ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από τα πρακτικά της με αριθμό 15ης Τακτικής Συνεδρίασης της 11ης Ιουνίου 2015 ΑΡΙΘΜ. ΑΠΟΦ. 154/2015 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Λήψη απόφασης για ψήφιση του σχεδίου του Στρατηγικού Σχεδιασμού του Δήμου ΣπάτωνΑρτέμιδος (Α Φάση Επιχειρησιακού Σχεδίου). Στα Σπάτα σήμερα 11 του μηνός Ιουνίου, του έτους 2015, ημέρα Πέμπτη ώρα 08:30 μ.μ. το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Σπάτων Αρτέμιδος συνήλθε σε Τακτική Συνεδρίαση στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου Σπάτων Αρτέμιδος το οποίο συγκλήθηκε ύστερα από την με αριθμό πρωτ.18189/05-06-2015 έγγραφη πρόσκληση του Προέδρου κ. Κατραμάδου Σταύρου του Ιωάννη, η οποία επιδόθηκε και δημοσιεύθηκε νόμιμα, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 67 του Ν.3852/2010 (ΦΕΚ Α' 87). Παρόντος και του Δημάρχου κ. Δημητρίου Μάρκου του Σπυρίδωνος, διαπιστώθηκε από τον Πρόεδρο του Δ.Σ., πως υπήρχε νόμιμη απαρτία, δεδομένου ότι σε σύνολο 33 μελών παραβρέθηκαν παρόντα αρχικά τα 27 μέλη και ονομαστικά οι: ΠΑΡΟΝΤΕΣ ΑΠΟΝΤΕΣ 1. Τούντας Αντώνιος του Κωνσταντίνου 1. Λίγκου Πηνελόπη του Χαραλάμπους 2. Δούρος Σωτήρης του Χρήστου 2. Μωραΐτη Ιωάννα του Αντωνίου 3. Μπέκας Γεώργιος του Σπυρίδωνος 3. Γκέλιας Δονάτος του Ηλία 4. Στάμου Δημήτριος του Γεωργίου 4. Πουλάκης Πέτρος του Ιωάννη 5. Κατραμάδος Σταύρος του Ιωάννη 5. Μπάτρης Παναγιώτης του Δημητρίου 6. Φράγκος Διονύσιος του Ιωάννη 6. Τσάκαλη Ελένη του Ηλία 7. Τούντας Ιωάννης του Σωτηρίου 8. Γιαννάτος Σωτήριος του Αναστασίου 9. Νομικός Αντώνιος του Ηρακλείου 10. Τυράκης Βάϊος του Γεωργίου 11. Φύτρος Αντώνιος του Παρασκευά 12. Μπασινάς Ιωάννης του Στεφάνου 13. Ίσαρης Γεώργιος του Νικολάου 14. Κρόκος Νικόλαος του Δημητρίου 15. Λάμπρου Παναγιώτης του Ηλία 16. Λύτρα Αθηνά του Ιωάννη 17. Ζήση Μαρία του Ανδρέα 18. Μάρκου Χρήστος του Αντωνίου 19. Σερέτης Χρήστος του Γεωργίου 20. Αργυρός Γεώργιος του Βασιλείου 21. Ντουρντουρέκα Καλομοίρα του Δημ. 22. Ραφτοπούλου Άννα του Ιωάννη 23. Μαρλαντής Χρήστος του Ηλία 24. Ντελάκη Ευαγγελία του Νικήτα 25. Τσαντήλας Χρήστος του Δημητρίου 26. Γερακόπουλος Γρηγόριος του Αποστόλου 27. Δάρδαλης Νικόλαος του Αποστόλου ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟΧΩΡΗΣΕΙΣ: Κατά την έναρξη της Συνεδρίασης προσήλθαν οι Δημοτικοί Σύμβουλοι κα Λίγκου Πηνελόπη και κ. Μπάτρης Παναγιώτης. Λίγο μετά την έναρξη της Συνεδρίασης και πριν από τη συζήτηση του Εκτός Ημερησίας Διάταξης Θέματος αποχώρησε η Δημοτική Σύμβουλος κα Ζήση Μαρία. Πριν από την ψηφοφορία του 1ου Θέματος της Ημερήσιας Διάταξης αποχώρησαν οι Δημοτικοί Σύμβουλοι κ. Μπέκας Γεώργιος, κ. Τούντας Ιωάννης και η κα Ντουρντουρέκα Καλομοίρα. Στο παρόν θέμα είναι παρόντες και οι Πρόεδροι των Συμβουλίων των Δημοτικών Κοινοτήτων Σπάτων Λούτσας κ. Κατσούλης Πέτρος και Αρτέμιδος (Λούτσας) κ. Κατσής Εμμανουήλ. Στη Συνεδρίαση παραβρέθηκε και η κα Μπότσαρη Χρυσάνθη υπάλληλος του Δήμου, για την τήρηση των πρακτικών. Σελίδα 1 από 146
Στη Συνεδρίαση παραβρέθηκε επίσης ο Γενικός Γραμματέας του Δήμου κ. Ιωακείμ Παύλος. Εισηγούμενος επί του 1ου Θέματος της Ημερήσιας Διάταξης ο Δήμαρχος κ. Μάρκου Δημήτριος είπε: Με την υπ αριθμ.1/2015 απόφαση η Εκτελεστική Επιτροπή απέστειλε την Εισήγηση Εκτελεστικής Επιτροπής στο Δημοτικό Συμβούλιο για το σχέδιο του Στρατηγικού Σχεδιασμού του Δήμου Σπάτων-Αρτέμιδος (Α Φάση Επιχειρησιακού Σχεδίου) η οποία έχει ως εξής: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΣΠΑΤΩΝ-ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το Πρακτικό της 1ης/2015 της συνεδρίασης της Εκτελεστικής Επιτροπής του Δήμου Σπάτων-Αρτέμιδος Αριθμός Απόφασης: 1/2015 ΘΕΜΑ: Εισήγηση σχεδίου (Α Φάση) Στρατηγικού Σχεδιασμού για το 5ετές Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2014-2019 του Δήμου Σπάτων-Αρτέμιδος προς ψήφιση στο Δημοτικό Συμβούλιο. Στα Σπάτα σήμερα, 24 Μαρτίου 2015 ημέρα Τρίτη και ώρα 12:00 μ.μ. στο Δημοτικό Κατάστημα του Δήμου Σπάτων-Αρτέμιδος συνήλθε σε 1η τακτική συνεδρίαση η Εκτελεστική Επιτροπή του Δήμου Σπάτων-Αρτέμιδος, ύστερα από την με αριθμό πρωτοκόλλου 8538/24-03-2015 πρόσκληση του Δημάρχου - Προέδρου, που επιδόθηκε νόμιμα στα μέλη, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 62 & 63 του Ν.3852/10. Πριν από την έναρξη της συνεδρίασης ο Δήμαρχος-Πρόεδρος διαπίστωσε ότι από τα έξι (6) μέλη της Επιτροπής ήταν: ΠΑΡΟΝΤΕΣ ΑΠΟΝΤΕΣ 1. Μάρκου Δημήτριος (Δήμαρχος-Πρόεδρος) 2. Τούντας Αντώνιος (Αντιδήμαρχος) 3. Νομικός Αντώνιος (Αντιδήμαρχος) 4. Μπέκας Γεώργιος (Αντιδήμαρχος) 5. Κρόκος Νικόλαος (Αντιδήμαρχος) ΟΥΔΕΙΣ 6. Λάμπρου Παναγιώτης (Αντιδήμαρχος) Στη συνεδρίαση παραβρέθηκαν οι κάτωθι: 1) Ιωακείμ Παύλος, Γενικός Γραμματέας του Δήμου 2) Γεώργας Άγγελος, Προϊστ. Δ/νσης Προγραμματισμού Ανάπτυξης, Πληροφορικής & Διαφάνειας του Δήμου 3) Τούντα Ελένη, αρμόδια υπάλληλος Τμ. Προγραμματισμού, Οργάνωσης, Πληροφορικής & Διαφάνειας του Δήμου Τα πρακτικά τηρήθηκαν από την κα Κουλοχέρη Μαρία, μόνιμη διοικητική υπάλληλο του Δήμου Σπάτων-Αρτέμιδος-αναπληρώτρια Γραμματέα, λόγω απουσίας της τακτικής Γραμματέα Αγγέλου Βασιλικής. Σελίδα 2 από 146
Αφού διαπιστώθηκε νόμιμη απαρτία, δηλαδή σε σύνολο έξι (6) μελών βρέθηκαν παρόντα έξι (6) μέλη, άρχισε η συνεδρίαση. Ο Δήμαρχος-Πρόεδρος της Επιτροπής κ. Δημήτριος Μάρκου, εισηγούμενος το ένα και μοναδικό θέμα της ημερήσιας διάταξης είπε τα εξής: Η Δ/νση Προγραμματισμού, Ανάπτυξης, Πληροφορικής & Διαφάνειας του Δήμου με το υπ αρ. 5923/04-05-2015 έγγραφό της με θέμα «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2014-2019 του Δήμου» εισηγείται τα κατωτέρω: Η κατάρτιση του Πενταετούς Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου πραγματοποιείται μέσα στο πρώτο εξάμηνο της Δημοτικής περιόδου από την Εκτελεστική Επιτροπή, η οποία εισηγείται σχέδιο προγράμματος στο Δημοτικό Συμβούλιο. Η υπηρεσία επί θεμάτων Προγραμματισμού επικουρεί την εκτελεστική επιτροπή σε όλες τις διαδικασίας από τη σύνταξη μέχρι τη ψήφιση, τον έλεγχο νομιμότητας και την τελική δημοσιοποίηση του προγράμματος. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΠΕΝΤΑΕΤΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Το Πενταετές Επιχειρησιακό Πρόγραμμα συνιστά Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Τοπικής και Οργανωτικής Ανάπτυξης του Δήμου. Αφορά στις υποδομές και στις τοπικές επενδύσεις, καθώς και στη βελτίωση της υφιστάμενης οργάνωσης και λειτουργίας του Δήμου, μεριμνώντας για τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητάς του και την παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών προς τους πολίτες. Καλύπτει όλο το φάσμα των αρμοδιοτήτων του Δήμου και εν δυνάμει των τοπικών υποθέσεων. Για την κατάρτισή του λαμβάνονται απαραίτητα υπόψη οι κατευθύνσεις του αναπτυξιακού σχεδιασμού σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, ο υφιστάμενος χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός καθώς και οι προτεραιότητες που απορρέουν από θεσμοθετημένα χρηματοδοτικά μέσα, αναδεικνύοντας την τοπική τους διάσταση. Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα περιλαμβάνει: Το στρατηγικό σχέδιο αποτελεί την Α φάση του επιχειρησιακού 1.Στρατηγικό Σχέδιο προγράμματος, στο οποίο αποτυπώνονται τα χαρακτηριστικά της γεωγραφικής ενότητας του Δήμου, τα χαρακτηριστικά του και των Νομικών του Προσώπων και αξιολογείται η υφιστάμενη κατάσταση. Διατυπώνεται το αναπτυξιακό όραμα της διοίκησης και δίνονται οι κατευθυντήριες αρχές σύμφωνα με τις οποίες θα εργαστούν την τρέχουσα χρονική περίοδο διοίκηση και υπηρεσίες. 2.Επιχειρησιακό Σχέδιο Στο Επιχειρησιακό Σχέδιο προσδιορίζονται οι Αναπτυξιακές προτεραιότητες με τη μορφή αξόνων, οι οποίοι εξειδικεύονται σε μέτρα. Κάθε μέτρο εξειδικεύεται σε στόχους. Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του κάθε μέτρου, κάθε υπηρεσία καταρτίζει σχέδια δράσης. Οι δράσεις είναι δυνατό να είναι κατηγορίες έργων ή μεγάλα έργα ή επαναλαμβανόμενες λειτουργίες των υπηρεσιών και των οργάνων διοίκησης. Οι δράσεις ομαδοποιούνται, ιεραρχούνται, καθορίζεται χρονοδιάγραμμα υλοποίησης καθώς και οι οικονομικοί πόροι για την υλοποίησή τους. Τέλος καταρτίζονται οι χρηματοδοτικοί πίνακες του Επιχειρησιακού προγράμματος ανά έτος και πηγή χρηματοδότησης. 3.Δείκτες Παρακολούθησης Και Αξιολόγησης Για την παρακολούθηση του Πενταετούς Επιχειρησιακού Προγράμματος καταρτίζονται δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης οι οποίοι διακρίνονται σε δείκτες, εισροών, εκροών και αποτελέσματος. Σελίδα 3 από 146
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Μετά τη επεξεργασία των προτάσεων των Τοπικών Συμβουλίων των Νομικών Προσώπων και των υπηρεσιών του Δήμου από την υπηρεσία Προγραμματισμού διαμορφώθηκε το σχέδιο που κατατίθεται στην Εκτελεστική Επιτροπή η οποία το εισάγει για έγκριση στο Δημοτικό Συμβούλιο. Το εγκεκριμένο από το Δημοτικό Σχέδιο Στρατηγικού Σχεδιασμού τίθεται προς συζήτηση στη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης κατά το άρθρο 76 του Ν. 3852/2010, παράλληλα με τη δημοσιοποίηση στην ιστοσελίδα του Δήμου, τουλάχιστον επί δύο (2) εβδομάδες. Κατά τη διάρκεια της δημοσιοποίησης υποβάλλονται προτάσεις, εγγράφως ή ηλεκτρονικά. Η υπηρεσία προγραμματισμού συγκεντρώνει τις προτάσεις των υπηρεσιών, τις προτάσεις των συμβουλίων των τοπικών κοινοτήτων, τις αποφάσεις των νομικών προσώπων και τις προτάσεις που προέκυψαν από τη διαδικασία διαβούλευσης και συντάσσει το σχέδιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος το οποίο υποβάλλει στην Εκτελεστική Επιτροπή. Η Εκτελεστική Επιτροπή εισηγείται το σχέδιο στο Δημοτικό Συμβούλιο για συζήτηση και ψήφιση. Η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου μετά τον έλεγχο νομιμότητας καταχωρείται στην ιστοσελίδα του Δήμου. ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ του ΔΗΜΟΥ ΣΠΑΤΩΝ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ Το σχέδιο στρατηγικού σχεδιασμού περιλαμβάνει: Την περιγραφή του Εξωτερικού Περιβάλλοντος του Δήμου Την περιγραφή του Εσωτερικού Περιβάλλοντος του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων Την στρατηγική του Δήμου και τις Αναπτυξιακές προτεραιότητες Ενδεικτικές Δράσεις του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Στη συνέχεια, η υπάλληλος του Δήμου και υπεύθυνη του Επιχειρησιακού Προγράμματος 20142019, Τούντα Ελένη, αφού παρουσίασε την Α φάση του Στρατηγικού Σχεδιασμού και αναπόσπαστο μέρος της παρούσας εισήγησης (συνημμένο κείμενο), κάλεσε όλα τα μέλη να εκφέρουν τις απόψεις τους. ΔΙΑΛΟΓΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Κατόπιν των ανωτέρω, η Εκτελεστική Επιτροπή, αφού έλαβε υπόψη της: -Την εισήγηση του Προέδρου, -την περ. β του άρθρου 63 του Ν.3852/10 -στοιχεία από τις υπηρεσίες του Δήμου, των νομικών προσώπων του, καθώς και την εισήγηση της αρμόδιας Δ/νσης Προγραμματισμού, Ανάπτυξης, Πληροφορικής & Διαφάνειας του Δήμου για το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2014-2019. ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΟΜΟΦΩΝΑ Εισηγείται προς το Δημοτικό Συμβούλιο για συζήτηση και ψήφιση του σχεδίου (Α Φάση) Στρατηγικού Σχεδιασμού για το 5ετές Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2014-2019 του Δήμου ΣπάτωνΑρτέμιδος, το οποίο και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της παρούσας. Σελίδα 4 από 146
Η απόφαση αυτή πήρε αύξοντα αριθμό 1/2015 Αφού αναγνώστηκε το πρακτικό αυτό υπογράφεται ως ακολούθως. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ 1. Τούντας Αντώνιος 2. Νομικός Αντώνιος 3. Μπέκας Γεώργιος Δημήτριος Σπ. Μάρκου 4. Κρόκος Νικόλαος 5. Λάμπρου Παναγιώτης ΔΙΑΛΟΓΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Το Δημοτικό Συμβούλιο αφού άκουσε τα ανωτέρω, έλαβε υπόψη τις προαναφερθείσες διατάξεις, την εισήγηση του Δημάρχου κ. Μάρκου Δημητρίου, την υπ αριθμ.1/2015 απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής καθώς επίσης τις παρατηρήσεις των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου, ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΚΑΤΑ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ Εγκρίνει το Σχέδιο Στρατηγικού Σχεδιασμού του Δήμου Σπάτων - Αρτέμιδος (Α Φάση Επιχειρησιακού Σχεδίου), όπως αυτό διαμορφώθηκε και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της παρούσας απόφασης. Σημειώνεται ότι και οι Πρόεδροι των Συμβουλίων των Δημοτικών Κοινοτήτων Σπάτων Λούτσας κ. Κατσούλης Πέτρος και Αρτέμιδος (Λούτσας) κ. Κατσής Εμμανουήλ ψήφισαν θετικά. Μειοψήφησε ο Δημοτικός Σύμβουλος κ. Δάρδαλης Νικόλαος, για τους λόγους που ανέφερε στα απομαγνητοφωνημένα πρακτικά της Συνεδρίασης. Η παρούσα απόφαση έλαβε αριθμό 154/2015. Συντάχθηκε το παρόν πρακτικό και υπογράφεται ως εξής: Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΑΝΤΗΛΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Ακριβές Απόσπασμα Ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΣ ΙΩΑΝ. ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Τούντας Αντώνιος του Κωνσταντίνου Δούρος Σωτήρης του Χρήστου Στάμου Δημήτριος του Γεωργίου Φράγκος Διονύσιος του Ιωάννη Γιαννάτος Σωτήριος του Αναστασίου Νομικός Αντώνιος του Ηρακλείου Λίγκου Πηνελόπη του Χαραλάμπους Τυράκης Βάϊος του Γεωργίου Φύτρος Αντώνιος του Παρασκευά Μπασινάς Ιωάννης του Στεφάνου Ίσαρης Γεώργιος του Νικολάου Κρόκος Νικόλαος του Δημητρίου Λάμπρου Παναγιώτης του Ηλία Λύτρα Αθηνά του Ιωάννη Μάρκου Χρήστος του Αντωνίου Σερέτης Χρήστος του Γεωργίου Αργυρός Γεώργιος του Βασιλείου Μπάτρης Παναγιώτης του Δημητρίου Ραφτοπούλου Άννα του Ιωάννη Μαρλαντής Χρήστος του Ηλία Ντελάκη Ευαγγελία του Νικήτα Γερακόπουλος Γρηγόριος του Αποστόλου Δάρδαλης Νικόλαος του Αποστόλου Κατσούλης Πέτρος, Πρόεδρος Δ.Κ. Σπάτων - Λούτσας Κατσής Εμμανουήλ, Πρόεδρος Δ.Κ. Αρτέμιδος (Λούτσας) Σελίδα 5 από 146
ΔΗΜΟΣ ΣΠΑΤΩΝ-ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2014-2019 ΦΑΣΗ Α «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ» Σελίδα 6 από 146
ΕΙΣΑΓΩΓΗ To Νομοθετικό Πλαίσιο που καθορίζει τη σύνταξη των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης επικαιροποιείται με τη νέα Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ αρ. φύλλου 2970 τ. Β 4/10/2014). Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής ανάπτυξης, εκσυγχρονισμού και βελτίωσης των υπηρεσιών του οργανισμού. Αφορά έργα και δράσεις στην περιοχή παρέμβασης του Δήμου αλλά και μέτρα για τη βελτίωση της υφιστάμενης οργάνωσης και λειτουργίας του Δήμου για την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών και τη βελτίωση της ζωής των πολιτών. Προϋπόθεση για ένα ρεαλιστικό και υλοποιήσιμο προγραμματισμό βασισμένο στις ανάγκες της κοινωνίας είναι η συμμετοχή των συλλογικών φορέων και των δημοτών σε αυτόν. Μέσα στις πιο δύσκολες συνθήκες των τελευταίων χρόνων για τη χώρα και την κοινωνία, η Τοπική Αυτοδιοίκηση δε μπορεί παρά να οραματίζεται μια δυναμική και συνεκτική κοινωνία πολιτών, του πλουραλισμού, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της βιώσιμης ανάπτυξης. Σε αυτήν την κατεύθυνση επιλέγονται οι ακόλουθοι βασικοί στόχοι: Αναβάθμιση και Προστασία του Περιβάλλοντος και της Ποιότητας Ζωής Στήριξη του πολίτη, μέσα σε ένα ασφαλές κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον Ανάπτυξη της κοινωνικής συνοχής Σύγχρονη, διαφανής και αποδοτική διακυβέρνηση Η Α Φάση του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου Σπάτων - Αρτέμιδος αναφέρεται στο Στρατηγικό Σχεδιασμό και περιλαμβάνει: Την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης που καταγράφει τα βασικά γεωγραφικά, ιστορικά, διοικητικά, δημογραφικά, οικονομικά περιβαλλοντικά και χωροταξικά χαρακτηριστικά της περιοχής του Δήμου Σπάτων Αρτέμιδος καθώς και τις τεχνικές, κοινωνικές και άλλες υποδομές του Δήμου. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την περιγραφή της αναπτυξιακής φυσιογνωμίας της περιοχής και τον προσδιορισμό των κρίσιμων ζητημάτων ανάπτυξης, που καλείται ο Δήμος να αντιμετωπίσει την επόμενη περίοδο. Επίσης περιλαμβάνει το εσωτερικό περιβάλλον του Δήμου Σπάτων - Αρτέμιδος και των Νομικών του Προσώπων και πιο συγκεκριμένα την οργανωτική τους δομή, τις δραστηριότητες και τις λειτουργίες που επιτελούν, τη στελέχωση, την υποδομή τους και τα οικονομικά αποτελέσματα των τελευταίων ετών. Στη συνέχεια εντοπίζονται τα κρίσιμα ζητήματα εσωτερικής ανάπτυξης. Η Α Φάση ολοκληρώνεται με την περιγραφή του ευρωπαϊκού, εθνικού και περιφερειακού αναπτυξιακού πλαισίου, το οποίο, μαζί με τα κρίσιμα ζητήματα αλλά και τις προτεραιότητες της Δημοτικής Αρχής και τις ευκαιρίες από το εξωτερικό περιβάλλον, θα αποτελέσουν τη βάση για τον καθορισμό των πολιτικών και των δράσεων για την επίτευξη των στόχων της πενταετίας. Η Β Φάση αναφέρεται στον επιχειρησιακό και οικονομικό προγραμματισμό του Δήμου. Οι άξονες και τα μέτρα του Προγράμματος εξειδικεύονται σε σχέδια δράσης των υπηρεσιών του Δήμου, τα οποία θα υλοποιηθούν στη βάση συγκεκριμένου χρονικού και οικονομικού προγραμματισμού. Για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος καταρτίζονται Δείκτες Παρακολούθησης και Αξιολόγησης οι οποίοι διακρίνονται σε Δείκτες Εισροών, Εκροών και Αποτελέσματος. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Η κατάρτιση του Επιχειρησιακού Προγράμματος πραγματοποιείται μέσα στο πρώτο εξάμηνο της Δημοτικής περιόδου, χωρίς αυτό να είναι δεσμευτικό. Τα συμβούλια των δημοτικών κοινοτήτων με απόφαση που λαμβάνουν εισηγούνται στην εκτελεστική επιτροπή με σειρά προτεραιότητας, ανάλογα με τον επείγοντα χαρακτήρα των αναγκών των κατοίκων της περιφέρειάς του, τις δράσεις που πρέπει να περιλαμβάνει το επιχειρησιακό πρόγραμμα του Δήμου και τα έργα που πρέπει να εκτελεστούν, συμπεριλαμβανομένων των προτάσεων των κοινωνικών φορέων της περιοχής. Παράλληλα οι υπηρεσίες του Δήμου και των νομικών προσώπων του προβαίνουν σε εντοπισμό προβλημάτων για την εσωτερική ανάπτυξη του Δήμου και αποτυπώνουν την υφιστάμενη κατάσταση. Η αρμόδια υπηρεσία επί θεμάτων προγραμματισμού συγκεντρώνει τα απαιτούμενα στοιχεία από τις υπηρεσίες του Δήμου, των νομικών προσώπων, καθώς και τις εισηγήσεις των συμβουλίων των δημοτικών κοινοτήτων του Δήμου προς την εκτελεστική επιτροπή και συντάσσει σχέδιο στρατηγικού σχεδιασμού του Δήμου, το οποίο υποβάλλει στην εκτελεστική επιτροπή η οποία εισηγείται το σχέδιο στρατηγικού σχεδιασμού στο Δημοτικό Συμβούλιο για συζήτηση και ψήφιση. Σελίδα 7 από 146
Το εγκεκριμένο από το Δημοτικό Συμβούλιο κείμενο στρατηγικού σχεδιασμού τίθεται στη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης και παράλληλα δημοσιοποιείται στην ιστοσελίδα του Δήμου για υποβολή προτάσεων εγγράφως ή ηλεκτρονικά από τους πολίτες και τους συλλογικούς φορείς του Δήμου. Οι υπηρεσίες του Δήμου αφού λάβουν υπόψη το εγκεκριμένο κείμενο με γραπτές εισηγήσεις προτείνουν τους στόχους και δράσεις κατά σειρά προτεραιότητας ανάλογα με την ευθύνη και αρμοδιότητα κάθε υπηρεσίας. Τα Νομικά πρόσωπα του Δήμου λαμβάνουν απόφαση για τους στόχους και τις δράσεις που τα αφορούν. Η υπηρεσία προγραμματισμού επεξεργάζεται τις προτάσεις των υπηρεσιών, των συμβουλίων των δημοτικών κοινοτήτων, τις αποφάσεις των νομικών προσώπων, τις προτάσεις που προέκυψαν από τη διαδικασία διαβούλευσης και συντάσσει το σχέδιο του επιχειρησιακού προγράμματος το οποίο υποβάλλει στην εκτελεστική επιτροπή η οποία με τη σειρά της το υποβάλλει στο Δημοτικό Συμβούλιο για συζήτηση και ψήφιση του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ Στο παρόν πρόγραμμα παρουσιάζονται τα πληθυσμιακά δεδομένα, συμπληρώνονται και επικαιροποιούνται στοιχεία που αφορούν τα χαρακτηριστικά του Δήμου που αναφέρονταν το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 20112014. Θέση Ο Δήμος Σπάτων - Αρτέμιδος βρίσκεται στην Ανατολική Αττική σε απόσταση 25 χιλιομέτρων από το κέντρο της Αθήνας και καταλαμβάνει έκταση περίπου 76 τετραγωνικών χιλιομέτρων (7.600 εκτάρια ή 76.000 στρέμματα). Ο σημερινός Δήμος προέρχεται από τη διοικητική συνένωση των πρώην Δήμων Σπάτων και Αρτέμιδος που πραγματοποιήθηκε σε εφαρμογή του Ν.3852/2010 και υλοποιήθηκε την 1/1/2011. Ο Δήμος συνορεύει: Βόρεια: Με το Δήμο Ραφήνας Πικερμίου. Ανατολικά: Βρέχεται από το Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο. Νότια: Με το Δήμο Μαρκοπούλου Μεσογαίας. Δυτικά: Με το Δήμο Παιανίας. Ο Δήμος Σπάτων-Αρτέμιδος ανήκει: Αυτοδιοικητικά: στην Περιφερειακή Ενότητα Ανατολικής Αττικής της Περιφέρειας Αττικής. Διοικητικά: στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής. Οικονομικά: στη Δ.Ο.Υ. Παλλήνης. Δικαστικά: στο Ειρηνοδικείο Κορωπίου. Αρμόδιες κρατικές αρχές στην περιοχή του Δήμου Σπάτων - Αρτέμιδος: Αρμόδια πυροσβεστική αρχή είναι η Διοίκηση Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Ανατολικής Αττικής με την Πυροσβεστική Υπηρεσία Κρωπίας. Αρμόδια δασική αρχή είναι η Δ/νση Δασών Ανατολικής Αττικής, με το Δασαρχείο Πεντέλης και το Δασονομείο Σπάτων. Αρμόδια αστυνομική αρχή η Δ/νση Αστυνομίας Ανατολικής Αττικής με τα Αστυνομικά τμήματα και τα Τμήματα Ασφάλειας Σπάτων και Αρτέμιδος αντίστοιχα. Αρμόδια στρατιωτική αρχή είναι η Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση Υποστήριξης Στρατού (περιοχή ευθύνης Αττικής). Αρμόδια Λιμενική αρχή είναι το Λιμεναρχείο Ραφήνας. ΚΑΛΥΨΗ ΓΗΣ Η περιοχή των Μεσογείων παραδοσιακά χαρακτηρίζονταν από γεωργικές εκτάσεις με κυρίαρχη την αμπελοκαλλιέργεια ενώ τις τελευταίες δεκαετίες και ιδιαίτερα την περίοδο 1998-2004 έγινε υποδοχέας πολλών νέων εντατικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τις μεταφορές, τις υπηρεσίες, το χονδρεμπόριο, τη μεταφορά ή τη δημιουργία νέων βιομηχανικών /βιοτεχνικών δραστηριοτήτων και την εσωτερική οικιστική μετανάστευση. Η αύξηση των δομημένων επιφανειών στην Αττική κατά την περίοδο αυτή, Σελίδα 8 από 146
κυμαίνεται μεταξύ 6% έως 23% ενώ ειδικότερα για την πεδιάδα των Μεσογείων καταγράφεται σημαντική επέκταση του οικιστικού ιστού στις περιοχές πλησίον του Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών (ΔΑΑ). Από τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής όσον αφορά την οικοδομική δραστηριότητα, προκύπτει ότι στο Δήμο Σπάτων Αρτέμιδος ο αριθμός των κτισμάτων κατά τα δώδεκα τελευταία έτη αυξήθηκε κατά 20,5% με κύρια περίοδο οικοδομικής δραστηριότητας, το διάστημα 2004-2009 (διάγραμμα 1). Διάγραμμα 1:Οικοδομική δραστηριότητα στο Δήμο Σπάτων - Αρτέμιδος, πηγή: Ελ.Στατ.Αρχή Σύμφωνα με το σύστημα καταγραφής κάλυψης γης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, (Corine Land Cover-CLC), για το Δήμο Σπάτων-Αρτέμιδος η κάλυψη γης φαίνεται στο ακόλουθο διάγραμμα. Διάγραμμα 2: Κατανομή χρήσεων γης στο Δήμο Σπάτων - Αρτέμιδος Η αμιγώς γεωργική γη καταλαμβάνει αθροιστικά ποσοστό μεγαλύτερο από το 50% της έκτασης του Δήμου (54,6%), ενώ γενικά οι επιφάνειες που καλύπτονται από βλάστηση (φυσική βλάστηση και καλλιεργούμενες εκτάσεις) πλήρως ή μερικώς, καταλαμβάνουν σχεδόν τα ¾ της συνολικής έκτασης (73,01%) με στοιχεία από τα επίσημα διαθέσιμα δεδομένα (CLC). Σελίδα 9 από 146
Εικόνα 1: Χρήσεις γης στο Δήμο Σπάτων Αρτέμιδος. Ο χρωματισμός των χρήσεων γής είναι αντίστοιχος του ανωτέρω διαγράμματος. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Ο Δήμος Σπάτων-Αρτέμιδος διακρίνεται σε δύο γεωμορφολογικές ενότητες που αντιστοιχούν στις Δημοτικές Ενότητες (Δ.Ε.) Σπάτων και Αρτέμιδος: 1. Δ.Ε. Σπάτων: Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής είναι πεδινό ή με ήπιες κλίσεις, με κατά τόπους λοφώδεις σχηματισμούς και συγκεκριμένα: i. Ύψωμα Μπούρα: 298μ. ii. Ύψωμα Έτος:195μ. iii. Οικισμός Φοίνικας: 170μ. iv. Αγία Κυριακή: Γραμμικός σχηματισμός με κατεύθυνση Β-Ν και μέγιστο υψόμετρο 170μ. Ο σχηματισμός αποτελεί φυσικό όριο μεταξύ των δύο δημοτικών ενοτήτων. 2. Δ.Ε. Αρτέμιδος: Η περιοχή της Δ.Ε. Αρτέμιδος χαρακτηρίζεται από ομαλές κλίσεις στο μεγαλύτερο μέρος της έκτασης. Στο νότιο τμήμα παρατηρούνται λοφώδης εξάρσεις με θαμνώδη ή δασική βλάστηση. Κυριότερα υψώματα είναι: i. Λόφος Αγ. Ιωάννη: 214μ. ii. Λόφος Πετρωτά: 190μ. Κλίμα Με βάση τα μετεωρολογικά στοιχεία της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (ΕΜΥ), το κλίμα της περιοχής του Δήμου, χαρακτηρίζεται ως Μεσογειακό ξηροθερμικό με ήπιους χειμώνες. Η μέση θερμοκρασία τους καλοκαιρινούς μήνες είναι 29,4οC ενώ τους χειμερινούς μήνες δεν κατεβαίνει συχνά κάτω από τους 0oC. Η μέση μέγιστη θερμοκρασία σημειώνεται το μήνα Ιούλιο 35οC και η μέση ελάχιστη το μήνα Ιανουάριο 7,3οC. Το μέσο ύψος βροχόπτωσης είναι 380-400mm, με τη χρονική κατανομή των κατακρημνισμάτων να είναι χαρακτηριστική των μεσογειακών κλιμάτων δηλ. με βροχοπτώσεις από Οκτώβρη έως Απρίλη. Η εξατμισοδιαπνοή βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με την βροχόπτωση τους χειμερινούς μήνες, ενώ υπερέχει κατά τη βλαστική περίοδο. Τα κλιματικά στοιχεία της περιοχής προέρχονται από το Μετεωρολογικό Σταθμό Ραφήνας, (διάρκεια παρατήρησης 1972-1981) και το Μετεωρολογικό Σπάτων στο αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλο (διάρκεια παρατήρησης 1974-σήμερα). Από τα δεδομένα του ΜΣ Ραφήνας προκύπτουν τα ακόλουθα δεδομένα: Σελίδα 10 από 146
Μέση Θερμοκρασία ο 17,5 Μέση Μέγιστη Θερμοκρασία ο 20,4 Μέση Ελάχιστη Θερμοκρασία ο 13,6 Θερμότερος Μήνας Ιούλιος Ψυχρότερος Μήνας Ιανουάριος Μέση Σχετική Υγρασία % 68,8 Μέσο Ύψος Υετού mm 404,7 Ημέρες Βροχής 69 Ημέρες Ομίχλης 0,5 Ημέρες Δρόσου 40,7 Πιο Υγρός Μήνας Οκτώβριος Επικρατούσα Δ/νση Ανέμου Β Μέση Ένταση Ανέμου knots 7,2 C C C Σύμφωνα με τις μετρήσεις του πιο πάνω μετεωρολογικού σταθμού, το βροχοθερμικό πηλίκο Q2 είναι 60,55. Ο προσδιορισμός του βιοκλιματικού ορόφου σύμφωνα με τη μέθοδο Emberger προκύπτει: Βιοκλιματικός Όροφος: o Μεσογειακός ημίξηρος Βιοκλιματικός Υπόροφος: Χειμώνας ήπιος Διάγραμμα 3: Κλιματικό διάγραμμα Emberger Σπάτα Ραφήνα, (πηγή: Σπανού Σ., 2012, Παν/μιο Πατρών). Σελίδα 11 από 146
Διάγραμμα 4: Ομβροθερμικό διάγραμμα Ραφήνας (πηγή: Σπανού Σ., 2012, Παν/μιο Πατρών) Τα κλιματικά στοιχεία της περιοχής που προέρχονται από το Μετεωρολογικό Σταθμό Σπάτων αναφέρονται στον πίνακα 1. Πίνακας 1: Κλιματικά Στοιχεία Σπάτων, [Πηγή: Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, 2011 Z υψόμετρο σε μέτρα (m) 68 φ γεωγραφικό πλάτος σε μοίρες ( ) 37,97 λ γεωγραφικό μήκος σε μοίρες ( ) 23,91 απόσταση από την πλησιέστερη θαλάσσια ακτή σε χιλιόμετρα (km) 7 Δz = Z - Za, όπου Ζ είναι το υψόμετρο του σταθμού (m) και Ζa είναι το μικρότερο 20 υψόμετρο (m) της λεκάνης απορροής, μέσα στην οποία βρίσκεται ο σταθμός, εντός ακτίνας 5 km από αυτόν Ζ = Ζ2+(Ζ5/3,5), όπου Ζ2 το μεγαλύτερο υψόμετρο του εδάφους (m) σε απόσταση έως 2 191 km από το σταθμό και Ζ5 το μεγαλύτερο υψόμετρο του εδάφους (m) σε απόσταση μεταξύ 2 και 5 km από το σταθμό ΔΚΖ Δασική Κλιματική Ζώνη ΔΚΖ 1 Tψ Μέση θερμοκρασία του ψυχρότερου μήνα ( C) 8,3 m Μέση ελάχιστη θερμοκρασία του ψυχρότερου μήνα ( C) 4,3 Τθ Μέση θερμοκρασία του θερμότερου μήνα ( C) 25,6 Β Μέση μέγιστη θερμοκρασία του θερμότερου μήνα ( C) 31,1 Τan Μέση ετήσια θερμοκρασία ( C) 16,4 Tα Μέση θερμοκρασία του τετραμήνου Μαΐου -Αυγούστου ( C) 23,2 NΤ10 Αριθμός μηνών με μέση θερμοκρασία > 10 C 9 NΤ20 Αριθμός μηνών με μέση θερμοκρασία > 20 C 4 Σελίδα 12 από 146
Pan Μέσο ετήσιο ύψος υετού (mm) 269 Pα Μέσο ύψος υετού του τετραμήνου Μαΐου -Αυγούστου (mm) 18 Nx Αριθμός μηνών με μέσο ύψος υετού μικρότερο (αριθμητικά) από το διπλάσιο της μέσης θερμοκρασίας τους (Ρ<2Τ) 7 Διάγραμμα 5: Ομβροθερμικό διάγραμμα Σπάτων (πηγή: Σπανού Σ., 2012, Παν/μιο Πατρών) Ένταση & Διεύθυνση Ανέμων Η περιοχή χαρακτηρίζεται από ισχυρούς ανέμους κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και ιδιαίτερα κατά τους μήνες Ιούνιο Αύγουστο Σεπτέμβριο, κατά τη διάρκεια των οποίων τα μελτέμια με βόρεια βορειοανατολκή διεύθυνση πνέουν με ταχύτητες 24-32 κόμβων (5-7 Bf). Διάγραμμα 6: Μέση ετήσια κατανομή έντασης διεύθυνσης ανέμων στην Αρτέμιδα Συμπεράσματα Το κλίμα χαρακτηρίζεται ως τυπικό μεσογειακό, δηλαδή ήπιοι χειμώνες και θερμά ξηρά καλοκαίρια. Η περιοχή των Σπάτων κατατάσσεται στις πλέον άνομβρες περιοχές της χώρας με ετήσιο ύψος βροχής μικρότερο των 400mm. Η περιοχή της Αρτέμιδος έχει ηπιότερο χειμώνα και μεγαλύτερο ετήσιο ύψος βροχόπτωσης. Σελίδα 13 από 146
Η περιοχή έχει σχεδόν έξι μήνες ξηρική περίοδο (ξηροθερμικός δείκτης 125,7), και εντάσσεται στο έντονο θερμομεσογειακό χαρακτήρα μεσογειακού βιοκλίματος εξ αιτίας του αυξημένου ποσοστού υγρασίας λόγω της γειτνίασης με τη θάλασσα. Οι επικρατούντες άνεμοι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού είναι βόρειοι βορειοανατολικοί ενώ κατά τη διάρκεια του χειμώνα πνέουν νοτιάδες οι οποίοι αφενός μπορεί να φθάσουν τα 30 μίλια ανά ώρα, αφετέρου προκαλούν σημαντικό κυματισμό, ο οποίος επηρεάζει άμεσα την παράκτια ζώνη. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα επικρατούν ισχυροί νότιοι άνεμοι, που πλήττουν την περιοχή. Το κλίμα χαρακτηρίζεται κατάλληλο για την εγκατάσταση ξηροθερμικής μεσογειακής βλάστησης. Οι κλιματικές συνθήκες ευνοούν συνθήκες ερημοποίησης σε περιπτώσεις υπεράρδευσης γεωργικών γαιών με υφάλμυρα ύδατα. Υδατικοί Πόροι Ο Δήμος Σπάτων - Αρτέμιδος ανήκει στο υδατικό διαμέρισμα Αττικής με κωδικό GR06 της βιογεωγραφικής περιοχής Ιονίου. Οι υδατικοί πόροι αποτελούν ιδιαίτερο παράγοντα στρατηγικής σημασίας για το Δήμο δεδομένου ότι: - - Η οικονομική και η κοινωνική ανάπτυξη της Αρτέμιδος βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην παράκτια ζώνη και τις ευκαιρίες που προσφέρονται για αναψυχή, για ένα πολύ μεγάλο διάστημα του έτους, (>100 ημέρες) με αποτέλεσμα η ευημερία της τοπικής κοινωνίας να εξαρτάται άμεσα από την ποιότητα των κολυμβητικών υδάτων. Η επιλογή της Αρτέμιδος ως τόπου μόνιμης κατοικίας και σε μικρότερο βαθμό των Σπάτων, βασίστηκε κυρίως στην άμεση πρόσβαση των κατοίκων στην παράκτια ζώνη, σε έναν ποιοτικά αποδεκτό υδατικό πόρο, επιλογή που επιτάθηκε με την πρόσφατη οικονομική κρίση. Η περιοχή των Σπάτων διατηρεί ακόμα και σήμερα αγροτικό χαρακτήρα και η γεωργική προοπτική ή μια ενδεχόμενη αναδιάρθρωση των καλλιεργειών εξαρτάται άμεσα από την ποιότητα και την ποσότητα των υδατικών πόρων. Στις επόμενες παραγράφους ακολουθεί η συνοπτική περιγραφή των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων της περιοχής ενδιαφέροντος, σύμφωνα με το εγκεκριμένο Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων του υδατικού διαμερίσματος Αττικής (ΥΠΕΚΑ, Ειδική Γραμματεία Υδάτων, 2013) και το Πρόγραμμα Παρακολούθησης της Ποιότητας των Υδάτων Κολύμβησης της χώρας Επιφανειακά Ύδατα Τα επιφανειακά ύδατα διακρίνονται σε ποτάμια, παράκτια και λιμναία. Από αυτά άμεσο ενδιαφέρον για το Δήμο Σπάτων Αρτέμιδος έχουν τα ποτάμια και τα παράκτια. Η κατάσταση του ρέματος Ραφήνας (κατηγορία ποτάμια επιφανειακά ύδατα -RW) διακρίνεται σε 3 κλάδους (κωδικοί 10-11-12 στον επόμενο χάρτη), εκ των οποίων ο κλάδος 10 αξιολογείται σε ελλιπή1 κατάσταση από οικολογική άποψη, ο κλάδος 11 δεν έχει αξιολογηθεί καθόλου και ο κλάδος 12 αξιολογείται ότι βρίσκεται σε μέτρια2 οικολογική κατάσταση. Η χημική κατάσταση και των τριών κλάδων χαρακτηρίζεται ως άγνωστη. Χάρτης 1: Οι κλάδοι του ρέματος Ραφήνας. 1 Ύδατα τα οποία εμφανίζουν ενδείξεις σημαντικών αλλοιώσεων των τιμών των βιολογικών ποιοτικών στοιχείων του τυπικού συστήματος επιφανειακών υδάτων και στα οποία οι σχετικές βιολογικές κοινότητες διαφέρουν ουσιαστικά από εκείνες που χαρακτηρίζουν φυσιολογικά το τυπικό σύστημα επιφανειακών υδάτων υπό µη διαταραγμένες συνθήκες. 2 Ύδατα τα οποία εμφανίζουν τιμές βιολογικών ποιοτικών στοιχείων που παραλλάσσουν μετρίως τις τιμές που χαρακτηρίζουν φυσιολογικά το τυπικό σύστημα επιφανειακών υδάτων υπό µη διαταραγμένες συνθήκες. Οι τιμές εμφανίζουν μέτριες αλλοιώσεις λόγω ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και είναι σημαντικά πιο διαταραγμένες από ό,τι υπό συνθήκες καλής κατάστασης. Σελίδα 14 από 146
Ο Νότιος Ευβοϊκός Κόλπος (GR0626C0001N) αξιολογείται ότι βρίσκεται σε καλή οικολογική κατάσταση, ενώ η χημική κατάσταση χαρακτηρίζεται ως άγνωστη. Σύμφωνα με το Πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων κολύμβησης της χώρας, τα κολυμβητικά ύδατα του βόρειου τμήματος της ακτογραμμής της Αρτέμιδος (εκατέρωθεν της διασταύρωσης) χαρακτηρίζονται εξαιρετικής και καλής ποιότητας. Στην περιοχή έχουν χαρακτηριστεί δύο ακτές ως κολυμβητικές με διακριτική ονομασία Λούτσα Βόρεια και Λούτσα Νότια (βλ. χάρτη 2). Στην 1η ακτή που αντιστοιχεί στην κεντρική παραλία της Αρτέμιδος από τις μετρήσεις της περιόδου 2011-2013 προκύπτει ότι τα ύδατα κολύμβησης είναι εξαιρετικής ποιότητας ενώ για τη 2η ακτή που αντιστοιχεί στην περιοχή της διασταύρωσης από τις μετρήσεις της ίδια περιόδου προκύπτει ότι τα ύδατα είναι καλής ποιότητας. Ο αυξημένος αριθμός παραθεριστών που συγκεντρώνεται στην παράκτια ζώνη της Αρτέμιδος και επισκέπτεται την ακτή για κολύμβηση, αποτελεί δυνητική πηγή ρύπανσης της ακτής. Η απουσία αποχετευτικού δικτύου και η χρήση ιδιωτικών συστημάτων αποχέτευσης αποτελεί επίσης δυνητική πηγή ρύπανσης, καθώς πιθανή διαρροή αποβλήτων μπορεί να επιφέρει εισροή αυξημένου οργανικού και μικροβιακού φορτίου και φορτίου θρεπτικών στη θάλασσα. Η έλλειψη οργανωμένου συστήματος αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων, σε συνδυασμό με τον πληθυσμό ο οποίος πολλαπλασιάζεται κατά τους θερινούς μήνες, καθιστά σημαντική την πιθανότητα επιβάρυνσης της ποιότητας των κολυμβητικών υδάτων. Χάρτης 2: Οι ακτές που παρακολουθούνται από το πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων κολύμβησης της χώρας Σελίδα 15 από 146
ΥΠΟΓΕΙΑ YΔΑΤΑ Το υπόγειο υδατικό σύστημα Μεσογαίας αναπτύσσεται στα προσχωματικά υλικά και τα τριτογενή ιζήματα της λεκάνης των Μεσογείων. Η υπόγεια υδροφορία είναι κοκκώδης, με φρεάτια σε μικρό βάθος και υπό πίεση στους υποκείμενους σχηματισμούς του Νεογενούς. Η τροφοδοσία του συστήματος εξασφαλίζεται κύρια από την απευθείας κατείσδυση του μετεωρικού νερού και από πλευρικές διηθήσεις των ανάντη καρστικών σχηματισμών στις περιοχές κοντά στις προσβάσεις της ορεινής ζώνης. Στο υπόγειο υδατικό σύστημα GR0600150 όπου και ανήκει το μεγαλύτερο τμήμα του Δήμου Σπάτων Αρτέμιδος, κατά την περίοδο 2000-2008 έχουν πραγματοποιηθεί χημικές αναλύσεις από το ΙΓΜΕ σε 35 υδροσημεία και από το Γενικό Χημείο του Κράτους σε 9 υδροσημεία την περίοδο 1996-2008. Στο χάρτη 3 παρουσιάζονται τα σημεία παρακολούθησης και το ανάγλυφο της περιοχής από όπου προκύπτει ότι οι θέσεις παρακολούθησης είναι συγκεντρωμένες αποκλειστικά στο νότιο τμήμα του υπόγειου συστήματος. Χάρτης 3: Θέσεις παρακολούθησης υπόγειων υδάτων ΙΓΜΕ (μπλε σύμβολα) και ΓΧΚ (κόκκινα σύμβολα) στο υπόγειο υδατικό σύστημα Μεσογείων. Σελίδα 16 από 146
Όπως αναφέρθηκε, το μεγαλύτερο τμήμα του Δήμου Σπάτων Αρτέμιδος ανήκει στο υπόγειο υδατικό σύστημα Μεσογαίας GR0600150 και ένα μικρότερο τμήμα στα νοτιοανατολικά, στο υπόγειο υδατικό σύστημα Λαυρεωτικής GR0600170. Το υπόγειο υδατικό σύστημα GR0600150 εκτιμάται ότι βρίσκεται σε κακή χημική κατάσταση δεδομένου ότι το 77% των σημείων παρακολούθησης βρίσκονται σε κακή χημική κατάσταση λόγω ανθρωπογενούς ρύπανσης. Οι τιμές των συγκεντρώσεων των νιτρικών προσεγγίζουν τοπικά τα 340 mg/l και οφείλονται στην έντονη γεωργική δραστηριότητα (χρήση λιπασμάτων), στις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις και στη ρύπανση από αστικά απόβλητα. Οι υψηλές τιμές χλωριόντων, ηλεκτρικής αγωγιμότητας και του μαγνησίου συσχετίζονται και υποδεικνύουν θαλάσσια διείσδυση δημιουργώντας ένα μέτωπο υφαλµύρινσης στην περιοχή Βραυρώνας Μαρκοπούλου Κορωπίου. Τέλος καταγράφονται συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων όπως Pb, και As λόγω της γεωργικής δραστηριότητας και της ανεξέλεγκτης βιομηχανικής δραστηριότητας. Μικρό τμήμα του Δήμου Σπάτων Αρτέμιδος ανήκει στο υπόγειο υδατικό σύστημα Λαυρεωτικής GR0600170 (χάρτης 4). Σελίδα 17 από 146
Χάρτης 4:Θέσεις παρακολούθησης υπόγειων υδάτων ΙΓΜΕ (μπλε σύμβολα) και ΓΧΚ (κόκκινα σύμβολα) στο υπόγειο υδατικό σύστημα Λαυρεωτικής. Ανάλυση Πιέσεων Οι χρήσεις γης στην περιοχή είναι αγροτικές και χρήσεις κατοικίας, ενώ υπάρχουν και λιγότερες εκτάσεις με φυσική βλάστηση. Παράλληλα υπάρχουν εκτεταμένες χρήσεις του δευτερογενούς τομέα που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια και περιλαμβάνουν κάθε μορφής μονάδες μεταποίησης και εμπορίας, και πέντε ελαιοτριβεία. Στην περιοχή ανάπτυξης του συστήματος υπάρχουν σε τρεις θέσεις ΕΕΛ (ΚΕΛ Β. Μεσογείων, Μαρκόπουλου και ΚΕΛ Κορωπίου-Παιανίας) που δε βρίσκονται σε λειτουργία. Διάγνωση τάσης ρύπανσης Τα διαθέσιμα στοιχεία και οι χρονοσειρές των χημικών παραμέτρων είναι περιορισμένα, ωστόσο δεν διαπιστώνεται τάση αύξησης της ρύπανσης του υπόγειου υδατικού συστήματος. Αντίθετα τα έτη από 2005 έως 2008 παρατηρείται ελαφρά βελτίωση τόσο των συγκεντρώσεων νιτρικών όσο και της υφαλμύρινσης λόγω θαλάσσιας διείσδυσης. Το υπόγειο υδατικό σύστημα GR0600150 εκτιμάται ότι βρίσκεται σε κακή χημική κατάσταση εφόσον 34 σημεία από τα 44 του δικτύου παρακολούθησης ή ποσοστό 77% βρίσκονται σε κακή χημική κατάσταση λόγω ανθρωπογενούς ρύπανσης. Σελίδα 18 από 146
Ποσοτική Κατάσταση Διαθέσιμα στοιχεία: Στο υπόγειο υδατικό σύστημα Μεσογαίας σχηματίζονται κοκκώδεις υπόγειες υδροφορίες, φρεάτια σε μικρό βάθος και υπό πίεση στους υποκείμενους σχηματισμούς του Νεογενούς. Η συνολική υδροφορία διαμορφώνεται σε μέσο υψόμετρο 80m, με μέσο βάθος στάθμης τα 10m και η ετήσια διακύμανση της στάθμης είναι της τάξης των 3,00m. Η περατότητα της υδροφορίας εκτιμάται σε 2-4m/d και η αποθηκευτικότητα σε 3-12%. Επισημαίνεται ότι μεγάλος αριθμός υδρογεωτρήσεων αντλεί το βαθύ υποκείμενο καρστικό υδροφορέα της περιοχής που υπόκεινται των νεογενών σχηματισμών. Η υπεράντληση του υπόψη καρστικού υδροφορέα δημιουργεί και τα φαινόμενα υφαλμύρινσης στην περιοχή Κορωπίου, Μαρκοπούλου, Βραυρώνας. Η τροφοδοσία της υδροφορίας εξασφαλίζεται κύρια από την απευθείας κατείσδυση του μετεωρικού νερού και από πλευρικές διηθήσεις των ανάντη καρστικών σχηματισμών. Η μέση ετήσια τροφοδοσία του συστήματος εκτιμάται σε 15x106m3. Οι απολήψεις σε ετήσια βάση εκτιμήθηκαν επίσης σε 4,6x106m3. Η ποσότητα των αντλήσεων από το υδατικό σύστημα είναι μικρότερη από τα ετησίως ανανεώσιμα υδατικά αποθέματα. Βλάστηση Η βλάστηση της περιοχής χαρακτηρίζεται ως τυπική μεσογειακή και ανήκει στη θερμότερη και ξηρότερη ζώνη αείφυλλων πλατύφυλλων (δασική κλιματική ζώνη). Η ζώνη βλάστησης είναι η Oleo-Ceratonion που χαρακτηρίζεται από θαμνώνες αείφυλλων πλατύφυλλων με σχίνο (Pistacia lentiscus), αγριελιά (Olea europaea var. silvestris) ή χαρουπιά (Ceratonia siliqua), χωρίς όμως την παρουσία φυτικών ειδών της ΔΚΖ2, καθώς και δάση χαλέπιου πεύκης (Pinus halepensis), τραχείας πεύκης (Pinus brutia) ή κυπαρισσιού (Cupressus sempervirens) με υπόροφο ίδιας σύνθεσης. Χάρτης 5: Μορφές βλάστησης στις εκτός σχεδίου περιοχές Η επικρατούσα κάλυψη βλάστησης των ημιφυσικών επιφανειών στις θέσεις εκτός σχεδίου είναι οι δενδρώδεις καλλιέργειες (ελιά, φυστικιά κλπ) και οι αμπελώνες. Οι θάμνοι, σκληρόφυλλων θάμνων και χαμηλών δένδρων, κυριαρχούν στις φυσικές επιφάνειες ενώ σημαντική είναι η παρουσία χαλέπιου πεύκης. Σελίδα 19 από 146
Διάγραμμα 7: Τύποι βλάστησης φυσικών και ημιφυσικών επιφανειών Από άποψη ταξινόμησης, στην ευρύτερη περιοχή τα περισσότερα φυτικά είδη ανήκουν στα μεσογειακά είδη (56, %), ακολουθούν τα κοσμοπολιτικά (10,05%), τα μεσογειακά-εξωμεσογειακά (9,52%) και τα εύκρατα (7,27%). Από τα μεσογειακά είδη κυριαρχούν τα στενομεσογειακά (είδη των ακτών της Μεσογείου), ευρυμεσογειακά (είδη με εξάπλωση πάνω από τις μεσογειακές ακτές και έως το ανατολικό Ιράν) και τα ανατολικομεσογειακά (είδη που εμφανίζονται από την Ιταλία έως το Λίβανο). Ο ενδημισμός της ευρύτερης περιοχής (είδη με γεωγραφική εξάπλωση αποκλειστικά στον ελληνικό χώρο) ανέρχεται σε 4,62% και στο Δήμο Σπάτων Αρτέμιδος ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι θέσεις Ετος (4 ενδημικά), Αγ.Ιωάννης (3 ενδημικά), Λόφος Μπούρα (3 ενδημικά) Αγ.Θωμάς (3 ενδημικά) και το Ζάγανι (2 ενδημικά)3. Προστατευόμενες Περιοχές Δάση & δασικές εκτάσεις Ακριβή και επικαιροποιημένα στοιχεία για τις εκτάσεις που χαρακτηρίζονται ως δάση ή ως δασικές εκτάσεις στο Δήμο Σπάτων Αρτέμιδος δεν υπάρχουν δεδομένου ότι το αντίστοιχο έργο του ΥΠΕΚΑ βρίσκεται σε εξέλιξη και δεν έχει γίνει η προσωρινή ανάρτηση δασικών χαρτών για την περιοχή 4. Σημαντικές δασικές εκτάσεις στο Δήμο είναι: στη Δημοτική Κοινότητα Σπάτων οι λόφοι Έτος & Μπούρα και το ύψωμα της Αγ. Κυριακής εξαιρουμένων των εκτάσεων που έχουν παραχωρηθεί στο ΔΑΑ. Στη Δημοτική Κοινότητα Αρτέμιδος η θέση Ασύρματος, τμήμα της κεντρικής παραλίας, η θέση Κίπι και ο λόφος Αγ. Ιωάννης εξαιρουμένης της έκτασης που έχει παραχωρηθεί στο Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών (Δ.Α.Α.). Δίκτυο «Φύση 2000» Ένα μικρό τμήμα του τόπου κοινοτικής σημασίας «Βραυρώνα» με κωδικό GR3000004, ανήκει στα διοικητικά όρια του Δήμου Σπάτων Αρτέμιδος. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από εκτεταμένες καλλιέργειες αμπελιών, δάσος κωνοφόρων σε καλή κατάσταση, μακκί και φρύγανα επηρεασμένα τοπικά από τη βόσκηση, περιορισμένο υγρότοπο, θαλάσσιο τμήμα σε όχι καλή οικολογική ισορροπία, προστατευόμενο αρχαιολογικό χώρο και περιορισμένες οικοδομικές δραστηριότητες. Η ποιότητα και σπουδαιότητα της περιοχής φαίνεται από πολλά χαρακτηριστικά όπως την ποικιλότητα των ικανοποιητικά διατηρημένων τύπων οικοτόπων μέσα σε μια σχετικά μικρή περιοχή, τον αρχαιολογικό χώρο με το ναό της Αρτέμιδος, που λειτουργεί ως φράγμα στις έντονες ανθρώπινες δραστηριότητες, καθώς υπάρχει καθεστώς προστασίας, τη σημασία του υγροτόπου ως καταφύγιο πολλών ειδών πτηνών, τις παραδοσιακές καλλιέργειες αμπελιού (από το 500 π.χ), που εμποδίζουν την εκτεταμένη και εντατική βιομηχανική δραστηριότητα, τη θέση της κοντά στην Αθήνα (40 km) και το χαρακτήρα της περιοχής, που δεν έχει τροποποιηθεί ουσιαστικά από την αρχαιότητα. 3 Σπανού, Σ. 2010. Οικολογική αξιολόγηση και δημιουργία πρότυπου προγράμματος βιοπαρακολούθησης στην ευρύτερη περιοχή του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών, Διδακτορική Διατριβή. Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Βιολογίας Φυτών. 4 N. 3818/2010, 3889/2010 & ΥΑ 199284/707/2010. Σελίδα 20 από 146
Χάρτης 6: Τα όρια του Δήμου Σπάτων Αρτέμιδος και η προστατευόμενη περιοχή GR3000004. Περιοχές απολύτου προστασίας Το προεδρικό Διάταγμα περί καθορισμού χρήσεων γης, όρων και περιορισμών δόμησης στην εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών προ του έτους 1923 ευρύτερης περιοχή Μεσογείων (ΦΕΚ Δ 199/6-3-03), χαρακτηρίζει τις περιοχές απολύτου προστασίας τοπίου, αρχαιολογικών χώρων και μνημείων (στοιχείο Β1 στους αντίστοιχους χάρτες), απαγορεύει κάθε δόμηση ή κατασκευή, καθώς και την αλλοίωση του εδάφους. Στα όρια του Δήμου Σπάτων Αρτέμιδος ως περιοχές απολύτου προστασία χαρακτηρίζονται το ύψωμα Έτος στα Σπάτα και ο υγροβιότοπος Αλυκή στην Αρτέμιδα. ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το χερσαίο και υδάτινο περιβάλλον αποτελεί βασικό πυλώνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής ενώ ειδικότερα η χαρισματική παράκτια ζώνη αποτελεί το κύριο περιβαλλοντικό χαρακτηριστικό γύρω από το οποίο έχει αναπτυχθεί μια πόλη 27.000 κατοίκων και εκατοντάδων χιλιάδων εποχικών επισκεπτών. Το έλλειμμα γνώσης για την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, τη φέρουσα ικανότητά του και τις συνέπειες από τη αλλαγή των χρήσεων γης στο Δήμο και στην ευρύτερη περιοχή των Μεσογείων επιβάλει την εμπεριστατωμένη μελέτη των επιπτώσεων από κάθε προτεινόμενο έργο και δράση υψηλής έντασης, ιδιαίτερα όταν αυτό επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα την παράκτια ζώνη. Η προστασία του μεσογειακού τοπίου, η διατήρηση παραγωγικής ικανότητας της γεωργικής γης παράλληλα με την προστασία των υδατικών πόρων πρέπει να είναι οι βασικοί άξονες περιβαλλοντικής πολιτικής σε συνδυασμό με τη συστηματική παρακολούθηση των αέριων ρύπων και όλων των μορφών πιέσεων που ασκούνται στα υδάτινα και χερσαία οικοσυστήματα της περιοχής. Επιπλέον η γεωγραφική θέση του Δήμου σε συνδυασμό με το υφιστάμενο και προβλεπόμενο κλίμα της περιοχής, επιβάλουν την επιστημονική τεκμηρίωση όλων των αποφάσεων που επηρεάζουν τα φυσικά και τα ημι-φυσικά συστήματα της περιοχής, δεδομένου ότι η αύξηση των περιόδων ξηρασίας, η μείωση της κανονικής κατανομής των βροχοπτώσεων και η αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων (ιδιαίτερα των καυσώνων που αναμένονται) στην Αττική, θα έχουν πολλαπλασιαστικές αρνητικές συνέπειες στην υγεία κα την ευημερία της τοπικής κοινωνίας, πόσο μάλλον όταν οι συνθήκες αυτές συνεπικουρούνται από επεμβάσεις με αρνητικές ή κακώς εκτιμημένες συνέπειες. Έκταση του Δήμου Τα διοικητικά όρια του Δήμου είναι άλλοτε ευδιάκριτα, ακολουθώντας ρέματα ή δρόμους και άλλοτε προσδιορισμένα αλλά δυσδιάκριτα, δεδομένου ότι ακολουθούν νοητές διαδρομές με βάση τις υπάρχουσες ιδιοκτησίες αγροτεμαχίων. Σελίδα 21 από 146
Η συνολική έκταση των 73.69 τ.χλμ. κατανέμεται ανά Δημοτική ενότητα στον πίνακα5 που ακολουθεί: ΧΩΡΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΕΚΤΑΣΗ (Στρέμματα) ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΠΑΤΩΝ 55.042 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΡΤΕΜΙΔΑΣ 18.653 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ 3.808.101 Πληθυσμός Ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ανέρχεται σε 33.821 κατοίκους. Στον επόμενο πίνακα καταγράφεται ο πληθυσμός ανά δημοτική ενότητα - κοινότητα και οικισμό (απογραφή πληθυσμού 2011, ΕΛΣΤΑΤ). ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΠΑΤΩΝ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ (ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2011) ΜΟΝΙΜΟΣ6 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 33.821 7 ΝΟΜΙΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 23.503 ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ 26.939 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΦΥΛΟ Άρρενες 16.730 Θήλεις 17.091 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Άγαμοι 12.662 Έγγαμοι, με σύμφωνο συμβίωσης και σε διάσταση 17.927 Χήροι και χήροι από σύμφωνο συμβίωσης 2.045 Διαζευγμένοι και διαζευγμένοι από σύμφωνο 1.187 συμβίωσης ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ - ΠΥΡΗΝΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ Αριθμός νοικοκυριών 11.842 Μέσο μέγεθος νοικοκυριού 2,81 Αριθμός πυρηνικών οικογενειών 9.813 ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑ Ελληνική 29.961 Άλλη 3.860 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (Άτομα γεννηθέντα το 2004 και πριν) Πρωτοβάθμια 7.048 Δευτεροβάθμια- Μεταδευτεροβάθμια 15.641 Τριτοβάθμια 4.787 Λοιπά 3.828 Πηγή: http://www.statistics.gr/portal/page/portal/esye/page-interactive-census-map Ο πληθυσμός είναι ουσιαστικά συγκεντρωμένος στις πόλεις των Σπάτων (27,2%) και της Αρτέμιδας (63,5%), ενώ οι υπόλοιποι οικισμοί καταγράφουν μικρά μεγέθη. Πρέπει να ληφθεί υπόψη η συνεχής αύξηση του πληθυσμού και η προϊούσα αστικοποίηση της περιοχής: ο μόνιμος πληθυσμός το 2001 ήταν 25.138 άτομα, σημείωσε δηλαδή αύξηση 34,5% μέσα σε μια δεκαετία. 5 ΠΗΓΗ: www.ypes.gr Το σύνολο των ατόμων που έχουν τη συνήθη διαμονή τους στο Δήμο 7 Το σύνολο των ατόμων που είναι καταχωρημένα στα αντίστοιχα δημοτολόγια 6 Σελίδα 22 από 146
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ % ΔΗΜΟΣ ΣΠΑΤΩΝ - ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ (Έδρα: Σπάτα) 33.821 100% ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ 21.488 63,5% Άρτεμις 21.488 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΠΑΤΩΝ - ΛΟΥΤΣΑΣ 12.333 Αγία Κυριακή 886 Άγιος Ιωάννης 284 Άγιος Νικόλαος Μπούρα 195 Βελανιδιά 257 Έτος Στέκο 87 Ήμερος Πεύκος 211 Νεάπολη 584 Σπάτα 9.198 Φοίνικας 113 Χριστούπολη 518 36,5% 27,2% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Σελίδα 23 από 146
Η διάρθρωση του μόνιμου πληθυσμού ανά φύλο και ηλικία το 2011, έχει ως εξής: ΗΛΙΚΙΑΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΑ ΑΝΤΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 0-4 2.017 1.067 950 5-9 2.030 1.029 1.001 10-14 1.802 949 853 15-19 1.669 855 814 20-24 1.677 811 866 25-29 2.018 992 1.026 30-34 2.510 1.229 1.281 35-39 2.971 1.422 1.549 40-44 2.781 1.413 1.368 45-49 2.447 1.266 1.181 50-54 2.174 1.058 1.116 55-59 1.995 951 1.044 60-64 1.938 981 957 65-69 1.569 737 832 70-74 1.634 781 853 75-79 1.234 602 632 80-84 885 413 472 85+ 470 174 296 Σύνολο 33.821 16.730 17.091 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Σελίδα 24 από 146
Διάγραμμα 8: Κατανομή ηλικιών ανά Δημοτική Ενότητα Από τα ανωτέρω προκύπτουν οι πληθυσμιακές ομάδες που δυνητικά εξυπηρετούνται από τις δομές του Δήμου, με βάση τις αρμοδιότητές του. Δομές - Υπηρεσίες Δυνητικοί χρήστες Παιδικοί και Βρεφονηπιακοί Σταθμοί (0-4 ετών) 2.017 (6%) ΚΔΑΠ (5-14 ετών) 3.832 (11,3%) Σχολικός Πληθυσμός (5-19 ετών) 5.501 (16,3%) ΚΑΠΗ Βοήθεια στο σπίτι (άνω των 65) 5.792 (17,1%) Πληθυσμιακές μεταβολές Στον επόμενο πίνακα καταγράφεται η εξέλιξη του μόνιμου8 πληθυσμού την περίοδο 2001-2011 με βάση την ηλικία. Μέσα σε δέκα χρόνια ο πληθυσμός του Δήμου αυξήθηκε κατά 34,54%, δηλαδή πάνω από το ένα τρίτο. Το σύνολο των ατόμων που έχουν τη συνήθη διαμονή τους στο Δήμο. Μόνιμος ορίζεται ο πληθυσμός που δήλωσε ως μόνιμη κατοικία του κατά την ημέρα της απογραφής συγκεκριμένο τόπο, ανεξάρτητα από το πού βρέθηκε και απογράφηκε. 8 Σελίδα 25 από 146
Μόνιμος πληθυσμός 2011 2001 Μεταβολή 2001-2011 0-4 2.017 1.309 54% 5-9 2.030 1.363 50% 10-14 1.802 1.364 32% 15-19 1.669 1.594 5% 20-24 1.677 1.829-8% 25-29 2.018 2.008 1% 30-34 2.510 1.988 26% 35-39 2.971 1.853 60% 40-44 2.781 1.843 60% 45-49 2.447 1.627 50% 50-54 2.174 1.606 35% 55-59 1.995 1.311 52% 60-64 1.938 1.593 22% 65-69 1.569 1.455 8% 70-74 1.634 1.207 35% 75-79 1.234 619 99% 80-84 885 342 159% 85+ 470 227 107% Σύνολο 33.821 25.138 35% % Η καταγραφή του νόμιμου πληθυσμού για τα έτη 2001 και 2011, καθώς και η διαφορά μεταξύ των ετών αυτών έχει ως εξής: ΝΟΜΙΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 2011 2001 Διαφορά 2001-2011 23.503 18.144 30% Στο ακόλουθο διάγραμμα αποτυπώνεται η εξέλιξη του πληθυσμού τα τελευταία 60 χρόνια. Σελίδα 26 από 146
Διάγραμμα 9: Εξέλιξη Πληθυσμού 1951-2011 Δήμος Σπάτων-Αρτέμιδος Εξέλιξη Πληθυσμού 1951-2011 40000,0 33821,0 25138,0 20000,0 5024,0 5409,0 6425,0 1951 1961 1971 10647,0 14785,0,0 1981 1991 2001 2011 Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται αύξηση 30% του νόμιμου πληθυσμού του Δήμου. Η μεγάλη διαφορά μεταξύ μόνιμου (33.821) και νόμιμου πληθυσμού (23.503), αλλά και οι σημαντικές αυξήσεις μέσα στη δεκαετία που σημειώνουν και τα δύο πληθυσμιακά μεγέθη, αποδεικνύουν ότι ο νέος Δήμος βρίσκεται σε μεταβατική, πληθυσμιακά και διοικητικά φάση. ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Στον ακόλουθο πίνακα φαίνεται η πυκνότητα του πληθυσμού του Δήμου σε σχέση με την Περιφερειακή ενότητα Ανατολικής Αττικής. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Περιφερειακή Αττικής ενότητα ΣΥΝΟΛΟ ΑΡΡΕΝΕΣ ΘΗΛΕΙΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑ ΤΕΤΡ.ΧΛΜ 502.090 253.580 248.510 332 33.821 16.730 17.091 459 Ανατολικής Δήμος Σπάτων - Αρτέμιδος Ιστορική Φυσιογνωμία και Παράδοση Τα Σπάτα στην αρχαιότητα αποτελούσαν τον αττικό δήμο της Ερχιάς, που ανήκε στην Αιγηίδα φυλή και τοποθετείται στη Μεσογαία χώρα σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένη. Στην περιοχή τοποθετείται ο παλαιότερος οικισμός της Κυθήρου, που ανήκε στην Πανδιονίδα φυλή σύμφωνα με την προκλεισθένειο διαίρεση, αλλά η ακριβής ταυτοποίηση της Κυθήρου δεν έχει καταστεί δυνατή μέχρι σήμερα. Λόγω της θέσης τους πάνω σε λόφο, τα Σπάτα ήταν πάντα τόπος πρόσφορος για κατοίκηση, τόσο για λόγους αμύνης, όσο και για λόγους εξοικονόμησης της καλλιεργήσιμης γης. Νεολιθικός οικισμός έχει ανασκαφεί στον παρακείμενο λόφο Ζάγανι, ενώ μέσα στα ίδια τα Σπάτα έχει ανασκαφεί Μυκηναϊκό νεκροταφείο της Μεσοελλαδικής εποχής, ευρήματα εκ του οποίου εκτίθενται σε αίθουσα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου των Αθηνών και άλλα σε εκθετήριο στο Αεροδρόμιο "Ελευθέριος Βενιζέλος". Συχνή είναι η ανεύρεση αρχαιολογικών ευρημάτων από χωματουργικές εργασίες, ενώ η εκτέλεση απλών αγροτικών εργασιών συχνά αποκαλύπτει αρχαιολογικού ενδιαφέροντος τεχνουργήματα (θραύσματα κεραμικών αγγείων κλπ). Από τον αττικό δήμο της Ερχιάς καταγόταν ο συγγραφέας Ξενοφών. Η σύγχρονη ονομασία προκύπτει από την αρχαία ελληνική λέξη "σπάθη" στη μεσαιωνική και λατινοαλβανική της μορφή "σπάθα" ή "σπάτα". Το τοπωνύμιο πιστεύεται ότι προέκυψε από όνομα ανθρώπου, κάτι που συνηθίζεται σε όλη την Ελλάδα, και ειδικότερα από το όνομα αλβανόφωνου φύλαρχου της περιοχής, του Μπούα Σπάτα. Ο εποικισμός της περιοχής από Αρβανίτες (δηλ. αλβανόφωνους) πιθανολογείται ότι έγινε κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας, περί το 13ο αιώνα, όταν οι Δούκες των Αθηνών προσκάλεσαν τμήματα Αρβανιτών μισθοφόρων να εγκατασταθούν σε εγκαταλελειμμένες γεωργικές γαίες της Αττικής. Η εκδοχή αυτή ενισχύεται από την συνύπαρξη αρβανίτικων και ιταλικών παλαιών οικογενειακών επωνύμων στα Σπάτα. Ο πληθυσμός ήταν ανέκαθεν Χριστιανικός και Ορθόδοξος, καθώς και κατά κύριο λόγο δίγλωσσος (Αρβανιτόφωνος-Ελληνόφωνος) και αναλφάβητος μέχρι την απελευθέρωση, αν και οι θρησκευτικές εκδηλώσεις τελούνταν πάντα στην Ελληνική. Μετά την εγκαθίδρυση του νέου κράτους και τη Σελίδα 27 από 146
δημιουργία σχολείων, η χρήση της Ελληνικής γενικεύθηκε. Σήμερα η χρήση των Αρβανίτικων έχει εκλείψει. Στο ιστορικό αρχείο του Δήμου καταγράφονται τα κάτωθι ονόματα αγωνιστών του 21, «Ο Σπύρος Αγγέλου, ο Γιάννης Βλάχος, ο παπα- Λευτέρης Βουδουνιώτης, ο Γιάννης Δημητρίου, ο Σωτήρης Δημητρίου, ο Αναγνώστης Κανάκης, ο Παναγιώτης Κατζήκας, ο Γιάννης ο Κόλιας, ο Σταύρος ο Κώστας, ο Θανάσης Σταμάτη- Μαργέτης, ο Μήτρος Πέτρου Μαργέτης, ο Κώστας Πέτρου Μαργέτης, ο Στάμος Γιωργάκη Μαργέτης, ο Χρήστος Σταμάτη Μαργέτης, ο Γιώργος Μάρκου, ο Δημητράκης Μάρκος, ο Κώστας Μάρκος, ο Νίκος Μάρκος, ο Γιώργος Μάρκος, ο Κόλιας Πανούτσος, ο Χρίστος Παπαγιάννης, ο Θανάσης Παππάς, ο Χρίστος Παππάς, ο Μήτρος Σιδέρης, ο Σταύρος Σιδέρης, ο Γιάννης Πανουσίου Φράγγος, ο Χρήστος Πανουσίου Φράγγος και ο Διονύσης Χουντουμάδης». Η Αρτέμιδα βρίσκεται στην περιοχή με το τοπωνύμιο Λούτσα που προέρχεται από την αρβανίτικη λέξη «λούτσα» δηλαδή υγρός βαλτώδης τόπος, πιθανότατα εξαιτίας της ύπαρξη λίμνης ή έλους στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Αλυκές, Λίμνη. Η περιοχή αυτή, βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο του Δήμου, και κατοικήθηκε από το 2.000 π.χ., δηλαδή κατά τη διάρκεια της πρωτοελλαδικής περιόδου. Στην περιοχή Αλυκή αποκαλύφθηκε οχυρωμένος πρωτοελλαδικός οικισμός, οι Αραφηνίδες Αλές, ο οποίος αποτελούσε το δεύτερο σε μέγεθος Δήμο των αρχαίων Αραφηνίων. Ο μύθος αναφέρει πως ο Ορέστης επιστρέφοντας από την Ταυρική χερσόνησο με την Ιφιγένεια και το θαυματουργό ξόανο της Αρτέμιδας, αποβιβάστηκε στις Αραφηνίδες Αλές, όπου ίδρυσε ναό για την Αρτέμιδα και έστησε άγαλμα. Τα θεμέλια του ναού διατηρούνται σήμερα σε ελεγχόμενο χώρο στην κεντρική παραλία του Δήμου, (http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=5601) Στο ναό λατρευόταν η Άρτεμις ως «ταυροπόλος» θεά, ενώ η Ιφιγένεια αποσύρθηκε στο Ιερό της Αρτέμιδας στη Βραυρώνα, το οποίο σώζεται έως σήμερα, δίπλα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνος. Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, και σύμφωνα με την χαρτογραφική αποτύπωση του γερμανού χαρτογράφου Kaupert, η περιοχή που καταλαμβάνει σήμερα ο πρώην Δήμος Αρτέμιδος ήταν ιδιαίτερα αραιοκατοικημένη. Στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο Ιερός Ναός Αγ. Σπυρίδωνα αποτυπώθηκαν ερείπια, πιθανότατα υπολείμματα αρχαίου λιμενίσκου. Αξιοσημείωτη η περιτοίχιση που περιλαμβάνει το σημερινό κέντρο και τμήμα της 6ης πολεοδομικής ενότητας με την ένδειξη «Μάνδρα Διάκου». Στον ίδιο χάρτη αποτυπώνονται οι εκτεταμένοι αμμόλοφοι του παραθαλάσσιου μετώπου που καταλαμβάνονται από δασική βλάστηση. Τα τελευταία χρόνια η περιοχή γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη, τόσο οικιστικά όσο και εμπορικά, ιδιαίτερα μετά το 2004, με τη μετεγκατάσταση του Διεθνούς Αερολιμένος Αθηνών από το Ελληνικό στα Σπάτα. Τα Σπάτα και η Αρτέμιδα επηρεάζονται άμεσα από την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής με αποτέλεσμα να παρατηρείται οικιστική συμφόρηση, καθώς δε συνοδεύεται παράλληλα από τροποποίηση και αναθεώρηση των ρυμοτομικών σχεδίων σύμφωνα με τα σύγχρονα χωροταξικά δεδομένα της ευρύτερης περιοχής ενώ χρειάζονται και νέα έργα υποδομής (παιδεία, υγεία, μεταφορές κλπ). Σήμερα o Δήμος Σπάτων - Αρτέμιδος συνιστά έδρα ενός δορυφορικού πολεοδομικού συγκροτήματος της Μεσογαίας, διατηρώντας σε μεγάλο βαθμό αγροτική γη και καλλιέργειες αμπελιού, ελιάς και οπωροκηπευτικών ενώ αναπτύσσονται με ταχύ ρυθμό επιχειρηματικές και εμπορικές δραστηριότητες υπερτοπικής εμβέλειας. Η περιοχή διαθέτει συγκοινωνιακή σύνδεση μέσω λεωφορειογραμμών που διέρχονται από την Αρτέμιδα προς το σταθμό της Δουκίσσης Πλακεντίας και την Αθήνα. ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Στην περιοχή του Δήμου, εντός των διοικητικών του ορίων, συγκεντρώνεται ένας πολύ μεγάλος όγκος οικονομικής δραστηριότητας, γεγονός που τον αναδεικνύει σε δυνητικό πόλο ανάπτυξης, όχι μόνο σε επίπεδο Περιφέρειας αλλά και σε Εθνικό επίπεδο. Το πλήθος αυτών των οικονομικών δραστηριοτήτων ενισχύει τον υπερτοπικό χαρακτήρα του και δημιουργεί υπό προϋποθέσεις δυνατότητες και προοπτικές ανάπτυξης. Οι δραστηριότητες αυτές είναι εντατικές και χωροθετούνται κατά κανόνα με εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο στον περιαστικό χώρο της Δ.Ε. Σπάτων, είναι αποκομμένες από την τοπική κοινωνία και ενίοτε ορισμένες από αυτές είναι αποκομμένες και από την τοπική οικονομία. Ορισμένες ομάδες εργαζομένων μόνο, κατοικούν στους πλησιέστερους οικισμούς. Στη χωροθέτηση αυτών των δραστηριοτήτων συνέβαλε: η εγγύτητα της περιοχής με την Αθήνα η εύκολη πρόσβαση, μέσω της Αττικής οδού η σταδιακή απαξίωση και εγκατάλειψη της γεωργικής γης το ιδιοκτησιακό καθεστώς η ύπαρξη του Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών (ΔΑΑ), καθιστώντας το Δήμο τη βασικότερη πύλη εισόδου της χώρας Σελίδα 28 από 146