Κοινωνικι Δθμογραφία

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΧΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Κοινωνικι Δθμογραφία Ενότθτα 6 θ : Παράγοντεσ που διαμορφϊνουν τθ γενετιςια ςυμπεριφορά των ατόμων Όλγα Ιακωβίδου

2 Άδειεσ Χριςθσ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 2

3 Χρθματοδότθςθ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3

4 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΧΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Παράγοντεσ που διαμορφϊνουν τθ γενετιςια ςυμπεριφορά των ατόμων Μεταβλθτζσ που διαμορφϊνουν τθ γονιμότθτα και παράγοντεσ που κακορίηουν τθ διακφμανςθ τθσ γονιμότθτασ Κοινωνικι Δθμογραφία

5 Πρόβλεψθ τθσ μθδενικισ ι αρνθτικισ δθμογραφικισ ανάπτυξθσ 1950 ζωσ ςιμερα: Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμζνο Βαςίλειο, Ιταλία, ΗΠΑ Δφο φάςεισ αντίκετεσ ςε ό,τι αφορά τθ γεννθτικότθτα του πλθκυςμοφ τουσ Αιςκθτι αφξθςθ των γεννιςεων μζχρι το 1964 Απότομθ πτϊςθ μετά το 1964 Ικανι για μθδενικι αφξθςθ του πλθκυςμοφ 5

6 Πρϊτθ φάςθ (1) Μεταπολεμικι βελτίωςθ τθσ γεννθτικότθτασ (baby boom) Στακερά διαςτρωματωμζνθ κοινωνία με μειωμζνεσ ευκαιρίεσ για ανοδικι επαγγελματικι κινθτικότθτα Οικονομικό «καφμα» Αφξθςθ ειςοδθμάτων Αφξθςθ τθσ γεννθτικότθτασ Ωσ φυςικι δθμογραφικι προβολι ενόσ ςυγκεκριμζνου τφπου πολιτιςμοφ Κοινωνικι Δθμογραφία Τίτλοσ Μακιματοσ 6

7 Πρϊτθ φάςθ (2) Ιταλία: οι κάτοικοι ζγιναν πιο πλοφςιοι =>Μπόρεςαν «να αγοράςουν και περιςςότερα παιδιά» 1963: τελευταία χρονιά αφξθςθσ ειςοδθμάτων χωρίσ πλθκωριςμό Απόρριψθ ικανοποίθςθσ από τθν εργαςία Επιπτϊςεισ: Ανθςυχίεσ για το μζλλον των παιδιϊν, επιφυλακτικότθτα και ςε κζματα που αφοροφςαν τθν αναπαραγωγι Κοινωνικι Δθμογραφία Τίτλοσ Μακιματοσ 7

8 Δεφτερθ φάςθ (1964) Απότομθ πτϊςθ τθσ γονιμότθτασ Από το 1965 και μετά: Μζςθ μείωςθ τθσ τάξθσ του 0,3 ζωσ 1,0 παιδιϊν ανά γυναίκα Στισ χϊρεσ του Συμβουλίου τθσ Ευρϊπθσ το ποςοςτό ολικισ γονιμότθτασ ςιμερα είναι μικρότερο από 1,5 παιδιά ανά γυναίκα Κατώτατο όριο αναπαραγωγήσ: 2,1 παιδιά ανά γυναίκα Πρόβλθμα υπογεννθτικότθτασ 8

9 Δείκτθσ ολικισ γονιμότθτασ ςτθν Ελλάδα Ζτοσ Δείκτθσ , , , , , , , ,34 Πθγι: ΕΛΣΤΑΤ,

10 Που οφείλεται ςιμερα; Πολιτικι, οικονομικι και κοινωνικι κατάςταςθ που επικρατεί ςε κάκε χϊρα, οι οποίεσ κακορίηουν τθν αναπαραγωγικι ςυμπεριφορά του πλθκυςμοφ Διαφζρει από κοινωνία ςε κοινωνία, από εποχι ςε εποχι, από κατθγορία ςε κατθγορία πλθκυςμοφ 10

11 3 κατθγορίεσ μεταβλθτϊν που διαμορφϊνουν τθ γονιμότθτα Σχζςεων (Γενετιςια ςχζςθ) Σφλλθψθσ (Παράγοντεσ που επθρεάηουν τθν ζκκεςθ ςτθ ςφλλθψθ) Κφθςθσ (Παράγοντεσ που επθρεάηουν τθν κφθςθ και τον τοκετό) Παράγοντεσ που κακορίηουν τθ ςφναψθ και τθ λφςθ γενετιςιων ενϊςεων Παράγοντεσ που κακορίηουν τθν ζκκεςθ ςε γενετιςια ςχζςθ Γονιμότθτα ι ςτειρότθτα ηευγαριοφ Χριςθ ι μθ αντιςυλλθπτικϊν μεκόδων Εμβρυϊκι κνθςιμότθτα που οφείλεται ςε εκοφςιουσ ι ακοφςιουσ λόγουσ Devis & Blake (1956) 11

12 Γάμοσ και γζννθςθ παιδιϊν Ωςτόςο Ο γάμοσ εξακολουκεί να αποτελεί το πρϊτο βιμα για τθ δθμιουργία οικογζνειασ και κατά ςυνζπεια θ ςυχνότθτα και θ διάρκεια ενόσ γάμου, θ θλικία κατά τον πρϊτο γάμο επθρεάηουν τθ γεννθτικότθτα 12

13 Ηλικία γυναικϊν κατά τον πρϊτο γάμο και τθ γζννθςθ του πρϊτου παιδιοφ Ηλικία γάμου τθσ γυναίκασ Συλλιψεισ Γεννιςεισ 15 ζτθ 13,9 12, ,5 9,9 25 8,8 7,4 30 6,1 5,0 35 3,4 2, ,5 1,1 45 0,2 0, Πθγι: Πολφηοσ, Δθμογραφικι πρόκλθςθ. Υπογεννθτικότθτα και γιρανςθ ςτθν Ελλάδα. Ακινα: Εξάντασ 13

14 Αναλογία ςτείρων γυναικϊν ςε οριςμζνθ θλικία Ηλικία γυναίκασ % Ηλικία γυναίκασ % 20 ετϊν 3 38 ετϊν 23 25» » 7, » 8, » 12, » Πθγι: Πολφηοσ, Δθμογραφικι πρόκλθςθ. Υπογεννθτικότθτα και γιρανςθ ςτθν Ελλάδα. Ακινα: Εξάντασ 14

15 Παράγοντεσ που κακορίηουν τθ διακφμανςθ τθσ γονιμότθτασ Η θλικία κατά τον πρϊτο γάμο Η θλικία τθσ γυναίκασ κατά τθ γζννθςθ του πρϊτου παιδιοφ Ο τόποσ διαμονισ Το βιοτικό επίπεδο ςε ςυνδυαςμό με το ειςόδθμα Η μετανάςτευςθ Το μζγεκοσ και θ διάρκρωςθ τθσ οικογζνειασ Το μορφωτικό επίπεδο κυρίωσ των γυναικϊν Οι κρθςκευτικζσ πεποικιςεισ Η απαςχόλθςθ κυρίωσ των γυναικϊν Η πρόλθψθ των γεννιςεων και ο οικογενειακόσ προγραμματιςμόσ 15

16 Ο τόποσ διαμονισ Ζνασ από τουσ ςτακεροφσ παράγοντεσ που επθρεάηει τθ διακφμανςθ τθσ γονιμότθτασ Αντίςτροφθ ςχζςθ μεταξφ τθσ αναπαραγωγικισ ςυμπεριφοράσ και του μεγζκουσ του οικιςμοφ Γονιμότθτα ςτισ αγροτικζσ περιοχζσ: υψθλότερθ από αυτι των αςτικϊν περιοχϊν Η ςχζςθ του τόπου διαμονισ και τθσ διακφμανςθσ τθσ γεννθτικότθτασ δεν είναι αυτόματθ και δεδομζνθεξαρτάται από ποικίλεσ ςυγκυρίεσ 16

17 Η μετανάςτευςθ Προκαλεί μεταβολζσ ςτο μζγεκοσ του αναπαραγωγικοφ δυναμικοφ και ςτθν ιςορροπία μεταξφ των δφο φφλων Παράγοντεσ που διαμορφϊνουν αυτι τθν επίδραςθ: (α) ζκταςθ και ςφνκεςθ του μεταναςτευτικοφ ρεφματοσ (β) αναλογία των φφλων 1. Υιοκζτθςθ του αςτικοφ τρόπου ηωισ 2. Συνκικεσ διαβίωςθσ και εργαςίασ 3. Ανεπαρκισ κοινωνικι πολιτικι 4. Ταχφτθτα διάδοςθσ τθσ αντιςυλλθπτικισ νοοτροπίασ 17

18 Το βιοτικό επίπεδο και το φψοσ του ειςοδιματοσ του νοικοκυριοφ Κατά κανόνα, θ αφξθςθ του ειςοδιματοσ δεν ευνοεί τθ γονιμότθτα Τι ςυνζβθ με το baby boom; Μείωςθ τθσ γονιμότθτασ (καταρχιν ςτισ ανϊτερεσ κοινωνικζσ τάξεισ) Ιδιαίτερα πρϊιμθ θ εφαρμογι του ελζγχου των γεννιςεων από τισ ανϊτερεσ τάξεισ Η πτϊςθ τθσ γονιμότθτασ αντιςτοιχεί ςτθν άνοδο του κοινωνικοφ επιπζδου 18

19 Το μορφωτικό επίπεδο κυρίωσ των γυναικϊν Όςο υψθλότερο το μορφωτικό επίπεδο, τόςο χαμθλότερο το επίπεδο γονιμότθτασ Το μορφωτικό επίπεδο των γυναικϊν επθρεάηει πτωτικά τθ γονιμότθτα και όταν ακόμα άλλοι παράγοντεσ (π.χ. το αγροτικό περιβάλλον) επιδροφν αρνθτικά Όςο χαμθλότερο το μορφωτικό επίπεδο, τόςο παραδοςιακότεροσ και εντονότεροσ ο διαχωριςμόσ των ρόλων των δφο φφλων 19

20 Η απαςχόλθςθ-ανεργία (ιδιαίτερα των γυναικϊν) Η εξωοικογενειακι αμειβόμενθ γυναικεία απαςχόλθςθ υπιρχε ιδθ από τθν εποχι τθσ βιομθχανικισ επανάςταςθσ Το με αμοιβι εργαηόμενο ηευγάρι (couple de salaries) «Τα παιδιά με το κλειδί» Δθμόςιο (και όχι πλζον ιδιωτικό) το ηιτθμα τθσ φφλαξθσ παιδιϊν δθμιουργία παιδικϊν ςτακμϊν 20

21 Ο ζλεγχοσ των γεννιςεων (Οικογενειακόσ Προγραμματιςμόσ) Εφαρμογι προλθπτικϊν μζςων και μεκόδων Καταςταλτικζσ μζκοδοι 1913: Ζλεγχοσ των γεννιςεων 1938: Οικογενειακόσ προγραμματιςμόσ 21

22 Θρθςκευτικζσ πεποικιςεισ «Άμβλωςη ίςον φόνοσ» Η αποτελεςματικότθτα τθσ επιρροισ που αςκεί θ κρθςκεία δεν είναι οφτε τόςο άμεςθ, οφτε τόςο ζντονθ, διότι εξαρτάται από πολλοφσ παράγοντεσ 22

23 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΧΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Τζλοσ Ενότθτασ Επεξεργαςία: Μαρία Αλεμπάκθ Θεςςαλονίκθ, Φεβρουάριοσ 2014