Εκπαίδευση, κοινωνικός σχεδιασμός Ρέμος Αρμάος MSc PhD, Υπεύθυνος εκπαίδευσης στελεχών ΚΕΘΕΑ armaos@kethea.gr
Προτεραιότητες & βασικά μεγέθη εκπαίδευσης 2 Η ΔΒΜ αποτελεί προτεραιότητα σε διεθνές επίπεδο (εκπαίδευση απασχόληση οικονομική ευημερία συμμετοχή (κοινωνικοποίηση) Η εκπαίδευση ως 1 από 5 πυλώνες αναπτυξιακής πολιτικής (Ευρώπη 2020) Περιορισμός <15% του ποσοστού των ατόμων με χαμηλές επιδόσεις στις βασικές δεξιότητες [20% (2009)] Μείωση σε <10% του ποσοστού των νέων ηλικίας 18-24 που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση [14,1% (2010)] Αύξηση σε 15% του ποσοστού ενηλίκων 25-65 που συμμετέχουν στη ΔΒΜ [9,1% (2010)] Πηγή: ΓΓΔΒΜ (2012) Έκθεση 2012 για τη ΔΒΜ στην Ελλάδα
Γλωσσάρι 3 Δια βίου μάθηση (ΔΒΜ): όλες οι μορφές μαθησιακών δραστηριοτήτων στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, που αποσκοπούν στην απόκτηση ή την ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, οι οποίες συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας, στην επαγγελματική ένταξη και εξέλιξη του ανθρώπου, στην κοινωνική συνοχή, στην ανάπτυξη της ικανότητας ενεργούς συμμετοχής στα κοινά και στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη. Περιλαμβάνει την Τυπική Εκπαίδευση, τη Μη Τυπική εκπαίδευση και την Άτυπη Μάθηση. Τυπική Εκπαίδευση: η εκπαίδευση που παρέχεται στο πλαίσιο του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, οδηγεί στην απόκτηση πιστοποιητικών αναγνωρισμένων σε εθνικό επίπεδο από τις δημόσιες αρχές και αποτελεί μέρος μιας διαβαθμισμένης εκπαιδευτικής κλίμακας. Στην Τυπική Εκπαίδευση εντάσσεται η Γενική Τυπική Εκπαίδευση Ενηλίκων Μη Τυπική Εκπαίδευση: Η εκπαίδευση που παρέχεται σε οργανωμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος και μπορεί να οδηγήσει στην απόκτηση πιστοποιητικών αναγνωρισμένων σε εθνικό επίπεδο. Περιλαμβάνει την Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση και τη Γενική Εκπαίδευση Ενηλίκων. Άτυπη Μάθηση: οι μαθησιακές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκτός οργανωμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, στο πλαίσιο του ελεύθερου χρόνου ή επαγγελματικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Γενική Εκπαίδευση Ενηλίκων: Περιλαμβάνει όλες τις οργανωμένες μαθησιακές δραστηριότητες που απευθύνονται σε ενηλίκους που στοχεύουν στον εμπλουτισμό γνώσεων, στην ανάπτυξη και βελτίωση ικανοτήτων και δεξιοτήτων, στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου και της ιδιότητας του ενεργού πολίτη, καθώς και στην άμβλυνση των μορφωτικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Παρέχεται από φορείς της Τυπικής και της Μη Τυπικής Εκπαίδευσης
Βασικά μεγέθη εκπαίδευσης Ελλάδα 4 Στατιστικά στοιχεία (2010) Το ποσοστό των ατόμων με χαμηλές επιδόσεις στις βασικές δεξιότητες είναι 27,7% Το ποσοστό ατόμων 18-24 ετών που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και κατάρτιση είναι 14% Προβλέψεις για 2020 Το ποσοστό θέσεων απασχόλησης που απαιτούν χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων αναμένεται να μειωθεί στην ΕΕ λιγότερο από 10% Το ποσοστό θέσεων υψηλής εξειδίκευσης αναμένεται να αυξηθεί μέχρι το 2020 στο 30% του συνόλου των θέσεων εργασίας Πηγή: ΓΓΔΒΜ (2012) Έκθεση 2012 για τη ΔΒΜ στην Ελλάδα
ΕΚ 2020 και η ΔΒΜ στην Ελλάδα 5 Εθνικό πλαίσιο αναφοράς/ενιαία στρατηγική για τη ΔΒΜ (Ν. 3879/2010 Ν. 3966/2011) «Τί θέλει, τί χρειάζεται ο μαθητής, ο νέος, ο πολίτης, η κοινωνία, η οικονομία και πόσο ανταποκρινόμαστε σε αυτές τις ανάγκες!» Ενιαίο πλαίσιο αρχών διασφάλισης ποιότητας π 3 στη ΔΒΜ (ποιότητα, πάντα, παντού) διαφάνεια και ποιότητα Κίνητρα Σύνδεση αξιολόγησης των φορέων ΔΒΜ με χρηματοδότηση Σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης των προγραμμάτων και της αποτελεσματικότητας του Εθνικού Δικτύου ΔΒΜ
6 Στόχοι Καθολική συμμετοχή Ποιότητα παντού Αλλαγή στις παιδαγωγικές μεθόδους Αξία και διαφάνεια στην απόκτηση προσόντων Εξυπηρέτηση του νέου αναπτυξιακού μοντέλου Απελευθέρωση από εκπαιδευτικά στεγανά Ορθολογική κατανομή, συντονισμός και αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων
7 Ελλάδα και ΔΒΜ
Εθνικό Δίκτυο Δια Βίου Μάθησης 8 περιλαμβάνει: Ορισμοί για βασικές έννοιες της ΔΒΜ Διάκριση των φορέων της ΔΒΜ σε φορείς διοίκησης και φορείς παροχής υπηρεσιών ΔΒΜ Πρόβλεψη ως πυλώνων της ΔΒΜ αφενός της Γενικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων, αφετέρου της Κατάρτισης Θέσπιση συλλογικών οργάνων σε εθνικό επίπεδο για την παραγωγή και το συντονισμό της πολιτικής ΔΒΜ Αναβάθμιση των ΟΤΑ τόσο ως φορέων διοίκησης όσο και παροχής υπηρεσιών ΔΒΜ Συστηματοποίηση των διατάξεων για την αδειοδότηση των δομών ΔΒΜ Θέσπιση μητρώων φυσικών και νομικών προσώπων (δομών) ΔΒΜ Συστηματοποίηση της πιστοποίησης της επάρκειας των εκπαιδευτών ενηλίκων
Εθνικό Δίκτυο Δια Βίου Μάθησης 9 ΑΛΛΑ ο νόμος παραμένει αδύναμος επειδή: Ελλιπής πρόβλεψη κανονιστικών πράξεων για ενεργοποίηση νόμου και Έλλειψη προγραμματισμένων σχεδίων τέτοιων πράξεων Θεσμικό πλαίσιο διαμορφώνεται; η οργάνωση και συστηματοποίηση ΔΒΜ έχει ακόμη πολλά περιθώρια
Ελλάδα- ρόλος των φορέων Εθνικού Δικτύου ΔΒΜ 10 Πιο συγκεκριμένα, οι παραπάνω φορείς καλούνται: να εναρμονίσουν τα συστήματα και τις διαδικασίες τους με τις θεμελιώδεις αρχές ποιότητας, να εξειδικεύσουν περαιτέρω τους δείκτες ποιότητας, να εφαρμόσουν διαδικασίες μέτρησης, αξιολόγησης και αναθεώρησης των συστημάτων και διαδικασιών τους μέσω ενός μηχανισμού διαρκούς βελτίωσης, του κύκλου ποιότητας της διά βίου μάθησης, και τέλος να παρέχουν στοιχεία στη Γ.Γ.Δ.Β.Μ. για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του Εθνικού Δικτύου Διά Βίου Μάθησης.
Ελλάδα - Κύκλος ποιότητας στη ΔΒΜ 11 Σχεδιασμός Αναθεώρηση Υλοποίηση Αξιολόγηση Μέτρηση
12 Κουλτούρα εκπαίδευσης Αξίες στάσεις, απόψεις συμβολισμοί, μύθοι, συνήθειες Ταυτότητα & εκροές εκπαίδευσης
εκπαίδευση οργανισμός -κοινωνικό περιβάλλον 13 Εκπαίδευση υπηρεσίες κοινωνικό περιβάλλον συνεχείς και απρόβλεπτες αλλαγές Ανάγκες προσαρμογής στις νέες συνθήκες Οι οργανισμοί εισάγουν νέους και βελτιωμένους τρόπους εργασίας στην προσπάθεια ανάπτυξης Η ανάπτυξη ως «μια περίπλοκη εκπαιδευτική στρατηγική που στοχεύει στην αλλαγή απόψεων, στάσεων αξιών και δομής οργανισμού» (Bennis στο Jones, 1978)
Ανάπτυξη στον οργανισμό 14 Δικτύωση Κλειστό σύστημα ανοικτό Ανάπτυξη Ανοικτοί οργανισμοί είναι οι οργανισμοί μάθησης (learning organizations) που ενθαρρύνουν την επικοινωνία και την συμμετοχή στη λήψη απόφασης (Argyris & Schon, 1978; Finger & Brand, 1999) Εκπαίδευση κατάρτιση;
Εκπαίδευση, κατάρτιση, και οργανισμός μάθησης 15 Η κατάρτιση στοχεύει στην προσαρμογή των στελεχών στο εργασιακό τους χώρο Η εκπαίδευση διερευνά τα αίτια και τις συνέπειες των καταστάσεων που εμφανίζονται σε ένα οργανισμό και είναι ανεξάρτητη από το τελικό προϊόν όπως είναι οι δεξιότητες και τα προσόντα (Mc Donald & Patterson, 1991). Η εκπαίδευση στους οργανισμούς εστιάζει κυρίως στη βελτίωση της παροχής των υπηρεσιών (Patrick, 2000). Τα στελέχη-εκπαιδευόμενοι μέσα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα αναζητούν την επίλυση των εργασιακών προβλημάτων (Cross, 1981). Κάθε οργανισμός προσπαθεί να εκπαιδεύσει και παράλληλα να διατηρήσει τη ροή των εργασιών, κρατώντας χαμηλά το κόστος εκπαίδευσης.
Περιορισμοί 16 Περιεχόμενο της εκπαίδευσης τρόπος μετάδοσης της γνώσης Διάρκεια προγραμμάτων Κίνητρα για το προσωπικό Ο τρόπος επιλογής των εκπαιδευόμενων-στελεχών Εθελοντική ή υποχρεωτική συμμετοχή Ο ορισμός της εκπαίδευσης εντός του οργανισμού Η κουλτούρα και οι αντιστάσεις Οι στάσεις και τα συναισθήματα των εκπαιδευόμενων στη νέα γνώση Η ιεραρχική δομή (επιτρέπει ή αποτρέπει την αλλαγή;)
Οργανισμοί μάθησης 17 Διευκόλυνση της μάθησης Εμπλοκή των εργαζομένων σε συνεργατική διεργασία Αλλαγή μέσα από το μοίρασμα κοινών αξιών και αρχών Έμφαση στην προσωπική ανάπτυξη των εργαζομένων άντληση ικανοποίησης από τον εργασιακό χώρο Καλύτερη επικοινωνία Συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων Δημιουργία ομάδων εργασίας για βελτίωση της ποιότητας της εργασίας (Macy & Izumi, 1993) Μαθησιακές ευκαιρίες Διάλογος σε κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης Πόσο συχνά οι εργαζόμενοι συναντούν οργανισμούς μάθησης;
Κουλτούρα οργανισμού 18 Τυπικές και άτυπες λειτουργίες Ρόλοι προσωπικού και ηγεσίας Θέση εκπαίδευσης στο οργανόγραμμα Προώθηση νέων ιδεών και τεχνογνωσίας Στόχος η απομάθηση παλαιών πρακτικών/ μετασχηματισμός αντιλήψεων
Μετάβαση 19 Βιώνεται ως απειλητική για την ισορροπία του συστήματος Ψυχοκοινωνική διεργασία σε 2 επίπεδα: Στο «επίπεδο οργανισμού-κοινωνικό επίπεδο» υπηρεσίες, οργανωτική δομή, κουλτούρα, κανονισμούς, διαδικασίες Στο «επίπεδο στελεχών- ψυχολογικό επίπεδο» απόψεις πεποιθήσεις, προσδοκίες, ιδέες, φόβους, άγχος, τρόπο σκέψης και μηχανισμούς άμυνας (Amado & Ambrose, 2001) Στελέχη-εκπαιδευόμενοι με διοικητικές σχέσεις. Σχέσεις αλληλεξάρτησης και άρα αύξηση των αντιστάσεων
Εκροές εκπαίδευσης 20 για επαγγελματίες αρχική επαγγελματική εκπαίδευση νέο προσωπικό Εκπαίδευση στον οργανισμό εκπαίδευση σε συνεργασία με ΑΕΙ, βραχύχρονες εξειδικεύσεις, πιστοποίηση Εκπαίδευση εκτός οργανισμού Εκπαίδευση τρίτων για ωφελούμενους
ΚΕΘΕΑ και εκπαίδευση 21 Προώθηση ψυχοκοινωνικής προσέγγισης (αποτελεσματικότητα) επικαιροποίηση γνώσεων βελτίωση υπηρεσιών (ποιότητα) Ανταπόκριση (κοινωνική κινητικότητα) σε αιτήματα στελεχών άλλων φορέων Κάλυψη της έλλειψης αντίστοιχων προγραμμάτων Ανατροφοδότηση /εποπτεία (ποιότητα) Πρόληψη επαγγελματικής εξουθένωσης (ποιότητα) Ανταλλαγή τεχνογνωσίας εμπειριών (Δικτύωση) Πιστοποίηση στελεχών (ποιότητα)