Η ενδυµασία στην αρχαία Ελλάδα

Τάξη:Α Τµήµα: 2 Μάθηµα: Αρχαία Ιστορία ιδάσκουσα:ελισσάβετσάρδη 6 ο Γυµνάσιο Ν. Ιωνίας Η ενδυµασία στην αρχαία Ελλάδα Εργασία των µαθητριών: ουµπρή έσποινας Λύκου Κωνσταντίνας Μάιος 2015

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 1.Η ΕΝ ΥΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ... 4 1.1.Οι κόρες... 4 1.2.Οι κυρίες και οι θεραπαινίδες... 5 1.3. Η νύφη... 5 1.4.Η πενθούσα... 5 1.5.Η εταίρα... 6 2.Η ΕΝ ΥΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΝ ΡΩΝ... 6 2.1. Ενδύµατα εργατών και αγροτών... 6 2.2.Οι ηνίοχοι... 6 2.3.Οι ιερείς... 7 3.Η ΠΑΙ ΙΚΗ ΕΝ ΥΜΑΣΙΑ...Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. 4.ΤΑ «ΙΕΡΑ» ΕΝ ΥΜΑΤΑ... 7 4.1.Τα ενδύµατα των θεών... 7 4.2.Τα ενδύµατα ως ιερά αφιερώµατα... 8 5.ΕΝ ΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ... 9 6. ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΥΦΑΣΜΑΤΑ... 10 7. ΤΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΧΤΕΝΙΣΜΑΤΑ... 10 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στο πλαίσιο του µαθήµατος της Αρχαίας Ιστορίας. Αφορµή για την συγγραφή της στάθηκε η µελέτη στο µάθηµα της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας στοιχείων από την καθηµερινής ζωής στην αρχαιότητα. Στην εργασία µας αυτή επιχειρήσαµε να παρουσιάσουµε την ενδυµασία των αρχαίων Ελλήνων, των θεών, των ξένων λαών, των παιδιών καθώς και λεπτοµέρειες σχετικά µε την κατασκευή των ενδυµάτων. Τέλος, επιδιώξαµε να παρουσιάσουµετους διάφορους τρόπουςκόµµωσης των γυναικών αλλά και των ανδρών στην ελληνική αρχαιότητα. 3

1.Η ΕΝ ΥΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ 1.1.Οι κόρες Η ενδυµασία της κόρης είναι ένα ιωνικό λινό πλισέ υποϊµάτιο κάτω από έναν δωρικό µάλλινο πέπλο. Η µέση της κόρης σφίγγεται από ζώνη που κουµπώνει µπροστά µε τα άκρα της να κρέµονται 1. Οι κόρες παρουσιάζουν µεγάλη ποικιλία, κυρίως, ως προς τη µορφή του ενδύµατος και τον τρόπο, που το φορούν, καθώς και ως προς τα κοσµήµατα και τις κινήσεις των χεριών (άλλοτε µπροστά στο στήθος, άλλοτε προτεταµένα µε την προσφορά και άλλοτε ανασύροντας το ένδυµα). Στις κόρες, λοιπόν, η εξέλιξη της τεχνοτροπίας επικεντρώνεται, κυρίως, στην απόδοση των ενδυµάτων. Τα γυναικεία ενδύµατα απαρτίζονται από τρία κοµµάτια: α)τοχονδρό µάλλινο πέπλο, β)τοιµάτιο από λεπτό λινό, και γ)το ιµάτιο ως πανωφόρι. Ορθογώνια και τα τρία, χρησιµοποιούντο µε ποικίλους τρόπους και στερεώνονταν µε κουµπιά και πόρπες, διαµορφώνοντας ενδιαφέρουσες πτυχώσεις. Η προσπάθεια του τεχνίτη να επιτύχει την αρµονική και ισότιµη συζυγία των δύο µελών, του σώµατος και του ενδύµατος, ήταν µακρόχρονη και επίπονη. 1 Λήµµα «Πεπλοφόρος Κόρη». ιαθέσιµο στο: http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%a0%ce%b5%cf%80%ce%bb%ce%bf%cf%86%cf%8c%c F%81%CE%BF%CF%82_%CE%BA%CF%8C%CF%81%CE%B7 (τελευταία πρόσβαση, 27/04/20140). 4

1.2.Οι κυρίες και οι θεραπαινίδες Οι κυρίες και οι θεραπαινίδες στην αρχαιότητα φορούσαν ένα µακρύ εµπερόναµα πολύπτυχο φτιαγµένο στον αργαλειό.επειδή ήταν χειροποίητο ήταν και εξίσου ακριβό. Κόστιζε τουλάχιστον δύο µνας καθαρού αργύρου. Συνήθως τα ακριβότερά τους φορέµατα -όπως ήταν και το εµπερόναµα- τα φύλαγαν σε σεντούκι. 1.3. Η νύφη Η νύφη, όπως είναι φυσικό, στο γάµο της φοράει τα ακριβότερά της φορέµατα. Ο στολισµός γίνεται στον γυναικωνίτη µε στολίδιαπου ήταν δώρο τουµέλλοντασυζύγου της. Συνήθως οινύφεςστολίζονταν µε ένα διάδηµα στο κεφάλι ή φορούσαν ένα λευκό λεπτό πέπλο µεµια κορόνα χρυσοποίκιλτη. 1.4.Η πενθούσα Όποιες πενθούσαν, φορούσαν απλά και σκούρα ρούχα.έκοβαν τα µαλλιά τους και έριχναν στάχτη στο κεφάλι τους. Είχαν ως έθιµο να σχίζουν τα ρούχα τους κατά την ώρα της ταφής του νεκρούγια να εκδηλώσουν µε αυτόν τον τρόπο την απελπισία τους λόγω της απώλειάς του νεκρού. 5

1.5.Η εταίρα «Εταίρα» ήταν η ονοµασία της ιερόδουλης στην αρχαιότητα. Τα ρούχα της ήταν ιδιαίτερα, εντυπωσιακάκαισυνήθωςακριβά λόγω της δουλειάς της.ησυναναστροφήτηςµε πλούσιους άνδρες, που της έδιναν αρκετά χρήµατα,τηςεπέτρεπε να ζει πλουσιοπάροχα. 2.Η ΕΝ ΥΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΝ ΡΩΝ 2.1. Ενδύµατα εργατών και αγροτών Οι αγρότες φορούσαν το ζώµα, µια ποδιά που τυλιγόταν γύρω από το σώµα. Οι αγρότες φορούσαν συµπληρωµατικά και ένα άλλο φόρεµα από χοντρό µάλλινο ύφασµα µε προβιά στην ούγια. Επίσης, οι βοσκοί δεν κατασκεύαζαν τα ρούχα τους µόνο από τραχιά υλικά,αλλά και από απλά και τριχωτά δέρµατα. 2.2.Οι ηνίοχοι Οι ηνίοχοι φορούσαν την ξυστίδα, ένα µακρύ και στενό φόρεµα που δενόταν µε διάφορους τρόπους ψηλάστο στήθος µε ζώνη για να εµποδίζεται το πλατάγιασµα του ενδύµατος κατά την αµαξηλασία την ιπποδροµία και τους άλλους αγώνες. 6

2.3.Οι ιερείς Κάποια ενδύµατα χρησιµοποιούνταν σε συγκριµένεςπεριπτώσεις ανάλογα µε τις ανάγκες τις συνθήκες ή το επάγγελµα.η ιερατική αµφίεση ήταν άσπρη ή κόκκινη, ενώ τα κροκόχρωµα και τα πορφυρόχρωµα ενδύµατα αποτελούσαν εξαίρεση. Τα ενδύµατά σε συνδυασµό µεταστεφάνιαπουφορούσανκαιτιςιερατικέςράβδουςπουκρατούσανπροσδιόριζαν το αξίωµα του ιερέα και τις τιµητικέςδιακρίσεις που απέρρεαν από αυτό. Όταν οι ιερείς, µε διάφορες αφορµές, παρουσιάζονταν στο πλήθος, τότεεντυπωσίαζαν µε την ιεροπρέπεια της εµφάνισής τους. 3.ΤΑ «ΙΕΡΑ» ΕΝ ΥΜΑΤΑ 3.1.Τα ενδύµατα των θεών Οι θεοί φορούσαν τύπους ενδυµάτων που αντανακλούσαν τιε προτιµήσεις κάθε εποχής. Ωστόσο, ορισµένα ενδυµατολογικά στοιχεία συνδέονται άριστα µε συγκεκριµένες θεότητες π.χ. µε την Αθηνά και τον Ήφαιστο. Συχνά οι ανδρικές µορφές παρουσιάζονται γυµνές ενώ παρουσιάζεται γυµνή και η θεά του έρωτα. Η κατασκευή και η χρήση του ενδύµατος είχε ποικίλες κοινωνικές, αλλά και συµβολικές διαστάσεις αφού συνδέει τον κόσµο των ανθρώπων µε τον κόσµο των θεών. Η ίδια η Αθηνά δίδαξε την τέχνη τουαργαλειού στην πρώτη γυναίκα, την Πανδώρα. Οι θνητές γυναίκες ύφαιναν πολυτελή ενδύµατα,πουµε διάφορες αφορµές τα αφιέρωναν σε ιερά. Για τοιερότηςαθηνάς, παρθένες της Αθήνας ύφαιναν κροκόχρωµο πέπλο µε σκηνές από τις µάχες των θεών γιγάντων και, κρεµασµένο σαν πανί από το κατάρτι του πλοίου, το έφερναν στην θεά κατά την γιορτή των 7

Παναθηναίωνκαι το εναπέθεταν στο χρυσελεφάντινο λατρευτικό άγαλµα της πολιούχου. 3.2.Τα ενδύµατα ως ιερά αφιερώµατα Ενδύµατα που είχαν περιέλθει στην κατοχή ναών ως αναθηµατικό δώρο,αναγράφονται στους καταλόγους απογραφήςµερικών ιερών. Έτσι, στην Βραυρώνα και στην Ακρόπολη των Αθηνών οι γυναίκες αφιέρωνανστην θεά Άρτεµη ενδύµατα ως έκφραση ευγνωµοσύνης τους για την προσδοκώµενηαπόκτηση παιδιών ή ως ικεσία για συµπαράσταση της θεάς σε επικείµενο τοκετό. 8

4.ΕΝ ΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ Στην αρχαιότητα, εκτός από την καθιερωµένη καθηµερινή ενδυµασία, υπήρχαν και συγκεκριµένοι ενδυµατολογικοί τύποι που προσδιόριζαν την εθνική καταγωγή εκείνων που τη φορούσαν. Ορισµένοι χαρακτηριστικοί τύποι ήταν οι ακόλουθοι: α)οισκύθεςτοξότες, µε το χειριδωτό ένδυµα πάνω από το στέρνο στο κάτω µέρος και φαρδύ επάνω παντελόνι και µε το κάλυµµα της κεφαλής που έχει µακριά απόληξη. β) Οι Πέρσες,µε παντελόνι, ποικιλόχρωµο επενδύτη και πάνω από αυτόν αχειρίδωτο ένδυµα:εκζήτηση και πολυτέλεια.γι αυτό και ήταν γνωστοί ως «χρυσοφόροι Μήδοι». γ) Οι Θράκες, µε τον βαρύ ποικιλόχρωµο επενδύτη τους, τη ζειρά,τις ψηλές µπότες τους και το κάλυµµα της κεφαλής από δέρµα αλεπούς. 9

5 ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΥΦΑΣΜΑΤΑ 5. Οι Έλληνες µε τους συνηθισµένους εµπορικούς δρόµους εισάγουν αγαθά κυρίως υρίως από την Ανατολή, Ανατολή, την περιοχή µε τα τελειότερα υφαντά και µε τα πολυτιµότερα κεντήµατα. Τα βαρβαρικά υφάσµατα, υφάσµατα µε τα πολύτιµαστολίδια και τις λεπτοµερειακές εικόνες µετα µε µυθικά ζώα, είναι περιζήτητα και πανάκριβα κοµµάτια ένδυσης,, που συχνά αποτελούνπολύτιµα λάφυρα ή πολύτιµα δώρα. Κεντήµατα καιδεµένα δεµένα µε µια τάση για πολυτέλεια. 6.. ΤΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΧΤΕΝΙΣΜΑΤΑ Οι γυναίκες στην αρχαιότητα µπορούσαν να επιλέγουν ανάµεσα σε διάφορους τύπους χτενισµάτων. Οι πιο συνηθισµένοι τύποι αρχαίας κόµµωσης είναι οι ακόλουθοι: α) Μια απλή ταινία συγκρατεί τα µαλλιά. β) Ο κεκρύφαλος συγκρατεί τα µαλλιά που είναι µαζεµένα πίσω γ)τα )Τα µαλλιά µαζεµένα πίσω σε κόρυµβο στερεώνονται ψηλά µε ταινίες δ) Η πλεχτή αναδέσµη συγκρατεί τα µαλλιά ψηλά ε)τα )Τα µαλλιά τυλίγονται µε ύφασµα,τον ύφασµα, σάκο,ψηλά στο κεφάλι. 10