22. «Ο Νέος Ελληνισµός στην περίοδο της Τουρκοκρατίας»

22. «Ο Νέος Ελληνισµός στην περίοδο της Τουρκοκρατίας» 29.11.2013 Διδάσκουσα: Όλγα Κατσιαρδή-Hering, Kαθηγήτρια Ιστορίας του Νέου Ελληνισµού από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης ώς την Ελληνική Επανάσταση του 1821 olkats@arch.uoa.gr Στόχος του µαθήµατος είναι να τεθούν προβλήµατα και ερωτήµατα που ανακύπτουν µέσα από την πλούσια ιστοριογραφία περί την νεοελληνική ιστορία. Τα προβλήµατα αυτά θα τεθούν εντός του πλαισίου της οθωµανικής ιστορίας (για την οποία θα υπάρξουν ιδιαίτερα µαθήµατα από τον συνάδελφο κ. Παρασκευά Κονόρτα), της βενετικής ιστορίας (για την οποία θα σας µιλήσει η συνάδελφος κ. Αναστασία Παπαδία-Λάλα), της βαλκανικής και µεσογειακής ιστορίας, αλλά και των διεθνών αλλαγών που συντελούνται στην ευρωπαϊκή ιστορία, ιδίως από τα τέλη του 15 ου αιώνα κ.ε. (για τις οποίες θα σας µιλήσουν οι συνάδελφοι κ. Κώστας Γαγανάκης και Κώστας Ράπτης). Ο ευρωπαϊκός παγκόσµιος χώρος επηρεάζει και επηρεάζεται και από τις εξελίξεις στην Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου και τους περί αυτήν λαούς, τη σηµαντική οικονοµική της θέση ως πέρασµα οικονοµικών δρόµων και ανταγωνισµών δυνάµεων. Έτσι θα επιχειρηθεί να αναφανούν οι καίριες αλλαγές που συµβαίνουν εντός του χώρου αυτού και επηρεάζουν τους χριστιανικούς πληθυσµούς υποτελείς της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας και φυσικά και τον ελληνικό. Ο διάλογος µε την Ανατολή αλλά και τη Δύση θα φανεί σε επίπεδο πολιτικό, αλλά κυρίως οικονοµικό και λογιοσύνης. Η σηµασία της ελληνικής διασποράς (για την οποία θα σας µιλήσει η συνάδελφος κ. Βάσω Σειρηνίδου) αναδεικνύεται όχι µόνο µέσα στην παλιά και νέα συζήτηση και τον προβληµατισµό σχετικά µε τις αντιπαραθέσεις Βορρά και Νότου ευρωπαϊκού (που παγιώνονται ακριβώς αυτή την περίοδο που εξετάζουµε), αλλά και µέσα από τις ευρωπαϊκές και διεθνείς για την εποχή αλλαγές που αναφαίνονται στον οικονοµικό, µορφωτικό, ιδεολογικό τοµέα. Ο Κατακτητής ορθόδοξος βαλκάνιος έµπορος (Traian Stoinaovich, 1960) ενσαρκώνει και εξηγείται µέσα στη διεθνοποίηση του ρόλου του έλληνα εµπόρου από τον 17 ο αι. και εξής. Η αναβίωση των νεοελληνικών γραµµάτων, ο Νεοελληνικός Διαφωτισµός αναδεικνύεται ως διάµεσος ανάµεσα στη Φωτισµένη, Ευνοµούµενη Ευρώπη και τους Νοτιοανατολικούς ευρωπαϊκούς πληθυσµούς -κατά τεκµήριο υπό την οθωµανική κυριαρχία- και συµβάλλει µέσω και της lingua franca, δηλαδή της 1

ελληνικής γλώσσας ως γλώσσας του εµπορίου και της παιδείας, στην ιδεολογική, πολιτική, εθνική αναγέννηση Ελλήνων και άλλων λαών της Βαλκανικής. Διάγραµµα και Επιλεκτική βιβλιογραφία Διάγραµµα - Τουρκοκρατία ή Τουρκοκρατίες; Εισαγωγικές, µεθοδολογικές προσεγγίσεις - Γένεση Οθωµανικής Αυτοκρατορίας Μέθοδοι επέκτασης των Οθωµανών και συνέπειες για τις κατακτώµενες περιοχές. - Πληθυσµιακές µεταβολές Μεταναστεύσεις (αιτίες /συνέπειες) Εποικισµοί - Οι χριστιανοί ραγιάδες υπό τους Οθωµανούς: o Τιµαριωτικό σύστηµα οργάνωσης φάσεις µετεξέλιξης από τον 15ο έως τις αρχές του 19ου αιώνα o Ορθόδοξη Εκκλησία και Οθωµανική διοίκηση ο θεσµός των millet o Οργάνωση των υποτελών χριστιανών (re ayas): Κοινότητες (νέες προσεγγίσεις) / Κλέφτες - αρµατολοί (νέες προσεγγίσεις) - Οικονοµικές δραστηριότητες (αγροτική οικονοµία- εµπόριο- ναυτιλίασυντεχνίες): οι Χριστιανοί οθωµανοί υπήκοοι στο πλαίσιο της πρώτης παγκόσµιας οικονοµίας: Ο κατακτητής ορθόδοξος βαλκάνιος έµπορος (Traian Stoianovich) - Παιδεία και κοινωνία: Από το γένος, στο Γένος, στο Έθνος. Διαφωτισµός και ιδεολογικές τάσεις πριν την Επανάσταση Τουρκοκρατία ή Τουρκοκρατίες; Εισαγωγικές, µεθοδολογικές προσεγγίσεις Ι.Κ. ΧΑΣΙΩΤΗΣ, Μεταξύ Οθωµανικής κυριαρχίας και ευρωπαϊκής πρόκλησης. Ο Ελληνικός κόσµος στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Θεσσαλονίκη 2001 L. STAVRIANOS, The Balkans since 1453, New York 1958 (σε ελλ. µετ. Τα Βαλκάνια µετά το 1453, Θεσσαλονίκη 2007) Εξάπλωση των Οθωµανών και γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας (περισσότερα θα δοθούν στις παραδόσεις του κ. Π. Κονόρτα) Suraiya FAROQHI, Η Οθωµανική Αυτοκρατορία και ο κόσµος γύρω της, µτφ., Αθήνα 2009 Halil INALCIK, The Ottoman empire: the classical age, 1300-1600, London 1973 (µετ. και ελλ. έκδ. Αλεξάνδρεια, 1995) Peter SUGAR, Southeastern Europe under Ottoman Rule, 1354-1804. Univ. of Washington Press 1977 (µετ. και ελλ. έκδ. εκδ. Σµίλη) Άλωση της Κωνσταντινούπολης Νικόλαος ΤΩΜΑΔΑΚΗΣ (επιµ.), Περί αλώσεως Κωνσταντινουπόλεως (1453): συναγωγή κειµένων µετά προλόγου και βιογραφικών µελετηµάτων περί των τεσσάρων 2

ιστοριογράφων και του Ιωσήφ Βρυεννίου, Δούκα-Κριτόβουλου-Σφραντζή- Χαλκοκονδύλη, Αθήνα 1969 Steven RUNCIMAN, The Fall of Constantinople 1453. Cambridge 1965 (µετ. και ελλ.) Ευάγγελος ΧΡΥΣΟΣ (επιµ.), Η άλωση της Πόλης. Αθήνα 1994 Τόνια ΚΙΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ (επιµ.), 1453: Η άλωση της Κωνσταντινούπολης και η µετάβαση από τους µεσαιωνικούς στους νεώτερους χρόνους, Ηράκλειο 2005 Η άλωση: δείγµα χρήσης των νέων τεχνολογιών. Χρήση και κατάχρηση. Ιδεολογία και Ιστορία: http://www.3dmekanlar.com/en/panorama-1453.html Panorama museum στην Κωνσταντινούπολη http://www.youtube.com/watch?v=n1ikpr3von0&list=pl1048345e9401ca15 &index=37 Fetih 1453 αλλά και http://www.youtube.com/watch?v=53yfmlws7di national geographic http://www.dailymotion.com/video/xpp13p_η-άλωση-τηςκωνσταντινούπολης-1453-η-µηχανή-του-χρόνου_people#from=embediframe Αλωση της Πόλης η Μηχανή του Χρόνου Πληθυσµιακές µεταβολές Μεταναστεύσεις (αιτίες /συνέπειες) Εποικισµοί Σπύρος ΒΡΥΩΝΗΣ, Η παρακµή του µεσαιωνικού Ελληνισµού στη Μικρά Ασία και η διαδικασία του εξισλαµισµού: 11ος-1502 αι.. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1996 (µετ. από αγγλ.) Alain DUCELLIER, Οι Αλβανοί στην Ελλάδα (13οσ-15ος αι.) Η µετανάστευση µιας κοινότητας (µετ. Κατερίνα Νικολάου), Αθήνα: Ίδρυµα Γουλανδρή Χορν 1994 Alain DUCELLIER, «Δηµογραφία, µεταναστεύσεις και πολιτισµικά σύνορα από τα τέλη του µεσαίωνα στη νεώτερη εποχή», Τα Ιστορικά 5(1986) Βασίλης ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, Πληθυσµός και οικισµοί της Πελοποννήσου, 13ος 18ος αιώνας, Αθήνα 1985 Ι.Κ. ΧΑΣΙΩΤΗΣ «Ελληνικοί εποικισµοί στο Βασίλειο της Νεάπολης κατά τον 17ο αιώνα», Ελληνικά 22 (1969) 116-162 Proceedings of the First International Congress on the Hellenic Diaspora. From Antiquity to Modern Times (Montréal, 17-22. April 1988; Athens, 26-30.April 1988), επιµ. J. M. Fossey), τ. 1-2, Άµστερνταµ 1991. Δίσκος (CD) µε τραγούδια των ελληνόφωνων και αλβανόφωνων της Κάτω Ιταλίας και συνοδευτικό υλικό: Η ελληνική παράδοση της Κάτω Ιταλίας. Ελληνόφωνοι Αλβανόφωνοι. Πελοποννησιακό Λαογραφικό Iδρυµα 1983 3

Οι χριστιανοί ραγιάδες υπό τους Οθωµανούς Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισµού, από το 1204 ( κ.ε.), Θεσσαλονίκη 1964, κ.ε. (και µεταγενέστερη ανατύπωση, εκδ. Ηρόδοτος), τ. 8 (µαζί µε την Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης.) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, τ. Ι -ΙΑ Ιστορία του Νέου Ελληνισµού, 1770-2000 (επιµ. Β. Παναγιωτόπουλος), Αθήνα: ΤΑ ΝΕΑ, 2003, 1-10 τ., (στους δύο πρώτους τόµους εκτενής αναφορά σε θέµατα όλης της τουρκοκρατίας µε τη συγκέντρωση των πρόσφατων ιστοριογραφικών θεµατικών προσεγγίσεων) Εκκλησία υπό την Οθωµανική Αυτοκρατορία Steven RUNCIMAN, The Great Church in Captivity (και σελ. ελλ µετάφρ: Η Μεγάλη Εκκλησία εν αιχµαλωσία, Αθήνα 1979) Παρασκευάς ΚΟΝΟΡΤΑΣ, Οθωµανικές θεωρήσεις για το Οικουµενικό Πατριαρχείο. Βεράτια για τους προκαθηµένους της Μεγάλης Εκκλησίας (17ος-αρχές 20ού αιώνα). Αθήνα 1998. Gunnar HERING, Οικουµενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική, 1620-1638, Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυµα Εθνικής Τράπεζας, 1992 (µετ.). Ι.Κ. ΧΑΣΙΩΤΗΣ, «Από την ανάρρωσιν εις την αναπτερυγίασιν του Γένους η Ορθόδοξη Εκκλησία και η διαµόρφωση της νεοελληνικής πολιτικής ιδεολογίας κατά την Τουρκοκρατία», Αριστοτέλειο Παν/µιο Θεσσαλονίκης, Πανηγυρικός Λόγος 25 Μαρτίου 1999 Eσωτερική οργάνωση των υποτελών χριστιανών (re ayas) Μιχαήλ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ, Η Πελοπόννησος κατά την Β Τουρκοκρατίαν Αθήνα 1978 (ανατύπωση) Σπύρος ΑΣΔΡΑΧΑΣ, Οι κοινότητες στην Τουρκοκρατία, Τα Ιστορικά 3 (1986) 45-62 ----, Φορολογικοί µηχανισµοί και οικονοµία στο πλαίσιο των ελληνικών κοινοτήτων (ιζ-ιθ αι. ), στο: του ίδιου, Ζητήµατα ιστορίας, Αθήνα 1983, 235-253 Μάρθα ΠΥΛΙΑ, «Λειτουργίες και Αυτονοµία των Κοινοτήτων της Πελοποννήσου κατά τη δεύτερη Τουρκοκρατία (1715-1821)», Μνήµων 23 (2001), 67-98 Ευτυχία ΛΙΑΤΑ, Οι κοινότητες. Ένας θεσµός µε πολλές όψεις, στο: Βασ. Παναγιωτόπουλος (επιµ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισµού 1770-2000, Αθήνα: Τα Νέα, 2003, τ. Β, σ. 309-326 (όπου και βιβλιογρ.) Αλέξης ΠΟΛΙΤΗΣ, Το κλέφτικο τραγούδι, Αθήνα: Ερµής -----, Η µορφή του καπετάν Μπασδέκη, Μνήµων 11 (1987) 1-31 Riki van BOESCHOTEN, From armatolik to people s rule: investigation into the collective memory of rural Greece (1750-1949), Amsterdam 1991 (και σε ελλ. µετ.) -----, «Κλεφταρµατολισµός, ληστές και κοινωνική ληστεία», Μνήµων 13 (1991) 9-24 4

Παναγιώτης ΣΤΑΘΗΣ, Αρµατολισµός, Χριστιανοί ένοπλοι του οθωµανικού κράτους, στο: Βασ. Παναγιωτόπουλος (επιµ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισµού 1770-2000, Αθήνα: Τα Νέα, 2003, τ. Β, σ. 341-364 (όπου και βιβλιογρ.) Βάσω ΨΙΜΟΥΛΗ, Σούλι και Σουλιώτες, Αθήνα 1998 Κ.Θ. ΔΗΜΑΡΑΣ, Περί Φαναριωτών Αρχείον Θράκης, 34 (1969) 117-140 Βασίλης ΣΦΥΡΟΕΡΑΣ «Οι Φαναριώτες. Θεσµικοί ρόλοι µιας χριστιανικής ηγετικής οµάδας» στο: Βασ. Παναγιωτόπουλος (επιµ). Ιστορία του Νέου Ελληνισµού 1770-2000, Αθήνα : Τα Νέα, 2003, τ. Β, σ. 299-308 Χ. Γ. ΠΑΤΡΙΝΕΛΗΣ, «Οι Φαναριώτες πριν από το 1821». Ανάτυπο από τα Πρακτικά της Επιστ. Ηµερίδας (13/1/2001), Ρωµιοί στην Υπηρεσία της Υψηλής Πύλης (Εταιρεία Μελέτης της καθ ηµάς Ανατολής). Αθήνα 2002, σ. 15-51 Οικονοµικές δραστηριότητες Σπύρος ΑΣΔΡΑΧΑΣ (επιµ.), Η οικονοµική δοµή των βαλκανικών χωρών (15ος - 19ος αι.), Αθήνα 1979 (µεταφράσεις καίριων άρθρων για την οικονοµία των βαλκανικών χωρών) Σπ. ΑΣΔΡΑΧΑΣ, Ν. Ε. ΚΑΡΑΠΙΔΑΚΗΣ, Ο. ΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-HERING, Ευτυχία ΛΙΑΤΑ, Άννα ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Michel SIVIGNON, Traian STOIANOVICH, Ελληνική Οικονοµική Ιστορία. ΙΕ -ΙΘ αι., τ. Α -Β, Αθήνα: Όµιλος Τράπεζας Πειραιώς, 2003 Μαρία ΕΥΘΥΜΙΟΥ, «Οι συντεχνίες. Η κρατική οργάνωση τεχνών και επαγγελµάτων, στο: Βασ. Παναγιωτόπουλος (επιµ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισµού 1770-2000, Αθήνα: Τα Νέα, 2003, τ. Β, σ. 327-340 (όπου και βιβλιογραφία) Όλγα ΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-HERING, Η ελληνική παροικία της Τεργέστης 1750-1830, Αθήνα 1986, 1-2 τ. -----, Λησµονηµένοι ορίζοντες Ελλήνων εµπόρων. Το ελληνικό πανηγύρι της Senigallia (18ος - αρχές 19ου αι.). Αθήνα 1989 -----, Τεχνίτες και τεχνικές βαφής νηµάτων: από τη Θεσσαλία στην Κεντρική Ευρώπη (18ος- αρχές 19ου αιώνα). Επίµετρο: Η Αµπελακιώτικη συντροφιά (1805), Αθήνα/ Αµπελάκια: Ηρόδοτος, 2003 Βασίλης ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ, Η οικονοµία των Ελλήνων. Πενήντα κρίσιµα χρόνια. 1770-1821, στο: Βασ. Παναγιωτόπουλος (επιµ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισµού 1770-2000, Αθήνα: Τα Νέα, 2003, τ. Β, σ. 275-304..., Το εµπόριο της Πελοποννήσου στον 18ο αι. (1715-1792). Αθήνα 1972 Γ. ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΣ, Ελληνική εµπορική ναυτιλία (1453-1850), Αθήνα 1981 (ανατύπωση από το Ελληνική εµπορική ναυτιλία (1453-1850), Επιµ. Στ. Παπαδόπουλος, ΕΤΕ, Αθήνα 1972. Traian STOIANOVICH, «Ο κατακτητής ορθόδοξος βαλκάνιος έµπορος», µετ. στο: Σπύρος Ασδραχάς (επιµ.), Η οικονοµική δοµή των Βαλκανικών χωρών (15ος - 19ος αι.), Αθήνα 1979 Mαρία ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ- Μαρία Χριστίνα ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ (επιµ.), Διασπορά Δίκτυα Διαφωτισµός Αθήνα 2005, Τετράδια Εργασίας 28, EIE/ΙΝΕ Ευρ. ΑΜΠΑΤΖΗ, Ο. ΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-ΗERING, Ι. Κ. ΧΑΣΙΩΤΗΣ, (επιµ.), Οι Έλληνες στη Διασπορά 15-20ός αι. Αθήνα: Βουλή των Ελλήνων, 2008 5

http://www.hellenicparliament.gr/enimerosi/ektheseis/?press=cbdd6be2-db69-45deb4e5-599d95ccd5c8 Oλγα ΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-HERING, Από τις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού στην ιστοριογραφία του µεταναστευτικού φαινοµένου (15 ος -19 ος αι) στο: Ιστοριογραφία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας, 1833-2002, Π. Κιτροµηλίδης, Τ. Σκλαβενίτης (επιµ.) Αθήνα 2004, τ. II, σ. 223-250 Βασιλική ΣΕΙΡΗΝΙΔΟΥ, Οι Έλληνες στη Βιέννη (1780-1850 περ.), Αθήνα 2012 Ίκαρος ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΣ, Μεταναστευτικές διαδροµές από τον χώρο της Μακεδονίας στην ουγγρική ενδοχώρα (17ος αιώνας-αρχές 19ου αιώνα.), στο: Ιωάννης Κολιόπουλος, Ικάκωβος Μιχαηλίδης (επιµ.), Οι Μακεδόνες στη διασπορά, 17ος, 18ος και 19ος αιώνας, Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 2011, 178 235 Παιδεία και κοινωνία: Από το γένος, στο Γένος, στο Έθνος. Διαφωτισµός και ιδεολογικές τάσεις πριν την Επανάσταση Κ. Θ. ΔΗΜΑΡΑΣ, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα 1974 Κ. Θ. ΔΗΜΑΡΑΣ, Νεοελληνικός Διαφωτισµός, Αθήνα 1977 Μανουήλ ΓΕΔΕΩΝ, Η πνευµατική κίνησις του γένους κατά τον ΙΗ και ΙΘ αιώνα, επιµ. Αλκης Αγγέλου και Φίλιππος Ηλιού, Αθήνα 1976 G. P. HENDERSON, Η αναβίωση του ελληνικού στοχασµού, 1620-1830. Η ελληνική φιλοσοφία στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Αθήνα 1977 (µετ.) Αλκης ΑΓΓΕΛΟΥ, Το κρυφό σχολειό: χρονικό ενός µύθου, Αθήνα 2007 Πασχάλης ΚΙΤΡΟΜΗΛΙΔΗΣ, Νεοελληνικός Διαφωτισµός. Οι πολιτικές και κοινωνικές ιδέες. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυµα Εθνικής Τράπεζας, 2 1999 Paschalis ΚITROMILIDES, An Orthodox Commonwealth. Symbolic Legacies and cultural encounters in Southeastern Europe, Variorum Reprints/ Ashgate 2008 Παναγιώτης ΚΟΝΔΥΛΗΣ, Ο νεοελληνικός Διαφωτισµός. Οι φιλοσοφικές ιδέες, Αθήνα 1988 Mανόλης ΠΑΤΗΝΙΩΤΗΣ, Στοιχεία Φυσικής Φιλοσοφίας. Ο ελληνικός επιστηµονικός στοχασµός τον 17 ο και 18 ο αιώνα., Αθήνα 2013 Αικ. ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΥ - Λ. ΔΡΟΥΛΙΑ - Ε. LEYTON, To ελληνικό βιβλίο 1453-1821. Αθήνα 1986 Ρήγα Βελεστινλή: Απαντα τα σωζόµενα. Αθήνα: Ιδρυµα Βουλής των Ελλήνων, 2003, τ. 1-5 Πασχάλης ΚΙΤΡΟΜΗΛΙΔΗΣ, Ρήγας Βελεστινλής: Θεωρία και Πράξη, Αθήνα: Ιδρυµα Βουλής των Ελλήνων, 2003 Zeev TERNHELL, Ο αντι-διαφωτισµός από τον 18ο αιώνα ώς τις µέρες µας, Αθήνα, Πόλις, 2009 Τσβέταν ΤΟΝΤΟΡΟΦ, Προς υπεράσπιση του Διαφωτισµού, Αθήνα (µετ. από γαλλ.) Ίκαρος ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΣ, Μεταναστευτικές διαδροµές από τον χώρο της Μακεδονίας στην ουγγρική ενδοχώρα (17ος αιώνας-αρχές 19ου αιώνα.), στο: Ιωάννης Κολιόπουλος, Ιάκωβος Μιχαηλίδης (επιµ.), ~Μεταναστευτικές διαδροµές από τον χώρο της Μακεδονίας στην ουγγρική ενδοχώρα (17 ος, 18 ος, αρχές 19 ου αι.), Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 2011, 178-235 6

Ακολουθούν ορισµένοι ηλεκτρονικοί σύνδεσµοι µε χρήσιµες πηγές και άρθρα, που αφορούν στις παραδόσεις που θα πραγµατοποιηθούν στην ενότητα, 22 ΠΗΓΕΣ http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/crusius1/jpg/s001.html Turcograecia, Martinus Crusius, 16 αι. http://meleniko.gr/docs/koinonmelenikou.pdf Το Κοινόν του Μελενίκου (Σερρών) http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=28&author_id=3 Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισµού, κείµενα του Ρήγα και άλλα http://www.karaberopoulos.gr/karaberopoulos/pdf/epenastatika.pdf Τα επαναστατικά κείµενα του Ρήγα Βελεστινλή http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=272&author_id=68 Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισµού, Άσµα πολεµιστήριον του Αδαµαντίου Κοραή ΜΕΛΕΤΕΣ http://foundation.parliament.gr/voulhfoundation/voulhfoundationportal/images/site _content/voulhfoundation/file/books/soma_low(1).pdf Πολιτικοί προσανατολισµοί του Νέου Ελληνισµού (για την περίοδό µας, βλ. άρθρα της κ. Αναστασίας Παπαδία- Λάλα, και Όλγας Κατσιαρδή-Hering) http://www.hellenicparliament.gr/userfiles/f3c70a23-7696-49db-9148- f24dce6a27c8/cd_1-115.pdf Ελληνες στη Διασπορά έκθεση Βουλής, καθώς και άλλες εκθέσεις και κατάλογοι, εισαγωγικά κείµενα του Ι.Κ. Χασιώτη και της Ο. Κατσιαρδή-Hering http://www.fhw.gr/projects/migration/15-19/gr/index.html ελληνική διασπορά http://old.arch.uoa.gr/diaspora/main/index.php βιβλιογραφία παροικιακού ελληνισµού/ ΕΚΠΑ 7

ΧΑΡΤΕΣ on line http://cartomed.mmsh.univ-aix.fr χάρτες Μεσογείου http://lcweb2.loc.gov/ammem/gmdhtml/gmdhome.html http://www.mapsofwar.com/images/empire17.swf χάρτης αυτοκρατοριών http://www.oldmapsonline.org/#bbox=23.230591,37.785911,24.230347,38.184228& q=&datefrom=1000&dateto=2010 παλιοί χάρτες http://wardmaps.com http://xeee.web.auth.gr/hcs/hcs_conf_el/12_diaspora_hungary.pps στη Διασπορά, 17-19 ος αι. Οι Μακεδόνες Ακολουθούν ηλεκτρονικοί σύνδεσµοι που οδηγούν σε ιστορικού περιεχοµένου video και µουσική http://www.youtube.com/watch?v=luw_fpztglg&feature=share Κωνσταντινούπολη http://www.youtube.com/watch?v=xvqj41wgyze µουσική και τραγούδια από τους ελληνόφωνους της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας http://www.youtube.com/watch?v=dsjbqw7pmv4&list=pl880c11aa9b59075 8 ταξείδι στην Καλαβρία και στα ελληνόφωνα χωριά http://www.youtube.com/watch?v=ppy2lgggakk Τα γεφύρια του Ιονίου!!!!!! Σκηνοθεσία Δηµήτρη Μαυρίκιου ένα µόνο από τα 6 επεισόδια, αν λειτουργήσει εκ νέου το αρχείο της ΕΡΤ θα έχετε και τα υπόλοιπα, όπως και τα άλλα 6 που πραγµατοποίησε για τη βόρεια Αδριατική http://www.youtube.com/watch?v=xq1483iuhb4 επίσης http://www.youtube.com/watch?v=mbbju1zvlhm&list=pl3b4a5b77dacfd0 50 grecanici στη Ν. Ιταλία http://www.youtube.com/watch?v=enckz2gayvi&list=plqxdr3j0l2ld_z5klq vqgbjsfhf4cgxpj Βαλκάνιος Πραγµατευτής 1ο επεισόδιο Οι πατρίδες των πραµατευτάδων 8

http://www.youtube.com/watch?v=7p_1n_chcm0&list=plqxdr3j0l2ld_z5kl qvqgbjsfhf4cgxpj Βαλκάνιος Πραγµατευτής 2ο επεισόδιο Οι δρόµοι και οι σταθµοί των πραµατευτάδων http://www.youtube.com/watch?v=udsojcvuhve&list=plqxdr3j0l2ld_z5klq vqgbjsfhf4cgxpj Βαλκάνιος Πραγµατευτής 3ο επεισόδιο Ο ελληνισµός της Βόρειας Βαλκανικής http://www.youtube.com/watch?v=5oflsud9w- U&list=PLQxdr3j0l2Ld_z5KlqvqgbJSFHf4cgXpj Βαλκάνιος Πραγµατευτής 4ο επεισόδιο Οι µεγάλες κοινότητες http://www.youtube.com/watch?v=c3hrdq0aw98&list=plqxdr3j0l2ld_z5kl qvqgbjsfhf4cgxpj Βαλκάνιος Πραγµατευτής 5ο επεισόδιο Βιέννη-Τεργέστη http://www.youtube.com/watch?v=9zloszosvog&list=plqxdr3j0l2ld_z5klqv qgbjsfhf4cgxpj Βαλκάνιος Πραγµατευτής 6ο επεισόδιο Οι ποταµιάνοι του Δούναβη 9

10

11