«Κοινωνικό Κράτοσ: Οι μεταρρυκμίςεισ που δεν ζγιναν και θ κρίςθ»

Παράρτθμα «Κοινωνικό Κράτοσ: Οι μεταρρυκμίςεισ που δεν ζγιναν και θ κρίςθ» Ημερίδα Σραπζηθσ τθσ Ελλάδοσ 13 Μαϊου 211 Αντιγόνθ Λυμπεράκθ και Πλάτων Σινιοσ ΜΕΡΟ Α: Η εμβζλεια του άτυπου κοινωνικοφ κράτουσ και ο ρόλοσ του ωσ «εφεδρεία» ςτθν Ελλάδα και τθν Ευρϊπθ Πίνακασ 1: Σο μζγεκοσ και θ εμβζλεια του άτυπου κοινωνικοφ κράτουσ ςτθν Ελλάδα και τθν Ευρϊπθ, άτομα 5-74+ SHARE WAVE 2 Ελλάδα Άλλεσ χϊρεσ Άτομα θλικίασ 5-74 ανάγκεσ* φνολο ανάγκεσ* φνολο % ςυνόλου 25, # 265 3,2 #23984 Α. Διευκετιςεισ κατοικίασ υγκατοίκθςθ με άλλθ γενιά 65, 53,5 45,5 36,4 το ίδιο κτίριο 4,3 12,9 7,5 7,7 υγκατοίκθςθ ι ςτο ίδιο κτίριο 69,3 66,4 53, 44,1 Β. Διαςτάςεισ άτυπθσ βοικειασ που ελιφκθ από άλλα νοικοκυριά Λιψθ άτυπθσ προςωπικισ φροντίδασ: Κακθμερινά ι εβδομαδιαία 3,6 1,9 2,7 1,4 Λιψθ άτυπθσ φροντίδασ ι βοικειασ: Κακθμερινά ι εβδομαδιαία 8,2 5,9 8,1 5,7 Λιψθ χρθματικϊν μεταβιβάςεων >25 14,1 9, 7,6 6,6 Απόκτθςθ κατοικίασ με βοικεια από τθν οικογζνεια / ι ωσ κλθρονομιά 27,4 24,7 13,1 13,5 Γ. υγκεντρωτικά % με >=1 από τα Β 4,6 34,1 25,7 23,4 % με >=2 από τα Β 1,3 5,9 5,2 3,5 % με ςυγκατοίκθςθ / ίδιο κτίριο ι >=1 78,1 73,8 59,7 51,7 % με ςυγκατοίκθςθ / ίδιο κτίριο και >=1 23,5 18,6 12,1 1,2 Δ. Περιουςία % με δικό τουσ ςπίτι 85, 87,4 62,1 71,9 εκ των οποίων και με άλλθ ακίνθτθ περιουςία (%) 44,8 45,2 12, 19,3 1

θμείωςθ: * ανάγκεσ = Άνεργοσ-θ/ χωρίσ ςφνταξθ ι με >1 ΑDL ι ςτο φτωχότερο 2% με βάςθ το ειςόδθμα. Πθγι: SHARE Wave 2 Πίνακασ 2: Σο μζγεκοσ και θ εμβζλεια του άτυπου κοινωνικοφ κράτουσ ςτθν Ελλάδα και τθν Ευρϊπθ, άτομα 75+ SHARE WAVE 2 Ελλάδα Άλλεσ χϊρεσ Άτομα θλικίασ 75+ ανάγκεσ* φνολο ανάγκεσ* φνολο % ςυνόλου 34, # 638 43, #653 Α. Διευκετιςεισ κατοικίασ υγκατοίκθςθ με άλλθ γενιά 13,2 11,6 22,8 16,1 το ίδιο κτίριο 23,1 28,5 14,3 14,3 υγκατοίκθςθ ι ςτο ίδιο κτίριο 36,3 4,1 37,1 3,4 Β. Διαςτάςεισ άτυπθσ βοικειασ που ελιφκθ από άλλα νοικοκυριά Λιψθ άτυπθσ προςωπικισ φροντίδασ: Κακθμερινά ι εβδομαδιαία 28,1 12,3 15,4 7,7 Λιψθ άτυπθσ φροντίδασ ι βοικειασ: Κακθμερινά ι εβδομαδιαία 42,2 27,9 32,8 22,9 Λιψθ χρθματικϊν μεταβιβάςεων >25 23,2 17,6 4,1 4, Απόκτθςθ κατοικίασ με βοικεια από τθν οικογζνεια / ι ωσ κλθρονομιά 28,6 26,7 14,1 14,2 Γ. υγκεντρωτικά % με >=1 από τα Β 68,5 55,5 43,1 35,7 % με >=2 από τα Β 39,7 22,5 19,6 11,1 % με ςυγκατοίκθςθ / ίδιο κτίριο ι >=1 77,2 71,4 6,1 51,5 % με ςυγκατοίκθςθ / ίδιο κτίριο και >=1 24,1 2,3 14, 1,2 Δ. Περιουςία % με δικό τουσ ςπίτι 76,6 82, 58,6 62,9 εκ των οποίων και με άλλθ ακίνθτθ περιουςία (%) 26,2 3,2 8,7 12,1 θμείωςθ: * ανάγκεσ = Άνεργοσ-θ/ χωρίσ ςφνταξθ ι με >1 ΑDL ι ςτο φτωχότερο 2% με βάςθ το ειςόδθμα. Πθγι: SHARE Wave 2 χολιαςμόσ: ςτθν Ελλάδα και ςτθν Ευρϊπθ θ παρουςία αναγκϊν (αδυναμία αυτοεξυπθρζτθςθ, φτϊχεια, ανεργία) οδθγεί ςε μεγαλφτερθ εκδιλωςθ αλλθλεγγφθσ. τθν Ελλάδα όμωσ είναι μεγαλφτερθ. τθν Ελλάδα τα φαινόμενα εκδθλϊνονται εντονότερα (δθλαδι πιο ςυχνι φροντίδα κλπ). 2

θμαντικι είναι και θ λιψθ χρθματικισ βοικειασ (ςτθν Ελλάδα 23% των πολφ θλικιωμζνων, ζναντι μόλισ 4% ςε άλλεσ χϊρεσ). θμαντικό ςτοιχείο θ ιδιοκτθςία κατοικίασ (ι δεφτερθσ κατοικίασ ςτο χωριό) δείχνει τισ δυνατότθτεσ κοινωνικϊν εφεδρειϊν. Διάγραμμα 1: Σο μζγεκοσ του άτυπου κοινωνικοφ κράτουσ, άτομα 5-74 8 6 4 2 % με >=2 διαςτάςεισ άτυπθσ βοικειασ % με >=1 διαςτάςεισ άτυπθσ βοικειασ % με ςυγκατοίκθςθ / ίδιο κτίριο ι >=1 78,1 73,8 59,7 51,7 4,6 34,1 25,7 23,4 1,3 5,9 5,2 3,5 ανάγκεσ φνολο ανάγκεσ φνολο 77,2 68,5 39,7 ανάγκεσ 71,4 55,5 6,1 43,1 51,5 35,7 22,5 19,6 11,1 φνολο ανάγκεσ φνολο Ελλάδα Άλλεσ χϊρεσ Ελλάδα Άλλεσ χϊρεσ Άτομα 5-74 Άτομα 75+ θμειϊςεισ: ανάγκεσ = Άνεργοσ-θ/ χωρίσ ςφνταξθ ι με >1 ΑDL ι ςτο φτωχότερο 2% με βάςθ το ειςόδθμα. Διαςτάςεισ άτυπθσ φροντίδασ: 1) Λιψθ άτυπθσ προςωπικισ φροντίδασ (κακθμερινά ι εβδομαδιαία), 2) Λιψθ άτυπθσ φροντίδασ ι βοικειασ (Κακθμερινά ι εβδομαδιαία), 3) Λιψθ χρθματικϊν μεταβιβάςεων >25, 4) Απόκτθςθ κατοικίασ με βοικεια από τθν οικογζνεια / ι ωσ κλθρονομιά Πθγι: SHARE Wave 2 Διαγραμματικι περίλθψθ των πινάκων 1 και 2. 3

Πίνακασ 3: Απόψεισ για τθν ευκφνθ τθσ οικογζνειασ και του κράτουσ για τουσ θλικιωμζνουσ Η οικονομικι ενίςχυςθ των θλικιωμζνων είναι ευκφνθ: (κυρίωσ) Οικογζνειασ Οικογζνειασ και Κράτουσ (κυρίωσ) Κράτουσ Ελλάδα 8,8 32,5 58,7 Άλλεσ χϊρεσ 11,6 34,2 54,2 Η προςωπικι φροντίδα των θλικιωμζνων είναι ευκφνθ: Ελλάδα 52,9 34,5 12,6 Άλλεσ χϊρεσ 24,9 39,5 35,6 Πθγι: SHARE Wave 1 τθν Ελλάδα κεωρείται ότι αρμόδιο για οικονομικι ενίςχυςθ είναι το κράτοσ, αλλά για προςωπικι φροντίδα θ οικογζνεια. Διάγραμμα 2: Απόψεισ για τθν ευκφνθ τθσ οικογζνειασ και του κράτουσ για τουσ θλικιωμζνουσ 1 8 6 4 2 (κυρίωσ) Οικογζνειασ Οικογζνειασ και Κράτουσ (κυρίωσ) Κράτουσ 12,6 35,6 58,7 54,2 34,5 39,5 32,5 34,2 52,9 8,8 11,6 24,9 Ελλάδα Άλλεσ χϊρεσ Ελλάδα Άλλεσ χϊρεσ Η οικονομικι ενίςχυςθ των θλικιωμζνων είναι ευκφνθ: Η προςωπικι φροντίδα των θλικιωμζνων είναι ευκφνθ: Πθγι: SHARE Wave 1 4

Διάγραμμα 3: Λιψθ άτυπθ και αμειβόμενθσ προςωπικισ φροντίδασ, άτομα 75+ 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Λιψθ άτυπθσ προςωπικισ φροντίδασ: Κακθμερινά ι εβδομαδιαία Λιψθ αμειβόμενθσ φροντίδασ 38 Άτομα 75+ 34 34 32 23 2 19 18 15 1 8 8 9 9 4 4 2 1 2 1 12 13 1 7 8 1 SE DK NL DE BE FR CH AT IT ES GR PL CZ Πθγι: SHARE wave 2. Διάγραμμα 4: Η ςχζςθ άτυπθσ και και αμειβόμενθσ προςωπικισ φροντίδασ, άτομα 75+ 5

4 3 2 1 (%) ατόμων 75+ που ζλαβε αμειβόμενθ φροντίδα DK CH NL SE FR BE R 2 =,35 AT ES CZ IT DE 2 4 6 8 1 12 14 (%) ατόμων 75+ που ζλαβε άτυπθ φροντίδα, κακθμερινά ι εβδομαδιαίωσ Πθγι: SHARE wave 2. Οςο περιςςότερθ αμειβόμενθ φροντίδα, τόςο λιγότερθ άτυπθ. Όμωσ, αςαφζσ ποιο το αίτιο και ποιο το αιτιατό. PL GR Πίνακασ 4: υνδυαςμοί άτυπθσ και αμειβόμενθσ προςωπικισ φροντίδασ, άτομα 75+ SHARE 75+ Μόνο άτυπθ προςωπικι φροντίδα: Κακθμερινά ι εβδομαδιαία Άτυπθ & αμειβόμενθ φροντίδα Μόνο αμειβόμενθ φροντίδα Κακόλου φνολο Ελλάδα 1,4 1,9 4,8 82,8 1 Άλλεσ χϊρεσ 4,4 3,2 16,8 75,6 1 Πθγι : SHARE wave 2. Πίνακασ 5: Οικονομικι υποςτιριξθ ςε διαςτιματα εκτόσ εργαςίασ Πθγζσ ειςοδιματοσ ςε διαςτιματα εκτόσ εργαςίασ Οικονομικι υποςτιριξθ από ςφηυγο / ςφντροφο Οικονομικι υποςτιριξθ από τθν οικογζνεια και φίλουσ Επιδόματα ι παροχζσ από το κράτοσ SHARELIFE W3 Ελλάδα 56,4 45,6 5,8 Άλλεσ χϊρεσ 63,6 41,1 42,6 Πθγι : SHARELIFE wave 3. χόλιο: Σο ερωτθματολόγιο SHARELIFE απευκφνεται ςε άτομα που απάντθςαν ςτο πρϊτο ι ςτο δεφτερο κφμα του SHARE και ερωτά για το ςφνολο τθσ ηωισ του από τθν παιδικι θλικία ωσ ςιμερα. Η επεξεργαςία αυτι εξετάηει περιόδουσ τθσ ηωισ που δεν υπιρχε απαςχόλθςθ και ερωτά πϊσ καλφφκθκε αυτι οικονομικά. Η πλειοψθφία αναφζρει (βεβαίωσ) οικογζνεια. Εκκωφαντικι θ απουςία του Κράτουσ ςτθν Ελλάδα. Διάγραμμα 5: Λιψθ άτυπθσ προςωπικισ φροντίδασ, άτομα 75+ 6

16 14 12 1 Λιψθ άτυπθσ προςωπικισ φρονίδασ, άτομα 75+ χεδόν κακθμερινά Εβδομαδιαίωσ ι λιγότερο ςυχνά 14,5 1,9 1,8 9,7 9,7 11,9 9,9 8 6 4 2 4,3 4,6 3,5 9,7 7,3 8,2 2,3 3, 2,7 5,9 6,3 5,7 4,9,9,8 1,3 2,3 2,6,9 SE DK NL DE BE FR CH AT IT ES GR PL CZ Πθγι: SHARE wave 2. χόλιο: Ελλάδα και Πολωνία υπερζχουν παραςάγγασ. Μιπωσ εκτόσ τθσ διαφοράσ Boρρά/ Νότου πρζπει να ςκεφτοφμε και μια διάκριςθ Δφςθ/Ανατολι;; (Γερμανία παρουςία Ανατολικισ Γερμανίασ; Κλθρονομιά κακολικιςμοφ ςτθν Νότια;;) 7

Διάγραμμα 6: Κανάλια ειςροισ άτυπθσ προςωπικισ φροντίδασ, άτομα 75+ 1 8 6 Άτομα 75+: λιψθ προςωπικισ φροντίδασ από: Παιδιά Αδζρφια Άλλοι ςυγγενείσ Μθ-ςυγγενικά πρόςωπα 11, 7, 8,2 14,7 21,3 11,9 1,8 13,5 18,8 4 2 6,8 52,9 69,2 Πθγι: SHARE wave 2. IT & ES GR Όλεσ οι χϊρεσ χόλια: τθν Ελλάδα οι κφκλοι αλλθλεγγφθσ, ακόμθ και ςε ςχζςθ με Ιταλία και Ιςπανία είναι ευρφτεροι περιςςότερα αδζλφια και άλλοι ςυγγενείσ. Πρζπει να ςυνυπολογιςτεί ότι ςτθν Ελλάδα οι απόλυτοι αρικμοί είναι μεγαλφτεροι. Αρα οι διαφορζσ είναι ακόμθ μεγαλφτερεσ. 8

ΜΕΡΟ Β: ταβολι των κοινωνικϊν δεικτϊν ςτθν αγορά εργαςίασ Πίνακασ 6: ταβολι ςτο ποςοςτό ανεργίασ, ανά φφλο και θλικία (27q4 21q4) Χάςμα φφλου Άνδρεσ Γυναίκεσ (Γ-Α) (%) ανεργίασ 27Q4 21Q4 Διαφ. 27Q4 21Q4 Διαφ. 27Q4 21Q4 EU27 15-64 6,4 9,5 3,1 7,7 9,7 2, 1,3,2 15-24 14,7 2,8 6,1 15,1 2,3 5,2,4 -,5 25-49 5,4 8,5 3,1 7,1 9,2 2,1 1,7,7 5-64 5,1 7,2 2,1 5,7 6,7 1,,6 -,5 GR 15-64 5,3 11,7 6,4 12,4 18,1 5,7 7,1 6,4 15-24 16,6 31,9 15,3 3,2 43, 12,8 13,6 11,1 25-49 5,2 11,4 6,2 12,2 18,3 6,1 7, 6,9 5-64 2,4 7,6 5,2 5,7 8,9 3,2 3,3 1,3 Διάγραμμα 7: ταβολι ςτο ποςοςτό ανεργίασ (ςε ποςοςτιαίεσ μονάδεσ) 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Άνδρεσ ταβολι 21q4-27q4 Γυναίκεσ ταβολι 21q4-27q4 15,3 12,8 6,1 6,4 5,7 6,2 6,1 5,2 5,2 3,1 3,1 3,2 2, 2,1 2,1 1, 15-64 15-24 25-49 5-64 15-64 15-24 25-49 5-64 EU27 GR 9

Διάγραμμα 8: Ποςοςτό ανεργίασ, ανά φφλο και θλικία Άνδρεσ 27Q4 Άνδρεσ 21Q4 Γυναίκεσ 27Q4 Γυναίκεσ 21Q4 4 3 2 1 21 2 15 15 1 6 8 1 32 3 18 17 12 12 11 12 9 9 5 7 7 5 6 7 5 5 43 18 8 9 6 2 15-64 15-24 25-49 5-64 15-64 15-24 25-49 5-64 EU27 GR Διάγραμμα 9: φνκεςθ ποςοςτοφ ςυμμετοχισ, ανά φφλο και θλικία 1 8 6 4 2 (%) Απαςχόλθςθσ (%) Ανεργίασ 5,2 11,4 5,3 11,7 2,4 7,6 12,2 18,3 12,4 18,1 9,7 74,9 83,9 69,3 16,6 31,9 69,5 65,6 3,2 43, 5,7 8,9 62,8 61,7 48, 47,2 28,2 35,3 36,9 22,4 19,1 15,6 7q4 1q4 7q4 1q4 7q4 1q4 7q4 1q4 7q4 1q4 7q4 1q4 7q4 1q4 7q4 1q4 15-64 15-24 25-49 5-64 15-64 15-24 25-49 5-64 Άνδρεσ Γυναίκεσ 1

Διάγραμμα 1: Πρόςφατεσ τάςεισ τθσ ανεργίασ ςτθν Ελλάδα, ανά φφλο 4 Αρικμόσ ανζργων (ςε χιλιάδεσ) 377 35 323 3 265 335 25 2 15 197 264 Άνδρεσ Γυναίκεσ 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 29 21 Διάγραμμα 11: «Πρόςφατεσ τάςεισ» των ςυνεπειϊν τθσ ανεργίασ ςτθν Ελλάδα 75 6 45 3 15 25 29 25, 23, 13, 12,3 64, 64,9 (%) Φτϊχειασ, εντόσ και εκτός εργαςίασ, άτομα 18+ 28, 27,4 18,8 18,2 52,3 57,6 φνολο Απαςχ/μενοι-εσ Άνεργοι/εσ EU27 φνολο Απαςχολοφμενοι Άνεργοι/εσ Ελλάδα 11

Διάγραμμα 12: Ποςοςτό ατόμων 18-59 που διαμζνουν ςε νοικοκυριό που δεν εργάηεται κανζνα μζλοσ 12 1 8 6 4 2 (%) ατόμων 18-59 που διαμζνουν ςε νοικοκυριό που δεν εργάηεται κανζνα μζλοσ του 11,5 9,8 9,7 1,1 9,8 9,7 8,9 8,5 1996 2 25 29 1996 2 25 29 EU27 Ελλάδα 12