Παρουσίαση του Επιστηµονικού τόµου µε τίτλο «Από την ιεθνή Κρίση στην Κρίση της Ευρωζώνης και της Ελλάδας : Τι µας επιφυλάσσει το µέλλον?» από το ιευθύνοντα Σύµβουλο της Τράπεζας Κύπρου κ. Α. Ηλιάδη σε εκδήλωση στις 21 Μαρτίου 2011 Αγαπητοί φίλοι Εκλεκτοί προσκεκληµένοι, Είναι µε ιδιαίτερη ευχαρίστηση που αποδέκτηκα την πρόσκληση να είµαι ένας από τους οµιλητές στην παρουσίαση του επιστηµονικού τόµου µε τίτλο «Από τη ιεθνή Κρίση στην Κρίση της Ευρωζώνης και της Ελλάδας : Τι µας επιφυλάσσει το µέλλον?» Η έκδοση αυτή την οποία και επιµελήθηκαν οι αγαπητοί κ. Νικόλαος Καραµούζης και κ. Γκίκας Χαρδούβελης για τους οποίους τρέφω µεγάλη εκτίµηση τόσο για το επιστηµονικό τους έργο αλλά και για τη διαχρονική προσφορά τους στον τραπεζικό χώρο της Ελλάδας, αποτελεί µια σηµαντική πρωτοβουλία, χρήσιµη σε όλους που θέλουν να κατανοήσουν τα όσα συνέβησαν και συµβαίνουν γύρω µας, αλλά και σε µελλοντικούς µελετητές της κρίσης που βιώνουµε σήµερα. Ο τόµος, παρουσιάζει µέσα από µία σειρά άρθρων διακεκριµένων οικονοµολόγων και ακαδηµαϊκών, οι οποίοι κατέχουν εξέχουσες θέσεις στον χρηµατοοικονοµικό και ακαδηµαϊκό χώρο, µία πολυδιάστατη ανάλυση της διεθνούς κρίσης, εστιάζοντας στη σηµασία της για την ελληνική οικονοµία και το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα. Εξίσου πολυδιάστατη και ενδιαφέρουσα είναι και η ανάλυση µέσα από τις εµπειρίες και την οπτική γωνία του καθενός, για το µέλλον του χρηµατοοικονοµικού τοµέα και οι προτεινόµενες λύσεις για τη διαµόρφωση και διασφάλιση ενός ασφαλέστερου αύριο. Ο κόσµος γύρω µας αλλάζει µε ραγδαίους ρυθµούς. Συνήθως συνειδητοποιούµε τις αλλαγές µέσα από οδυνηρά γεγονότα, µακριά από την καθηµερινότητα που τροφοδοτούν οι περίοδοι ευµάρειας και ευδαιµονίας.
Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στις σελίδες του ενδιαφέροντος αυτού τόµου στη βεβαιότητα όλων προ του ξεσπάσµατος της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης ότι το µέλλον είναι πάντα καλύτερο από το παρόν και ότι κρίσεις, όπως αυτή της δεκαετίας του 1930 αποτελούσαν ένα µακρινό και ξεχασµένο παρελθόν των παππούδων µας. Το σοκ από τη διεθνή χρηµατοοικονοµική κρίση που βιώσαµε τα τελευταία 3 χρόνια οδήγησε σε προβληµατισµό και επανατοποθέτηση σε βασικούς κανόνες λειτουργίας της αγοράς. Στο χώρο των οικονοµικών δεν υπάρχει εργαστήρι για να επεξεργαστεί κανείς τα δεδοµένα και να καταλήξει σε συγκεκριµένα συµπεράσµατα όπως στους χώρους της φυσικής ή της χηµείας. Ακόµα και τα µαθηµατικά, ίσως η ακριβέστερη επιστήµη όλων, έχει πολλαπλές εφαρµογές στην οικονοµική θεωρία. Είναι τόσες πολλές οι µεταβλητές στην οικονοµική θεώρηση των πραγµάτων και τόσοι πολλοί οι συνδυασµοί τους που συνήθως στα οικονοµικά χρησιµοποιούµε τον όρο other things being equal για να µπορέσουµε υποθετικά ν απλουστεύσουµε τα δεδοµένα και να δώσουµε εξήγηση σε κάποια βασικά γεγονότα. Αυτή όµως η ιδιοµορφία της οικονοµικής θεωρίας αποτελεί και την ίδια την πρόκληση. Πρόκληση να αναλύουµε τα γεγονότα του παρελθόντος, ιδιαίτερα όταν αυτά είχαν µεγάλο κόστος, και να πάρουµε µαθήµατα µε στόχο ένα καλύτερο αύριο. Αυτή η πρόκληση, σαφέστατα αποτέλεσε και το έναυσµα για την εκπόνηση του παρόντος επιστηµονικού τόµου. Ιστορικά, διαφαίνεται ότι µέσα από περιόδους περισυλλογής, η ανθρωπότητα κατόρθωνε πάντα να βρίσκει διεξόδους και να πραγµατοποιεί σηµαντικά θετικά βήµατα προόδου. Και η περίοδος που διανύουµε απαιτεί περισυλλογή, σωστή εκτίµηση των γεγονότων, σωστή εκτίµηση των αλλαγών που βιώνουµε αλλά και αυτών που έρχονται, ώστε να αξιοποιήσουµε τις ευκαιρίες στο νέο κόσµο που διαµορφώνεται και να πραγµατοποιήσουµε τα επόµενα θετικά βήµατα.
Η κρίση ξεκίνησε από το χρηµατοοικονοµικό σύστηµα το οποίο αναπτύχθηκε µε ιλιγγιώδεις ρυθµούς και προπορεύθηκε σηµαντικά του θεσµικού πλαισίου. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα την ανάληψη τέτοιων κινδύνων που οδήγησαν στην παρ ολίγον παγκόσµια χρηµατοοικονοµική κατάρρευση. Χρειάστηκε η ανά το παγκόσµιο συνεργασία των εποπτικών και ρυθµιστικών Αρχών σε µια άνευ προηγουµένου προσπάθεια ενίσχυσης της ρευστότητας και ακολούθως της αναπροσαρµογής των ρυθµιστικών και εποπτικών κανόνων, έτσι ώστε να αποκατασταθεί η επενδυτική εµπιστοσύνη. Από τον χρηµατοοικονοµικό τοµέα η κρίση διείσδυσε µε την πάροδο του χρόνου και στην πραγµατική οικονοµία, µέσω της αποµόχλευσης του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Ο φαύλος κύκλος περικοπών στο δανεισµό µε τη συνεπακόλουθη συρρίκνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης, την αύξηση της ανεργίας, οδηγεί ουσιαστικά σε επιµήκυνση της περιόδου ύφεσης. Οι προϋπάρχουσες ανισορροπίες στην παγκόσµια οικονοµία µεταξύ των χωρών µε διαχρονικά υψηλά ελλείµµατα (όπως για παράδειγµα οι Η.Π.Α. και αρκετά κράτη-µέλη της Ε.Ε.) και των χωρών µε διαχρονικά υψηλά πλεονάσµατα (όπως για παράδειγµα η Κίνα και άλλες ασιατικές οικονοµίες), επίσπευσαν την επιδείνωση όλων των παραµέτρων που βύθισαν στην ύφεση σχεδόν όλα τα κράτη του πλανήτη. Σε αρκετά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτό σήµανε και την αποκάλυψη του µεγάλου µεγέθους των δηµοσιονοµικών προβληµάτων τους. Η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη έφερε τη διαπίστωση ότι οι διαφοροποιήσεις ανάµεσα στις χώρες της Ευρωζώνης είναι µεγάλες σε ότι αφορά την υγεία του δηµοσιονοµικού τους τοµέα, αλλά και την ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας τους. Το Σύµφωνο Ανάπτυξης και Σταθερότητας δεν στάθηκε ικανό από µόνο του να επιβάλει την απαιτούµενη δηµοσιονοµική πειθαρχία και συνεπώς η Ευρωζώνη τέθηκε υπό αµφισβήτηση. Ως αποτέλεσµα περιοδικών συζητήσεων, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο συµφώνησε πρόσφατα τον περαιτέρω συντονισµό της οικονοµικής πολιτικής των κρατών-µελών της Ευρωζώνης, ιδιαίτερα όσον αφορά την ανταγωνιστικότητά τους, ενώ κατέδειξε την ανάγκη για ενδυνάµωση του Ευρωπαϊκού Μηχανισµού Στήριξης (European Financial Stability Facility- EFSF) και τη δηµιουργία µόνιµου µηχανισµού επίλυσης κρίσεων χρέους.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, τα διαρθρωτικά προβλήµατα σε συνδυασµό µε την άσχηµη κατάσταση των δηµόσιων οικονοµικών έθεσαν το Ελληνικό κράτος και την ελληνική οικονοµία υπό παγκόσµια αµφισβήτηση. Αντίθετα µε το κράτος, το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα λειτουργούσε µέσα σε υγιείς συνθήκες κάτω από ένα σωστό εποπτικό πλαίσιο. Η έλλειψη εµπιστοσύνης όµως των αγορών προς το Ελληνικό κράτος επηρέασε αναπόφευκτα και τον τραπεζικό τοµέα µε τα γνωστά επακόλουθα. Η Ελλάδα καλείται να δώσει τη µάχη της στην αποκατάσταση της εµπιστοσύνης προς το κράτος και κατά συνέπεια και στην αποφόρτιση του τραπεζικού της συστήµατος. Αναλύοντας τα γεγονότα και τις συνθήκες γύρω µας, όπως παρουσιάζονται στον παρόντα τόµο, καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι η κρίση προήλθε από τον κλονισµό της εµπιστοσύνης/πίστης προς το σύστηµα. Η κρίση απέδειξε ότι η σταθερότητα, τόσο των κρατών, όσο και των τραπεζών εξαρτάται από την εµπιστοσύνη µε την οποία περιβάλλονται, όσον αφορά τη σωστή διαχείριση των πόρων τους και τις δυνατότητές τους ν αντεπεξέλθουν βραχυπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα. Επιπλέον η κρίση κατέδειξε τη µεγάλη εξάρτηση και αλληλοσύνδεση των κρατών µε το τραπεζικό τους σύστηµα. Έχουµε βιώσει περιπτώσεις όπου ένα µη υγιές τραπεζικό σύστηµα δηµιούργησε κίνδυνο στη βιωσιµότητα της χώρας όπως και το αντίθετο, η αδύνατη δηµόσια διαχείριση των οικονοµικών µιας χώρας να επηρεάσει αρνητικά ένα υγιές τραπεζικό σύστηµα. Είναι σηµαντικό λοιπόν στην πορεία προόδου οι αγορές και τα κράτη να λειτουργούν µε µέτρο και να βρίσκουν το σηµείο ισορροπίας. Απαιτείται συµπόρευση µεταξύ αυτών που δηµιουργούν τους κανόνες και έχουν ευθύνη της εποπτείας της αγοράς και αυτών που είναι οι λειτουργοί της αγοράς. Οδηγούµαστε σε ένα νέο εποπτικό πλαίσιο που θέτει νέους κανόνες για τη λειτουργία των αγορών, ενώ παράλληλα τίθενται προς εξέταση και νέοι κανόνες για την εποπτεία και διαχείριση των δηµόσιων οικονοµικών.
Ο επιστηµονικός τόµος που παρουσιάζεται σήµερα, βοηθά τον αναγνώστη να αντιληφθεί καλύτερα το παγκόσµιο χρηµατοοικονοµικό σκηνικό, πώς αυτό επηρέασε τον Ευρωπαϊκό χώρο, τόσο σε επίπεδο κρατών όσο και επίπεδο τραπεζών, τη σηµασία της Ελλάδας σε αυτό το σκηνικό και τις προοπτικές που ανοίγονται µπροστά στην Ελληνική οικονοµία, αλλά και γενικότερα στη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ενιαίου ευρωπαϊκού νοµίσµατος. Κυρίες και Κύριοι, Οι καιροί απαιτούν σύνεση, διορατικότητα και τόλµη και όχι µεµψιµοιρία και στείρα προσήλωση σε τετριµµένα και κατεστηµένα. Απαιτούν ορθή αξιολόγηση αυτών που βιώσαµε και βιώνουµε και σωστή εκτίµηση των εξελίξεων. Πάνω απ όλα απαιτούν τολµηρές αποφάσεις για τα βήµατα που χρειάζονται. Οι αλλαγές θα πρέπει να µας οδηγήσουν σε αλλαγές. Σε εµάς εναπόκειται οι αλλαγές που θα γίνουν να µας οδηγήσουν σε ένα βελτιωµένο λειτουργικό περιβάλλον και ένα καλύτερο αύριο. Αγαπητοί φίλοι, εν ξέρω πόσο η σηµερινή µου απόπειρα έχει ανταποκριθεί στις προσδοκίες σας. Για µένα όµως η περιδιάβαση στις τοποθετήσεις των επίλεκτων οικονοµολόγων και ακαδηµαϊκών που συνθέτουν τον τόµο αυτό αποτέλεσε µία ξεχωριστή εµπειρία. Ας ξεκινήσουµε το ταξίδι αυτό στη γνώση και είµαι βέβαιος ότι µέσα από τις ιδέες των σπουδαίων αυτών επιστηµόνων θα γίνουµε όλοι σοφότεροι.