Όγδοη Διάλεξη Οξέα - Βάσεις - Άλατα Οξέα Είναι οι χημικές ενώσεις οι οποίες όταν διαλυθούν στο νερό, ελευθερώνουν κατιόντα υδρογόνου (Η + ) Ιδιότητες Οξέων 1. Έχουν όξινη γεύση. 2. Επιδρούν με τον ίδιο τρόπο στο χρώμα των δεικτών. 3. Αντιδρούν με τις βάσεις και δίνουν άλατα. 4. Τα πυκνά διαλύματα τους είναι διαβρωτικά. 5. Αντιδρούν με τα ανθρακικά άλατα και παράγεται διοξείδιο του άνθρακα. 6. Αντιδρούν με πολλά μέταλλά και παράγεται υδρογόνο. Μερικά Παραδείγματα Οξέων Ισχυρά HCl= Υδροχλωρικό οξύ HNO 3 = Νιτρικό οξύ Ασθενή CH 3 COOH= Οξικό οξύ H 2 CO 3 = Ανθρακικό οξύ H 2 SO 4 = Θειικό οξύ Παραδείγματα αντικειμένων τα οποία περιέχουν οξέα είναι: Οι μπαταρίες αυτοκινήτου Το λεμόνι Το ξύδι Η ασπιρίνη Το γιαούρτι Τα αναψυκτικά 1
Βάσεις Είναι οι ηλεκτρολύτες οι οποίοι διίστανται στα υδατικέ τους διαλύματα και ελευθερώνουν ανιόντα υδροξυλίου (ΟΗ - ) Ιδιότητες Βάσεων 1. Έχουν καυστική γεύση 2. Έχουν σαπωνοειδή υφή 3. Επιδρούν με τον ίδιο τρόπο στο χρώμα των δεικτών. 4. Αντιδρούν με τα οξέα και δίνουν άλατα. Μερικά Παραδείγματα Βάσεων Ισχυρές NaOH= Υδροξείδιο του νατρίου KOH= Υδροξείδιο του καλίου Ca(OH) 2 = Υδροξείδιο του ασβεστίου Ασθενείς Cu(OH) 2 = Υδροξείδιο του χαλκού Fe(OH) 2 = Υδροξείδιο του σιδήρου NH 4 OH= Υδροξείδιο του αμμωνίου Παραδείγματα αντικειμένων τα οποία περιέχουν βάσεις είναι: Υγρά καθαρισμού Απορρυπαντικά Σαπούνια Γάλα μαγνησίας Πως αντιδρούν οι βάσεις και τα οξέα στους δείκτες ΔΕΙΚΤΗΣ ΧΡΩΜΑ ΣΕ ΟΞΥ ΧΡΩΜΑ ΣΕ ΝΕΡΟ ΧΡΩΜΑ ΣΕ ΒΑΣΗ Ηλιανθίνη (Μ.Ο) Κόκκινο Πορτοκαλί Κίτρινο Βάμμα του Ηλιοτροπίου (Β.Η) Κόκκινο Λιλά Μπλε Μπλε της Βρομοθυμόλης (ΚΒΘ) Κίτρινο Πράσινο Μπλε Φαινολοφθαλείνη (Φ.Φ) Άχρωμο Άχρωμο Κόκκινο/Φούξια 2
Άλατα Είναι οι χημικές ενώσεις οι οποίες συνήθως αποτελούνται από ένα μέταλλο το οποίο είναι ενωμένο με κάποιο αμέταλλο ή μια χημική ρίζα. Ιδιότητες Αλάτων 1. Είναι στερεές κρυσταλλικές ουσίες 2. Έχουν ψηλά σημεία τήξεως 3. Τα τήγματα τους είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού. Μερικά Παραδείγματα Αλάτων NaCl = χλωριούχο νάτριο (μαγειρικό αλάτι) CaSO 4 = θειικό ασβέστιο (γύψος) Na 2 CO 3 = ανθρακικό νάτριο (μαγειρική σόδα) CaCO 3 = ανθρακικό ασβέστιο (ασβεστόλιθος) Το μαγειρικό αλάτι προστίθεται στο φαγητό για να το κάνει πιο εύγεστο. Χρησιμοποιείται και ως συντηρητικό των τροφίμων (π.χ κονσέρβες, τουρσί) Αντίδραση Εξουδετέρωσης Είναι η αντίδραση που πραγματοποιείται μεταξύ ενός οξέος και μιας βάσης. Το προϊόν της αντίδρασης εξουδετέρωσης είναι ένα άλας και νερό. Οξύ + Βάση Άλας + Νερό 3
Παραδείγματα NaOH + HCl KOH + HCl NaOH + HNO 3 Ca(OH) 2 + H 2 SO 4 NaCl + H 2 O KCl + H 2 O NaNO 3 + H 2 O CaSO 4 + 2H 2 O Μερικά παραδείγματα αντίδρασης εξουδετέρωσης στην καθημερινή μας ζωή είναι: Το κεντρί της σφήκας περιέχει διάλυμα βάσης. Το κέντρισμα της αντιμετωπίζεται (εξουδετερώνεται) όταν τοποθετήσουμε στην επιφάνεια του δέρματος ξύδι (οξύ). Το κεντρί της μέλισσας περιέχει διάλυμα οξέος. Το κέντρισμα της αντιμετωπίζεται (εξουδετερώνεται) όταν τοποθετήσουμε στην επιφάνεια του δέρματος διάλυμα σόδας ή αμμωνίας (βάση). Η επαφή του δέρματος με την τσουκνίδα η οποία περιέχει οξύ, προκαλεί ερεθισμό. Αντιμετωπίζεται (εξουδετερώνεται) όταν τοποθετήσουμε στην επιφάνεια του δέρματος διάλυμα σόδας ή αμμωνίας (βάση). 4
Πεχά (ph) Είναι μια κλίμακα από το μηδέν μέχρι το δεκατέσσερα με την οποία μπορούμε να καταλάβουμε αν μια ένωση ή ένα διάλυμα είναι οξύ, βάση ή ουδέτερο. Το ph ενός διαλύματος μετριέται με πεχάμετρο ή πεχαμετρικό χαρτί και παίρνει τιμές από 0 έως 14. Τα οξέα έχουν ph < 7. Όσο πιο μικρό είναι το ph ενός διαλύματος τόσο πιο όξινο είναι το διάλυμα. Το ph του καθαρού νερού είναι ίσο με 7. Οι βάσεις έχουν ph 7. Όσο πιο μεγάλο είναι το ph ενός διαλύματος τόσο πιο βασικό είναι το διάλυμα. 5
Ασκήσεις: 1. Να σημειώσετε με Σ αν η πρόταση είναι σωστή και με Λ αν η πρόταση είναι λάθος. Α. Όταν ελαττώνεται η οξύτητα ενός διαλύματος το ph του διαλύματος μειώνεται. Β. Διάλυμα νιτρικού οξέος έχει ph = 3. Στο διάλυμα προσθέτουμε νερό και προκύπτει διάλυμα με ph = 4. Γ. Το ξύδι έχει ph = 8. 2. Αντιστοιχήστε τα διαλύματα της στήλης Ι με τα ph της στήλης ΙΙ ΣΤΗΛΗ Ι ΣΤΗΛΗ ΙΙ 1. ΟΞΙΝΟ ΔΙΑΛΥΜΑ Α. 7 2. ΑΠΙΟΝΙΣΜΕΝΟ ΝΕΡΟ Β. 1 3. ΠΥΚΝΟ ΥΔΡΟΧΛΩΡΙΚΟ ΟΞΥ Γ. < 7 4. ΑΡΑΙΟ ΥΔΡΟΧΛΩΡΙΚΟ ΟΞΥ Δ. 3 3. Συμπληρώστε τα κενά: Η ένταση της οξύτητας προσδιορίζεται στην κλίμακα Οι τιμές που παίρνει το κυμαίνονται από έως Η μέτρηση γίνεται με όργανα που λέγονται Όταν δεν χρησιμοποιείται ακρίβεια χρησιμοποιείται 4. Υπογραμμίστε το υλικό με τη μεγαλύτερη οξύτητα και κυκλώστε το υλικό με τη μικρότερη. Ούρα: ph = 6, ξίδι: ph = 3, γαστρικό υγρό: ph = 2, πορτοκαλάδα: ph = 3.5, θειικό οξύ: ph = 1 6
7