Στρατηγικές κατευθύνσεις για ανταγωνιστικές τουριστικές επενδύσεις στην Ελλάδα Βασίλειος Πατσουράτης Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών Γεώργιος Αναστασόπουλος Πανεπιστήµιο Πατρών
ΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Η Θέση του Ελληνικού Τουρισµού στην Ελληνική Οικονοµία και στη ιεθνή Σκηνή Πώς Φτάσαµε Εδώ Κόστος και Όφελος Αναδυόµενες Προκλήσεις Σχεδιασµός Νέας Στρατηγικής Προσανατολισµός Επενδύσεων Ρόλοι και Υπευθυνότητες
Η Θέση του Ελληνικού Τουρισµού στην Ελληνική Οικονοµία Και ιεθνή Σκην Συµβολή του Το υρισ µού στο ΑΕΠ (% στο συνολικό ΑΕΠ) 17% 16% 15% 14% 13,9% 13,5% 14,7% 14,6% 14,0% 14,6% 15,5% 16,3% 16,2% 14,5% 15,1% 13% 12% 11% 10% 1996 1997 1998 1999 2000E 2001E 2002E 2003E 2004E 2005E 2006E Πηγή: WTTC
Η Θέση Του Ελληνικού Τουρισµού στην Ελληνική Οικονοµία Και ιεθνή Σκην Συµβολή στην Απ ασ χό λησ η (% συνολικής απ ασχόλησης) 25% 20% 15% 10% 5% 15,1% 17,5% 16,4% 16,0% 15,1% 17,0% 17,3% 15,4% 16,4% 15,6% 15,9% 1996 1997 1998 1999 2000E 2001E 2002E 2003E 2004E 2005E 2006E Πηγή: WTTC
Η Θέση Του Ελληνικού Τουρισµού στην Ελληνική Οικονοµία Και ιεθνή Σκην Ποσοστιαία Αύξηση Αφίξεων, ανά δεκαετία 1950-2000 1200% 1098% 1000% 800% 600% 400% 200% 0% 1950 303% 200% 228% 174% 133% 61% 68% 139% 50% 73% 48% 60% 42% 52% 1960 1970 1980 1990 2000 Παγκόσµια Ευρώπη Ελλάδα Παγκόσµια Ευρώπη Ελλάδα Πηγές: WTO (2003), ΕΣΥΕ/ΕΟΤ (2003)
Η Θέση Του Ελληνικού Τουρισµού στην Ελληνική Οικονοµία Και ιεθνή Σκην Competitiveness Monitor Τιµές Υποδοµές Περιβάλλον Κοινωνικό Περιβάλλον Τεχνολογία Ανθρώπινο υναµικό Βαθµός ιεθνοποίησης Κατάταξη (σε 212 χώρες) 93 76 75 35 25 69 33 Πηγή: Competitiveness Monitor, WTTC
Πώς Φτάσαµε (κλαδικά) Προϊόν ιαφοροποίηση Αγορές ιεθνές marketing Οργάνωση προϊόντος: οι υποδοµές παραµένουν ανεπαρκείς και ποιοτικά χαµηλές υπάρχουν σηµαντικές δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης των ειδικών υποδοµών Η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου παραµένει χαµηλή Επιχειρηµατικός δυϊσµός Περιορισµένη ανάπτυξη διεθνούς επιχειρηµατικής δραστηριότητας
Πώς φτάσαµε (µακρο) Γραφειοκρατία πνίγει την επιχειρηµατικότητα αποθαρρύνει επενδύσεις Περιορίζει αφίξεις (Visa διατυπώσεις) Χωροταξικό Ζώνες και χρήσεις γης Τουρισµός και ΟΤΑ Φορολογικό Αγορά εργασίας Απουσία διαχείρισης κρίσεων
Πώς φτάσαµε (ανταγωνιστές Όξυνση του ανταγωνισµού ιαφοροποίηση προϊόντων ανταγωνιστών υναµική εµφάνιση νέων ανταγωνιστών Αλλαγή της φύσης του ανταγωνισµού Νέες τεχνολογίες Ρόλος των ξένων επενδύσεων στις µεταφορές Περιορισµένος στον κλάδο ξενοδοχείων και εστίασης
Πηγή: UNCTAD Τοµείς (αποθέµατα) Χρηµατοδότηση Εµπόριο Επιχειρηµατικές δρασ Μεταφορές, logistics, επικοινωνίες Ξενοδοχεία εστίαση Σύνολο Πίνακας 1 Εξέλιξη της Τοµεακής Κατανοµής των Ξένων Άµεσων Επενδύσεων και % στο συνολικό παγκόσµιο απόθεµα 1990 40 25 13 3 3 100 2002 29 18 26 11 2 100 % µερίδιο των αναπτυσσόµενων χωρών στο παγκόσµιο 1990 24 10 7 43 13 17 2002 23 23 39 29 29 28
1η γενιά: 1960-80 Πολιτικές που ασκήθηκαν λλειψη Οράµατος και µακροχρόνιων στόχω Στόχος: προσέλκυση µαζικού τουρισµού Χαρακτηριστικά: - η µεγαλύτερη ανάπτυξη - πρωταγωνιστές: δηµόσιος και ιδιωτικός τοµέας - χρηµατοδότηση: άφθονη, χωρίς κριτήρια βιωσιµότητας - ποιότητας
Πολιτικές που ασκήθηκαν 2η γενιά: 1980-90 Στόχος: σύνδεση του τουρισµού µε οικονοµία, κοινωνία, περιβάλλον Χαρακτηριστικά: - ανάπτυξη µε χαµηλότερους ρυθµούς - επενδυτικά κίνητρα (αναπτυξιακός νόµος ΜΟΠ) - Έλλειψη κριτηρίου βιωσιµότητας ποιότητας - µικρού µεγέθους ξενοδοχειακές µονάδες - βοηθητικά καταλύµατα
Πολιτικές που ασκήθηκαν 3η γενιά: 1990-2005 Στόχος: βελτίωση της ανταγωνιστικότητας Χαρακτηριστικά: - µείωση ρυθµού ανάπτυξης - ανακαινίσεις εκσυγχρονισµός - αναπτυξιακός Νόµος - ΚΠΣ
Το κόστος αυτής της πορείας Α. ΦΘΙΝΟΥΣΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ Μείωση διεθνών µεριδίων αφίξεων, εσόδων Συνεχίζουµε να προσελκύουµε µαζικό τουρισµό Αδυναµία καταπολέµησης της εποχικότητας Μη προσέλευση ξένων επενδύσεων Αναντιστοιχία µεταξύ προσφοράς ζήτησης Ανάσχεση οικονοµικής ανάπτυξης
Το κόστος αυτής της πορείας Β. ΙΑΡΡΟΕΣ (από τη µη ολοκλήρωση) Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (καταναλωτικές και επενδυτικές) ιασύνδεση µε άλλους τοµείς (links) Γ. ΤΙ ΧΑΣΑΜΕ (2002-4) σε ρυθµό ανάπτυξης: 5,5% του ΑΕΠ σε απασχόληση: 65.280 θέσεις εργασίας στο ισοζύγιο πληρωµών: 18% του ελλείµµατος στην ανάπτυξη άλλων κλάδων της ελληνικής οικονοµίας στις αµοιβές - ηµεροµίσθια στην κερδοφορία
Αναδυόµενες προκλήσεις γεω-πολιτικο-οικονοµικό περιβάλλον Νέες ανάγκες αγορών νέα καταναλωτικά πρότυπα Νέα επιχειρηµατικά µοντέλα Επιδράσεις παγκοσµιοποίησης Σηµαντική αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση στη λήψη αποφάσεων Νέες τεχνολογίες Ανάπτυξη και ανακατατάξεις αεροµεταφορών Ανταγωνισµός στην προσέλκυση εξειδικευµένου και έµπειρου ανθρώπινου δυναµικού ιεθνής ζήτηση: experience lifestyles
Κατανόηση των αλλαγών... ξίδια shopping weekends Επαγγελµατικά ταξίδια χρόνος επισκέψεις Καλοκαιρινές διακοπές αναψυχή υγεία εύτερη κατοικία απόσταση
Κύριο µήνυµα Η διεθνής ζήτηση για τουρισµό και ταξίδια θα αναπτύσσεται τα επόµενα χρόνια: διπλασιασµός της διεθνούς ζήτησης ποιοτική διαφοροποίηση συνιστώντας πηγή ανάπτυξης για τη χώρα µας στο βαθµό που: θα καταφέρει να βελτιώσει το ήδη παρεχόµενο προϊόν να αναπτύξει νέες δραστηριότητες και υπηρεσίες, που ανταποκρίνονται στα νέα lifestyles, πέρα από τις κλασικές αλλά συνδεόµενες µε αυτές (π.χ. τουρισµός υγείας)
Ανάγκη Χάραξης Νέας Στρατηγικής
Προϋποθέσεις επιτυχίας Χάραξη ενός µακροχρόνιου προγράµµατος για υποδοµές έσµευση υλοποίησης αυτού από όλους
Όραµα «βελτίωση της ελκυστικότητας της χώρας ως τουριστικού προορισµού µε κεντρικό άξονα την αναβάθµιση της ποιότητας ζωής»
Core Concept: Άξιος Βίος α ποιόν; ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑ ΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ (target groups) ΜΕ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΟΝΙΜΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ
Core Concept: Άξιος Βίος ς προς τι; ΜΟΝΑ ΙΚΟΤΗΤΑ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ως προς τα διεθνή LIFESTYLES (Ελληνικός τρόπος). ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ στα πλαίσια της παγκοσµιοποιηµένης κοινωνίας (κοινωνικά και περιβαλλοντικά). ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ που απορρέουν από τη θέση της χώρας, την ιστορία της, το περιβάλλον της, την αυθεντικότητα των ανθρώπων της, το προσδόκιµο ζωής, τη µεσογειακή κουζίνα.
Στρατηγικές Επιλογές (πως;) Αγορές Προϊόντα πέραν του παραθεριστικού. Επιχειρηµατικότητα: Οι παίκτες ιεθνής επιχειρηµατικότητα: ιεθνείς άµεσες επενδύσεις ή επάρκεια εγχώριων πόρων; Κάθετη ή οριζόντια επένδυση; Σε κύριες ή συµπληρωµατικές δραστηριότητες; Ξένη άµεση επένδυση ή στρατηγική συνεργασία; Συνεργασία στην προώθηση ή µε τους operators;
Στρατηγικές Επιλογές (πως;) Επιχορήγηση vs γενικές/ειδικές υποδοµές; Βελτίωση µέσου ποιοτικού όρου µε ενίσχυση όλων ή επιλογή νικητών; Μεγιστοποίηση της απασχόλησης µέσω των επενδύσεων
Κεντρικές κατευθύνσεις Καλύτερη αξιοποίηση της υπάρχουσας παραγωγικής δυναµικότητας προσανατολισµός της επιχειρηµατικότητας σε συγκεκριµένες δραστηριότητες (ενδεικτικά): Τουρισµός πόλεων Συνεδριακός τουρισµός Θαλάσσιος τουρισµός Αθλητικός τουρισµός Ιαµατικός τουρισµός
Μέσα (χρηµατοδότηση) ΚΠΣ Καλύτερη αξιοποίηση Αναπροσανατολισµός µε έµφαση στις δοµές στήριξης Νέος Αναπτυξιακός Νόµος Πρόγραµµα ηµοσίων Επενδύσεων (Π Ε) 1990-2006: µόνο το 1,6% του προγράµµατος πήγε στον τουρισµό Αύξηση και σταθεροποίηση των δαπανών για τουρισµό στο 5% του Π Ε Αύξηση των επιχορηγήσεων προς τον ΕΟΤ 1990-2006: µόλις το 1% του συνόλου των επιχορηγήσεων πήγε στον ΕΟΤ
Μέσα (χρηµατοδότηση) Σ ΙΤ Συνεδριακά κέντρα, υπόγειοι χώροι στάθµευσης οχηµάτων, κέντρα θαλασσοθεραπείας, αθλητικές εγκαταστάσεις κατασκευή και εκµετάλλευση µαρινών, καταφυγίων σκαφών αναψυχής Οικιστική ανάπτυξη, ιδίως δευτερεύουσας κατοικίας, σε µεγάλες εκτάσεις µε ανάπτυξη ψυχαγωγικών και αθλητικών εγκαταστάσεων σε συνδυασµό µε ξενοδοχειακές υποδοµές Τραπεζική χρηµατοδότηση 1990-2005: δόθηκε το 3,7-6,2% του συνόλου της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων Ξένα Κεφάλαια (επενδύσεις, στρατηγικές συµµαχίες)
Ύψος επενδύσεων Συνολικός απολογισµός Αναπτυξιακών Νόµων (1982-2005) 2.946 δις Ύψος επιχορηγήσεων και επιδοτήσεων Νέες θέσεις εργασίας Νέες κλίνες 583 δις 60.000 θέσεις 458.000 κλίνες
Ειδικές Τουριστικές Υποδοµές Β ΚΠΣ Γ ΚΠΣ ΣΥΝΟΛΟ Μαρίνες 4-4 Καταφύγια 8 2 10 Υδροθεραπευτήρια 3 1 4 Συνεδριακά κέντρα 13 11 24 Γήπεδα golf 2 2 4 Κέντρα θαλασσοθεραπείας 2 8 10 ηµόσια δαπάνη 140 εκατ. 320 εκατ. 460 εκατ.
Ρόλοι και υπευθυνότητες: δηµόσιος τοµέας Περιστολή της γραφειοκρατίας: Προσδιορισµός ζωνών και χρήσεων γης Αποτελεσµατική και δίκαιη φορολογική διοίκηση Eκπαίδευση και επιµόρφωση. Αποτελεσµατικό marketing Κοινωνία της πληροφορίας Προστασία καταναλωτή Tοπική αυτοδιοίκηση
Ρόλοι και υπευθυνότητες: ιδιωτικός τοµέας Εισαγωγή τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών Ανάπτυξη προϊόντων και καινοτοµίας Marketing και προώθηση προϊόντος Εκπαίδευση και επιµόρφωση προσωπικού Υιοθέτηση διεθνών πρακτικών κοινωνικής ευθύνης Safety and security