Ευρωπαϊκή Οικονομία. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Σχολή Οικονομικών & Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης.

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Σχολή Οικονομικών & Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης Ευρωπαϊκή Οικονομία Νίκος Κουτσιαράς σε συνεργασία με την Ειρήνη Τσακνάκη

2 Πηγές- Βιβλιογραφία Κουτσιαράς, Ν. & Φιλίνης, Κ. (2016), NTER CRISI$ - Μια Οικονογραφημένη Ιστορία, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα Τσούκαλης Λ. (2014), Η Δυστυχής Ένωση η Ευρώπη Χρειάζεται Μία Νέα Μεγάλη Συμφωνία, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα Χαρδούβελης, Γκίκας Α. (2011), Το χρονικό της διεθνούς και της συνακόλουθης ελληνικής και ευρωπαϊκής κρίσης: Αίτια, αντιδράσεις, επιπτώσεις, προοπτική στο: Καραμούζης, Νικόλαος Β. & Χαρδούβελης, Γκίκας Α. (επιμ.), Από τη Διεθνή Κρίση στην Κρίση της Ευρωζώνης και της Ελλάδας: Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον;, Αθήνα: Α. Α. Λιβάνη.

3 Η κρίση & η αντιμετώπισή της Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση Από τη παγκόσμια στην ευρωπαϊκή κρίση Πολιτικές Αντιμετώπισης και θεσμικές μεταρρυθμίσεις στην ευρωζώνη

4 ~ Εισαγωγικά ~ Είναι η κρίση εγγενές φαινόμενο στην οικονομία της αγοράς; Κάθε οικονομικός κύκλος αποτελείται από διαφορετικές φάσεις που διαδέχονται η μία την άλλη - μια φάση ανόδου ακολουθείται από μία φάση ξέφρενου ενθουσιασμού την οποία διαδέχεται μια φάση φόβου και αταξίας, της οποίας έπεται μια φάση ανασυγκρότησης για να επέλθει τελικά μια φάση νέας ανόδου.

5 Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση Αφετηρία: 2007, ΗΠΑ κτηματαγορά Μακροοικονομικά Αίτια 1. Aνισορροπίες μεταξύ των χωρών 2. Φούσκα στη στεγαστική αγορά 3. Κρατούσα οικονομική θεωρία οικονομικές ιδέες (αποτελεσματικότητα αγορών & ορθολογικότητα δρώντων) 4. Απορρύθμιση & Ελλιπής Εποπτεία Χρηματοοικονομικά Αίτια 1. Αυξημένη Δανειοδότηση 2. Νέες Μορφές Τιτλοποιήσεων 3. Ενδογενής γένεση κινδύνων από το συνδυασμό αρνητικών παραγόντων 4. Κερδοσκοπική κουλτούρα τραπεζικού τομέα 5. Λειτουργία Αξιολογικών Οίκων 6. Εκτενής Μόχλευση

6 Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση Κυριότερα γεγονότα : Για πρώτη φορά πέφτουν οι τιμές στη στεγαστική αγορά των ΗΠΑ πρόβλημα σε τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα 2008, Μάρτιος: Διάσωση της Bear Stearns 2008, Σεπτέμβριος: Κατάρρευση της Lehman Brothers σημείο έναρξης της κρίσης. Ακολουθούν προσπάθειες παρέμβασης τραπεζών & κυβερνήσεων για την αντιμετώπισή της (Ι) Επιδείνωση Δημόσιων Οικονομικών (ΙΙ) Ύφεση (ΙΙΙ) Ανεργία (ΙV) Στο προσκήνιο οι διαρθρωτικές αδυναμίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος

7 (Ι)Επιδείνωση Δημόσιων Οικονομικών Δημόσιο Χρέος (% ΑΕΠ) , ,5 93,1 93, ,6 81,5 77,2 64,1 51,4 67,9 63,4 75, Γαλλία Γερμανία Ιταλία Ην. Βασίλειο ΗΠΑ Πηγή: ΟΟΣΑ

8 (ΙΙ) Ύφεση Ρυθμός Αύξησης του ΑΕΠ -5,48-5,62-4,33-2,78-2,94-1,05-0,63-0,29 0,20 1,08 1,47 1,78 2,36 2,56 3,26-6,00-5,00-4,00-3,00-2,00-1,00 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 ΗΒ ΗΠΑ Ιταλία Γαλλία Γερμανία Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα

9 (ΙΙΙ) Ανεργία Ποσοστά Ανεργίας (στο σύνολο του ενεργού πληθυσμού) ,0 8,6 7,4 7,5 6,1 5,4 5,4 4,7 6,7 5,9 9,1 7,7 7,8 7,8 9, Γαλλία Γερμανία ΗΒ Ιταλία ΗΠΑ Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα

10 (ΙV) Διαρθρωτικές αδυναμίες ευρωπαϊκού οικοδομήματος Αρχιτεκτονική Μάαστριχτ, Πολιτικά αδύναμη & Δομικά ανισόρροπη λόγω διαφορών σε οικονομικές δομές & πολιτικούς θεσμούς μεταξύ των κρατών, αλλά και του θεσμικού καθεστώτος (νομισματικής), δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής Μακροοικονομικές ανισορροπίες εξωτερικές και εγχώριες

11 Από τη παγκόσμια στην ευρωπαϊκή κρίση (I) Η ευρωπαϊκή κρίση εκκινεί με την ελληνική, αρχές Δεν προκάλεσε η διεθνής ύφεση τα ελληνικά προβλήματα, ωστόσο, και η ελληνική οικονομία υφίσταται τις δυσμενείς συνέπειες της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Παγκόσμια Οικονομική Κρίση Κλίμα Δυσπιστίας Διαφοροποίηση οικονομιών ως προς τον πιστωτικό τους κίνδυνο. Η πραγματική κατάσταση των δημόσιων οικονομικών αποκάλυψη και κρίση αξιοπιστίας (και φερεγγυότητας)

12 Από τη παγκόσμια στην ευρωπαϊκή κρίση (II) Χώρες της ευρωζώνης των οποίων οι οικονομίες επίσης επλήγησαν βαρειά από την κρίση

13 Επιδείνωση Δημόσιων Οικονομικών Δημόσιο Χρέος (%ΑΕΠ) Γερμανία Ελλάδα Ισπανία Ιρλανδία Πορτογαλία Πηγή: ΟΟΣΑ

14 Δημόσιο Έλλειμμα (% ΑΕΠ) Γερμανία Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Κύπρος Πορτογαλία Πηγή : Eurostat

15 Ύφεση 15 Ρυθμός Αύξησης του ΑΕΠ Γερμανία Ισπανία Ελλάδα Πορτογαλία Κύπρος Ιρλανδία Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα

16 Ανεργία Γερμανία Ισπανία Ελλάδα Ιρλανδία Πορτογαλία Κύπρος Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα

17 Πολιτικές Αντιμετώπισης Η ΕΚΤ νομισματική πολιτική (και αντιφάσεις) προγράμματα ρευστότητας οιονεί δανειστής ύστατης καταφυγής whatever it takes και OMT ποσοτική χαλάρωση Αρχικά, επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές (χρηματοδότηση επενδύσεων, κοινωνικών δαπανών, μείωση φόρων κλπ), από τις κυβερνήσεις των μεγάλων ευρωπαϊκών οικονομιών για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Αποτέλεσμα, η προσωρινή αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Με την έναρξη της ευρωπαϊκής κρίσης, πολιτικές λιτότητας & προσαρμογή στο εσωτερικό των ελλειμματικών οικονομιών (διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις/ μέτρα εσωτερικής υποτίμησης) Στόχος, η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και η εξυγίανση των μεγεθών. Ελλάδα, η κρίση ανταγωνιστικότητας, τραπεζών και χρέους στην περιφέρεια αντιφάσεις και βραδύτητα θεσμικής αντίδρασης Το πρώτο ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας Ιρλανδία, Πορτογαλία, Κύπρος

18 Θεσμικές μεταρρυθμίσεις Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου/ Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών/ Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων/ Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών) Τραπεζική Ένωση(;) Ενιαίος μηχανισμός εποπτείας / ΕΚΤ και Ενιαίος μηχανισμός εξυγίανσης Σύμφωνο Σταθερότητας & Ανάπτυξης (ενίσχυση αποτρεπτικού ρόλου), Διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών, Ευρωπαϊκό εξάμηνο Δημοσιονομικό Σύμφωνο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ)... και η απουσία μορφών δημοσιονομικής ένωσης