ΚΤΗΜΑΤΑΓΟΡΑ ΚΡΗΤΗΣ. 2 ο Εξάμηνο 2016

1 ΚΤΗΜΑΤΑΓΟΡΑ ΚΡΗΤΗΣ 2 ο Εξάμηνο 2016

2 Πίνακας Περιεχομένων 1. Οικονομική επισκόπηση... 3 2. Αγορά γραφείων... 5 3. Αγορά κατοικιών... 9 4. Αγορά καταστημάτων... 14 5. Logistics & Βιομηχανία... 18 6. Τουρισμός... 19

3 1. Οικονομική επισκόπηση Η ελληνική οικονομία επανέρχεται σταδιακά σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Το Γ' 3μηνο του 2016 σημειώθηκε αύξηση του ΑΕΠ κατά +1,8% σε ετήσια βάση (έναντι +1,5% σύμφωνα με τις αρχικές εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ), κυρίως λόγω της ανόδου της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά +5,1% (έναντι πτώσης -4,1% το Γ' 3μηνο του 2015), που υποστηρίχθηκε από την αύξηση των μισθών στο σύνολο της οικονομίας (+2,1% σε πραγματικούς όρους το Γ' 3μηνο του 2016). Ταυτόχρονα, η δραστηριότητα στους περισσότερους τομείς, ιδίως στη βιομηχανία, το λιανικό εμπόριο και τον τουρισμό σημειώνει άνοδο, την ώρα που οι ελληνικές εξαγωγές δείχνουν να ανακτούν τη δυναμική που είχαν το 2014. Ειδικότερα, στις θετικές εξελίξεις περιλαμβάνονται: - Η ενίσχυση της βιομηχανικής παραγωγής στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών τον Οκτώβριο του 2016 (+6,7%, έναντι μείωσης -1,2% τον Οκτώβριο του 2015), για 5ο συνεχόμενο μήνα (+3,6% το διάστημα Ιαν - Οκτ 2016), καθώς επίσης και στους περισσότερους κλάδους της βιομηχανίας (+8,9% στα πετρελαιοειδή, +8,9% στον ηλεκτρισμό, +2,6% στην παροχή νερού). - Η άνοδος των πωλήσεων στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών για 4ο συνεχόμενο μήνα τον Σεπτέμβριο του 2016 (+1,4% έναντι -1,7% τον Σεπτέμβριο του 2015), που είχε ως αποτέλεσμα την αναπλήρωση μεγάλου μέρους των απωλειών του Α' 5μήνου του 2016 (-0,7% συνολικά το διάστημα Ιαν- Σεπ 2016). - Η συνέχιση της αύξησης των εξαγωγών αγαθών πλην καυσίμων τον Οκτώβριο του 2016 (+2,6% σε αξία και +4,6% σε όγκο) για 4ο συνεχόμενο μήνα (+1,2% σε αξία και +4,8% σε όγκο το διάστημα Ιαν - Οκτ 2016), ιδίως τροφίμων και διαφόρων βιομηχανικών ειδών (+10,5% και +7,3% αντίστοιχα το διάστημα Ιαν - Οκτ 2016). - Η ενίσχυση του κύκλου εργασιών στους περισσότερους τομείς το Γ' 3μηνο του 2016, ιδίως στο χονδρικό εμπόριο (+3,2%, έπειτα από 7 συνεχόμενα 3μηνα πτωτικής πορείας), στον τουρισμό (+2,6% έπειτα από μείωση τα τρία προηγούμενα 3μηνα και επιπλέον αύξησης +4,8% το Γ' 3μηνο του 2015), στις χερσαίες και αεροπορικές μεταφορές (+3,3% και +7,4% αντίστοιχα) και στον τομέα του αυτοκινήτου (+18,6%). - Η βελτίωση του κλίματος στις υπηρεσίες και το λιανικό εμπόριο τον Νοέμβριο του 2016, με τις προσδοκίες των επιχειρήσεων να κινούνται σε θετικό έδαφος, ιδίως αναφορικά με τη δραστηριότητά τους κατά το επόμενο διάστημα, το επίπεδο των νέων παραγγελιών αλλά και με τις προβλέψεις για την εξέλιξη της απασχόλησης. - Η σταθερή, αν και αργή, υποχώρηση του εποχικά διορθωμένου ποσοστού ανεργίας (23,1% τον Σεπτέμβριο του 2016, από 23,3% τον προηγούμενο μήνα και 24,7% τον Σεπτέμβριο του 2015). Σημειώνεται ότι η αύξηση του αριθμού εγγεγραμμένων

4 ανέργων που αναζητούν εργασία κατά 12,3 χιλ. άτομα τον Οκτώβριο του 2016, έναντι 8,4 χιλ. που είχαν προστεθεί τον Οκτώβριο του 2015, σχετίζεται με τη λήξη της τουριστικής περιόδου και τον μεγάλο αριθμό των προσλήψεων, κυρίως από ξενοδοχεία και εστιατόρια, τους μήνες πριν από το καλοκαίρι. Από την άλλη πλευρά, συνεχίζουν να καταγράφονται τάσεις που δείχνουν ότι η οικονομία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες. Σε αυτές περιλαμβάνονται: - Η υποχώρηση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης στις -66,9 μονάδες τον Νοέμβριο του 2016, έπειτα από άνοδο τους δύο προηγούμενους μήνες, ως αποτέλεσμα της επιδείνωσης των προβλέψεων των καταναλωτών για την οικονομική τους κατάσταση και τη γενικότερη κατάσταση της χώρας το επόμενο 12μηνο, επηρεαζόμενοι προφανώς από το επερχόμενο κύμα υπερφορολόγησης το 2017 και από την εφαρμογή των νέων μέτρων που συζητούνται στο πλαίσιο της 2ης αξιολόγησης του προγράμματος προσαρμογής, ιδίως σχετικά με τις συντάξεις και τα κόκκινα δάνεια. - Η επιδείνωση των επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία τον Νοέμβριο του 2016, με τις εκτιμήσεις για τα επίπεδα της παραγωγής, των νέων παραγγελιών και των εξαγωγών να υποχωρούν ελαφρώς και τις προβλέψεις για την εξέλιξη της απασχόλησης να είναι λιγότερο αισιόδοξες. Την ίδια ώρα, ο δείκτης υπευθύνων προμηθειών (ΡΜΙ) στη μεταποίηση διαμορφώθηκε στις 48,3 μονάδες, από 48,6 μονάδες τον προηγούμενο μήνα, παρουσιάζοντας ανάλογη εικόνα αναφορικά με τα επίπεδα παραγωγής και νέων παραγγελιών, την ώρα όμως που η μεταβολή των θέσεων εργασίας παρέμεινε σε θετικό έδαφος. - Το τριπλάσιο κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και τα Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα των Τραπεζών ύψους ~ 107 δισ. Πέρα από τις παραπάνω εξελίξεις, η χώρα εφαρμόζει ένα αυστηρό πλαίσιο δημοσιονομικής πολιτικής, το οποίο, σύμφωνα με την απόφαση του Eurogroup της 5/12/2016, πρόκειται να συνεχιστεί και μετά το 2018, δημιουργώντας ανησυχίες στην αγορά για περαιτέρω αύξηση της υπερφορολόγησης και εξασθένιση της αναπτυξιακής δυναμικής που διαμορφώνεται. Σίγουρα, η επίτευξη των στόχων του προγράμματος προσαρμογής είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας της οικονομικής πολιτικής. Επίλογος Η διαδικασία εφαρμογής των μέτρων λιτότητας που ακολούθησε η Ελλάδα από την είσοδό της στα μνημόνια και την αυστηρή επιτήρηση είναι εξαιρετικά απαιτητική. Έχοντας επιτύχει αφενός σημαντική μείωση των κρατικών δαπανών στα 55,7 δις από το 2008 μέχρι σήμερα (-30%) και αφετέρου εντυπωσιακή συρρίκνωση του κρατικού

5 ελλείμματος σε 4,6% του ΑΕΠ (από 15,4% το 2008), η χώρα παρόλα αυτά αντιμετωπίζει δυσκολίες, με το ΑΕΠ ( 175,6 δις) να έχει καθοδική τάση. 2. Αγορά γραφείων Η αγορά των γραφειακών χώρων στην Κρήτη παρέμεινε σταθερή το 2 ο εξάμηνο του 2016, ενώ σε σχέση με το 2014, η αγορά κινήθηκε πτωτικά σε ποσοστό περίπου 5-10%. Παρόλο το γεγονός ότι οι ζητούμενες τιμές κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα, η πτωτική διαπραγμάτευση εξακολουθεί να είναι έντονη και καταλήγει συνήθως σε απομειώσεις τουλάχιστον 10-15%. Όσον αφορά τις αποδόσεις, αυτές κινήθηκαν ελαφρώς πτωτικά το τελευταίο εξάμηνο, δεδομένου ότι οι εξελίξεις σε πολιτικό και οικονομικό τομέα δεν ήταν τόσο επιβλαβείς για την οικονομία σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις. Στα Χανιά, τα μισθώματα στην πλατεία Δικαστηρίων είναι υψηλότερα συγκριτικά με το κέντρο της πόλης, λόγω της ύπαρξης του κτιρίου της Περιφερειακής Ενότητας και των Δικαστηρίων, ενώ οι υψηλότερες αγοραίες αξίες εντοπίζονται στο κέντρο της πόλης και συγκεκριμένα στην Πλατεία 1866 και τις οδούς Χατζημιχάλη Γιάνναρη και Σκαλίδη. Μέγαρο Trianon στην περιοχή Δικαστήρια, Χανιά Στο Ηράκλειο, η πλειοψηφία των γραφειακών χώρων συγκεντρώνεται στο κέντρο της πόλης (οδοί Ζωγράφου, Δαιδάλου, Δημοκρατίας, Δικαιοσύνης, Έβανς, 25 ης Αυγούστου, Καλοκαιρινού, Αβέρωφ, 1821, Πλατεία Λιονταριών), όπου ελεύθεροι επαγγελματίες και εταιρείες ενδιαφέρονται για γραφεία κοντά σε δημόσιες υπηρεσίες. Αντιθέτως, η ζήτηση για γραφειακούς χώρους που βρίσκονται εκτός των κεντρικών οδών και στα προάστια της πόλης είναι σχεδόν μηδενική. Στο Ρέθυμνο, η βασική αγορά γραφείων συγκεντρώνεται στο εμπορικό κέντρο της πόλης, την Παλιά Πόλη και την Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου, ενώ νέοι γραφειακοί χώροι (10ετίας) εντοπίζονται στις βασικές οδούς εισόδου στο κέντρο της πόλης, όπως οι Λεωφόροι Ηγουμένου Γαβριήλ (δυτική είσοδος) και Πορτάλιου (ανατολική είσοδος).

6 Τέλος, στο Λασίθι, λόγω του μικρού σχετικά μεγέθους των πόλεων, οι γραφειακοί χώροι συγκεντρώνονται σχεδόν αποκλειστικά γύρω από την πλατεία κάθε πόλης. Πηγή: Δανός - Μελάκης επε

7 Πηγή: Δανός - Μελάκης επε

8 Πηγή: Δανός - Μελάκης επε Πηγή: Δανός - Μελάκης επε

9 * Οι τιμές μίσθωσης και πώλησης διαφοροποιούνται ανάλογα με την ακριβή θέση, την ηλικία, την ποιότητα κατασκευής και το επίπεδο συντήρησης των ακινήτων. 3. Αγορά κατοικιών Μετά την προκήρυξη των εθνικών εκλογών το 2015, παρατηρήθηκε αύξηση της ζήτησης για την αγορά μικρών κυρίως διαμερισμάτων. Αρκετοί ήταν εκείνοι που απέσυραν τις τραπεζικές τους καταθέσεις και τις επένδυσαν στην αγορά οικονομικών διαμερισμάτων με σκοπό την ανακαίνιση και εκμετάλλευσή τους. Τα οικιστικά ακίνητα, όπως προκύπτει από τη σχετική κινητικότητα στην κτηματαγορά, αποτέλεσαν καταφύγιο ασφαλείας για αρκετό κόσμο με ανησυχία και οικονομική ανασφάλεια. Ωστόσο, η δραστηριότητα αυτή δεν στάθηκε ικανή να ανατρέψει το αρνητικό κλίμα της κτηματαγοράς και διακόπηκε απότομα στο τέλος του 1 ου εξαμήνου λόγω της επιβολής των capital controls, ενώ τροχοπέδη στην αναστροφή του αρνητικού κλίματος αποτέλεσε η έλλειψη τραπεζικής χρηματοδότης και η μη ανάκαμψη της αγοράς ενυπόθηκων δανείων. Η αγορά κατοικίας εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από μικρό όγκο συναλλαγών, με τις τιμές να παρουσιάζουν τάσεις σταθεροποίησης σε κεντρικές περιοχές και ήπιες πτωτικές τάσεις στις λοιπές περιοχές, ενώ σχετικά αυξημένο μισθωτικό ενδιαφέρον παρουσιάζεται για κατοικίες μεσαίου μεγέθους και καλής ποιότητας κατασκευής. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ζητούμενες τιμές κινήθηκαν πτωτικά σε σχέση με το 2014 σε ποσοστό περίπου 5-10%, ενώ η πτωτική διαπραγμάτευση κινείται πλέον σε ποσοστά άνω του 10-15%. Όσον αφορά τον τομέα της εξοχικής κατοικίας, καταγράφονται σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες, δεδομένης της μεγάλης πτώσης των τιμών κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Ο αριθμός των απούλητων εξοχικών κατοικιών στην Κρήτη υπολογίζεται σε 5.000 περίπου, αριθμός που έχει παραμείνει σχεδόν σταθερός την τελευταία πενταετία, λόγω της παύσης της οικοδομικής δραστηριότητας και του περιορισμένου ενδιαφέροντος από ξένους ή εγχώριους επενδυτές. Ταυτόχρονα, οι τιμές πώλησης έχουν μειωθεί σε ποσοστό έως και άνω του 40% σε σχέση με τις προ κρίσης εποχές. Σε γενικές γραμμές, υπάρχει η πεποίθηση ότι η αγορά κατοικιών άγγιξε τα πλέον χαμηλά επίπεδα το 2015 και έχει εισέλθει σε σχετική τροχιά ανάκαμψης από τις αρχές του 2016, όσο η οικονομία σταθεροποιείται, ενισχύοντας έτσι τη γενικότερη πορεία ανάκαμψης. Στα Χανιά, στην περιοχή του κέντρου, η πλειοψηφία των κατοικιών είναι τουλάχιστον 25-30ετίας και το εύρος τιμών κυμαίνεται στα 750-1.200 /τμ, ανάλογα με τη θέση, την ηλικία και τη συντήρηση, ενώ οι τιμές πώλησης για νεόδμητα ακίνητα κυμαίνονται στα 1.800-2.100 /τμ. Οι τιμές πώλησης για νέες συμβατικές κατασκευές σε δημοφιλείς

10 οικιστικές περιοχές κοντά στο κέντρο της πόλης, κυμαίνονται στα 1.600-1.900 /τμ στην Χαλέπα, στα 1.550-1.800 /τμ στη Νέα Χώρα και στα 1.450-1.650 /τμ στα Λενταριανά και την Αμπεριά. Όσον αφορά τις τιμές μίσθωσης, αυτές παρέμειναν σχεδόν σταθερές σε σχέση με το 2015. Στο Ηράκλειο, στην περιοχή του κέντρου, η πλειοψηφία των κατοικιών είναι άνω της 25ετίας, με τις τιμές πώλησης να κυμαίνονται στα 1.000-1.400 /τμ, ανάλογα με τη συντήρηση και τη δυνατότητα στάθμευσης. Οι τιμές των νεόδμητων διαμερισμάτων σε δημοφιλείς περιοχές περιμετρικά του κέντρου, όπως η Ανάληψη, ο Μασταμπάς και ο Θέρισσος, καθώς και στο προάστιο του Αγίου Ιωάννη κυμαίνονται στα 1.800-2.200 /τμ. Στις υπόλοιπες επεκτάσεις (Δειλινά, Κορώνη Μαγαρά, Μεσαμπελιές, Πατέλες, Πόρος, Κατσαμπάς, Μπενντεβή), οι τιμές πώλησης κυμαίνονται στα 1.700-2.100 /τμ. Οι τιμές μίσθωσης παρέμειναν σχεδόν σταθερές και κυμαίνονται στα 4-6 /τμ, με τις μεγαλύτερες τιμές να αφορούν το κέντρο και δημοφιλή προάστια, όπως ο Άγιος Ιωάννης. Στο Ρέθυμνο, η πλειοψηφία των κατοικιών στην περιοχή της Παλιάς Πόλης είναι κτίρια μεγάλης παλαιότητας, με το εύρος τιμών πώλησης να κυμαίνεται στα 1.000-1.400 /τμ, ανάλογα με το επίπεδο συντήρησης. Οι τιμές πώλησης για νέες συμβατικές κατοικίες σε περιοχές κοντά στο κέντρο, όπως η Καλλιθέα, ο Μασταμπάς και ο Κουμπές, κυμαίνονται στα 1.600-2.000 /τμ ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ιδιοκτησίας, όπως η προβολή, ο όροφος, η θέα και το μέγεθος. Τα μισθώματα παρέμειναν σταθερά σε σχέση με το 2015, με τη μείωση να κυμαίνεται στα επίπεδα του 10% περίπου όσον αφορά την τελευταία τριετία. Νεόδμητα συγκροτήματα κατοικιών σε Ηράκλειο και Ρέθυμνο Τέλος, στο Λασίθι, στις πόλεις του Αγίου Νικολάου, της Ιεράπετρας και της Σητείας, οι μεγαλύτερες τιμές πώλησης εντοπίζονται στην παραθαλάσσια ζώνη, καθώς και στις νέες επεκτάσεις, λόγω της ύπαρξης κατασκευών μικρής ηλικίας, ενώ οι τιμές πώλησης στα

11 παλαιά τμήματα των πόλεων είναι ελαφρώς μικρότερες. Όσον αφορά τις τιμές μίσθωσης, αυτές παρέμειναν σταθερές σε σχέση με το 2015. Πηγή: Δανός - Μελάκης επε

14 Πηγή: Δανός - Μελάκης επε 4. Αγορά καταστημάτων Στα Χανιά, το μεγαλύτερο μισθωτικό ενδιαφέρον εντοπίζεται στο Παλιό Λιμάνι, με τα μισθώματα να κυμαίνονται στα 30-40 /τμ, ενώ οι οδοί με τη μεγαλύτερη εμπορικότητα εξακολουθούν να είναι η Χάλυδων, η Χατζημιχάλη Γιάνναρη και η Σκαλίδη, όπου τα μισθώματα κυμαίνονται στα 25-40 /τμ. Άνοδος στα μισθώματα παρατηρείται στην οδό Τζανακάκη, λόγω του καταστήματος H&M, καθώς και στην περιοχή Ποτιέ, η οποία έχει γίνει πόλος έλξης για καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος. Στο Ηράκλειο, το μισθωτικό ενδιαφέρον εντοπίζεται κυρίως στα καταστήματα εντός των τειχών. Οι οδοί με την μεγαλύτερη εμπορικότητα παραμένουν η Δαιδάλου, η 1866 και η πλατεία Λιονταριών, με τα μισθώματα να κυμαίνονται στα 30-50 /τμ. Εμπορικό Κέντρο Olea, Πλατανιάς, Χανιά Εμπορικό Κέντρο Talos Plaza, Ηράκλειο

15 Στο Ρέθυμνο, τα μηνιαία μισθώματα κυμαίνονται στα 15-30 /τμ στην οδό Αρκαδίου (με τις μεγαλύτερες τιμές να αφορούν το βόρειο τμήμα της οδού) και στα 10-15 /τμ στις δευτερεύουσες οδούς (Γερακάρη, Εθνικής Αντιστάσεως) της Παλιάς Πόλης. Τέλος, στο Λασίθι, η εμπορική δραστηριότητα συγκεντρώνεται κυρίως στην παραλιακή ζώνη και στο κέντρο των πόλεων, ενώ η σχετικά μικρή προσφορά ακινήτων έχει ως συνέπεια τις αρκετά υψηλές μισθωτικές και αγοραίες αξίες σε αρκετές περιπτώσεις.

18 Πηγή: Δανός - Μελάκης επε 5. Logistics & Βιομηχανία Στην Κρήτη, το ενδιαφέρον όσον αφορά τον τομέα των logistics και της βιομηχανίαςβιοτεχνίας είναι ιδιαίτερα μικρό και ως εκ τούτου, η αγορά στους συγκεκριμένους τομείς παρέμεινε σταθερή κατά το 2 ο εξάμηνο του 2016. Μεγάλοι αποθηκευτικοί χώροι εντοπίζονται κυρίως στο Ηράκλειο και τα Χανιά, λόγω της ύπαρξης ΒΙ.ΠΕ στο Ηράκλειο και ΒΙΟ.ΠΑ στα Χανιά, καθώς και αεροδρομίου και εμπορικού λιμανιού στις δύο αυτές πόλεις. Οι ζητούμενες τιμές μίσθωσης κυμαίνονται συνήθως στα 2-4 /τμ για το Ηράκλειο και στα 1,5-3 /τμ για τα Χανιά. Όσον αφορά τις περιοχές του Ρεθύμνου και του Λασιθίου, δεν υπάρχει διαμορφωμένη κτηματαγορά στο συγκεκριμένο τομέα, καθώς οι λιγοστοί μεγάλοι αποθηκευτικοί χώροι κατασκευάζονται κατά παραγγελία και σύμφωνα με τις ανάγκες της προ εγκατάσταση επιχείρησης, Τέλος, όσον αφορά το ΒΙΟ.ΠΑ Ρεθύμνου στην περιοχή της Αγίας Τριάδας, το σύνολο των οικοπέδων έχουν διατεθεί από το 2010 και έχουν κατασκευαστεί πλήρη δίκτυα υποδομών και οι κοινόχρηστες εγκαταστάσεις, ωστόσο μόνο μια επιχείρηση έχει εγκατασταθεί σε αυτό μέχρι σήμερα, δείγμα της μεγάλης κρίσης που γνωρίζει ο τομέας τα τελευταία χρόνια.

19 6. Τουρισμός Ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους λίγους τομείς της ελληνικής οικονομίας που είναι ανταγωνιστικός σε διεθνές επίπεδο, καθώς παρά τις συνεχείς οικονομικές προκλήσεις, επιδεικνύει αξιοσημείωτη πρόοδο τα τελευταία χρόνια, με το 2015 να αποτελεί χρονιά ρεκόρ, παρά τη σχετική επιβράδυνση που σημειώθηκε λόγω των σημαντικών πολιτικών εξελίξεων. Τα προνομιακά γεωγραφικά χαρακτηριστικά της Ελλάδας, σε συνδυασμό με τις ταχέως αναπτυσσόμενες υποδομές στον τομέα των μεταφορών και την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των τουριστικών υποδομών ειδικού χαρακτήρα, αποτελούν εχέγγυα για την ανάδειξη της χώρας σε έναν από τους μεγαλύτερους τουριστικούς προορισμούς στην Ευρώπη και σε σημαντικό μεταφορικό κόμβο σε διεθνές επίπεδο. Αεροδρόμια Αφίξεις Όσον αφορά την πόλη των Χανίων, κατά τη διάρκεια του 2016 διακινήθηκαν στις γραμμές εσωτερικού 881.514 επιβάτες (437.574 αφίξεις, 443.940 αναχωρήσεις), σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του κρατικού αερολιμένα των Χανίων. Από αυτούς, η Ryanair διακίνησε 458.510 επιβάτες, ο όμιλος Aegean (Aegean και Olympic Air) 421.154 επιβάτες και οι λοιπές εταιρίες μόλις 1.850 άτομα. Αύξηση παρατηρείται από όλες τις κύριες εθνικότητες που επισκέπτονται τη Δυτική Κρήτη, εκτός των Δανών, οι οποίοι μειώνουν τις αφίξεις τους κατά 4%. Αντίθετα, τη μεγαλύτερη άνοδο καταγράφουν οι Βρετανοί με 34% κερδίζοντας την τρίτη θέση από τους Δανούς, με αποτέλεσμα να βρίσκονται έπειτα από πολλά χρόνια στις πρώτες θέσεις των συνολικών αφίξεων στο αεροδρόμιο Χανίων. Τα τελευταία έξι χρόνια μάλιστα, οι Βρετανοί καταγράφουν συνεχή αύξηση, τετραπλασιάζοντας σχεδόν τις αφίξεις τους στο αεροδρόμιο Χανίων. Οι μισοί αλλοδαποί τουρίστες που καταφτάνουν στο αεροδρόμιο Χανίων προέρχονται από μη σκανδιναβικές χώρες, επιβεβαιώνοντας και εφέτος τη συνεχή αύξηση αυτών των εθνικοτήτων. Η ανοδική τάση που παρατηρείται από το 2010 οφείλεται κυρίως στη δυναμική παρουσία της αεροπορικής εταιρείας χαμηλού κόστους Ryanair, η οποία καταλαμβάνει σχεδόν το 30% των συνολικών αφίξεων και της οποίας εννέα στους δέκα επιβάτες προέρχονται από μη σκανδιναβικές χώρες, αλλάζοντας έτσι το μείγμα των τουριστών που επιλέγει το αεροδρόμιο Χανίων ως τελικό προορισμό. Αύξηση των συνολικών αφίξεων αλλοδαπών τουριστών παρατηρείται και στο αεροδρόμιο Ηρακλείου, όπου το 65% αποτελείται από Γερμανούς, Βρετανούς, Γάλλους και Ρώσους. Η θετική μεταβολή οφείλεται στην άνοδο όλων των κύριων εθνικοτήτων που προτιμούν το αεροδρόμιο Ηρακλείου, και κυρίως των ρώσων τουριστών, οι οποίοι

20 αυξάνουν τις αφίξεις τους κατά 42% σε σύγκριση με τη μεγάλη πτώση της τελευταίας διετίας. Αξίζει να σημειωθεί όπως επισημαίνουν στελέχη της ΥΠΑ, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της χρονιάς που μας πέρασε, το αεροδρόμιο που είχε το μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης διακίνησης επιβατών για το δωδεκάμηνο του 2016, δηλαδή στην κατηγορία των αεροδρομίων με επιβατική κίνηση άνω των 4 εκατομμυρίων, είναι το αεροδρόμιο του Ηρακλείου, με άνοδο 13,3%. Από τα στατιστικά στοιχεία για τον Δεκέμβριο του 2016, προκύπτει ότι η άνοδος για τους επιβάτες εσωτερικού ήταν στο 10,5% και στο 19,1% για τους επιβάτες εξωτερικού. Συνολικά, στα αεροδρόμια Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Ηρακλείου, Χανίων και Ρόδου καταγράφεται η μεγαλύτερη επιβατική κίνηση για τον Δεκέμβριο του 2016. Σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία του SETE, οι διεθνείς αφίξεις ανά μήνα για το έτος 2016 στα αεροδρόμια Ηρακλείου και Χανίων έχουν ως εξής: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΦΙΞΕΙΣ 2016 Ηράκλειο Χανιά Ιανoυάριος Herakleion Chania Φεβρουάριος 0 2,258 Μάρτιος 185 2,213 Απρίλιος 10,225 9,548 Μάιος 120,125 53,909 Ιούνιος 343,439 132,349 Ιούλιος 456,060 169,017 Αύγουστος 608,722 223,817 Σεπτέμβριος 604,849 190,922 Οκτώβριος 479,450 168,259 Νοέμβριος 258,064 91,012 Δεκέμβριος 3,028 3,310 Σύνολο 1,007 2,258 2,885,154 1,048,872 πηγή Sete.gr Λιμάνια - Αφίξεις Όσο αφορά τον τομέα της κρουαζιέρας, το 2016 έκλεισε εντυπωσιακά για τα Χανιά καθώς πραγματοποιήθηκαν σχεδόν 100 αφίξεις κρουαζιερόπλοιων στα δύο λιμάνια του νομού (λιμάνι Σούδας και ενετικό λιμάνι). Μάλιστα για πρώτη φορά τα Χανιά

21 βρίσκονται στην 8 η θέση με τους δημοφιλέστερους προορισμούς κρουαζιέρας στην Ελλάδα ενώ οι αφίξεις περισσοτέρων από 153.000 επιβατών με κρουαζιερόπλοια το 2016 αποτελούν ρεκόρ για τα Χανιά. Όσο αφορά την υπόλοιπη Κρήτη το 2016 έδεσαν 165 πλοία που μετέφεραν 238.780 επιβάτες. Στον Άγιο Νικόλαο έδεσαν 49 πλοία που μετέφεραν 26.560 επιβάτες και στο Ρέθυμνο πραγματοποιήθηκαν 3 αφίξεις κρουαζιερόπλοιων που μετέφεραν 400 επιβάτες. Επενδύσεις Παρουσιάζεται έντονο ενδιαφέρον από ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια και διεθνή σήματα (brands), αλλά και εγχώριους και διεθνείς εξειδικευμένους διαχειριστές, προκειμένου για την είσοδό τους στην ελληνική αγορά, τη βελτίωση των υποδομών και την προσέλκυση περισσότερων τουριστών και υψηλού εισοδηματικού προφίλ. Το επενδυτικό ενδιαφέρον αφορά κυρίως υφιστάμενες τουριστικές μονάδες μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους, μεγάλες παραθαλάσσιες εκτάσεις, καθώς και μικρά ιδιωτικά νησιά. Όσον αφορά την Κρήτη, το μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον αφορά κυρίως μεγάλες παραθαλάσσιες εκτάσεις στην περιοχή του Λασιθίου και Ηρακλείου, ενώ την τελευταία 2ετία υπάρχει έντονο ενδιαφέρον και για μπουτίκ ξενοδοχεία στο Ενετικό Λιμάνι των Χανίων. Μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2016 λειτούργησε το ξενοδοχείο Olive Green Hotel στο κέντρο της πόλης του Ηρακλείου. Πρόκειται για κτίριο της δεκαετίας του 60 το οποίο ανακατασκευάστηκε από τον όμιλο ξενοδοχείων Καραταράκη στο πρώτο eco and smart ξενοδοχείο στην Κρήτη, 100% φιλικό προς το περιβάλλον. Το ξενοδοχείο έχει δυναμικότητα 48 δωμάτια με το μεγαλύτερο μέρος των ενεργειακών απαιτήσεων να καλύπτονται εκ των έσω με ηλιακά πάνελ και άλλα καινοτόμα στοιχεία. Olive green hotel Ηράκλειο

22 Παράλληλα έχει ξεκινήσει η υλοποίηση της νέας ξενοδοχειακής μονάδας κατηγορίας 5* και δυναμικότητας 240 κλινών του ομίλου Καράντζη, στην περιοχή της Χερσονήσου Ηρακλείου. Η μονάδα κατασκευάζεται σε παραθαλάσσια έκταση 32 στρεμμάτων. Η επένδυση η οποία έχει υπαχθεί στον Επενδυτικό Νόμο είναι συνολικού ύψους 14,55 εκατομμύρια ευρώ με ποσοστό ενίσχυσης 30%. Συγχρόνως, η θυγατρική εταιρεία του ομίλου Στέλλα Πόλαρις Κρέτα σχεδιάζει την κατασκευή νέας ξενοδοχειακής μονάδας κατηγορίας 5* και δυναμικότητας 597 κλινών στην περιοχή Άγιος Ιωάννης στην Ιεράπετρα, επένδυση για την οποία έχει εκδοθεί ήδη η αντίστοιχη οικοδομική άδεια. Στα πλαίσια των επενδυτικών προτάσεων πουαφορούν την περιφερειακή ενότητα Λασιθίου, εντάσσεται αυτή της κοινοπραξίας MIRUM HEALLAS. Πρόκειται για επένδυση προϋπολογισμού 400 εκατομμυρίων ευρώ η οποία περιλαμβάνει το σχέδιο Elounda Hills στον Άγιο Νικόλαο και προβλέπει την δημιουργία κατοικιών, ξενοδοχείων και άλλων υποδομών. Ήδη η σχετική απόφαση για την ένταξη της πρότασης στο fast track δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ (3083Β /27.9.2016). Το 2016 προστέθηκαν στα Χανιά δύο επενδύσεις κλίμακας στην κατηγορία των luxury resorts. Πρόκειται για το Domes Noruz Chania Autograph Collection που έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα στη Δυτική Κρήτη καθώς ήδη από τον Ιούλιο προσφέρει μοναδικές υπηρεσίες, έχοντας εμπορική συνεργασία με τον όμιλο Mariott. To έτερο είναι το Anemos Luxury Grant Resort στην παραλία της Γεωργιούπολης, πάλι στην κατηγορία των πέντε αστέρων. Η μονάδα διαθέτει 240 δωμάτια, σουίτες, οικογενειακά δωμάτια και μεζονέτες, 4 κοινόχρηστες πισίνες εκ των οποίων η μία θερμαινόμενη, 60 ιδιωτικές πισίνες, 3 εστιατόρια, 4 μπαρ, αίθουσες συνεδριάσεων και spa. Ταυτόχρονα ήδη στη βόρεια ακτή των Χανίων στον Σκουτελώνα ξεκίνησε ο όμιλος Μαθιουλάκη επένδυση σε νέο πεντάστερο ξενοδοχείο δυναμικότητας 300 περίπου δωματίων, ενώ στην περιοχή αναμένεται να προστεθεί άλλο ένα resort με τη μισή δυναμικότητα αλλά αντίστοιχής κατηγορίας.

23 Anemos Luxury Grand Resort, Γεωργιούπολη, Χανιά

24 ΕΛΛΑΔΑ Αθήνα Λεωφ. Βουλιαγμένης 15, 116 36 Τηλ: +30 210 7 567 567 Fax: +30 210 7 567 267 office@danos.gr Θεσσαλονίκη Ίωνος Δραγούμη 4, 546 24 Τηλ: +30 2310 244962 Fax : +30 2310 224781 info.thes@danos.gr Χανιά Ηρώων Πολυτεχνείου 3, 731 33 Τηλ.: +30 28210 50900 Fax: +30 28210 59700 info.crete@danos-melakis.gr Ηράκλειο Δουκός Μποφώρ 7, 712 02 Τηλ.: +30 2810 282822 Fax: + 30 2810 282822 info.crete@danos-melakis.gr www.danos.gr ΚΥΠΡΟΣ Λευκωσία Ι. Χατζηιωσήφ 35, 2027 Στρόβολος Τηλ: +357 22317031 Fax: +357 22317011 sales@danos.com.cy Λεμεσός Γλάδστωνος 69, 3040 Ακρόπολη, Κέντρο, Κατάστημα 10 Τηλ: +357 25343934 Fax: +357 25343933 limassoldanos@danos.com.cy www.danos.com.cy SERBIA Belgrade 3 Spanskih Βoraca Str. 11070 New Belgrade Tel.: +381 11 2600 603 Fax: +381 11 2601 571 office@danos.rs www.danos.rs ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Η έκθεση αυτή δημοσιεύεται μόνο για γενικές πληροφορίες. Παρά το γεγονός ότι έχουν χρησιμοποιηθεί υψηλά πρότυπα για την άντληση των πληροφοριών, την ανάλυση, την προβολή και τις προβλέψεις που παρουσιάζονται στην παρούσα έκθεση, καμία νομική ευθύνη δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη ΔΑΝΟΣ ή την BNP PARIBAS Real Estate, για οποιαδήποτε απώλεια ή ζημία που ενδέχεται να προκύψει από το περιεχόμενο του παρόντος εγγράφου. Τυχόν αναπαραγωγή ολόκληρου ή τμήματος του εγγράφου μπορεί να επιτραπεί μόνο με την σχετική αναφορά στην έρευνα της ΔΑΝΟΣ. www.danos.gr www.realestate.bnpparibas.com