ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΑΞΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΟΜΑΔΑ Α

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΑΞΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012 2013 ΟΜΑΔΑ Α Α.1.1. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α (φορείς περίθαλψης και παλιννόστησης) με αυτά τις στήλης Β (καθήκοντα αρμοδιότητες) στον πίνακα που ακολουθεί: Στήλη Α (φορείς περίθαλψης και παλιννόστησης) 1. Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας 2. Πατριαρχική Επιτροπή 3. Υπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως Στήλη Β (καθήκοντα αρμοδιότητες) α. Βοηθούσε όσους επέστρεφαν στη Μ. Ασία να αποκατασταθούν στα σπίτια τους και τις ασχολίες τους. β. Θεσμοθετείται για πρώτη φορά η περίθαλψη για τις οικογένειες των εφέδρων που βρίσκονταν στο μέτωπο και για τις οικογένειες των θυμάτων του πολέμου. γ. Στόχευε στην οργάνωση του επαναπατρισμού στη Μ. Ασία των εκτοπισμένων, με τη βοήθεια του Πατριαρχείου και της ελληνικής κυβέρνησης. 5. Yπουργείο Περιθάλψεως 4. Οργανισμός δ. Μερίμνησε για την επανεγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων που είχαν φύγει μετά την κατάληψη της Ανατολικής Μακεδονία από τους Βούλγαρους το 1916. ε. Σκόπευε στην άμεση περίθαλψη και εγκατάσταση των προσφύγων σε εγκαταλελειμμένα τουρκικά και βουλγαρικά χωριά της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας. Μονάδες: 10 Α.1.2. Να δώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων: α. Κλήριγκ β. Λαϊκό Κόμμα (1910) γ. Ηνωμένη Αντιπολίτευσις Μονάδες: 15 1

Α.2.1. Ποιες ήταν βασικές αρχές του Συντάγματος του 1864; (Μονάδες: 5) Ποια προβλήματα προέκυψαν μετά την ψήφισή του σχετικά με τη συγκρότηση κυβερνήσεων και με ποιο τρόπο ε πιλύθηκαν (Μονάδες: 10); Μονάδες: 15 Γ.1. Α.2.2. Ποιες είναι οι εξελίξεις στην Κρήτη κατά την περίοδο της αρμοστείας του Αλέξανδρου Ζαΐμη (1906 1908); ΟΜΑΔΑ Β Μονάδες: 10 Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που ακολουθούν και βασισμένοι στις ιστορικές σας γνώσεις: α. Να εκθέσετε τους όρους της Σύμβασης της Λοζάνης α ναφορικά με το ζήτημα της ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. (Μονάδες: 12) β. Να αναφερθείτε στην αντίδραση των Ελλήνων προσφύγων στην υπογραφή της Σύμβασης και στους λόγους για τους οποίους αυτή έγινε αποδεκτή από τις κυβερνήσεις των δύο χωρών. (Μονάδες: 13) Μονάδες: 25 ΚΕΙΜΕΝΟ Α : Τα τρία πρώτα άρθρα της Σύμβασης της Λοζάνης Άρθρον 1. Από τις 1η Μαΐου 1923, θέλει να διενεργηθή η υποχρεωτική ανταλλαγή των Τούρκων υπηκόων Ελληνικού Ορθόδοξου θρησκεύματος, εγκατεστημένων επί των τουρκικών εδαφών, και των Ελλήνων υπηκόων Μουσουλμανικού θρησκεύματος, εγκατεστημένων επί των ελληνικών εδαφών. Τα πρόσωπα ταύτα δεν θα δύνανται να έλθωσιν ίνα εγκατασταθώσιν εκ νέου εν Τουρκία ή αντιστοίχως εν Ελλάδι, άνευ της αδείας της Τουρκικής Κυβερνήσεως ή αντιστοίχως της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Άρθρον 2. Δε θα περιληφθώσιν εις την εν τω πρώτω άρθρω προβλεπομένην α νταλλαγήν: α) οι Έλληνες κάτοικοι της Κων/πόλεως, β) οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης. 2

Θέλουσι θεωρηθή ως Έλληνες κάτοικοι της Κων/πόλεως πάντες οι Έλληνες οι εγκατεστημένοι ήδη προ της 30 Οκτωβρίου 1918 εν τη περιφερεία της Νομαρχίας Κωνσταντινουπόλεως, ως αύτη καθορίζεται διά του Νόμου του 1912. Θέλουσι θεωρηθή ως Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης πάντες οι Μουσουλμάνοι οι εγκατεστημένοι εν τη περιοχή ανατολικώς της μεθορίου γραμμής της καθορισθείσης το 1913, διά της Συνθήκης του Βουκουρεστίου. Άρθρον 3. Οι Έλληνες και οι Μουσουλμάνοι, οι εγκαταλείψαντες ήδη από της 18 Οκτωβρίου 1912 τα εδάφη, ων οι Έλληνες και Τούρκοι κάτοικοι θέλουσιν αμοιβαίως ανταλλαγή, θα θεωρηθώσι περιλαμβανόμενοι εν τη ανταλλαγή τη προβλεπομένη εν τω άρθρω 1. Η έκφρασις «μετανάστης» εν τη παρούση συμβάσει, περιλαμβάνει πάντα τα φυσικά και νομικά πρόσωπα τα μέλλοντα να μεταναστεύσωσιν ή έχοντα μεταναστεύσει από της 18 Οκτωβρίου 1912. ΚΕΙΜΕΝΟ Β : Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Εύξεινου Πόντου [ ] θεωρούν ότι η Ανταλλαγή των ελληνικών πληθυσμών της Τουρκίας που ανέρχονται σε 1.200.000 απέναντι σε 300.000 μουσουλμάνους της Ελλάδας πλήττει καίρια την παγκόσμια συνείδηση και της παγκόσμια ηθική [ ] ότι είναι αντίθετη προς τα δικαιώματα του ανθρώπου, της ελευθερίας και ιδιοκτησίας. [ ] Οι αλύτρωτοι Έλληνες [ ] ψηφίζουν ομόφωνα να αξιώσουν τη δυνατότητα να παλιννοστήσουν στις πατρίδες τους κάτω από ουσιαστικές συνθήκες εγγύησης που θα καταστήσουν αυτήν την παλιννόστηση πραγματοποιήσιμη... Ψήφισμα που εγκρίθηκε από τους πρόσφυγες της Αθήνας στην Ομόνοια, στο πάνδημο συλλαλητήριο, της 23 01 1923 ΚΕΙΜΕΝΟ Γ : Η δραματική πρωτοβουλία του Έλληνα πολιτικού (Βενιζέλου) ήταν απότοκη της ψύχραιμης σταθμίσεως των τετελεσμένων γεγονότων: η μαζική φυγή των τελευταίων υπολειμμάτων του ελληνικού στοιχείου από τα εδάφη της Μικρασίας, του Πόντου και, ήδη, της Θράκης είναι αδύνατο να ανακοπεί. Αν δεν εξασφαλιστεί έγκαιρα η αντίστοιχη απαλλαγή των βόρειων ελληνικών επαρχιών από την παρουσία των μουσουλμανικών πλη 3

θυσμών, δυνατή μόνο με συμβατική πράξη, η Ελλάδα θα στερηθεί πλέον από κάθε μέσο πίεσης για την εκτόπισή τους. [ ] Στην ειδικότερη διατύπωσή της, η ελληνοτουρκική συμφωνία προέβλεπε την υποχρεωτική ανταλλαγή των εγκατεστημένων στα τουρκικά ε δάφη και κατόχων της τουρκικής υπηκοότητας ορθόδοξων χριστιανών με τους εγκατεστημένους στα ελληνικά εδάφη και κατόχους της ελληνικής υπηκοότητας μουσουλμάνους. Οι ανταλλάξιμοι δεν θα είχαν το δικαίωμα να επιστρέψουν μελλοντικά στις εστίες τους χωρίς την άδεια των αντίστοιχων κυβερνήσεων της Τουρκίας και της Ελλάδας. [ ] Η ανασύνθεση των πληθυσμιακών όρων στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο όπου είχαν για αιώνες συμβιώσει Έλληνες και Τούρκοι συνιστούσε ιστορική πρόσκληση από την αντιμετώπιση της οποίας εξαρτιώταν σε σημαντικό βαθμό και η εξέλιξη των σχέσεων ανάμεσα στους δύο λαούς. Γ.2. ΚΕΙΜΕΝΟ Α : Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Η ελληνική εξωτερική πολιτική 1900 1945, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σσ. 176 178 Αξιοποιώντας στις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που ακολουθούν, να καταγράψετε την εκπαιδευτική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε στον Πόντο έως και τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Μονάδες: 25 Η ελληνική αφύπνιση στον Πόντο ήταν μια διαδικασία που είχε αρχίσει [ ] όταν αποκαταστάθηκε η επικοινωνία με το νέο ελληνικό κράτος και το Φροντιστήριον Τραπεζούντος εξελίχθηκε σε εκπαιδευτικό ίδρυμα υψηλού επιπέδου. Το Φροντιστήριον Τραπεζούντος είχε αναδιοργανωθεί το 1778 με επιχορηγήσεις των ποντιακών οικογενειών της Κωνσταντινούπολης, Υψηλάντη και Μουρούζη, ενώ το 1840 οργανώθηκε ακόμη καλύτερα. Μεγάλη σημασία είχαν οι επαφές με την Αθήνα απ όπου προερχόταν ένα μέρος των δασκάλων. Η φιλοσοφία της Μεγάλης Ιδέας, που προσανατόλιζε το ελληνικό έθνος στον αγώνα για την ταύτιση των κρατικών ορίων με τα όρια των περιοχών όπου κατοικούσαν Έλληνες είχε μεγάλη λαϊκή αποδοχή. Βλ. Αγτζίδης, «Έλληνες του Πόντου», Ελληνικές Εκδόσεις, Αθήνα 2007, σ. 124 ΚΕΙΜΕΝΟ Β : Στα τέλη του 17ου αιώνα ιδρύθηκε το «Φροντιστήριον Τραπεζούντος» και στις αρχές του 18ου αιώνα το «Φροντιστήριον Αργυρουπόλεως». 4

Από την εποχή αυτή οι Έλληνες του Πόντου ξαναβρήκαν το συνδετικό κρίκο με την ελληνική παράδοση και η εκπαίδευση άρχισε, αργά αλλά σταθερά, να ξαναβρίσκει την παλιά της αίγλη. Είναι η εποχή που άρχισε να αναπτύσσεται το εμπόριο με αποτέλεσμα να γνωρίσουν ακμή και ορισμένες πόλεις του Πόντου. Η ανάπτυξη αυτή βοήθησε την Εκκλησία να α ναλάβει δραστηριότητες υπέρ της μόρφωσης του υπόδουλου Ελληνισμού. Η όλη εκπαίδευση την εποχή αυτή και μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα βρισκόταν στην απόλυτη δικαιοδοσία της Εκκλησίας και γι αυτό η παιδεία στον Πόντο, παρά την κάποια δυτική επιρροή, έμεινε προσκολλημένη στη βυζαντινή παράδοση και σκέψη. Σ. Χατζησαββίδη, «Η ελληνική παιδεία στον Πόντο» από το έργο «Ο Πόντος των Ελλήνων», εκδ. Τα Νέα, Αθήνα 2003, σσ. 102 103 5

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΑΞΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΟΜΑΔΑ Α A.1.1. 1 δ 2 γ 3 α 4 ε 5 β Α.1.2. Κλήριγκ: Μέθοδος διακανονισμού που κυριάρχησε προοδευτικά στο χώρο του εξωτερικού εμπορίου μετά την κρίση του 1932, όταν η Ελλάδα μπήκε με τη σειρά της στο χώρο της κλειστής οικονομίας ό που οι συναλλαγές καθορίζονταν περισσότερο από γραφειοκρατικές διαδικασίες παρά από ελεύθερες οικονομικές συμφωνίες. Οι διεθνείς συναλλαγές δεν γίνονταν, δηλαδή, με βάση το μετατρέψιμο συνάλλαγμα αλλά με βάση διακρατικές συμφωνίες που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντιζαν να ισοσκελίσουν την αξία των εισαγωγών με την αντίστοιχη των εξαγωγών, στο πλαίσιο ειδικών λογαριασμών. Λαϊκό Κόμμα: ιδρύθηκε στα μέσα του 1910 από τους Κοινωνιολόγους με αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Βασικές προγραμματικές δηλώσεις του ήταν η αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος και η επιβολή αρχών κοινωνικής δικαιοσύνης. Στις δεύτερες ε κλογές του 1910 εξελέγησαν 7 υποψήφιοι του κόμματος, οι οποίοι παρείχαν κριτική υποστήριξη στους Φιλελευθέρους. Ηνωμένη Αντιπολίτευσις: οι δυσαρεστημένοι πολιτικοί από την αυταρχική πολιτική του πρίγκιπα Γεωργίου στο εθνικό ζήτημα της Κρήτης, οι οποίοι το 1901 συνασπίστηκαν γύρω από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και σχημάτισαν μία ισχυρότατη «Ηνωμένη Αντιπολίτευση». Έμπιστοι συνεργάτες του Βενιζέλου ήταν ο Κωνσταντίνος 6

Φούμης και ο Κωνσταντίνος Μάνος. Οι τρεις αυτοί αποτέλεσαν μια τριανδρία, που δεν δίστασε να προχωρήσει σε δυναμική αναμέτρηση με τον Πρίγκιπα. Α.2.1. Οι βασικές αρχές του Συντάγματος του 1864, σχολικό βιβλίο, σελ. 78: «Μέσα σε συνθήκες βιαιοπραγίες». (Προσοχή: να διευκρινιστεί ότι πρόκειται για την Εθνοσυνέλευση του 1862 1864). Τα προβλήματα που δημιούργησε στο σχηματισμό κυβερνήσεων, σχολικό βιβλίο, σελ. 78 79: «Παρά την έντονη το 1875». Ο τρόπος που επιλύθηκαν τα προβλήματα σε σχέση με τη συγκρότηση κυβερνήσεων, σχολικό βιβλίο, σελ. 79: «Η ιδέα ανήκε του πολιτικού τοπίου». Α.2.2. Σχολικό βιβλίο, σελ. 216: «O Αλέξανδρος Ζαΐμης διαχείριση του Κρητικού Ζητήματος». ΟΜΑΔΑ B Γ.1.α. Θα πρέπει να αξιοποιηθούν από το σχολικό βιβλίο οι σελ. 149 151: «Στις 24 Ιουλίου 1923 υπογράφηκε κάποιων επίμαχων περιοχών». Αντίστοιχα, από τις ιστορικές πηγές θα πρέπει να σχολιαστούν τα ακόλουθα σημεία: Κείμενο Α [Πρωτογενής και άμεση ιστορική πηγή]: Άρθρον 1: «Από τις 1η Μαΐου 1923, θέλει να διενεργηθή η υποχρεωτική ανταλλαγή των Τούρκων υπηκόων Ελληνικού Ορθόδοξου θρησκεύματος, εγκατεστημένων επί των τουρκικών εδαφών, και των Ελλήνων υπηκόων Μουσουλμανικού θρησκεύματος, εγκατεστημένων επί των ελληνικών εδαφών». (είναι αξιοσημείωτο ότι η Ανταλλαγή ορίζεται επί τη βάσει θρησκευτικών και όχι εθνοτικών κριτηρίων). Κείμενο Α : Άρθρον 3: «Οι Έλληνες και οι Μουσουλμάνοι, οι εγκαταλείψαντες ήδη από της 18 Οκτωβρίου 1912 τα εδάφη, ων οι Έλληνες και Τούρκοι κάτοικοι θέλουσιν αμοιβαίως ανταλλαγή, θα θεωρηθώσι περιλαμβανόμενοι εν τη ανταλλαγή τη προβλεπομένη εν τω άρθρω 1. Η έκφρασις «μετανάστης» εν τη παρούση συμβάσει, περιλαμβάνει πάντα τα φυσικά και νομικά πρόσωπα τα μέλλοντα να μεταναστεύσωσιν ή έχοντα μεταναστεύσει από της 18 Οκτωβρίου 1912.». (η αναδρομική ισχύς της Σύμβασης, η οποία δεν περιλαμβάνει μόνο φυσικά αλλά και νομικά πρόσωπα). 7

Κείμενο Α : Άρθρον 2: «Δε θα περιληφθώσιν εις την εν τω πρώτω άρθρω προβλεπομένην ανταλλαγήν: α) οι Έλληνες κάτοικοι της Κων/πόλεως, β) οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης». (ποιοι εξαιρούνται από την ανταλλαγή ο όρος αυτός προέκυψε λόγω των δυσκολιών ρευστοποίησης των περιουσιών αυτών, η οποία θα δημιουργούσε υπέρογκα χρέη). Κείμενο Α : Άρθρον 2: «Θέλουσι θεωρηθή ως Έλληνες κάτοικοι της Κων/πόλεως πάντες οι Έλληνες οι εγκατεστημένοι ήδη προ της 30 Ο κτωβρίου 1918 εν τη περιφερεία της Νομαρχίας Κωνσταντινουπόλεως, ως αύτη καθορίζεται διά του Νόμου του 1912. Θέλουσι θεωρηθή ως Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης πάντες οι Μουσουλμάνοι οι εγκατεστημένοι εν τη περιοχή ανατολικώς της μεθορίου γραμμής της καθορισθείσης το 1913, διά της Συνθήκης του Βουκουρεστίου». (η σύμβαση διευκρινίζει ποιοι ακριβώς υπάγονται στον όρο της εξαίρεσης: όσοι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Κωνσταντινούπολης μετά τη λήξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου και όσοι μουσουλμάνοι εγκαθίστανται τη Δυτική Θράκη μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων και την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου). Γ.1.β. Για τις αντιδράσεις των προσφύγων στην υπογραφή της Σύμβασης θα πρέπει να αξιοποιηθούν από το σχολικό βιβλίο τα ακόλουθα σημεία: σελ. 151: «Όταν έγινε γνωστή εμποδίσουν την εφαρμογή της» και «Οι πρόσφυγες έμειναν συμφερόντων του ελληνικού κράτους». σελ. 163: «Κατηγορούσαν το ελληνικό κράτος σε αυτούς». Eπιλογικά, σελ. 149: «Μετά την υπογραφή νέα πατρίδα». Αντίστοιχα, από τις ιστορικές πηγές θα πρέπει να σχολιαστούν τα ακόλουθα σημεία: Κείμενο Β [Πρωτογενής και άμεση ιστορική πηγή]: «Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Εύξεινου Πόντου [ ] θεωρούν ότι η Ανταλλαγή των ελληνικών πληθυσμών της Τουρκίας που ανέρχονται σε 1.200.000 απέναντι σε 300.000 μουσουλμάνους της Ελλάδας πλήττει καίρια την παγκόσμια συνείδηση και της παγκόσμια ηθική [ ] ότι είναι αντίθετη προς τα δικαιώματα του ανθρώπου, της ελευθερίας και ιδιοκτησίας. [ ]». (στο ψήφισμά τους οι πρόσφυγες στέκονται κυρίως στον τεράστιο αριθμό των ελληνικών προσφυγικών πληθυσμών σε αντίθεση με τους μουσουλμανικούς υπογραμμίζοντας ότι μια τέτοιου είδους εξέλιξη είναι ανήθικη και 8

πλήττει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτά της ελευθερίας και της ιδιοκτησίας εδώ καλό θα είναι να υπενθυμίσουμε ότι οι φόβοι των προσφύγων γι αυτή την αριθμητικά άνιση ανταλλαγή επιβεβαιώθηκαν με τις συμφωνίες του 1930, όταν συμψηφίστηκαν οι περιουσίες των μουσουλμάνων με αυτές των Ελλήνων σε βάρος των τελευταίων). Κείμενο Β : «Οι αλύτρωτοι Έλληνες [ ] ψηφίζουν ομόφωνα να αξιώσουν τη δυνατότητα να παλιννοστήσουν στις πατρίδες τους κάτω από ουσιαστικές συνθήκες εγγύησης που θα καταστήσουν αυτήν την παλιννόστηση πραγματοποιήσιμη...». (το αίτημα μιας ασφαλούς παλιννόστησης, διάχυτη ακόμη 1923 η αίσθηση της προσωρινής παραμονής). Για τους λόγους που η Σύμβαση έγινε αποδεκτή από τις κυβερνήσεις των δύο χωρών θα πρέπει να αξιοποιηθούν από το σχολικό βιβλίο τα ακόλουθα σημεία: σελ. 151: «H πραγματικότητα Κοινωνία των Εθνών». Αντίστοιχα, από τις ιστορικές πηγές θα πρέπει να σχολιαστούν τα ακόλουθα σημεία: Κείμενο Γ [Δευτερογενής και έμμεση ιστορική πηγή]: «Η δραματική πρωτοβουλία του Έλληνα πολιτικού (Βενιζέλου) ήταν απότοκη της ψύχραιμης σταθμίσεως των τετελεσμένων γεγονότων: η μαζική φυγή των τελευταίων υπολειμμάτων του ελληνικού στοιχείου από τα εδάφη της Μικρασίας, του Πόντου και, ήδη, της Θράκης είναι αδύνατο να ανακοπεί. Αν δεν εξασφαλιστεί έγκαιρα η αντίστοιχη απαλλαγή των βόρειων ελληνικών επαρχιών από την παρουσία των μουσουλμανικών πληθυσμών, δυνατή μόνο με συμβατική πράξη, η Ελλάδα θα στερηθεί πλέον από κάθε μέσο πίεσης για την εκτόπισή τους». (η υπογραφή της Σύμβασης χαρακτηρίζεται ως δραματική πρωτοβουλία του Ελευθερίου Βενιζέλου μπροστά σε εξελίξεις που ήταν αδύνατο να ανατραπούν. Τα προσφυγικά ρεύματα ήταν αφενός αδύνατο να ανακοπούν, αφετέρου οι βόρειες ελληνικές επαρχίες θα έπρεπε να ενισχυθούν με συμπαγείς ελληνικούς πληθυσμούς. Την τελευταία αυτή επιδίωξη κλήθηκε να εξυπηρετήσει και η αγροτική μεταρρύθμιση του 1917 αλλά και η προτεραιότητα που δόθηκε για την εγκατάσταση των μικρασιατών προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη στο πλαίσιο της αγροτικής αποκατάστασης που πρόσφερε η ΕΑΠ. Η Σύμβαση παρουσιάζεται ως μια τελευταία ευκαιρία της Ελλάδας να απαλλαγεί, στο πλαίσιο μιας επίσημης και διεθνώς 9

αναγνωρισμένης σύμβασης, από την παρουσία των μουσουλμανικών πληθυσμών στις βόρειες επαρχίες της). Κείμενο Γ : «Η ανασύνθεση των πληθυσμιακών όρων στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο όπου είχαν για αιώνες συμβιώσει Έλληνες και Τούρκοι συνιστούσε ιστορική πρόσκληση από την αντιμετώπιση της ο ποίας εξαρτιώταν σε σημαντικό βαθμό και η εξέλιξη των σχέσεων α νάμεσα στους δύο λαούς». (από αυτή την πληθυσμιακή ανασύνθεση Γ.2. εξαρτιόταν, σύμφωνα με την ιστορική πηγή, η εξέλιξη των σχέσεων ανάμεσα στους δύο λαούς, γεγονός που την καθιστά ιστορική πρόκληση). Θα πρέπει να αξιοποιηθούν από το σχολικό βιβλίο οι πληροφορίες της σελ. 248: «Η οικονομική άνθιση του ελληνισμού 85.890 μαθητές». Eπιλογικά, από την ίδια σελίδα: «Ο 20ός αιώνας πνευματικό τομέα». Αντίστοιχα, από τις ιστορικές πηγές θα πρέπει να σχολιαστούν τα ακόλουθα σημεία: Κείμενο Α : [Δευτερογενής και έμμεση ιστορική πηγή]: «Το Φροντιστήριον Τραπεζούντος είχε αναδιοργανωθεί το 1778 με επιχορηγήσεις των ποντιακών οικογενειών της Κωνσταντινούπολης, Υψηλάντη και Μουρούζη, ενώ το 1840 οργανώθηκε ακόμη καλύτερα». (η οικονομική βοήθεια των εκπροσώπων του επιχειρηματικού κόσμου προς τα εκπαιδευτικά ιδρύματα). Κείμενο Β : [Δευτερογενής και έμμεση ιστορική πηγή]: «Στα τέλη του 17ου αιώνα ιδρύθηκε το «Φροντιστήριον Τραπεζούντος». Από την εποχή αυτή οι Έλληνες του Πόντου ξαναβρήκαν το συνδετικό κρίκο με την ελληνική παράδοση και η εκπαίδευση άρχισε, αργά αλλά σταθερά, να ξαναβρίσκει την παλιά της αίγλη». (ειδικότερη αναφορά στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας σύνδεση με την ελληνική παράδοση). Κείμενο Α : «Μεγάλη σημασία είχαν οι επαφές με την Αθήνα απ ό που προερχόταν ένα μέρος των δασκάλων. Η φιλοσοφία της Μεγάλης Ιδέας, που προσανατόλιζε το ελληνικό έθνος στον αγώνα για την ταύτιση των κρατικών ορίων με τα όρια των περιοχών όπου κατοικούσαν Έλληνες είχε μεγάλη λαϊκή αποδοχή». (η παρουσία των Ελλήνων δασκάλων στο Φροντιστήριον, εθνική συνείδηση και ελληνοκεντρικός προσανατολισμός: η αποδοχή της Μεγάλης Ιδέας ιδεολογικό μόρφωμα της βυζαντινής περιόδου ως ταύτιση των ορίων του 10

ελληνικού κράτους με τα όρια των περιοχών που κατοικούσαν Έλληνες). Κείμενο Β : «Είναι η εποχή που άρχισε να αναπτύσσεται το εμπόριο με αποτέλεσμα να γνωρίσουν ακμή και ορισμένες πόλεις του Πόντου. Η ανάπτυξη αυτή βοήθησε την Εκκλησία να αναλάβει δραστηριότητες υπέρ της μόρφωση του υπόδουλου Ελληνισμού. Η όλη εκπαίδευση την εποχή αυτή και μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα βρισκόταν στην α πόλυτη δικαιοδοσία της Εκκλησίας και γι αυτό η παιδεία στον Πόντο, παρά την κάποια δυτική επιρροή, έμεινε προσκολλημένη στη βυζαντινή παράδοση και σκέψη». (η Εκκλησία κύριος φορέας της εκπαιδευτικής δραστηριότητας στις περιοχές του υπόδουλου Ελληνισμού: παρά τις δυτικές επιρροές, η παιδεία παραμένει πιστή στη βυζαντινή παράδοση και σκέψη). 11