστούν στο διεθνή ανταγωνισμό. Και ανέφερε ως παράδειγμα την ΖΑRA, που δραστηριοποιείται στην Ισπανία. «Μπορούμε να είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι. Ακούσαμε το καμπανάκι που κτυπά», κατέληξε ο ομιλητής. Ο κ. Νίκος Καρανασόπουλος, μέλος της ΚΔ του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, επικέντρωσε την ομιλία του στην αναρχία του τρόπου οργάνωσης για τη σύνδεση της καινοτομίας με τις επιχειρήσεις, κάτι που έχει άμεση συνέπεια στις συνθήκες εργασίας και στους εργαζόμενους. Ο κ. Ηλίας Ιωακείμογλου, εκ μέρους του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ υπογράμμισε ότι πρέπει να αλλάξει ο προσανατολισμός. Οι επιχειρήσεις δεν υιοθετούν τον σύγχρονο τρόπο εργασίας, εκμεταλλεύονται στο έπακρο την εργασία για να αποκομίσουν άμεσα οφέλη, είπε. 2

Το γενικό συμπέρασμα του στρογγυλού τραπεζιού ήταν ότι αναπόφευκτα οδηγούμαστε στην οικονομία της γνώσης, αλλά δεν ξέρουμε με ποιόν τρόπο να φτάσουμε εκεί. Σύγχρονες διεθνείς τάσεις και πολιτικές προς την οικονομία της γνώσης Τη συζήτηση για τις «Τάσεις και προοπτικές στην εποχή της παγκοσμιοποίησης» άνοιξε ο καθηγητής ΕΜΠ Γιάννης Καλογήρου. Η Ευρώπη δεν συμμετέχει επαρκώς στη διεθνοποίηση της Έρευνας και Ανάπτυξης, παρατήρησε, και εδώ προτείνονται διαφορετικές απαντήσεις: από τη βρετανική του Γκόρντον Μπράουν πολλή παγκοσμιοποίηση, ελάχιστη Ευρώπη μέχρι τις «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» που θέλει ο Βέλγος πρωθυπουργός Γκι Βερχοφστάτ. Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο μπορεί όμως να δώσει μια διαφορετική απάντηση στην παγκοσμιοποίηση, όπως δείχνουν χώρες πολύ ανταγωνιστικές με μεγάλο κοινωνικό κράτος και μικρές ανισότητες. Η Ελλάδα, που παρουσιάζει δυϊστικές συμπεριφορές και επιδόσεις μπορεί να ξεφύγει από το στρατηγικό εγκλωβισμό να είναι ακριβότερη από τους φθηνούς και χειρότερη από τους ποιοτικούς ανταγωνιστές, με μια συνολική πολιτική αξιοποίησης της γνώσης παντού, τόνισε. Αυτό το «παντού» προεξέτεινε ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο George Washington Νίκος Βονόρτας, υπογραμμίζοντας ότι η καινοτομία είναι πολύ σημαντική, όχι μόνο στην παραγωγή νέων τσχνολογιών, αλλά και στη χρήση τους, τομέας όπου είναι πρωτοπόρος η Κορέα. Η καινοτομία είναι οικονομικό κυρίως φαινόμενο, που χρειάζεται να διεισδύσει στην κοινωνία, είπε, εξηγώντας ότι η παλιά ταξινόμηση των βιομηχανικών κλάδων σε υψηλής, μεσαίας και χαμηλής τεχνολογίας δεν ισχύει πλέον, αφού οι υψηλές τεχνολογίες υποδομής αξιοποιούνται πλέον σε όλες τις δραστηριότητες. Εφόσον γίνουν τρόπος ζωής, ό,τι κι αν κάνουμε θα το κάνουμε καλά, κατέληξε. Τη διαλεκτική σχέση της παγκοσμιοποίησης με τις εθνικές επιλογές ανέλυσε ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθήνας Τάσος Γιαννίτσης. Στις ίδιες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, διαφορετικές χώρες έχουν πολύ διαφορετικές επιδόσεις, είπε, για να εξάρει τη σημασία των εθνικών πολιτικών. Και διαπιστώνοντας ότι το παραγωγικό μας σύστημα δεν έχει μπορέσει να απεμπλακεί από παλαιά παραγωγικά πρότυπα και ότι η μεγάλη υποχώρηση της μεταποίησης έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο ανθρώπινο δυναμικό συνολικά, καθώς μειώνονται οι εργαζόμενοι με σταθερή παραγωγική απασχόληση, τόνισε τη σημασία των διαρθρωτικών πολιτικών. Αλλά εδώ έχουμε πρόβλημα στη διαχείριση των πολιτικών, στην ικανότητα να πραγματοποιούμε τους στόχους που θέτουμε, είπε. Και θεώρησε ότι οι διαρθρωτικές αλλαγές στο σύστημα λήψης πολιτικών αποφάσεων είναι ακόμα πιο αναγκαίες στη χώρα μας. Την έρευνά του για τη μετεγκατάσταση μονάδων παραγωγής από ελληνικές επιχειρήσεις έντασης εργασίας στις Βαλκανικές χώρες την περίοδο 1990-2004 παρουσίασε ο 3

καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Λόης Λαμπριανίδης. Από τις βιομηχανίες ένδυσης που είχαν επιβιώσει το 2004, εκείνες που επένδυσαν στα Βαλκάνια είχαν τις καλύτερες επιδόσεις στις επενδύσεις, τον κύκλο εργασιών και τα κέρδη, διαπιστώθηκε στην έρευνα. Και ο ομιλητής εισηγήθηκε να επιδιώξουμε να δημιουργήσουμε στην υφαντουργία μια «συσσωμάτωση» (cluster) στη νότια Βαλκανική, από την οποία θα προκύψουν αμοιβαία οφέλη και στις δύο πλευρές των συνόρων. Για την καινοτομική κουλτούρα που χρειάζεται η σημερινή επιχείρηση αναζητώντας τις ανάγκες των πελατών της, μίλησε ο γενικός γραμματέας του BSEC (Οργανισμού Ανάπτυξης των Χωρών της Μαύρης Θάλασσας) Κώστας Μασμανίδης. Και έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στα στελέχη της ίδιας της επιχείρησης. Η διαρκής μάθηση και η συνεχής καινοτομία είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, τόνισε. Στο ερώτημα αν «Απέτυχε η στρατηγική της Λισσαβόνας;» απάντησε ο πρώην γενικός διευθυντής έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Αχιλλέας Μητσός. Ως προς τους ποσοτικοποιημένους στόχους που έθεσε, αναμφίβολα απέτυχε, αφού η Ευρώπη δεν θα είναι το 2010 «η πιο ανταγωνιστική βασισμένη στη γνώση οικονομία στον κόσμο», είπε. Τόνισε ότι θα πρέπει να επιτραπεί στη νομισματική πολιτική να έχει και τη διάσταση της ανάπτυξης το δεύτερο σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης που υποτιμάται ενώ απέκρουσε τις επιθέσεις κατά του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου με παραδείγματα όπου η δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος οδήγησε σε μεγαλύτερη ανάπτυξη. Και έθεσε το πρόβλημα του επιπέδου λήψης των αποφάσεων, καθώς για τους περισσότερους δείκτες της Λισσαβόνας καθοριστικές είναι οι εθνικές πολιτικές. Λόγω των διαφορών μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών οι εθνικές πολιτικές είναι πιο Αποδοτικές, υποστήριξε ο συντονιστής αυτού του θέματος Γιάννης Παπαδόπουλος. Και μίλησε για το ελληνικό παράδοξο των συγκριτικά υψηλών ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης και της μεγάλης εισροής κοινοτικών πόρων επί πολλά χρόνια, χωρίς να βελτιώνεται η ανταγωνιστική θέση της χώρας. Δεν δημιουργούμε αγορές με συγκριτικά πλεονεκτήματα, είπε, επισημαίνοντας την αντίθεση ανάμεσα στο κράτος και την επιχειρηματικότητα. Η καθηγήτρια στο ΟΠΑ και οικονομική σύμβουλος του πρωθυπουργού Ελένη Λουρή παρουσίασε πρόσφατη μελέτη που δείχνει τις μεγάλες απώλειες στην ανάπτυξη, τις επενδύσεις, την απασχόληση, που θα προέκυπταν για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και μεγαλύτερες για τις λιγότερο ανεπτυγμένες όπως η Ελλάδα από μιαν αποτυχία στην επίτευξη των στόχων της Λισσαβόνας. Για το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της Ελλάδας, που επιδιώκει η απασχόληση να φθάσει στο 62,5% του πληθυσμού το 2008, παράλληλα με τη δημοσιονομική εξυγίανση και την τόνωση της επιχειρηματικότητας, εξέφρασε αισιοδοξία, και για το λόγο ότι έχει συνδεθεί με το επόμενο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 2007-2013. 4

Είναι «της μόδας» να λέμε ότι η Λισσαβόνα απέτυχε, αλλά έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος σε πολλές χώρες μέλη της ΕΕ, είπε ο πρώην υπεύθυνος για τη στρατηγική της Λισσαβόνας Γιώργος Παπακωνσταντίνου, με την παραδοχή, πάντως ότι καλύτερα προχώρησαν οι βόρειες χώρες που είχαν την προδιάθεση. Η στρατηγική αυτή βασίζεται στις ανοικτές αγορές και στις αξίες του κοινωνικού μοντέλου, υποστήριξε, θεωρώντας ωστόσο σημαντική παράλειψη ότι με την απελευθέρωση των αγορών δεν προωθήθηκαν ταυτόχρονα τα ευρωπαϊκά δίκτυα, στα οποία επέμενε παλαιότερα ο Ζακ Ντελόρ. «Ευχολόγιο» χαρακτήρισε, τέλος, τη Λισσαβόνα, εφόσον δεν υπάρχουν ποινές για τις αποκλίσεις, ο καθηγητής ΠΑΠΕΙ Γκίκας Χαρδούβελης, οικονομικός σύμβουλος του προηγούμενου πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη. Υποστήριξε ότι στην Ελλάδα χρειάζεται να προωθηθούν διαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών, που θα ωφελήσουν τους καταναλωτές και τους μισθούς, ενώ το κεφάλαιο έχει ωφεληθεί σημαντικά ως τώρα. Όχι όμως στην αγορά εργασίας, όπου μεγαλύτερη ευελιξία είναι πολύ αμφίβολο ότι θα περιόριζε την ανεργία. Παράλληλη Συνεδρίαση Σημαντικές ήταν και οι ανακοινώσεις που έγιναν σήμερα το πρωί στην παράλληλη συνεδρίαση του Συνεδρίου με γενικό θέμα «Ιστορική εξέλιξη και προοπτικές για μια βιώσιμη και ανταγωνιστική ελληνική βιομηχανία». Σύμφωνα με μελέτη που παρουσίασαν οι κ. Χρ. Γαγάνης υπ. Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης και κ. Κ. Ζοπουνίδης Καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης, για τη διαπεριφερειακή εξέλιξη των βασικότερων χρηματοοικονομικών μεγεθών των ελληνικών επιχειρήσεων (συγκεντρώθηκαν 17.623 ισολογισμοί εταιρειών για την περίοδο 2002 2004) τις πρώτες θέσεις της κατάταξης καταλαμβάνουν οι επιχειρήσεις της Πελοποννήσου και της Αττικής. Συγκεκριμένα οι περιφέρειες Πελοποννήσου και Αττικής πέτυχαν για το 2004 το μεγαλύτερο ποσοστό στο κριτήριο περιθωρίου κέρδους 6,85% και 5,73% αντίστοιχα και στο κριτήριο απόδοση ιδίων κεφαλαίων με ποσοστά 12,91% και 11,12% αντίστοιχα. Στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης εναλλάσσονται οι επιχειρήσεις των περιφερειών Νοτίου Αιγαίου, Ηπείρου, Στερεάς Ελλάδας και Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης. Το 2004 η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου είχε τα περισσότερα ξένα ως προς ίδια κεφάλαια (223,62%), ενώ τα λιγότερα καταγράφηκαν στην περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας (111,53%). Επίσης η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου παρουσίασε το 2004 τη μεγαλύτερη μείωση κεφαλαίου κίνησης (- 64,33%). Η περιφέρεια Ηπείρου το 2004 παρουσίασε τη μεγαλύτερη κυκλοφοριακή ταχύτητα απασχολούμενων κεφαλαίων (1,85 φορές) και η περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας τη μικρότερη. Γενικότερα, όσον αφορά το βιομηχανικό τομέα το 2004 παρουσιάστηκε μια μείωση της αποδοτικότητας των ιδίων κεφαλαίων (-8,73%) που οφείλεται κυρίως στη μείωση του περιθωρίου καθαρού κέρδους. Οι μακροπρόθεσμες τραπεζικές υποχρεώσεις αυξήθηκαν κατά 5

24,30% και αυξήθηκε η μέση διάρκεια των τραπεζικών δανείων. Αύξηση παρουσίασε και το ενεργητικό της βιομηχανίας κατά 9,45%. Σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε ο κ. Ε. Τσιμπλοστεφανάκης, κύριο χαρακτηριστικό της πορείας του δευτερογενή τομέα της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας είναι η αποβιομηχάνιση που έπληξε κυρίως την Πάτρα την περίοδο 1984 1992. Παρόλα αυτά ο νομός Αχαϊας κατατάσσεται τρίτος στη χώρα και παράγει το 3,9% του συνολικού ΑΕΠ της μεταποίησης της χώρας. Παρουσιάζεται ανάπτυξη καινοτόμων κλάδων, όπως αυτός της πληροφορικής, γεγονός που οφείλεται και στην ύπαρξη σημαντικής προστιθέμενης αξίας Πανεπιστημιακού Ιδρύματος στην περιοχή (Πολυτεχνική Σχολή Πατρών). Σύμφωνα με την εισήγηση της κας Ε. Κλαμπατσέα, στις αρχές της δεκαετίας του 90 καταγράφηκαν στον ελληνικό χώρο «φθίνουσες αστικές, αλλά και αγροτοβιομηχανικές ζώνες», ως η κύρια χωρική έκφραση της διαρθρωτικής κρίσης της ελληνικής βιομηχανικής δραστηριότητας. Πρόκειται για χωρικές ενότητες οι οποίες γνώρισαν οικονομικό και κοινωνικό μαρασμό, συνέπεια της παύσης λειτουργίας μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, κυρίως παραδοσιακών κλάδων και απώλειας σημαντικού αριθμού θέσεων εργασίας. Το εγχείρημα της αναδιάρθρωσης της ελληνικής παραγωγής σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, κατά την εισηγήτρια, θέτει αναμφίβολα υπό «νέους όρους» την εξελικτική πορεία της. Η οικονομία της γνώσης μπορεί να αποτελέσει το ασφαλές περιβάλλον για επιχειρήσεις και εργαζόμενους, ώστε να αποτραπεί η επανάληψη παρόμοιων καταστάσεων; Στην παρούσα εργασία υποστηρίζεται ότι η διαδικασία επίτευξης της οικονομίας της γνώσης δεν είναι αυτονόητη και δεν αδρανοποιεί προφανώς τις υφιστάμενες συνθήκες παγκοσμιοποίησης και διεθνούς ανταγωνισμού. Η προσαρμογή και ευελιξία της ελληνικής βιομηχανίας στην κατεύθυνση της οικονομίας της γνώσης αποτελεί ζητούμενο. Είναι αποδεδειγμένο ότι οι υψηλές συγκεντρώσεις αέριων ρύπων στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στην υγεία του πληθυσμού. Σύμφωνα με τους εισηγητές κα Δ. Διακουλάκη, κ. Γ. Μοιρασγεντή και κ. Χ. Τουρκολιά, μεταξύ των δύο βασικών στρατηγικών της μετεγκατάστασης των μονάδων και της υποκατάστασης των καυσίμων με φυσικό αέριο προκύπτει ότι η δεύτερη λύση είναι σαφώς πιο αποτελεσματική, μειώνοντας κατά 85 90% τις σχετικές επιπτώσεις. Η μετεγκατάσταση οδηγεί αναμφισβήτητα σε μείωση των επιπτώσεων σε τοπικό επίπεδο, στο βαθμό που η νέα θέση είναι μακριά από πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα, όμως δεν αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά οι επιπτώσεις των δευτερογενών ρύπων που εκδηλώνονται πολλά χιλιόμετρα μακριά από την πηγή εκπομπής. Σύμφωνα με την εισήγηση των κας Δ. Διακουλάκη, κας Μ. Μανδαράκα και κ. Ν. Γαλιάτσου, η Ελλάδα κατά την περίοδο 1990 2003 είναι μία από τις πέντε χώρες της Ε.Ε. που κατόρθωσαν να μειώσουν τις εκπομπές CO 2 από το βιομηχανικό τομέα. Από ειδική ανάλυση που έκαναν εξάλλου οι εισηγητές, προκύπτει ότι αν και συμβαίνει αυτό η βιομηχανία 6

οφείλει και μπορεί να παίξει πρωταρχικό ρόλο στην εθνική προσπάθεια συμμόρφωσης της χώρας μας με τις δεσμεύσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Σύμφωνα με άλλη εισήγηση των κας Μ. Μανδαράκα και κ. Κ.Α. Γεωργακόπουλου, ο αριθμός των πιστοποιημένων με Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι ακόμη πολύ μικρός (συνολικά δεν πρέπει να ξεπερνάει τις 170). Όπως επισημαίνεται, αν σκεφτούμε ότι οι περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις είναι μικρομεσαίες και έχουν λίγα διαθέσιμα κεφάλαια, τότε είναι λογικό να μην οδηγούνται στην πιστοποίηση, γνωρίζοντας ότι θα πρέπει να προβούν σε δαπάνες όχι μόνο για την ανάπτυξη, πιστοποίηση και διατήρηση του συστήματος, αλλά και σε δαπάνες επενδύσεων και εκπαίδευσης προσωπικού. Ανασταλτικός παράγοντας είναι επίσης η δυσκολία να προσδιοριστούν οικονομικά οφέλη από την εφαρμογή πιστοποιημένων ΣΠΔ. Ωστόσο, η ανάγκη για προστασία του περιβάλλοντος και η πίεση για πιστοποίηση από τη διεθνή κοινότητα θα οδηγήσει τελικά τις επιχειρήσεις να τα εφαρμόσουν. Σύμφωνα με την εισήγηση των κ.κ. Μ. Γιαμπουρά και Γ. Παπαγιαννάκη, η Ελλάδα παραμένει στο τέλος του 2005 ουραγός σε όλους τους βασικούς δείκτες ανάπτυξης των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Συγκεκριμένα, μεταξύ των άλλων, ως προς το Δείκτη Ετοιμότητας Νέων Τεχνολογιών η Ελλάδα για την περίοδο 2005 2006 βρίσκεται στην 43η θέση ανάμεσα σε 115 χώρες. Σύμφωνα με άλλον δείκτη ( MAS που αποτιμά τη διείσδυση των ΤΠΕ στην κοινωνία) η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση των 15 της Ε.Ε. Οι επενδύσεις σε εξοπλισμό ΤΠΕ και λογισμικό, ως ποσοστό επενδύσεων παγίων κεφαλαίων, παραμένουν ουσιαστικά σταθερές στην Ελλάδα για την περίοδο 1995 2003. Σε ό,τι αφορά στην απασχόληση σε αμιγώς θέσεις ΤΠΕ (επαγγελματίες των ΤΠΕ) η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση του ΟΟΣΑ μαζί με το Βέλγιο και την Πορτογαλία με ποσοστό περίπου 2,1% ως προς τη συνολική απασχόληση. Σε ό,τι αφορά στην απασχόληση σε ΤΠΕ με την ευρύτερη έννοια, ως βασικό δηλαδή εργαλείο εργασίας, η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση του ΟΟΣΑ, με ποσοστό περίπου 13%. Από το παρελθόν στο παρόν Νωρίς χθες το απόγευμα εξάλλου αναπτύχθηκε η 1η θεματική ενότητα «Από το παρελθόν στο παρόν». Τη συζήτηση άνοιξε ο καθηγητής στην INSEAD και το Πανεπιστήμιο Πειραιά κ. Σπύρος Μακρυδάκης ο οποίος υπογράμμισε οτι με μιαν αναδρομή στο απώτερο παρελθόν για να δείξει πώς το παγκόσμιο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, περίπου στάσιμο κάτω από τα 1000 σημερινά δολάρια για ένα εκατομμύριο χρόνια, άρχισε μια ραγδαία άνοδο με την ανακάλυψη της ατμομηχανής από τον Watt το 1769 και υπερ-οκταπλασιάσθηκε στα 230 χρόνια που μεσολάβησαν, συμπαρασύροντας το προσδόκιμο ζωής από τα 35 χρόνια σε πάνω από 75 χρόνια στην Αγγλία σήμερα. Η ανάλογης σημασίας επανάσταση της πληροφορικής μετά το 1980 έφερε μια σειρά μεγάλες αλλαγές που επηρεάζουν επιχειρήσεις, χώρες, την 7

κοινωνία από το γρήγορο ευρυζωνικό διαδίκτυο, τις υπεργολαβίες, την ανάθεση υπηρεσιών και την κατασκευή εργοστασίων σε χώρες της Ασίας, τις μηχανές «τέλειας» αναζήτησης, μέχρι την προσαρμογή στις προτιμήσεις των πελατών και την επικοινωνία σε οποιοδήποτε χώρο, οποιαδήποτε ώρα. Η τεράστια πρόκληση σήμερα είναι η προσαρμογή στην υπάρχουσα και επερχόμενη πραγματικότητα, τόνισε ο ομιλητής, θυμίζοντας τη ρήση του Δαρβίνου ότι δεν είναι το ισχυρότερο είδος που επιζεί, ούτε το ευφυέστερο, αλλά εκείνο που προσαρμόζεται καλύτερα στις αλλαγές. Το ταλέντο, η δημιουργικότητα και η επιχειρηματικότητα δημιουργούν ανταγωνιστικές προϋποθέσεις και πλεονεκτήματα σε πλήρη παγκόσμιο ανταγωνισμό με μηδαμινά φράγματα εισόδου, είπε. Και για την Ελλάδα αυτό σημαίνει να δούμε τις επιχειρήσεις και το ρόλο των νέων, την εκπαίδευση, τους μισθούς και τη σταδιοδρομία των αποφοίτων, το ρόλο των κοινωνικών εταίρων. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του με θέμα «Ιστορική εξέλιξη και σημερινή διάρθρωση της βιομηχανίας», ο συντονιστής καθηγητής ΕΜΠ κ. Λευτέρης Παπαγιαννάκης έθεσε το ερώτημα, αν στοιχηματίζουμε στη γνώση και σπεύδουμε να καλύψουμε τη διαφορά που μας χωρίζει από τις χώρες του ανταγωνισμού. Η έρευνα και ανάπτυξη είναι αναγκαία για κάθε μακροπρόθεσμη και συνεκτική καινοτομική στρατηγική, τόνισε. Αλλά εδώ υστερούμε, δαπανώντας ως προς το ΑΕΠ τα μισά της Ιρλανδίας για Ε&Α, το ένα τρίτο του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ένα έκτο της Φινλανδίας. Επιπλέον, ενώ οι δημόσιες δαπάνες φθάνουν στο 60% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, οι επιχειρηματικές υστερούν πολύ περισσότερο: για κάθε ευρώ που δαπανά το δημόσιο ο ιδιωτικός τομέας διαθέτει μισό ευρώ, ενώ στην ΕΕ των 25 η σχέση είναι η αντίστροφη (1:1,8 ευρώ). Αλλά και η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο είναι ανεπαρκής, συνέχισε. Στην ηλικία 25-34 ετών οι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης φθάνουν το 25% του αντίστοιχου πληθυσμού, όταν στην Ιρλανδία και τη Φινλανδία υπερβαίνει το 40%. Και το χειρότερο είναι ότι η ζήτηση για πτυχιούχους είναι τόσο χαμηλή, ώστε, σε αντίθεση με όλες τις άλλες χώρες, σε μας η ανεργία είναι τόσο μεγαλύτερη, όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης: 12% στους πτυχιούχους, κάτω από 10% στους αποφοίτους δημοτικού και γυμνασίου (στην ΕΕ είναι αντίστοιχα 4,5% και 12%). Και δεν φταίει η ποιότητα των πτυχίων, αφού όσοι φεύγουν έξω δεν συναντούν δυσκολίες, ενώ, αντίστροφα, όσοι έρχονται με καλές σπουδές από το εξωτερικό, δεν έχουν καλύτερη τύχη στην αγορά εργασίας: εισάγουμε φτηνό εργατικό δυναμικό, αλλά όχι εξειδικευμένη εργασία. Τη μεταπολεμική εξέλιξη της ελληνικής βιομηχανίας παρουσίασε ο επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κ. Χρυσάφης Ιορδάνογλου: Τη φάση ανάπτυξης 1950-73, όπου το βιομηχανικό προϊόν αυξανόταν με ετήσιο ρυθμό 9,4%, το δεύτερο καλύτερο στον ΟΟΣΑ μετά την Ιαπωνία, και η συμμετοχή του στο ΑΕΠ από 11,7% έφθασε το 21%, όπου αυξάνονταν επίσης οι θέσεις εργασίας, οι μισθοί λιγότερο από την παραγωγικότητα οι εξαγωγές, οι επενδύσεις (με ρυθμό 13,2% την περίοδο 1960-73, όπου αναπτύχθηκε και η βαριά βιομηχανία), και τα κέρδη που κορυφώθηκαν σε μιαν αποδοτικότητα 8

19% το 1973. Κατόπιν την επιβράδυνση 1974-80, όπου ο ρυθμός έπεσε στο 3,5%, οι επενδύσεις μπήκαν σε καθοδική τροχιά, οι μισθοί μετά τη δικτατορία αυξάνονταν ταχύτερα (5,5%), η πετρελαϊκή κρίση έπληξε τους ενεργοβόρους κλάδους (χημικά, μεταλλουργία, ναυπηγεία), τα κέρδη μειώθηκαν και ανέβαινε ο δανεισμός. Ακολούθησε η στασιμότητα 1980-96, με πτώση των επενδύσεων και των εξαγωγών, άνοδο των εισαγωγών, ζημιογόνες επιχειρήσεις που τελικά έκλεισαν. Τέλος μια ασταθής ανάκαμψη μετά το 1997, όπου η ελληνική βιομηχανία δεν ανέκτησε ούτε καν τους ρυθμούς της περιόδου 1974-80 και την τελευταία 5ετία επανήλθε σε μια φάση καθήλωσης που δεν είναι σαφές ότι θα είναι παροδική. Από την άλλη πλευρά όμως, δεν κατέρρευσε στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Αντίθετα, ένα μεγάλο μέρος της προσαρμόσθηκε σε αυτό και εκσυγχρονίστηκε. Από άποψη όγκου παραγωγής, οι απώλειες στους φθίνοντες κλάδους αντισταθμίστηκαν από κέρδη στους ανερχόμενους κλάδους του βιομηχανικού τομέα. Δυναμικές επιχειρήσεις υπάρχουν σε όλους τους κλάδους. Το ερώτημα είναι εάν αυτό το δυναμικό κομμάτι θα ενισχυθεί ακόμη παραπέρα ή όχι, κατέληξε ο ομιλητής, υπογραμμίζοντας ότι έχει το ισχυρότερο δυνατό κίνητρο: την επιβίωση. Συμφωνώντας με αυτήν την ιστορική επισκόπηση, ο επιστημονικός διευθυντής του ΙΟΒΕ κ. Τάκης Πολίτης συμπλήρωσε δύο στοιχεία: τη μετατόπιση πόρων από τη βιομηχανία σε πιο αποδοτικές τοποθετήσεις που έφεραν ο υψηλός πληθωρισμός μετά το 1973 και τα υψηλά επιτόκια αργότερα, και τη μεγάλη αύξηση του κόστους που σήμανε για την κλωστοϋφαντουργία ιδίως η εξίσωση των εργατικών αμοιβών ανδρών και γυναικών μετά το 1975. Όσον αφορά τη μείωση του αριθμού των εργαζομένων στη βιομηχανία που καταγράφεται στις στατιστικές, υπογράμμισε ότι αφορά κυρίως τους αυτοαπασχολουμένους, καθώς μειώνεται ο αριθμός των πολύ μικρών μεταποιητικών μονάδων. Ως θετικές εξελίξεις ανέφερε το ποσοστό 40% στις αυξανόμενες επενδύσεις της τελευταίας δεκαετίας που στρέφονται στον εκσυγχρονισμό, νέα προϊόντα και μεθόδους, και τη σύγκλιση του οικονομικού κύκλου στην ελληνική βιομηχανία με την ευρωπαϊκή. Η πορεία των κλάδων διαφοροποιείται, με τα χημικά να παρουσιάζουν απρόσκοπτη άνοδο επί 15 χρόνια, και ανοδικά επίσης να κινούνται τα προϊόντα από μέταλλο, τα όργανα ακριβείας κ.ά. ενώ, αντίθετα, η κλωστοϋφαντουργία και η ένδυση φθίνουν συνεχώς. Έχουμε ένα δυισμό, όπου οι επιχειρήσεις που βρίσκονται σε φάση εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης αντιπροσωπεύουν το 60% της βιομηχανικής παραγωγής, ένα πλήθος επιχειρήσεων όμως βραδυπορεί. Η μετατόπιση της βαρύτητας στις υπηρεσίες που παρατηρείται διεθνώς να δημιουργεί ένα νέο πλέγμα μεταποίησης-υπηρεσιών δεν έχει εφαρμογή στην Ελλάδα που δεν είχε ποτέ ισχυρή βιομηχανική βάση και όπου οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών απευθύνονται κυρίως στους καταναλωτές και όχι σε άλλες επιχειρήσεις. Η βιομηχανική παραγωγή φαίνεται ότι θα εξακολουθήσει να αυξάνεται, όχι όμως η συμμετοχή της στο ΑΕΠ, και η απασχόληση στη βιομηχανία θα συνεχίσει να υποχωρεί. Με τις αντίρροπες αυτές τάσεις, αν η ανάλυση σταθεί στην υποχώρηση, θα οδηγήσει σε αμυντικές πολιτικές για τη στήριξη των κλάδων και των επιχειρήσεων που φθίνουν, αν επικεντρώσει στις νησίδες ανάπτυξης θα ενθαρρύνει τις 9

αναδιαρθρώσεις. Το ερώτημα προς απάντηση είναι αν οι επιχειρήσεις έχουν το δυναμισμό να αλλάξουν και αν το περιβάλλον βοηθάει στην κατεύθυνση αυτή. Τις εξαγωγικές επιδόσεις της ελληνικής βιομηχανίας παρουσίασε ο καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας κ. Γιάννης Χαλικιάς. Το ποσοστό κάλυψης των εισαγωγών από τις εξαγωγές μειώθηκε από 48,2% το 1981 σε 29,1% το 2004, με μια μικρή βελτίωση στο 31,8% το 2005. Τα τελευταία χρόνια εντούτοις παρατηρείται βελτίωση στις εξαγωγές προϊόντων έντασης τεχνολογίας που έφθασαν το 2005 το 22% των συνολικών βιομηχανικών εξαγωγών και έντασης εξειδικευμένης εργασίας που έφθασαν αντίσοιχα το 13%, με ρυθμούς ετήσιας αύξησης από το 1991 7% οι πρώτες και 9% οι δεύτερες. Χρειαζόμαστε επομένως ένα ολοκληρωμένο μακροπρόθεσμο σχέδιο για την προώθηση προϊόντων υψηλής ποιότητας στις αγορές του εξωτερικού, υποστήριξε ο εισηγητής, για να τονίσει ότι το βασικότερο πόρο, που είναι το ανθρώπινο δυναμικό, τον διαθέτουμε με πολλούς και καλούς πτυχιούχους ΑΕΙ. Τις αναλλοίωτες ανά τις δεκαετίες οικονομικές νοοτροπίες έδειξε ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης κ. Γιώργος Σταθάκης: στο Συνέδριο του ΤΕΕ για την ενέργεια το 1931 που είχε παρακολουθήσει ο τότε πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος είχε θεωρηθεί απαραίτητη η σύνταξη εθνικού κτηματολογίου, για το οποίο ακόμα συζητάμε... Η εκβιομηχάνιση ήρθε όταν όλοι την είχαν εγκαταλείψει, το 1953, αλλά δεν έλυσε το πρόβλημα της απασχόλησης με εργατικό δυναμικό 1.200.000 να πλεονάζει στη γεωργία. Η μετακίνηση του πληθυσμού έγινε από μόνη της, προς τη Γερμανία και προς την Αθήνα, όπου δημιούργησε τη μητροπολιτική οικονομία που έχουμε σήμερα. Η καταναλωτική κοινωνία που διαμορφώνεται στα τέλη της δεκαετίας του 70 αρχές 80, στηρίζεται στην πολυσθένεια και στην κερδοσκοπική αξιοποίηση της γης, προκαλώντας εντάσεις με ό,τι είναι παραγωγικό: τη γεωργία και τη βιομηχανία, και η έννοια της αναπτυξιακής πολιτικής εξαφανίζεται. Κατόπιν τη δεκαετία του 90 έρχονται οι κατασκευές ως αυτόνομος, αποκλειστικός μηχανισμός ανάπτυξης. Η ελληνική οικονομία ζει από το ναυτιλιακό συνάλλαγμα, τον τουρισμό, με τη γεωργία και τη βιομηχανία μαζί να αποτελούν μόνο το ένα τρίτο, είπε, αμφιβάλλοντας αν υπάρχει πλέον χώρος για να αναπτυχθεί η βιομηχανία. Στο επόμενο θέμα «Επιχειρήσεις, Κλάδοι και Περιφέρειες: Κρίση και Πυρήνες δυναμισμού», που συντόνισε η καθηγήτρια ΕΜΠ κ. Μαρία Μανδαράκα, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ. Γρηγόρης Καυκαλάς παρουσίασε τη χωρική κατανομή της βιομηχανικής ανάπτυξης τη δεκαετία 1978-1988. Στο βιομηχανικό άξονα που σχηματίζουν δώδεκα νομοί από την Πάτρα ως την Καβάλα στο τέλος της περιόδου παρατηρείται κάποια νέα εκβιομηχάνιση στη Βόρεια Ελλάδα, με μείωση της βιομηχανικής απασχόλησης παντού αλλού. Δύο πυρήνες καινοτομικών κλάδων διαμορφώνονται γύρω από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, διαφαίνονται κάποιες συγκεντρώσεις σε ορισμένες περιοχές, αλλά δεν διαπιστώνεται συστηματικότητα στην εξέλιξη: Χαρακτηριστική εικόνα δεν προκύπτει εκτός από τους πυρήνες καινοτομίας με υψηλή ειδίκευση απασχόλησης. 10

Για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις μίλησε η καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κ. Αντιγόνη Λυμπεράκη, αναδεικνύοντας το πρόβλημα της έλλειψης εμπιστοσύνης στις συνεργασίες, που απορρέει από τη νοοτροπία μας, το πώς ως κοινωνία αντιλαμβανόμαστε το διπλανό μας. Αυτό το έλλειμμα κοινωνικού κεφαλαίου, που εμποδίζει την από κοινού ανάληψη ρίσκου και τις καινοτομίες και ωθεί στη μοναχικότητα, διαπιστώνεται σε έρευνες του ΙΟΒΕ, αλλά και στο Ευρωβαρόμετρο, και αποτελεί βασικό ανασταλτικό παράγοντα. Χρειαζόμαστε μια πολιτική που να ενθαρρύνει τη συμμετοχή σε διεθνείς συνεργασίες, υποστήριξε η εισηγήτρια. Μια τέτοια συμμετοχή δεν είναι διόλου εξασφαλισμένα ισότιμη, τα μεγαλύτερα κέρδη αποκομίζει εκείνος που συντονίζει, αλλά είσαι μέσα, διαπραγματεύεσαι, μαθαίνεις, και εκτίθεσαι στην πειθαρχία του διεθνούς ανταγωνισμού. Στην ευκαιρία που συνιστούν οι γειτονικές Βαλκανικές χώρες, και όχι απειλή, όπως τις αντιμετωπίζουν πολλές ελληνικές επιχειρήσεις, επέμεινε ο οικονομολόγος - μηχανικός κ. Κωστής Μπιτζάνης, παρουσιάζοντας ένα επιτυχημένο παράδειγμα της δεκαετίας του 1990: τη βιομηχανική επιχείρηση παραγωγής αθλητικού ρούχου F, η οποία τριπλασίασε την παραγωγή και τις πωλήσεις της ιδρύοντας παραγωγικές μονάδες στη Βουλγαρία και την Αλβανία, χωρίς να μειώσει την απασχόληση των 420 εργαζομένων στην Ελλάδα. Οι παλιές ράπτριες έγιναν περιοδεύουσες τεχνικοί, που εκπαίδευσαν τις εργάτριες στις νέες μονάδες, ελεγκτές ποιότητας, ειδικεύθηκαν στην εφοδιαστική. Οι μισθοί τους διπλασιάσθηκαν (σε δραχμές) μέσα σε έξι χρόνια, κάτι που θα ήταν αδύνατο αν είχε μείνει εδώ όλη η παραγωγή, το κόστος ανά μονάδα προϊόντος μειώθηκε, και στις γειτονικές χώρες δημιουργήθηκαν 500 θέσεις εργασίας. Έστω και αργά η ελληνική κλωστοϋφαντουργία μπορεί να αναπτυχθεί, υποστήριξε ο εισηγητής, εφόσον προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Τεχνολογική Πλατφόρμα για νέες εφαρμογές και νέες αγορές, εξειδικευμένα προϊόντα αυστηρών προδιαγραφών (αερόσακκοι για αυτοκίνητα π.χ.), και στραφεί από τη μαζική παραγωγή στην εξειδίκευση. Αυτό όμως απαιτεί επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό και στην έρευνα, που δεν γίνονται σήμερα. Για τις προϋποθέσεις της ανταγωνιστικότητας μίλησε ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά κ. Ιωσήφ Χασσίδ, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανακύκλωση των καλών επιδόσεων και στη συναίνεση για το στρατηγικό στόχο. Ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα υπάρχουν παντού και είναι ευθύνη των επιχειρήσεων να τα εντοπίσουν, είπε, αλλά η στήριξή τους είναι ευθύνη όλων μας. Στο στρογγυλό τραπέζι που έκλεισε την 1 η ενότητα και συντόνισε ο δημοσιογράφος κ. Αντώνης Καρακούσης, ο πρώην ευρωβουλευτής και δημοσιογράφος κ. Γιάννης Μαρίνος επέμεινε ιδίως στον αρνητικό ρόλο της Δημόσιας Διοίκησης και της διαφθοράς, στον οποίο δεν είχαν αναφερθεί οι εισηγητές. Ο πρόεδρος των Ναυπηγείων Ελευσίνας κ. Νίκος Ταβουλάρης έκρινε ότι βρισκόμαστε βαθιά μέσα στην κρίση, απέκρουσε τα περί «νέας οικονομίας» εξηγώντας ότι χωρίς πρωτογενή παραγωγή οι νέες υπηρεσίες δεν έχουν αντικείμενο, αλλά ταυτόχρονα επέκρινε την καθυστέρηση στην αξιοποίηση των νέων 11

τεχνολογιών. Και επιμέρισε τις ευθύνες στην ατολμία των διοικήσεων των επιχειρήσεων, στο κράτος που συντηρεί τον παρασιτισμό, και στα σωματεία που για να υπερασπισθούν τις θέσεις εργασίας εκτρέφουν την ανεργία. Την προβολή νέων μοντέλων τοπικής ανάπτυξης ζήτησε ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ κ. Χρήστος Πρωτόπαπας, για τη Νάουσα σήμερα όπως για το Λαύριο παλαιότερα, προτείνοντας και τοπικά σύμφωνα ανάπτυξης και απασχόλησης. Το θέμα είναι πώς θα κάνουμε βιομηχανικές επιλογές που θα ωφελούν όλο τον ελληνικό λαό είπε ο πρώην αντιπρόεδρος του Οργανισμού Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων κ. Νίκος Μπατιστάτος, ο οποίος επέμεινε επίσης ότι χρειάζονται οικονομικά σύνορα, εκφράζοντας την αντίθεσή του στην παγκοσμιοποίηση. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι απόρροια ενός μοντέλου που στηρίχθηκε στις επιδοτήσεις (κρατικές και ευρωπαϊκές), ενισχύοντας τις δυνάμεις αδράνειας του status quo, διαπίστωσε ο καθηγητής ΟΠΑ και διευθύνων σύμβουλος της Attica Bank κ. Τρύφων Κολλίντζας. Και υποστήριξε τις οριζόντιες πολιτικές, διαφωνώντας με κλαδικές παρεμβάσεις. 12