Γράφει: Κωνσταντίνος Σπίγγος, Νευρολόγος Η πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ), γνωστότερη με την παλαιότερη ονομασία της «σκλήρυνση κατά πλάκας», είναι πάθηση που τη χαρακτηρίζει η απογύμνωση των νευρώνων του κεντρικού νευρικού συστήματος από τη μυελίνη, το λιπαρό μονωτικό περίβλημα τους. Ως αποτέλεσμα, εμφανίζονται πλάκες απομυελίνωσης σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Είναι μια χρόνια και αγνώστου αιτιολογίας πάθηση, μη μεταδοτική, σπανιότατα μόνο κληρονομική, η οποία δεν θεωρείται «ψυχοπάθεια», ούτε οφείλεται σε άγχος, αν και συχνά επιδεινώνεται εξ αιτίας του. Η έναρξη παρατηρείται σχετικά νωρίς, με συμπτώματα όπως διαταραχές της ισορροπίας, της όρασης, της ουροδόχου κύστης και της αισθητικότητας του δέρματος. Η συχνότητά της είναι μεγάλη και μπορεί να προσβάλει τον οποιοδήποτε. Αυτό, σε συνδυασμό με τη μικρή ηλικία έναρξης την καθιστά μάστιγα που πλήττει νέα και λειτουργικά άτομα. Το αίτιό της παραμένει γενικά σκοτεινό. Ο όρος «σκλήρυνση κατά πλάκας» πηγάζει από τη Γαλλική σχολή νευρολογίας (sclérose en plaques). Η επικράτηση της αγγλικής γλώσσας στην ιατρική βιβλιογραφία οδήγησε και στην αλλαγή του ονόματος, σε «πολλαπλή σκλήρυνση» (multiple sclerosis, η συντομευμένα MS). Ο περίφημος Γάλλος νευρολόγος Jean Martin Charcot είναι αυτός που περιέγραψε και παρουσίασε στο Παρίσι για πρώτη φορά την ΠΣ, το 1868. Ιστορική αναδρομή Ενώ ο όρος «σκλήρυνση κατά πλάκας» πηγάζει από τη γαλλική βιβλιογραφία του μέσου του 19ου αιώνα (Sclérose en Plaques), η νεότερη ονομασία της νόσου, όπως αυτή έχει καθιερωθεί μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο από την αμερικανική βιβλιογραφία, είναι «πολλαπλή σκλήρυνση» (Multiple Sclerosis: MS). Η βαρύτητα με την οποία είναι φορτισμένοι και οι δύο ελληνικοί όροι (η λέξη «σκλήρυνση» στις άλλες γλώσσες, σε αντίθεση με την ελληνική, χρησιμοποιείται μόνο στην ιατρική και δεν αποτελεί όρο της καθομιλουμένης) έχει καταστήσει συνήθη τη χρήση του όρου «απομυελίνωση». Αυτός απηχεί το μηχανισμό πρόκλησης των χαρακτηριστικών βλαβών της πάθησης, αλλά δεν είναι ειδικός, καθώς περιλαμβάνει και αρκετές άλλες νευρολογικές παθήσεις. Ο περίφημος Γάλλος νευρολόγος Jean Martin Charcot είναι αυτός που περιέγραψε και παρουσίασε στο Παρίσι για πρώτη φορά την ΠΣ, το 1868, ταξινομώντας και συσχετίζοντας 1 / 8
τις παλαιότερες εργαστηριακές και κλινικές σχετικές αναφορές. Λόγω της έλλειψης των σχετικών ντοκουμέντων, δεν είναι δυνατό να καθοριστεί με σαφήνεια ποτέ πρωτοεμφανίστηκε. Υπάρχουν μάλιστα και -αστήριχτες- θεωρίες που τη θεωρούν γενικά «νόσο του πολιτισμού», αποδίδοντάς την στα εμβόλια, σε τοξικούς παράγοντες κ.ά. Τουλάχιστον μέχρι και το Μεσαίωνα, δεν υπάρχουν στην ιατρική βιβλιογραφία αναφορές για νοσήματα που μοιάζουν με την ΠΣ και μόνο κατά τα τέλη του 13ου αιώνα αναγνωρίζεται η πρώτη αναφορά, σε δημόσιο έγγραφο της Ολλανδίας που αφορούσε στη ζωή και το θάνατο της μοναχής Lidwina Von Schiedam. Συνηθέστερα συμπτώματα Η ΠΣ συνήθως αρχικά εμφανίζεται με ένα μόνο σύμπτωμα, ανάλογα με τη θέση της προσβολής, όπως π.χ. μείωση της όρασης στον ένα οφθαλμό λόγω φλεγμονής του οπτικού νεύρου (οπτική νευρίτιδα), μούδιασμα, μυϊκή αδυναμία ή παράλυση ενός ή περισσότερων άκρων, διαταραχή της ισορροπίας, δυσχέρεια στη βάδιση, διπλωπία. Τα συμπτώματα κατά τα πρώτα χρόνια της πάθησης συνήθως υποχωρούν μέσα σε λίγες ημέρες ως εβδομάδες και η φάση αυτή χαρακτηρίζεται «ώση» της νόσου. Σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις όμως μπορεί να εγκαταλείπουν χρόνια ελλείμματα στη λειτουργία του νευρικού συστήματος που προοδευτικά αυξάνονται. Στην γρήγορη αποδρομή και βελτίωση παίζει σημαντικό ρόλο η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση έναρξη θεραπείας. Η σοβαρότητα ποικίλει Η ΠΣ εξελίσσεται προοδευτικά και με χρόνιο χαρακτήρα. Τα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται μπορεί να υποκρύπτουν οποιαδήποτε άλλη πάθηση του κεντρικού νευρικού συστήματος και απαιτούν άμεση παραπομπή σε νευρολόγο. Ωστόσο, τα ίδια τα συμπτώματα σπάνια είναι επικίνδυνα για τη ζωή. Σε μεγάλη μελέτη που έγινε στη Μ. Βρετανία φάνηκε ότι από το 1963 η μέση επιβίωση των πασχόντων ανεβαίνει σταθερά, έτσι ώστε ενώ το 1963 πέθαναν σε ηλικία μικρότερη των 59 ετών 536 ασθενείς και σε ηλικία μεγαλύτερη των 60 ετών 275 ασθενείς, το 1990 τα αντίστοιχα νούμερα ήταν 360 και 440. Στη μείωση αυτή συμβάλει η ανοσοτροποποιητική αγωγή. Ως προς το πώς θα εξελιχθεί η νόσος, κάποια χαρακτηριστικά θεωρούνται επιβαρυντικά, όπως το άρρεν φύλο, το μικρό χρονικό διάστημα μεταξύ της πρώτης και δεύτερης ώσης, η μεγαλύτερη ηλικία έναρξης, οι πολλές υποτροπές, η παρουσία πολλαπλών βλαβών στη μαγνητική τομογραφία και η προσβολή της κινητικότητας αμέσως κατά την έναρξη. Εάν δεν χορηγηθούν φάρμακα και η ΠΣ εξελιχθεί με «φυσικό τρόπο», υπάρχουν αδρά 7 μορφές εξέλιξης: με σοβαρές υποτροπές, αυξανόμενη ανικανότητα και πρόωρος θάνατος, που είναι και η σοβαρότερη μορφή, με πολλές μικρές ώσεις που προοδευτικά αυξάνονται σε 2 / 8
διάρκεια και σοβαρότητα, με διαρκή βραδεία εξέλιξη, υποτροπές και αυξανόμενη ανικανότητα ή με συνεχή βραδεία εξέλιξη χωρίς ώσεις. Σπανιότερα, υπάρχουν περιπτώσεις με αρχική πλήρη υποχώρηση της νόσου που ακολουθείται όμως από επιδείνωση πολλά έτη μετά ή με επαναλαμβανόμενες ώσεις των οποίων η συχνότητα και η σοβαρότητα προοδευτικά μειώνεται έτσι ώστε να μην εγκαταλείπονται σοβαρά ελλείμματα ή τέλος, με ελάχιστες υποτροπές και χωρίς καθόλου ελλείμματα (καλοήθης ΠΣ). Η τελευταία μορφή δυστυχώς αφορά μόνο τον 1 στους 7 περίπου ασθενείς. Πολλοί από αυτούς μάλιστα μπορεί να πάσχουν και να μη το μάθουν ποτέ, αν δεν προσέλθουν σε νευρολόγο που θα υποπτευθεί τη νόσο και θα τους υποβάλει σε μαγνητική τομογραφία. Γεωγραφικές «παραξενιές» της ΠΣ Η ΠΣ μπορεί να προσβάλει τον οποιοδήποτε, αλλά σύμφωνα με τις στατιστικές, παρουσιάζει διαφορές στην συχνότητά της, ανάλογα με 4 χαρακτηριστικά: το πρώτο αφορά την καταγωγή (εμφανίζεται συχνότερα σε γεννημένους σε εύκρατες κλιματικές ζώνες ενώ σπανίζει στους τροπικούς), το δεύτερο τη φυλή (στη λευκή φυλή έχει μεγαλύτερη συχνότητα), το τρίτο την κληρονομικότητα (τα συγγενικά πρόσωπα εμφανίζουν μεγαλύτερη πιθανότητα να προσβληθούν επίσης, ανάλογα μάλιστα με το βαθμό συγγένειας) και το τέταρτο το φύλο (οι γυναίκες προσβάλλονται συχνότερα, σε αναλογία περίπου 3:2, όπως συμβαίνει άλλωστε και σε όλες τις παθήσεις που έχουν αυτοάνοσο μηχανισμό). Αξίζει να αναφερθεί ότι αν κανείς αλλάξει τόπο κατοικίας πριν από την έναρξη της εφηβείας του, τείνει να αποκτήσει το βαθμό προδιάθεσης που χαρακτηρίζει το νέο τόπο διαμονής του. Έτσι, γεννάται η υπόθεση ότι για την ΠΣ ευθύνεται κάποια προδιάθεση σε συνδυασμό με έναν περιβαλλοντικό παράγοντα που μπορεί να δράσει μόνο κατά τη διάρκεια ενός κρίσιμου χρονικού παραθύρου, που λήγει στην εφηβική ηλικία. Στη χώρα μας υπάρχουν περιοχές που χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη συχνότητα περιστατικών σε σχέση με τη συνολική συχνότητα του ελλαδικού χώρου. Διαγνωστικός έλεγχος Η διάγνωση της ΠΣ βασίζεται περισσότερο στην κλινική εντύπωση του ειδικού και λιγότερο σε εξετάσεις. Από αυτές, καμία δεν μπορεί από μόνη της να βάλει τη σφραγίδα της νόσου, ωστόσο η μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (ή επιλεγμένων σημείων του νωτιαίου μυελού) αποτέλεσε θεαματική εξέλιξη στη διάγνωσή της. Η εξέταση αυτή είναι ευαίσθητη αλλά όχι και απόλυτα ειδική για την απεικόνιση των πλακών απομυελίνωσης, βοηθά όμως στον αποκλεισμό άλλων παθήσεων που μπορεί να έχουν κάποιες φορές παρόμοια συμπτώματα, όπως π.χ. μια στένωση του σπονδυλικού σωλήνα. Η κατανομή των βλαβών στον εγκέφαλο είναι επίσης χαρακτηριστική. Μετά από ένα πρώτο επεισόδιο απομυελίνωσης, η πιθανότητα 3 / 8
μετατροπής σε «κλινικά βέβαιη» ΠΣ είναι περίπου 20% εάν δεν ανιχνεύονται βλάβες στη μαγνητική τομογραφία και περίπου 90% εάν ανιχνεύονται περισσότερες από 10 βλάβες. Στα πλαίσια της αρχικής διερεύνησης επιβάλλεται να διενεργηθεί οσφυονωτιαία παρακέντηση και εξέταση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, εξετάσεις που απαιτούν εισαγωγή σε νοσοκομείο. Επίσης, οπωσδήποτε απαιτούνται κάποιες ρευματολογικές εξετάσεις αίματος, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί η εξέταση των οπτικών, ακουστικών και σωματοαισθητικών προκλητών δυναμικών. Ενδιαφέρον είναι ότι όλο και περισσότερο αξιολογούμε ασθενείς που εμφανίζουν βλάβες στην μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου συμβατές με ΠΣ, οι οποίοι όμως δεν έχουν αντίστοιχα συμπτώματα ή ευρήματα κατά την αντικειμενική εξέταση που υποδηλώνουν κάποια νευρολογική δυσλειτουργία. Τα άτομα αυτά συνηθέστερα έχουν υποβληθεί σε απεικονιστικό έλεγχο εξ αιτίας άλλων υποψιών (για παράδειγμα, ανησυχία για ύπαρξη εγκεφαλικού όγκου σε άτομα με σοβαρό ή ανθεκτικό στα φάρμακα πονοκέφαλο). Το φαινόμενο αυτό αναφέρεται και ως «ακτινολογικό μεμονωμένο σύνδρομο» [radiologic isolated syndrome: RIS]. Δεν είναι καθόλου βέβαιο εάν αυτό το σύνδρομο έχει σχέση με την ΠΣ, ούτε φυσικά εάν πρέπει να χορηγείται οποιασδήποτε μορφής θεραπεία σε αυτούς τους ασθενείς. Τι κρίνει την πορεία; Η πορεία της ΠΣ είναι ουσιαστικά απρόβλεπτη για κάθε προσβεβλημένο άτομο. Το 80% των ασθενών μερικές δεκαετίες μετά την αρχική διάγνωση αναμένεται να έχει περάσει στην «προϊούσα» φάση της νόσου. Δεν γνωρίζουμε κάποιον παράγοντα που να επιδρά καθοριστικά στην πορεία και επί του παρόντος διατυπώνονται μόνο υποθέσεις και ασαφείς συσχετίσεις. Οι περισσότεροι ασθενείς περιστασιακά βιώνουν επιδείνωση των ήδη υπαρχόντων συμπτωμάτων τους κατά περιόδους, διάρκειας ωρών ή ημερών, χωρίς αυτό να υποδηλώνει ώση. Επιβαρυντικοί παράγοντες για το παραπάνω φαινόμενο μπορεί να είναι ο πυρετός, η σωματική κόπωση ή οι ανωμαλίες στο μεταβολισμό (π.χ. η νηστεία, οι έμετοι, η διάρροια). Έτσι, είναι σημαντική η διατήρηση ομαλών συνηθειών διατροφής, ύπνου, εργασίας και ψυχαγωγίας. Ένας παράγοντας που μπορεί να προδιαθέσει σε εμφάνιση ώσης είναι οι ιώσεις. Με βεβαιότητα μπορεί να πει κανείς ότι η πορεία της νόσου δεν επηρεάζεται από τραυματισμούς και λήψη αναισθησίας, ενώ δεν είναι ξεκάθαρη η σχέση των ώσεων με αγχογόνα συμβάντα της προσωπικής ζωής, με τα εμβόλια και με την εγκυμοσύνη. Σχετικά με την τελευταία, αν και υπάρχουν παλαιότερες ενδείξεις ότι μπορεί να επιβαρύνει την πορεία σε μερικές γυναίκες, από πρόσφατες μελέτες διαφαίνεται ότι μάλλον δεν έχει αρνητική επίδραση, ενώ ούτε η πάθηση έχει επιβλαβή επίδραση στο έμβρυο. Μάλιστα, σε σύγκριση γυναικών ασθενών μετά την εμμηνόπαυση, δεν υπήρχε διαφορά στη σοβαρότητα της νόσου μεταξύ αυτών που είχαν γεννήσει και αυτών που δεν είχαν γεννήσει. Οι περισσότεροι ασθενείς περιστασιακά βιώνουν επιδείνωση των ήδη υπαρχόντων συμπτωμάτων τους κατά περιόδους, διάρκειας ωρών ή ημερών, χωρίς αυτό να υποδηλώνει 4 / 8
ώση. Επιβαρυντικοί παράγοντες για το παραπάνω φαινόμενο μπορεί να είναι ο πυρετός, η σωματική κόπωση ή ανωμαλίες στο μεταβολισμό, (για παράδειγμα, η νηστεία, οι έμετοι, η διάρροια), έτσι ώστε είναι σημαντική η διατήρηση ομαλών συνηθειών διατροφής, ύπνου, εργασίας και ψυχαγωγίας, χωρίς καταχρήσεις. Το σημαντικότερο σκέλος της θεραπευτικής παρέμβασης αφορά στην υποστήριξη των ασθενών, γενική, όπως η υπεύθυνη ενημέρωση και καθοδήγηση των ίδιων και των οικείων τους προσώπων ως προς τα παραπάνω, η συναισθηματική και ψυχολογική τους υποστήριξη και ειδική συμπτωματική, όπως η φαρμακολογική αντιμετώπιση και αποκατάσταση των συμπτωμάτων που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής και τη λειτουργικότητα των πασχόντων, και που μπορεί να είναι η εύκολη κόπωση, η σπαστικότητα, η ακράτεια, η κατάθλιψη, το τρέμουλο, κ.α. Για τη θεραπεία της πάθησης μπορεί να απαιτηθεί συχνά η συνεργασία μεταξύ νευρολόγου, ψυχίατρου, νοσηλευτή, ψυχολόγου, φυσίατρου, φυσιοθεραπευτή και λογοθεραπευτή. Ο ρόλος του συντονιστή αυτής της ομάδας ειδικών ανήκει στο νευρολόγο. Είναι σημαντική η ψυχική επαφή μεταξύ ασθενούς και γιατρού, για αυτό και ο τελευταίος θα πρέπει να επιλέγεται με προσοχή ως προς αυτό το ζήτημα και ακολούθως να μην αλλάζεται εύκολα, ενώ επίσης δεν βοηθά ιδιαίτερα η ταυτόχρονη παρακολούθηση από περισσότερους του ενός γιατρούς. Ανοσοτροποποίηση: τελευταίες εξελίξεις Δεν υπάρχει θεραπεία ίασης για την ΠΣ. Στην ουσία, η αντιμετώπιση διαχωρίζεται σε αυτήν των εξάρσεων και στην ανοσοτροποποίηση, που μειώνει τη συχνότητα και σοβαρότητα των υποτροπών ή της εξέλιξης. Στην πράξη, στην οξεία φάση η βάση της θεραπείας είναι ενδοφλέβια κορτιζόνη, ενώ ως προς την πρόληψη των ώσεων (ανοσοτροποποίηση), το «τοπίο» έχει ως εξής: Μέσα σε διάστημα μικρότερο των 15 ετών, η θεραπεία της ΠΣ έχει αλλάξει κατά πολύ. Στη μέχρι πρότινος υποστηρικτικού και συμπτωματικού τύπου αντιμετώπιση των επιπλοκών και των άμεσων προβλημάτων έχει προστεθεί ένα ταχέως επεκτεινόμενο σκέλος, αυτό των φαρμάκων που μακροχρόνια τροποποιούν την πορεία της νόσου. Τα βήματα της προόδου που έχει επιτελεστεί είναι θεαματικά και επί της βάσης αυτής, το μέλλον παρουσιάζεται ελπιδοφόρο. Κατά τις αρχές της δεκαετίας του '90 έλαβε έγκριση κυκλοφορίας στις ΗΠΑ και στις ευρωπαϊκές χώρες, η ιντερφερόνη β-1β, που δρα ως ανοσοτροποποιητικό, τροποποιώντας δηλαδή την «παθογόνο» λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ δύο έτη μετά εγκρίθηκε για κυκλοφορία στις ΗΠΑ ένα φάρμακο με παρόμοια δράση, διαφοροποιούμενο ως προς τις ανεπιθύμητες ενέργειες, το συμπολυμερές. Πριν από την ιντερφερόνη, η οποία σήμερα κυκλοφορεί σε διαφορές μορφές (υποδόρια ιντερφερόνη β-1β, υποδόρια ιντερφερόνη β-1α και ενδομυϊκή ιντερφερόνη β-1α), είχαν προηγηθεί θετικές μελέτες και για ορισμένα ανοσοκατασταλτικά, με κύριο σήμερα εκπρόσωπό τους τη μιτοξανδρόνη. Μια άλλη σημαντική εξέλιξη των τελευταίων μηνών αφορά το υπό σκεύασμα Tysabri (ναταλιζουμάμπη), το οποίο είναι μια ενδοφλέβια θεραπεία με μονοκλονικά αντισώματα. Οι 5 / 8
ελπίδες που συνόδευαν την έγκρισή του από το FDA «σκόνταψαν» αρχικά, καθώς δύο ασθενείς που λάμβαναν ναταλιζουμάμπη σε συνδυασμό με ιντερφερόνη β-1α εμφάνισαν μια σπάνια και θανατηφόρο λοίμωξη του εγκεφάλου, γνωστή ως προϊούσα πολυεστιακή λευκοεγκεφαλοπάθεια (PML). Η λοίμωξη αυτή προκαλείται από έναν ευκαιριακό ιό, δηλαδή ιό που δεν είναι παθογόνος σε φυσιολογικά άτομα αλλά προκαλεί νόσο σε περίπτωση βαριάς ανοσοκαταστολής, όπως είναι π.χ. τα τελικά στάδια του AIDS. Η 15-ετης χρήση των ιντερφερονών και του συμπολυμερούς δεν έχει ποτέ συσχετιστεί με την PML. Ένα πιθανό συμπέρασμα είναι ότι ο παραπάνω συνδυασμός ήταν ιδιαίτερα βαρύς για το ανοσοποιητικό σύστημα. Ωστόσο, αναφέρεται ένα ποσοστό εμφάνισης της PML και με μεμονωμένη χορήγηση ναταλιζουμάμπης. Σήμερα, το πραγματικά αποτελεσματικότερο αυτό φάρμακο χορηγείται ως θεραπεία δεύτερης γραμμής, υπό τακτικό εργαστηριακό έλεγχο, για την περίπτωση εμφάνισης PML. Πειραματικά φάρμακα Στα υποψήφια μελλοντικά φάρμακα για την ΠΣ περιλαμβάνονται ποικίλες ουσίες διαφορετικής δράσης, ενώ συνεχώς ανακαλύπτονται και νέες. Ενδεικτικά αναφέρονται το χάπι της κλαδριβίνης, οι νέοι αναστολείς των «μεταλλοπρωτεϊνασών της θεμέλιας ουσίας» ουσίες με μηχανισμό δράσης παρόμοιο με της ιντερφερόνης β, τα αντισώματα κατά του CD44, το εμβόλιο DNA και οι «ανταγωνιστές των υποδοχέων AMPA-καϊνικού οξέος». Όλες αυτές οι ουσίες βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο, που σημαίνει ότι ορισμένες, για να φτάσουν στο φαρμακείο της γειτονιάς μας, ίσως να χρειαστούν αρκετά χρόνια. Τι άλλο πρέπει να προσέχει κανείς γενικότερα; Η έλλειψη μιας οριστικής θεραπείας για την ΠΣ προκαλεί συχνά το φαινόμενο να αποκτούν δημοσιότητα διαφορές πειραματικές θεραπείες, οι οποίες δεν έχουν επίσημη ιατρική τεκμηρίωση. Αυτές μπορεί να έχουν τόσο υλικό όσο και ψυχικό κόστος για τους ασθενείς. Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε ότι ακόμη και μελέτες με καλή επιστημονική μεθοδολογία που έχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα και που γεννούν αρχικά ελπίδες, στην πορεία δεν επιβεβαιώνονται ή διαψεύδονται. Δεν είναι σωστή πρακτική η ενημέρωση για την πάθηση από πήγες πρωτογενούς έρευνας και εξειδικευμένου επιστημονικού περιεχομένου, καθώς πολύ μικρό ποσοστό των αποτελεσμάτων αυτού του είδους έρευνας περνά τελικά στην κλινική πράξη. Κάποιες εναλλακτικές μορφές θεραπείας, κυρίως συμπτωματικού χαρακτήρα, μπορεί να φανούν χρήσιμες σε κάποιους ασθενείς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα φανούν χρήσιμες σε όλους και θα πρέπει να λαμβάνεται πάντα η γνώμη του θεράποντα γιατρού πριν να υποβληθεί κανείς σε αυτές. 6 / 8
Σε ό,τι αφορά στην ψυχολογία του ασθενούς, μπορεί να ειπωθεί κάτι που φυσικά ισχύει και στις άλλες παθήσεις: η υγεία μας δεν καθορίζεται αποκλειστικά από τη σωματική μας ικανότητα, αλλά η συναισθηματική και ψυχολογική στάση μας παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο στο να μας κρατά υγιείς και διανοητικά ενεργούς. Κάποιος που πάσχει από σκλήρυνση κατά πλάκας είναι πιθανό να μην μπορεί να ζήσει με τον τρόπο που θα ζούσε χωρίς αυτή ή να πραγματοποιήσει όσα ονειρευόταν και αυτό είναι φυσικό να προκαλεί θλίψη, απώλεια και πένθος. Ισορροπία όμως μπορεί να βρεθεί και πλεονεκτήματα μπορούν να αναδυθούν, εάν κανείς καταφέρει να αξιοποιήσει στο έπακρο τις οποίες ικανότητες και αποθέματα διαθέτει, κάτι στο οποίο άλλωστε οι περισσότεροι «υγιείς» αποτυγχάνουν! Κάποιοι λένε, άλλωστε, ότι είναι πολύ καλύτερο να κερδίσεις το εφικτό, παρά να ηττηθείς από το ανέφικτο... Η απομυελίνωση «στο μικροσκόπιο» Η προσβολή των νευρώνων οφείλεται σε περιοδικές επιθέσεις εναντίον τους, από κάποιον άγνωστο προς το παρόν παράγοντα που κινητοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα εναντίον της μυελίνης. Η επίθεση αυτή προκαλεί τη φλεγμονή της, όπως ακριβώς μία πληγή πρήζεται, κοκκινίζει και πονά όταν μολυνθεί. Δεν έχει απαντηθεί με βεβαιότητα εάν ο κύκλος των επιθέσεων συντηρείται μόνο από το ανοσοποιητικό το οποίο έχει ανεπιστρεπτί διεγερθεί ή εάν συμβάλει εξακολουθώντας να δρα ο αρχικός παράγοντας. Στην περίπτωση που οι επιθέσεις συνεχίζονται, η ικανότητα της μυελίνης για επούλωση και επάνοδο στο φυσιολογικό (επαναμυελίνωση) χάνεται, με συνέπεια την καταστροφή της (απομυελίνωση) και τα μόνιμα συμπτώματα της νόσου. Χωρίς τη μόνωση που παρέχει η μυελίνη, η μετάδοση ηλεκτρικών σημάτων κατά μήκος των νεύρων καθυστερεί ή αποτυγχάνει εντελώς, καθώς ο ηλεκτρισμός διαχέεται στους ιστούς και δεν φτάνει ποτέ στον «παραλήπτη» (τον επόμενο στη σειρά νευρώνα). Τα συμπτώματα είναι δυνατόν να χειροτερεύουν μετά από παραμονή στον ήλιο, μετά από ένα ζεστό μπάνιο ή μετά από σωματική άσκηση. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε ότι για την ποικιλία στην πορεία της νόσου ευθύνεται το ότι οι βλάβες εμφανίζονται με δύο ξεχωριστούς μηχανισμούς: έναν φλεγμονώδη, αναστρέψιμο, ο οποίος συνήθως κυριαρχεί κατά τα πρώτα χρόνια (στην υποτροπιάζουσα μορφή) και που καταρχήν στρέφεται κατά της μυελίνης και έναν εκφυλιστικό, ο οποίος ενεργοποιείται αφότου το νευρικό κύτταρο, απροστάτευτο από το περίβλημα μυελίνης, εκτεθεί στην τυφλή δράση των ουσιών της φλεγμονής. Η δράση αυτή τελικά προκαλεί μη αναστρέψιμες διαταραχές στη βιοχημική σύσταση του κυττάρου, με συνέπεια το θάνατό του. Έτσι, η αθροιζόμενη απώλεια νευρικών κυττάρων, οδηγεί σε αναπηρίες που δεν είναι πλέον δυνατό να αντισταθμισθούν, κάτι που πλέον σηματοδοτεί την προϊούσα μορφή της νόσου. 7 / 8
Συστάσεις για τη διατροφή των πασχόντων από τη νόσο - Οι τροφές που είναι πλούσιες σε υδρογονάνθρακες προσφέρουν ενέργεια. - Τα ενδιάμεσα γεύματα να αποτελούνται κατά προτίμηση από φρέσκα φρούτα. - Προσοχή στις πολύ λιπαρές τροφές, διότι μπορεί να προσθέσουν προβλήματα λόγω αθηροσκλήρυνσης. Προτιμήστε τροφές με χαμηλά λιπαρά, αποφύγετε τα τηγανιτά, προτιμήστε το ελαιόλαδο. - Εάν η διατροφή είναι πλήρης, δεν είναι απαραίτητη η πρόσθετη λήψη βιταμινών. - Τρώτε 3 γεύματα την ημέρα, σε τακτικά χρονικά διαστήματα. - Καταναλώστε τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες. - Να πίνετε τουλάχιστον 2-3 λίτρα νερού την ημέρα. Αποφεύγετε τον καφέ (που μπορεί να επιδεινώσει, εάν υπάρχουν, την τρεμούλα και την ακράτεια ούρων) καθώς και τα οινοπνευματώδη, στα οποία μπορεί να υπάρχει περισσότερη ευαισθησία. Συστάσεις για την αντιμετώπιση της κόπωσης - Σχεδιάστε καλύτερα την ημέρα σας ώστε να εξοικονομείτε ενέργεια και χρόνο. - Μη στέκεστε όρθιοι όταν μπορείτε να καθίσετε. - Οργανώστε την κουζίνα σας ώστε να φτάνετε εύκολα τα σκεύη και τα τρόφιμα. - Χρησιμοποιείτε συσκευές και τεχνολογίες που εξοικονομούν κόπο και χρόνο. Κωνσταντίνος Σπίγγος Νευρολόγος http://sites.google.com/site/corfuneurologist/home Άρθρο απο το περιοδικό "Popular Medicine" Joomla SEO powered by JoomSEF 8 / 8