Α µέρος: Ρετροϊοί ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι δοµές που αποκαλούνται ιοί, αντιπροσωπεύουν το όριο ανάµεσα στους ζωντανούς οργανισµούς και στις µη ζωντανές δοµές της φύσης. Ο λατινικός όρος virus σηµαίνει «δηλητήριο» και virion είναι το µολυσµατικό σωµατίδιο του ιού. ΡΕΤΡΟΪΟΙ Το γονιδίωµα των ρετροϊών αποτελείται συνήθως από δύο πανοµοιότυπα µόρια RNA. Κάθε σωµατίδιο του ιού µπορεί να περιέχει έως και 50 µόρια µίας πολυµεράσης που έχει την ικανότητα να συνθέτει DNA από το RNA του ιού. Αυτό το ένζυµο είναι γνωστό ως αντίστροφη µεταγραφάση (reverse transcriptase) γιατί αντιστρέφει τη ροή της γενετικής πληροφορίας. Ακριβώς γι αυτό το λόγο οι ιοί αυτοί ονοµάζονται ρετροϊοί. Είναι µοναδικοί µεταξύ των γνωστών ιών γιατί σ ένα στάδιο της ζωής τους συνθέτουν DNA από RNA. Το DNA είναι ενδιάµεσο προϊόν που ενσωµατώνεται στο γονιδίωµα του ξενιστή (δεύτερο χαρακτηριστικό των ρετροϊών). Πολλοί από τους ρετροϊούς µεταµορφώνουν τα κύτταρα που προσβάλλουν σε καρκινικά. Ο πρώτος ρετροϊός ανακαλύφθηκε από τον Peyton Rous το 1911, σήµερα ονοµάζεται Rous sarcoma virus και προσβάλλει τα κοτόπουλα στα οποία δηµιουργεί σαρκώµατα. Η ανακάλυψη της αντίστροφης µεταγραφάσης έγινε το 1970 συγχρόνως από τους H.Temin και D.Baltimore. Τ-ΛΕΜΦΟΤΡΟΠΙΚΟΙ ΙΟΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (HUMAN T-LYMPHOTROPHIC VIRUSES, HTLV) HIV Ο όρος Τ-λεµφοτροπικοί ιοί αναφέρεται σε µία µοναδική οικογένεια παθογόνων ρετροϊών που προσβάλλουν τα Τ-λεµφοκύτταρα. Το πρώτο µέλος της οικογένειας, ο ιός HTLV-I (Human T-lymphotrophic virus I), ανακαλύφθηκε το 1978 και από τότε και άλλα µέλη της οικογένειας έχουν ανακαλυφθεί και ανακαλύπτονται συνεχώς νέα. Κορυφαία στιγµή στην έρευνα αυτών των ιών αποτέλεσε η ανακάλυψη το 1983 ότι το σύνδροµο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome, AIDS) οφείλεται σε ιό αυτής της οικογένειας, τον LAV ή HTLV-III όπως ονοµάστηκε αρχικά. Σήµερα ο ιός αυτός ονοµάζεται HIV-Human Immunodeficiency Virus. Εικόνα 2: Σωµατίδια του HIV της ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Πολλοί τοποθετούν την πρώτη εµφάνιση του HIV και του AIDS στη δεκαετία του 1950 κι άλλοι στη δεκαετία του 1970. Επίσηµα οι πρώτοι θάνατοι από AIDS σηµειώνονται το 1981 (ο θάνατος προκλήθηκε από πνευµονία). Το 1983 ο Luc Montagnier του Ινστιτούτου Pasteur αποµόνωσε τον ιό από ασθενή µε λεµφαδενοπάθεια και τον ονόµασε LAV (Lymphathenopathy Associated Virus). Το 1984, στο National Cancer Institute, NCI ο Robert Gallo αποµονώνει έναν ιό που αρχικά, θεωρώντας τον ογκοϊό, τον ονόµασε HTLV-III (Human T-Lymphotrophic Virus). Την ίδια χρονιά ο J.Levy, στο Πανεπιστήµιο της California, ονόµασε έναν ιό που προκαλούσε λαµφαδενοπάθεια, ARV (AIDS Related Virus). Τελικά, µε σύγκριση νουκλεϊκών αλληλουχιών, αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για τον ίδιο ιό. Το 1982 προτάθηκε από το Center of Disease Control (CDC), να ονοµαστεί ως AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) εκείνη η δυσλειτουργία του οργανισµού που έχει κύρια χαρακτηριστικά: 1. µειωµένα CD4 κύτταρα 2. ανοσοκαταστολή 3. σπάνιες µορφές καρκίνου (π.χ. σάρκωµα Kaposi). Το 1986 µε κοινή απόφαση ο ιός που προκαλεί AIDS, ονοµάζεται HIV (Human Immunodeficiency Virus) µε δύο υποείδη HIV-I, HIV-II (το δεύτερο είδος αποµονώθηκε στη υτική Αφρική). ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ Η προέλευση του HIV είναι ένα θέµα που εξάπτει την ανθρώπινη φαντασία. Η ιδέα ότι ο ιός δηµιουργήθηκε κατά τη διάρκεια κάποιας εργαστηριακής δοκιµής και «δραπέτευσε», καθώς και άλλα αντίστοιχα σενάρια γοητεύουν, µάλλον όµως θα πρέπει να αποκλειστούν. Οι έρευνες µέχρι στιγµής αποφαίνονται ότι ο HIV υπήρχε µε τη µορφή του SIV (Simian Immunodeficiency Virus) ή προσέβαλε συγκεκριµένη οµάδα πρωτευόντων. Με κάποιο τρόπο ξεπέρασε το φράγµα των ειδών και ο νέος ιός µεταφέρθηκε στον άνθρωπο και έγινε µολυσµατικός. Συγκεκριµένα, ο SIV, ο οποίος προσβάλλει τους πράσινους πιθήκους, χωρίς να προκαλεί ανοσοκαταστολή, αν µεταφερθεί στους πιθήκους του είδους Rhesus macacus προκαλεί ανοσοκαταστολή (SAIDS) σε 6-36 µήνες όπως και το AIDS (AIDS like illness). Συγκρινόµενες οι αλληλουχίες του HIV-II µε διάφορους τύπους SIV εµφανίζουν 75% οµολογία. Οι HIV-I και HIV-II έχουν µόλις 40-50% οµολογία. Ένα εξαιρετικά πιθανό σενάριο λοιπόν είναι ότι ο SIV, που δεν προκαλούσε ανοσοκαταστολή στο φυσικό ξενιστή, µεταφέρθηκε στον άνθρωπο ως ρετροϊικό µεταθετό στοιχείο (retrotransposon) όπου και µεταλλάχθηκε δίνοντας τον HIV-II. Αυτός έχει µικρότερη µολυσµατικότητα από τον HIV-I και µικρότερη ικανότητα µετάδοσης.
Από τον HIV-II µε πολλές µεταλλαγές προέκυψε ο HIV-I, ο οποίος φαίνεται να σχετίζεται φυλογενετικά µε τον SIV CHZ (των χιµπατζήδων). Το ερώτηµα ωστόσο παραµένει: πώς ξεπεράστηκε το φράγµα των ειδών και ποιος µολύνθηκε για πρώτη φορά; ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΙΟΥ Σύµφωνα µε όλες τις ενδείξεις και τις σχετικές µελέτες, γενέτειρα του AIDS θεωρείται η Κεντρική Αφρική. Πιστεύεται ότι στις χώρες της περιοχής αυτής ο ιός είχε εµφανιστεί από τη δεκαετία του 1970. Πολύ νωρίς καταγράφηκαν κρούσµατα και σε χώρες της Καραϊβικής. Σήµερα, σε παγκόσµιο επίπεδο, οι περισσότεροι «µολυσµένοι» αριθµητικά πληθυσµοί βρίσκονται στις αναπτυσσόµενες χώρες, οι οποίες µεταξύ άλλων στερούνται και συστήµατος προστασίας της δηµόσιας υγείας. Γι αυτό το λόγο αναµένεται τροµακτική αύξηση των κρουσµάτων της ασθένειας, ιδίως στις χώρες του αποκαλούµενου Τρίτου Κόσµου. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΙΟΥ Ο HIV-I είναι ένας ιός µεσαίου µεγέθους διαµέτρου γύρω στα 100nm. Βλέποντας τη δοµή του από έξω προς τα µέσα παρατηρούµε τα εξής: 1. Τον εξωτερικό µανδύα που είναι µία λιπιδική διπλοστιβάδα η οποία προέρχεται από το κύτταρο του ξενιστή. Εικόνα 4: Σχηµατική απεικόνιση του ιού HIV 2. Το καψίδιο του ιού έχει τη δοµή εικοσαέδρου. Πρόκειται για µία πολυγωνική δοµή αποτελούµενη από 60 τριγωνικά στοιχεία που συνθέτουν αλληλοσυµπλεκόµενα ένα µίγµα εναλλασσόµενων εξαγώνων και πενταγώνων τα οποία αλληλεπικαλύπτονται µερικώς. 3. Εσωτερικά του καψιδίου, εµφανίζεται ένας σχηµατισµός µε δοµή κώνου του οποίου το άνω άκρο είναι ανοιχτό και ελαφρά πεπλατυσµένο ενώ το κάτω άκρο παρουσιάζει µία οδόντωση, σαν τη βάση φιάλης σαµπάνιας χωρίς τρύπα. Η δοµή αυτή προσφέρει στον ιό µεγάλη αποθηκευτική και λειτουργική ικανότητα. 4. Εσωτερικά του κώνου βρίσκεται η γενετική πληροφορία του ιού, δηλαδή δύο µόρια RNA. Επιπλέον κάθε µόριο RNA φέρει, όπως είδαµε στους ρετροϊούς, πολλά µόρια του ενζύµου αντίστροφη µεταγραφάση (RT). ΤΡΟΠΟΙ ΜΟΛΥΝΣΗΣ Είναι γνωστό ότι οι συνήθεις τρόποι µετάδοσης του ιού είναι: 1. µέσω της γενετικής οδού Ο ιός µπορεί να µεταδοθεί µέσω οποιασδήποτε σεξουαλικής επαφής οµοφυλοφιλικής και ετεροφυλικής. Επιδηµιολογικές µελέτες έχουν δείξει ότι η ύπαρξη κάποιας σεξουαλικά µεταδιδόµενης νόσου επιτείνει τον κίνδυνο µετάδοσης του ιού. 2. µεταγγίσεις-µεταµοσχεύσεις (δηλαδή παρεντερικά) Παρεντερική µετάδοση του ιού παρατηρείται στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών, οι οποίοι χρησιµοποιούν ήδη χρησιµοποιηµένες σύριγγες ή βελόνες. Επίσης µετάδοση του ιού έχει παρατηρηθεί και µέσω µετάγγισης αίµατος ή προϊόντων αυτού (στις µέρες µας τα κρούσµατα αυτά έχουν µειωθεί σηµαντικά χάρη στο συστηµατικό εργαστηριακό έλεγχο κατά τις µεταγγίσεις και την αιµοδοσία). Μετάδοση του ιού µπορεί να γίνει και µε µεταµόσχευση µολυσµένου οργάνου ή εξωσωµατική γονιµοποίηση µε µολυσµένο σπέρµα. 3. από τη µητέρα στο έµβρυο ή στο βρέφος (περιγενετικά)
4. µέσω αιχµηρών αντικειµένων (π.χ. σύριγγες) που έχουν χρησιµοποιηθεί από φορείς ή ασθενείς. Για τον τρόπο µετάδοσης του ιού από άτοµο σε άτοµο έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις: Ο ιός κατά καιρούς µε τη µορφή του σωµατιδίου (virion), δηλαδή καψίδιο περιβαλλόµενο από το µεµβρανικό µανδύα µε τους υποδοχείς για το CD4) κυκλοφορεί στο αίµα: κατάσταση ιαιµίας (viremia). Την ίδια στιγµή µπορεί να κυκλοφορεί και σε άλλα υγρά σε µικρές ή µεγάλες ποσότητες (σπέρµα, κολπικά υγρά, σάλιο, δάκρυ, γάλα). Η µετάδοση γίνεται µέσω αυτών των υγρών. Αν και ο ιός ανιχνεύεται στο σάλιο και το δάκρυ, η ανιχνεύσιµη ποσότητα είναι αµελητέα για να προκαλέσει µόλυνση. Θεωρείται ότι τα ιικά σωµάτια µπορούν να µολύνουν πολλούς κυτταρικούς τύπους αλλά µπορούν να πολλαπλασιαστούν µόνο σε συγκεκριµένους από αυτούς. Υπάρχει ωστόσο η άποψη ότι κύτταρα, π.χ. επιθηλιακά, που προσβάλλονται αλλά δεν µολύνονται, χρησιµεύουν για τη µεταφορά του ιού στις θέσεις παραγωγής του. Ίσως έτσι να εξηγείται η αδυναµία µετάδοσής του µε άλλους δρόµους εκτός των προαναφερθέντων. Μία άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι στο σάλιο υπάρχει κάποια ουσία που εµποδίζει τη δράση του ιού ή τον καταστρέφει, χωρίς έως και σήµερα να έχει αποδειχθεί κάτι τέτοιο. Γενικά στα σεξουαλικά υγρά ο παθογόνος παράγοντας µπορεί να είναι: 1. HIV-µολυσµένα κύτταρα (λεµφοκύτταρα, µακροφάγα, σπέρµα) 2. ελεύθεροι ιοί 3. ανοσοσύµπλοκα αντισώµατος-ιού. ΣΤΑ ΙΑ ΤΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ Η µόλυνση δεν συνοδεύεται κατ ανάγκη και από όλα τα συµπτώµατα της ασθένειας. Ανάλογα λοιπόν µε την πορεία των µολυσµένων ατόµων διακρίνουµε: 1. Φορείς: Για ένα διάστηµα που ποικίλει από µήνες έως και δέκα χρόνια δεν εµφανίζουν συµπτώµατα της ασθένειας. 2. Ασθενείς: Στο αίµα τους ανιχνεύονται οι πρωτεΐνες του ιού ενώ παράλληλα σηµειώνεται πτώση του αριθµού των CD4 λεµφοκυττάρων. Παράλληλα και τα υπόλοιπα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήµατος παρουσιάζουν ελαττωµατικές λειτουργίες. 3. Φορείς του ιού που επιβιώνουν για µεγάλα χρονικά διαστήµατα (long term survivors): Σε αυτή την κατηγορία, οι µολυσµένοι από τον HIV ανιχνεύονται θετικοί για τα αντισώµατα του ιού αλλά από τη στιγµή της µόλυνσης έχουν περάσει πάνω από 10 χρόνια και εντούτοις δεν έχουν εκδηλώσει συµπτώµατα. Η µόλυνση από τον ιό µπορεί να υποδιαιρεθεί στα τρία παρακάτω στάδια: 1. Οξεία µόλυνση: λίγες εβδοµάδες µετά τη µόλυνση, ο ιός κυκλοφορεί στο αίµα παρουσιάζοντας µία έξαρση της αντιγραφής του (ιαιµία). Τα κυριότερα συµπτώµατα είναι: πυρετός, πονοκέφαλοι, πόνοι στις αρθρώσεις, αδυναµία, πρησµένοι λεµφαδένες, διόγκωση του σπλήνα και του ήπατος. 2. Ασυµπτωµατική φάση: δεν εµφανίζονται συµπτώµατα. Οι δοκιµές ανίχνευσης του ιού είναι θετικές. Τα ιικά αντιγόνα παράγονται σε χαµηλές ποσότητες, δηλαδή ο ιός βρίσκεται στο λεµφαδένα ή µε τη µορφή του προϊού σε συγκεκριµένα κύτταρα και εποµένως δεν παρουσιάζει αντιγονικούς στόχους για το ανοσοποιητικό σύστηµα. 3. Επίµονη γενικευµένη λεµφαδενοπάθεια: τα CD4 + κύτταρα µειώνονται συνεχώς. Υπάρχει ανοσοκαταστολή. Τα κυριότερα συµπτώµατα είναι: χρόνια κούραση, διάρροια, απώλεια βάρους, πυρετός. Στη φάση αυτή της ενεργούς µόλυνσης ο HIV έχει κυτταροπαθολογική δράση και προκαλεί βλάβες στο πεπτικό σύστηµα και στον εγκέφαλο. Η ανοσοκαταστολή που οφείλεται στον HIV εκδηλώνεται µε ένα πλήθος προβληµάτων: νευρολογική ασθένεια, ευκαιριακές λοιµώξεις και νεοπλάσµατα. Πλήθος παραπλανητικών, σε σχέση µε το αίτιο, συµπτωµάτων κάνουν την εµφάνισή τους και στις περισσότερες περιπτώσεις συνιστούν και την αιτία θανάτου. Σχετική συγκέντρωση Μόλυνση Συνολικά αντισώµατα του HIV Στάδιο πρώιµης ανίχνευσης Μήνες Χρόνια ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Η περίοδος από τη µόλυνση έως και την εµφάνιση αρκετών αντισωµάτων εναντίον του ιού είναι χαρακτηριστική και διαρκεί λίγες εβδοµάδες ή µήνες. Το χρονικό αυτό διάστηµα καλείται παράθυρο πιθανότητας, γιατί το υπό εξέταση άτοµο είναι µολυσµένο αλλά δεν προσδιορίζεται εργαστηριακά ως φορέας. Σχήµα 6: Τυπικό ορολογικό πρότυπο στη λοίµωξη από τον HIV-I ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Παρόλο που έχει
σηµειωθεί αρκετή πρόοδος στη µελέτη του ιού HIV πολλά ακόµη πρέπει να διευκρινιστούν προκειµένου να βρεθεί αποτελεσµατική θεραπεία. Με τις γνώσεις που έχουν συσσωρευτεί ως τώρα χρησιµοποιούνται ήδη κάποια φάρµακα και συνεχώς εµφανίζονται και νέα. Σε γενικές γραµµές οι ιδιότητες ενός ιδανικού θεραπευτικού µέσου κατά του AIDS είναι οι ακόλουθες: 01. κατάλληλες συγκεντρώσεις που να διατηρούνται στο αίµα ή ενδοκυτταρικά για πολλές ώρες 02. συγκεντρώσεις χαµηλότερες των προβλεπόµενων τοξικών 03. ικανότητα δράσης στα λεµφοκύτταρα CD4 + και στα µακροφάγα 04. δυνατότητα διάσχισης του αιµατοεγκεφαλικού φραγµού 05. δυνατότητα στοµατικής χορήγησης µε τη µορφή φαρµάκου 06. επαγωγή χυµικής και κυρίως κυτταρικής ανοσοαπόκρισης 07. προστασία από διάφορους υποτύπους του ιού 08. τυπική ανοσία στους γεννητικούς αγωγούς και στο βλεννογόνο 09. παροχή µακρόβιας προστασίας χωρίς πολλές επαναληπτικές δόσεις 10. ασφαλές, πρακτικό και οικονοµικό. Η µελέτη των κυτταρικών υποδοχέων του ιού αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί αντικείµενο πολλών µελετών γιατί είναι η πρώτη επαφή του ιού µε το κύτταρο και µία επιτυχής επέµβαση σε αυτό το στάδιο κρίνεται ως η πλέον αποτελεσµατική (αφού θα παρεµπόδιζε την είσοδο του ιού). Η αναστολή της δράσης της αντίστροφης µεταγραφάσης, µόλις έγινε γνωστό ότι ο HIV είναι ρετροϊός, ήταν και εξακολουθεί να είναι ένα εργαλείο στη µάχη εναντίον του ιού. Το ΑΖΤ (azidothymidine) ήταν ο πρώτος αναστολέας της RT που χρησιµοποιήθηκε. Το AZT είναι τροποποιηµένη θυµιδίνη στην οποία το 3 υδροξύλιο της δεσοξυριβόζης που παίρνει µέρος στη δηµιουργία του φωσφοδιεστερικού δεσµού έχει αντικατασταθεί από µία οµάδα Ν 3. Αυτές οι ενώσεις ονοµάζονται διδεοξυνουκλεοτίδια. Μετά την ενσωµάτωσή τους λήγει η σύνθεση της αλυσίδας λόγω αδυναµίας σχηµατισµού φωσφοδιεστερικού δεσµού. Το ερώτηµα που προκύπτει είναι αν το ΑΖΤ ενσωµατώνεται και στο DNA του ξενιστή. Φαίνεται ότι όταν Εικόνα 8: Το ΑΖΤ στο κύτταρο συνυπάρχουν ΑΖΤ και θυµιδίνη οι κυτταρικές DNA πολυµεράσες προτιµούν τη θυµιδίνη ενώ η αντίστροφη µεταγραφάση ενσωµατώνει το ΑΖΤ. Φαίνεται όµως ότι ορισµένοι πρόδροµοι κυττάρων του αίµατος είναι ευαίσθητοι στο ΑΖΤ και οι δόσεις που χρησιµοποιούνται πρέπει να είναι χαµηλές. Αναστολείς της πρωτεάσης είναι µία άλλη κατηγορία ενώσεων που χρησιµοποιούνται τα τελευταία χρόνια και δεσµεύουν το ενεργό κέντρο του ενζύµου, µε αποτέλεσµα να µην µπορεί να δράσει στις πολυπρωτεΐνες του ιού και εποµένως στη συγκρότηση νέων σωµατιδίων του ιού. Η λεγόµενη «τριπλή θεραπεία», δηλαδή η χορήγηση συγχρόνως δύο αναστολέων της αντίστροφης µεταγραφάσης και ενός της πρωτεάσης είναι στις µέρες µας το πλέον αποτελεσµατικό µέσο που µειώνει τη συγκέντρωση του HIV στο αίµα σε πολύ χαµηλά, σχεδόν µη ανιχνεύσιµα επίπεδα. Η πρόσβαση όµως πολλών ασθενών σε αυτή τη θεραπεία δεν είναι εφικτή λόγω του υψηλού κόστους της. Οι προσπάθειες για αποτελεσµατικότερες και φθηνότερες θεραπείες έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια. Το όνειρο πάντως των ερευνητών σε αυτόν τον τοµέα παραµένει και είναι η παρασκευή ενός αποτελεσµατικού εµβολίου. Παράγοντες που εµποδίζουν την ανάπτυξη του εµβολίου: 1. Η υψηλή µεταλλακτικότητα του HIV-I: ο ιός συνεχώς µεταλλάσσεται τροποποιώντας τις επιφανειακές γλυκοπρωτεΐνες και αναχαιτίζοντας την ανοσολογική αντίδραση. Στον ίδιο ασθενή είναι δυνατό να συνυπάρχουν ταυτόχρονα διαφορετικοί υποτύποι του ιού. 2. Η ικανότητα του ιού να ενσωµατώνεται στο γονιδίωµα του ξενιστή (προϊός) και να µην παρουσιάζει αντιγονικούς στόχους για το ανοσοποιητικό σύστηµα. 3. Η έλλειψη ενός κατάλληλου ζωικού προτύπου. Οι χιµπατζήδες, για παράδειγµα, µολύνονται από τον HIV-I αλλά δεν αναπτύσσουν AIDS. Παράλληλα η διαδικασία χρησιµοποίησης χιµπατζήδων σε τέτοια πειράµατα εγκυµονεί κινδύνους εξαφάνισης του άγριου είδους χιµπατζή. Ένα άλλο ζωικό πρότυπο πρακτικό στη χρήση του και εύκολο στην εργαστηριακή συντήρηση είναι ο πίθηκος µακάκος. Αυτός µολύνεται από HIV-II παρουσιάζοντας σύνδροµο AIDS-like. Τέλος πρέπει να αναφερθεί ότι η ανάπτυξη των SCID-human (Severe Combined Immune Deficiency) ποντικών (µολύνονται από τον HIV-I µε µείωση των CD4 + κυττάρων) έδωσε ελπίδες στους ερευνητές για την ανεύρεση ενός πρακτικού ζωικού προτύπου. Γενετική θεραπεία Όλο και περισσότερο γίνεται κατανοητό πως η ανεύρεση θεραπευτικού µέσου κατά του ιού δεν µπορεί και δεν πρέπει να βασιστεί σε κλασικές ιατρικές µεθόδους ανεύρεσης εµβολίων. Η έκρηξη των γνώσεων στον τοµέα της Μοριακής Βιολογίας και ειδικότερα της τεχνολογίας του ανασυνδυασµένου DNA σηµατοδότησαν εξελίξεις στον τοµέα της βιολογικής έρευνας. Νέες θεραπευτικές προσπάθειες κατευθύνονται στη λεγόµενη γονιδιακή θεραπεία µε την οποία επιτυγχάνεται ένα είδος επιδιόρθωσης ή τροποποίησης γονιδίων. Στην περίπτωση του HIV-I αλλά και γενικότερα µε τον όρο γονιδιακή θεραπεία των ευκαρυωτικών οργανισµών εννοούµε τη µεταφορά γονιδίων (ανασυνδυασµένα DNA, πλασµίδια) µέσω ρετροϊών φορέων µε µεταµόλυνση σε κύτταρα τα οποία προηγουµένως δεν εξέφραζαν τα γονίδια (και εποµένως και τις ιδιότητες που κωδικοποιούν).
Από τις κυριότερες επιφυλάξεις πρέπει να είναι η πιθανότητα µετάλλαξης ή ανασυνδυασµός του γενετικού υλικού του ρετροϊού-φορέα και η ανάκτηση της παθογένειάς του. Αυτό είναι ιδιαίτερα πιθανό, επειδή το θεραπευτικό µέσο απευθύνεται σε ασθενείς µε AIDS που έχουν ισχυρή ανοσοκαταστολή. Ανοσοαποκατάσταση Με τον όρο ανοσοαποκατάσταση εννοούµε τις θεραπευτικές στρατηγικές που στοχεύουν στην ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήµατος πριν ή και µετά την εισβολή του αντιγόνου. Σε αυτές τις θεραπευτικές στρατηγικές περιλαµβάνονται τα εµβόλια και τα ανοσοδιεγερτικά φάρµακα. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Καθίσταται φανερό πως το εµβόλιο για το AIDS δεν αναµένεται να ανακαλυφθεί και να διατεθεί στο άµεσο µέλλον. Η γενετική ποικιλοµορφία του ιού δεν αφήνει περιθώρια ελπίδας στην ανεύρεση, τουλάχιστον σύντοµα, κάποιου εµβολίου. Έχουν ωστόσο αρχίσει να διατυπώνονται κάποιες απόψεις σύµφωνα µε τις οποίες έχει ξεκινήσει µία νέα εποχή που εγκαινιάζεται από νέες ανοσολογικές µοριακές τεχνικές και τη συµβολή της τεχνολογίας του ανασυνδυασµένου DNA. Οδηγούµαστε µάλλον προς την κατεύθυνση της γονιδιακής θεραπείας, αν και οι τεχνικές σε αυτόν τον τοµέα απαιτούν βελτίωση. ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΜΟΛΥΝΣΗΣ ΜΕ HIV Μέχρι στιγµής αλλά και για το άµεσο µέλλον δεν προβλέπεται να βρεθεί θεραπεία για την ασθένεια του AIDS ή τη µόλυνση του οργανισµού από τον HIV. Αυτό σηµαίνει ότι η µόνη διαδικασία ελέγχου της ασθένειας είναι η πρόληψη για την αποφυγή της µόλυνσης: Επιλογή συντρόφου-προφυλακτικό Η απάντηση του προβλήµατος πιθανά βρίσκεται στην υπεύθυνη σεξουαλική ζωή, µε προσεκτική επιλογή σεξουαλικού συντρόφου. Το προφυλακτικό είναι το µοναδικό µέσο προφύλαξης που όταν χρησιµοποιείται συστηµατικά και σωστά µπορεί να προστατεύει τόσο τον χρήστη όσο και το σύντροφό του από κάθε σεξουαλικά µεταδιδόµενη νόσο, άρα και το AIDS. Προσπάθειες πρόληψης για τη δηµόσια υγεία Οι προσπάθειες αυτές στρέφονται προς την προώθηση αλλαγών συµπεριφοράς τόσο του γενικότερου πληθυσµού αλλά και ειδικότερα µη µολυσµένων ατόµων µε επικίνδυνες (για µόλυνση) συνήθειες και µολυσµένων ατόµων που δεν γνωρίζουν ότι έχουν µολυνθεί και πιθανώς µεταδίδουν τη µόλυνσή τους. Στην προσπάθεια αυτή στρατολογούνται τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης (κοινωνικό µάρκετινγκ) και γίνονται προσπάθειες οργάνωσης και λειτουργίας ενός εθνικού συµβουλευτικού και εξεταστικού προγράµµατος, καθώς και βελτίωσης των συνθηκών ιατρικής περίθαλψης. Μόρφωση εφήβων και ενηλίκων για τον HIV. ΕΜΠΟ ΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ HIV Τα θρησκευτικά, ηθικά και κοινωνικά εµπόδια των ανοιχτών συζητήσεων, έχουν περιορίσει αρκετά την αποτελεσµατικότητα των κινήσεων των ΜΜΕ, των µορφών διαπαιδαγώγησης για το AIDS σε επίπεδο σχολείου και την ευρεία διανοµή κατάλληλου διαπαιδαγωγικού υλικού. Επίσης έχουν παρακωλυθεί και τα προγράµµατα ταυτοποίησης των περιπτώσεων εξαιτίας των διακρίσεων που υφίστανται οι πάσχοντες από την ασθένεια αναφορικά µε τη στέγαση, την εργασία, την ιατρική βοήθεια και την ασφάλισή τους.
Πολίτες «δεύτερης κατηγορίας» Το AIDS κύρια αιτία ασθένειας και θανάτου στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας Associated Press Το σεξ και η εγκυµοσύνη παραµένουν επικίνδυνα για γυναίκες σε όλο τον κόσµο (φωτ. αρχείου) Γενεύη Παρουσιάζοντας την πρώτη µελέτη του για την υγεία των γυναικών σε όλο τον κόσµο, ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας ανακοίνωσε ότι το AIDS είναι σήµερα η κύρια αιτία θανάτου και ασθένειας µεταξύ των γυναικών ηλικία 15 έως 44 ετών. Είναι πραγµατικά µια «αποτρέψιµη τραγωδία», σχολίασε η Μάργκαρετ Τσαν, γενική διευθύντρια του ΠΟΥ, παρουσιάζοντας στη Γενεύη την έκθεση των 91 σελίδων. Οι γυναίκες, είπε, απολαµβάνουν ένα βιολογικό πλεονέκτηµα, αφού τείνουν να ζουν 6 έως 8 χρόνια περισσότερο από τους άνδρες. Ωστόσο σε πολλά µέρη του πλανήτη υποφέρουν από σηµαντικά µειονεκτήµατα λόγω της φτώχιας, της περιορισµένης πρόσβασης στην υγειονοµική περίθαλψη και τους κοινωνικούς κανόνες που δίνουν προτεραιότητα στην υγεία των ανδρών. Το σεξ χωρίς προφύλαξη είναι ο σηµαντικότερος παράγοντας κινδύνου για τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας στον αναπτυσσόµενο κόσµο. Σε παγκόσµιο επίπεδο, η πρακτική αυτή συνδέεται µε το ένα πέµπτο των θανάτων γυναικών αυτής της ηλικιακής οµάδας. Αλλοι παράγοντες είναι η έλλειψη πρόσβασης σε µεθόδους αντισύλληψης καθώς και η έλλειψη σιδήρου στη διατροφή. «Οι γυναίκες που δεν γνωρίζουν πώς να προστατευτούν από αυτές τις µολύνσεις [µε HIV], ή δεν µπορούν να το κάνουν, αντιµετωπίζουν αυξηµένο κίνδυνο ασθένειας ή θανάτου. Το ίδιο ισχύει για όσες δεν µπορούν να προστατευτούν από τις ανεπιθύµητες εγκυµοσύνες ή να ελέγξουν τη γονιµότητά τους λόγω της έλλειψης πρόσβασης στην αντισύλληψη» ανέφερε η Τσαν. «εν πρόκειται να δούµε σηµαντική βελτίωση στην υγεία των γυναικών µέχρι να πάψουν να θεωρούνται πολίτες δεύτερης κατηγορίας σε πολλά µέρη του κόσµου» είπε. Όσον αφορά την κύρια αιτία θανάτου στις γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικιακής οµάδας, είναι σήµερα οι καρδιαγγειακές παθήσεις, οι οποίες κάποτε θεωρούνταν «ανδρικό» πρόβληµα, επισηµαίνει ο ΠΟΥ. Newsroom ΟΛ, µε πληροφορίες από Associated Press