24 Μαΐου 2013 ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Γενικών Λυκείων ΘΕΜΑ Α ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ A1. α. Οι Εκλεκτικοί ήταν μια ετερόκλητη παράταξη εξεχόντων πολιτικών, λογίων και αξιωματικών, με μετριοπαθείς θέσεις, η οποία προσπαθούσε να μεσολαβεί μεταξύ των άλλων παρατάξεων και να υποστηρίζει σταθερές κυβερνήσεις. β. Πολιτοφυλακή: Πρόκειται για το ένοπλο σώμα του στρατού, το οποίο αποτελούσαν ξένοι αξιωματικοί στην Κρήτη. Την απομάκρυνσή τους και την αντικατάστασή τους από Έλληνες αξιωματικούς είχε προτείνει ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως μια σταδιακή κατάκτηση για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Τελικά, προβλέφθηκε η ίδρυση κρητικής πολιτοφυλακής από Έλληνες αξιωματικούς, αφού πρώτα παραιτήθηκαν από τον ελληνικό στρατό, ύστερα από τις μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν της Συμφωνίας των Μουρνιών στην Κυδωνία. Για πρώτη φορά οργανώθηκε, αυτός ο ελληνικός στρατός του νησιού το 1907, κατά την διάρκεια της αρμοστείας του Αλέξανδρου Ζαΐμη και εξελίχθηκε σε αξιόλογη δύναμη, όπως φάνηκε από τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913. γ. Κοινωνιολογική Εταιρεία: Ήταν η σοβαρότερη από τις αριστερές ομάδες, η οποία ξεκίνησε από μερικούς διανοούμενους ως αριστερός μεταρρυθμιστικός σύνδεσμος, με στόχο να προπαγανδίσει τις πολιτικές του θέσεις και στη συνέχεια να ιδρύσει κόμμα. Επιζητούσε για όλα τα μέλη της κοινωνίας ισότητα ευκαιριών, κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και διανομή των αγαθών ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός πράγμα που θα 1
μπορούσε να υλοποιηθεί με τη σταδιακή αναμόρφωση της οικονομίας και τη συνταγματική μεταβολή. Επιπροσθέτως μπορεί να λεχθεί ότι στις εκλογές του Αυγούστου του 1910, σε κάποιες εκλογικές περιφέρειες, έθεσαν υποψηφιότητα σοσιαλιστές και για πρώτη φορά εμφανίστηκε η σοσιαλδημοκρατική «Κοινωνιολογική Εταιρεία». A2. α. Κωνσταντίνος Φούμης 4. Υπουργός «Προσωρινής Κυβέρνησης Κρήτης» β. Αλέξανδρος Κουμουνδούρος - γ. Ιωάννης Κωλέττης 1. Αρχηγός του Γαλλικού Κόμματος δ. Γερμανός Καραβαγγέλης 5. Μητροπολίτης Αμασείας ε. Δημήτριος Βούλγαρης 3. Αρχηγός Πεδινών στ. Επαμεινώνδας Δεληγιώργης - ζ. Κωνσταντίνος Κανάρης 2. Αρχηγός Ορεινών ΘΕΜΑ B B1. Σχολικό βιβλίο σελ. 85: «Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 ζητώντας φορολογικές ελαφρύνσεις και περιορισμό της γραφειοκρατίας. Μπορεί να συμπληρωθεί και το χωρίο «Το 1909 συντελείται μια τομή στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας γενικότερα και των πολιτικών κομμάτων ειδικότερα, το κίνημα στο Γουδί, που εκδηλώθηκε στις 15 Αυγούστου 1909 από το Στρατιωτικό Σύνδεσμο.» B2. Σχολικό βιβλίο σελ. 250: «Στην Ευρώπη πρωτεργάτης του αγώνα ήταν ο Κ. Κωνσταντινίδης. ζήτησε επίσημα την υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης.» 2
ΟΜΑ Α ΕΥΤΕΡΗ Γ1. Αξιοποίηση ιστορικών γνώσεων σχολικού βιβλίου, σελ. 207 και 208. Πρόλογος: Αναφορά στο θέμα του κειμένου. Ο συντάκτης του πρώτου κειμένου παρουσιάζει την άποψη του πρίγκιπα Γεωργίου στον τρόπο διοίκησης της Κρητικής Πολιτείας από τον ίδιο και τις αντιδράσεις που αυτή προκάλεσε, παρουσιάζοντας την στιχομυθία του πρίγκιπα με τον Κρητικό Ιωάννη Σφακιανάκη. Μεταβατική παράγραφος: Σχολικό βιβλίο: σελ.207-208: Τα δεκαέξι μέλη της Κρητικής Πολιτείας εκπόνησαν το σχέδιο του κρητικού συντάγματος, για την ψήφιση του οποίου προκηρύχθηκαν εκλογές και την ανάδειξη των αρμόδιων πληρεξουσίων. Η Κρητική Βουλή, η οποία αναδείχθηκε από τις εκλογές άρχισε τις εργασίες για την ψήφιση του κρητικού συντάγματος στις 8 Φεβρουαρίου του 1899. Το Κρητικό σύνταγμα ήταν κατά τα πρότυπα του ισχύοντος ελληνικού». «Όπως είναι γνωστό, το θετικό και αισιόδοξο κλίμα των δύο πρώτων ετών της λειτουργίας του νέου καθεστώτος (ύπατης αρμοστείας) δεσποτική συμπεριφορά (σελ. 208). Ο συντηρητικός χαρακτήρας του συντάγματος βασίζεται, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Μακράκη στην άποψη της Κρητικής πολιτείας ότι μια ενισχυμένη εκτελεστική εξουσία, χωρίς κοινοβουλευτικούς περιορισμούς θα συνέβαλε στην μακροπρόθεσμη επίλυση του κρητικού ζητήματος και της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Απόδειξη της δεσποτικής συμπεριφοράς του Ύπατου Αρμοστή αποτελεί η μαρτυρία του Άγγλου Esmé Howard, η οποία παρουσιάζεται στο κείμενο και σύμφωνα με την οποία ο πρίγκιπας Γεώργιος του είχε αναφέρει ότι αντιπαθούσε 3
το συνταγματικό πολίτευμα της Κρητικής Πολιτείας. Επίσης, είχε υποστηρίξει ότι σκόπευε να κυβερνήσει την Κρήτη σαν πολεμικό πλοίο, επειδή ήταν ναυτικός χρησιμοποιώντας την πειθαρχία και αδιαφορώντας για την θέληση και τις εντολές των Μεγάλων Δυνάμεων. Επιπλέον, ένα ακόμη γνωστό πρόβλημα που προέκυψε ήταν η ασάφεια στον ακριβή καθορισμό των αρμοδιοτήτων την ψυχολογία των Κρητών (σελ. 208). Χαρακτηριστική είναι η στάση του Ιωάννη Σφακιανάκη, όπως αυτή παρουσιάζεται στο κείμενο. Ο Κρητικός πολιτικός είχε προφασιστεί προβλήματα υγείας, ώστε να αποχωρήσει από την διακυβέρνηση της Κρήτης, διότι θεωρούσε ανίκανο τον Ύπατο Αρμοστή να διοικήσει εποικοδομητικά της Κρήτη. Αποκαλυπτική είναι η στιχομυθία του Κρητικού Ιωάννη Σφακιανάκη με τον Ύπατο Αρμοστή, όπως χαρακτηριστικά την παραθέτει ο συντάκτης του κειμένου με την επιφύλαξη του για την πλήρη αλήθεια αυτής, αλλά ενδεικτικής του κλίματος που επικρατούσε. Ο Ύπατος Αρμοστής είχε δηλώσει ότι θα κυβερνήσει την Κρήτη ως Μέγας Πέτρος και ο Ιωάννης Σφακιανάκης του είχε απαντήσει να παραδώσει στους Κρητικούς τα «θύματα» αυτής της διακυβέρνησης. Επίλογος: Ο συντηρητικός χαρακτήρας του κρητικού συντάγματος και η δεσποτική συμπεριφορά του Ύπατου Αρμοστή είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η Ηνωμένη Αντιπολίτευσις με την διαφοροποίηση του Βενιζέλου και των ανδρών του, οι οποίοι με την προκήρυξη που δημοσίευσαν ζητούσαν την μεταβολή του κρητικού συντάγματος. Αναπόφευκτα τα παραπάνω προβλήματα οδήγησαν στην όξυνση των πολιτικών παθών και στην επανάσταση του Θερίσου. 4
1. Το κείμενο του σχολικού βιβλίου που σχετίζεται με το πρώτο ζητούμενο βρίσκεται στη σελίδα 158: «Η αστική στέγαση ξεκίνησε δάνεια σε προσφυγικές οικογένειες για τη στέγασή τους.» Για το δεύτερο ζητούμενο χρησιμοποιούμε το κείμενο της σελίδας 159: «Υπήρχαν βέβαια και οι εύποροι πρόσφυγες επρόκειτο να ζήσουν για πολλά χρόνια.» Ενδεικτική Απάντηση: α) Όπως είναι γνωστό η αστική στέγαση ξεκίνησε από την Αθήνα με τη δημιουργία τεσσάρων συνοικισμών: της Καισαριανής, του Βύρωνα, της Νέας Ιωνίας στην Αθήνα και της Κοκκινιάς στον Πειραιά (σελ. 158). Ειδικότερα, όσον αφορά την Καισαριανή, σύμφωνα με το πρώτο κείμενο, οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων χαρακτηρίζονται από άθλιες έως αβίωτες. Ο συντάκτης του κειμένου με ιδιαίτερα ειρωνικό ύφος αναφέρει ότι μοναδική λύτρωση των προσφύγων αποτελούσε ο καθαρός αέρας. Για τη στέγαση των αστών προσφύγων υιοθετήθηκε η δημιουργία συνοικισμών με επέκταση των πόλεων στις οποίες αυτοί ήταν προσωρινά εγκατεστημένοι. για να κατασκευάσουν οι ίδιοι τα σπίτια τους (σελ. 158). Επιβεβαιώνεται στο πρώτο κείμενο ότι οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σε σκηνές, όπου παρέμειναν για αρκετό χρονικό διάστημα. Το κράτος κατασκεύασε 500 ξύλινα παραπήγματα και 1000 πλινθόκτιστα δωμάτια, ενώ η ΕΑΠ οικοδόμησε 350 σπίτια με 3 ή 4 κατοικίες διαφόρων τύπων. Είναι γνωστό ότι η οικοδόμηση των συνοικισμών χώροι πρασίνου κ.ά.) (σελ. 158). Σύμφωνα με τις πληροφορίες του πρώτου κειμένου οι άνθρωποι που διέμεναν στα παραπήγματα αντιμετώπιζαν αντιμετώπιζαν άθλιες συνθήκες διαβίωσης, και μάλιστα αναγκάζονταν να ζουν σε ένα ξύλινο μικρό σπίτι δύο οικογένειες. Ως προς τις υποδομές, η ύδρευση γινόταν με βυτία του δήμου και υδροπώλες που αναπλήρωναν τις ελλείψεις, ενώ ακαθαρσίες, τα σκουπίδια, τα υπολείμματα της ταπητουργίας επιβάρυναν 5
την κατάσταση και τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο πρώτο κείμενο. Παρά την ομοιομορφία στέγασή τους (σελ. 159). β) Είναι γνωστό ότι η αστική στέγαση των προσφύγων διαφοροποιήθηκε για τους εύπορους πρόσφυγες και ήταν σε θέση να ξεφύγουν από την λύση της πρόχειρης κατασκευής, όπως χαρακτηριστικά από τον συντάκτη του δεύτερου κειμένου. Οι εύποροι πρόσφυγες, είναι γνωστό ότι είχαν την οικονομική δυνατότητα να φροντίσουν μόνοι τους για τη στέγασή τους. Αυτοί στην αρχή ήταν σε θέση να νοικιάσουν ή να αγοράσουν κατοικίες μέσα στις πόλεις και έτσι να αναμειχθούν με τους γηγενείς. Αργότερα ανέλαβαν οι ίδιοι και η Καλλίπολη στον Πειραιά (σελ. 159). Αυτό επιβεβαιώνεται από το δοθέν κείμενο, στο οποίο αναφέρεται ότι οι εύποροι αναλάμβαναν οι ίδιοι την οικοδόμηση των κατοικιών τους, με την παροχή οικοπέδων και δανείων από το κράτος, το οποίο καλούνταν να φέρει εις πέρας και τα έργα υποδομής. Περιοχές εγκατάστασης εύπορων προσφύγων ήταν η Νέα Σμύρνη, η Καλλίπολη και η Νέα Καλλικράτεια. Συγκεκριμένα στο κείμενο αναφέρεται ότι στην περιοχή της Νέας Σμύρνης κατοικούσαν Σμυρναίοι πρόσφυγες από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, οι οποίοι κατάφεραν να οργανωθούν και να πετύχουν την απαλλοτρίωση περιοχής ανατολικά της Λεωφόρου Συγγρού. Είναι γνωστό ότι στο αντίθετο άκρο βρίσκονταν οι άποροι πρόσφυγες... επρόκειτο να ζήσουν για πολλά χρόνια (σελ. 159). Μάλιστα, σύμφωνα με τις πληροφορίες του τρίτου κειμένου, έξω από τη Θεσσαλονίκη δημιουργήθηκε ένα ολόκληρο χωριό από μικρά τενεκεδόσπιτα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο συντάκτης του κειμένου, στα οποία διέμεναν πάνω από 2000 άτομα. Αυτές οι καλύβες, εξαιτίας της κακής κατασκευής τους, δεν προστάτευαν τους κατοίκους τους ούτε από την υγρασία ούτε από το κρύο το χειμώνα ή από τον καύσωνα το καλοκαίρι. Χαρακτηριστικά, ο συντάκτης του τρίτου κειμένου σχολιάζει ότι η άθλια αυτή στέγαση των προσφύγων αντιπροσώπευε την κατώτατη βαθμίδα της πολιτισμένης ζωής. 6
Επίλογος: Η αποκατάσταση και η αφομοίωση των προσφύγων στην Ελλάδα παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες που είχε να αντιμετωπίσει το κράτος αποτέλεσε το σημαντικότερο επίτευγμα του νέου ελληνικού κράτους. Η διεθνής υπόσταση της Ε.Α.Π., η οποία είχε αναλάβει την στέγαση των προσφύγων και η συνακόλουθα αποστασιοποιημένη στάση της από την εσωτερική κατάσταση της χώρας συντέλεσε στο να αντιμετωπίσει όσο πιο αποτελεσματικά γινόταν τον δύσκολο έργο της στέγασης των προσφύγων. Ωστόσο, το παράπονο των προσφύγων δεν εξέλειψε ποτέ από τους πρόσφυγες. 7