I. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 21.12.2016 COM(2016) 816 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Tρέχουσα κατάσταση και πιθανή μελλοντική πορεία όσον αφορά την κατάσταση μη αμοιβαιότητας με ορισμένες τρίτες χώρες στον τομέα της πολιτικής θεωρήσεων (σε συνέχεια της ανακοίνωσης της 12ης Απριλίου) EL EL
I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στις 12 Απριλίου 2016 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση για την τρέχουσα κατάσταση και την πιθανή μελλοντική πορεία όσον αφορά την κατάσταση μη αμοιβαιότητας με ορισμένες τρίτες χώρες στον τομέα της πολιτικής θεωρήσεων 1. Στην εν λόγω ανακοίνωση σημειωνόταν ότι, με την ενεργό υποστήριξη της Επιτροπής, η συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων μη αμοιβαιότητας που κοινοποιήθηκαν, σχετικά με οκτώ τρίτες χώρες, έχουν επιλυθεί. Ωστόσο, εάν η ενδιαφερόμενη τρίτη χώρα δεν έχει άρει την υποχρέωση θεώρησης μέχρι τις 12 Απριλίου 2016, ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 539/2001 του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2001, υποχρεώνει την Επιτροπή να εκδώσει κατ εξουσιοδότηση πράξη για την αναστολή επί 12 μήνες της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης για τους υπηκόους της εν λόγω τρίτης χώρας. Σύμφωνα με τον κανονισμό, η Επιτροπή πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη τις συνέπειες της αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης για τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ και των κρατών μελών της. Ως εκ τούτου, στην ανακοίνωση του Απριλίου τονίστηκε η σημασία της πλήρους συμμετοχής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου κατά την εφαρμογή του μηχανισμού αμοιβαιότητας, επιπλέον δε, δεδομένου του ιδιαίτερα ευαίσθητου πολιτικού χαρακτήρα της αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, αξιολογήθηκαν οι συνέπειες και ο αντίκτυπος της αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης για τους υπηκόους των εν λόγω τρίτων χωρών και ζητήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο η επείγουσα έναρξη συζητήσεων με βάση την εν λόγω αξιολόγηση και η διαμόρφωση θέσης τους σχετικά με την πλέον ενδεδειγμένη μελλοντική πορεία. Εν συνεχεία, τον Ιούλιο του 2016, η Επιτροπή προέβη σε απολογισμό της προόδου που επιτεύχθηκε μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου και όρισε τα προσεχή βήματα για την επίτευξη πλήρους αμοιβαιότητας στον τομέα των θεωρήσεων 2. Η Επιτροπή εξέφρασε την ικανοποίησή της για την επίτευξη πλήρους αμοιβαιότητας στον τομέα των θεωρήσεων με το Μπρουνέι. Όσον αφορά τον Καναδά, η Επιτροπή ανέμενε με ενδιαφέρον τη σύνοδο κορυφής ΕΕ- Καναδά ως ευκαιρία για να επιβεβαιωθεί η επίτευξη απτής προόδου σχετικά με την άρση της υποχρέωσης θεώρησης για τους Βούλγαρους και τους Ρουμάνους πολίτες. Σημείωσε επίσης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν προβεί σε άρση της υποχρέωσης θεώρησης για τους πολίτες της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της Κύπρου, της Πολωνίας και της Ρουμανίας. Η Επιτροπή ανέλαβε την υποχρέωση να αξιοποιήσει όλες τις ευκαιρίες ώστε να συνεχίσει να ασκεί πιέσεις για την πλήρη αμοιβαιότητα στον τομέα των θεωρήσεων με τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, σε συντονισμό με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη προκειμένου να επιταχύνει την επίτευξη αποτελεσμάτων, δεσμεύτηκε δε για την υποβολή έκθεσης, πριν από το τέλος του έτους, σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται. Η παρούσα ανακοίνωση προβαίνει σε απολογισμό της προόδου που έχει επιτευχθεί από τον Ιούλιο του 2016 όσον αφορά τις συζητήσεις με τις δύο χώρες που απομένουν. Ειδικότερα, στην ανακοίνωση παρουσιάζεται η απτή πρόοδος που έχει επιτευχθεί με τον Καναδά, η πορεία των συζητήσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, και ορίζονται τα επόμενα βήματα. II. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΚΟΛΟΥΘΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΙΟΥΛΙΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΥΣ ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΘΕΩΡΗΣΕΩΝ Καναδάς (κοινοποίηση από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία) 1 2 COM(2016) 221 final της 12ης Απριλίου 2016 («ανακοίνωση του Απριλίου»). COM(2016) 481 final της 13ης Ιουλίου 2016 («επακόλουθη ανακοίνωση του Ιουλίου»). 2
Όσον αφορά τον Καναδά, στην επακόλουθη ανακοίνωση του Ιουλίου αναφερόταν ότι είχαν ενταθεί οι εποικοδομητικές συζητήσεις στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο κατά τους προηγούμενους μήνες, καθώς και η δέσμευση της καναδικής κυβέρνησης να συνεχίσει να συνεργάζεται με την ΕΕ προς την κατεύθυνση της πλήρους αμοιβαιότητας των θεωρήσεων για όλους τους πολίτες της ΕΕ. Η Επιτροπή συνέχισε να ασκεί πιέσεις για την πλήρη αμοιβαιότητα στον τομέα των θεωρήσεων σε συντονισμό με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, ώστε να επιταχυνθεί η επίτευξη αποτελεσμάτων, και ανέμενε με ενδιαφέρον τη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Καναδά ως ευκαιρία για να επιβεβαιωθεί η επίτευξη απτής προόδου σχετικά με την άρση της υποχρέωσης θεώρησης για τους Βούλγαρους και τους Ρουμάνους πολίτες. Μετά από εντατικές και συντονισμένες προσπάθειες και τη σταθερή δέσμευση ΕΕ και Καναδά πριν από την 16η σύνοδο κορυφής ΕΕ-Καναδά στις 30 Οκτωβρίου 2016 στις Βρυξέλλες, ο Καναδάς παρέσχε ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για την επίτευξη πλήρους αμοιβαιότητας όσον αφορά την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης για όλους τους πολίτες της ΕΕ. Η καναδική κυβέρνηση ανακοίνωσε 3 ότι προτίθεται να εφαρμόσει μερική άρση θεώρησης για τους επιλέξιμους πολίτες της Ρουμανίας και Βουλγαρίας που ταξιδεύουν στον Καναδά. Από 1ης Μαΐου 2017, οι πολίτες της Ρουμανίας και Βουλγαρίας, κάτοχοι καναδικής προσωρινής θεώρησης διαμονής κατά τα τελευταία 10 χρόνια ή κάτοχοι έγκυρης θεώρησης ΗΠΑ για μη μεταναστευτικούς σκοπούς, δεν θα χρειάζονται προσωρινή θεώρηση διαμονής και θα είναι σε θέση να ταξιδεύουν προς τον Καναδά ή μέσω του Καναδά με ηλεκτρονική ταξιδιωτική άδεια αντί της θεώρησης. Η καναδική κυβέρνηση προτίθεται να άρει την υποχρέωση θεώρησης για τους πολίτες της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας την 1η Δεκεμβρίου 2017. Η απόφαση αυτή του Καναδά να άρει, το 2017, την υποχρέωση θεώρησης για όλους τους πολίτες της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας επιβεβαιώθηκε στην κοινή δήλωση 4 της συνόδου κορυφής ΕΕ-Καναδά. Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για την απόφαση του Καναδά να άρει την υποχρέωση θεώρησης για όλους τους πολίτες της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας που ταξιδεύουν στον Καναδά από 1ης Δεκεμβρίου 2017. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα δύο κράτη μέλη και τον Καναδά προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η πλήρης αμοιβαιότητα στον τομέα των θεωρήσεων θα τεθεί σε εφαρμογή εντός των συμφωνηθέντος χρονικού πλαισίου. Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (κοινοποίηση από τη Βουλγαρία, την Κροατία, την Κύπρο, την Πολωνία και τη Ρουμανία) Στην επακόλουθη ανακοίνωση του Ιουλίου τονιζόταν ότι, παρά την εντατικοποίηση των πολιτικών και τεχνικών επαφών, δεν υπήρχαν παρόμοιες ενδείξεις προόδου με τις Ηνωμένες 3 4 http://news.gc.ca/web/article-en.do?nid=1145359. Σύμφωνα με την παράγραφο 20 της κοινής δήλωσης: «Χαιρετίζουμε και αναγνωρίζουμε την αξία της μεγαλύτερης κινητικότητας, μεταξύ άλλων μέσω της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Καναδά για όλους τους πολίτες μας, όπως προβλέπεται στη συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Καναδά. Η απόφαση του Καναδά να άρει, στα τέλη 2017, την υποχρέωση θεώρησης για όλους τους πολίτες της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, θα διευκολύνει περαιτέρω τους ισχυρούς πολιτιστικούς, εκπαιδευτικούς, οικογενειακούς και επιχειρηματικούς δεσμούς που ήδη υπάρχουν μεταξύ Καναδά και Ευρώπης». (http://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2016/10/30-eucanada-declaration/). 3
Πολιτείες, όπως συνέβη με τον Καναδά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν προβεί σε άρση της υποχρέωσης θεώρησης για τους πολίτες της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της Κύπρου, της Πολωνίας και της Ρουμανίας που ταξιδεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Συνεπώς, η Επιτροπή συνέχισε να ασκεί πιέσεις για την πλήρη αμοιβαιότητα στον τομέα των θεωρήσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε συντονισμό με τα πέντε κράτη μέλη σε όλα τα σχετικά φόρουμ, αξιοποιώντας όλες τις ευκαιρίες διερεύνησης της μελλοντικής πορείας και όλες τις επιλογές ή τις δράσεις που πρέπει να αναληφθούν για την επίτευξη του εν λόγω στόχου. Οι προϋποθέσεις πρόσβασης στο πρόγραμμα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης των ΗΠΑ καθορίζονται στη νομοθεσία από το Κογκρέσο. Η κυβέρνηση εφαρμόζει το πρόγραμμα και, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, δεν έχει αρμοδιότητα να επιτρέψει την επέκταση του προγράμματος σε νέες χώρες εταίρους εκτός εάν πληρούν τα νομοθετικά κριτήρια. Κατά τη σύνοδο ανώτατων υπαλλήλων Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων ΕΕ-ΗΠΑ, που πραγματοποιήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2016, ενώ η ΕΕ, από την πλευρά της, ζήτησε την πλήρη αμοιβαιότητα στον τομέα των θεωρήσεων, οι Ηνωμένες Πολιτείες επισήμαναν ότι για το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών προέχει να εξασφαλιστεί ότι το πρόγραμμα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης των ΗΠΑ εξακολουθεί να ισχύει και εκπληρώνει τον ρόλο του όσον αφορά την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Προς τον σκοπό αυτό, το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας εργάζεται προς την κατεύθυνση της πλήρους εφαρμογής των βελτιώσεων ασφαλείας στο πρόγραμμα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης που αποφασίστηκαν από το Κογκρέσο τον Δεκέμβριο του2015. Το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας υπογράμμισε ότι το πρόγραμμα παραμένει υπό στενή παρακολούθηση από το Κογκρέσο, το οποίο σε πολλές ακροάσεις του έχει ασκήσει κριτική σχετικά με τη χρήση, εκ μέρους της κυβέρνησης των ΗΠΑ, των απαλλαγών από την υποχρέωση θεώρησης που προβλέπει η νομοθεσία. Το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας εκτίμησε τις προσπάθειες που καταβάλλει η ΕΕ για την ενίσχυση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και τις νέες νομοθετικές πράξεις στον τομέα της ασφάλειας. Ωστόσο, τόνισε ότι, βραχυπρόθεσμα, δεν αναμένεται ότι τα πέντε κράτη μέλη οι πολίτες των οποίων υπόκεινται σε υποχρέωση θεώρησης θα ενταχθούν στο πρόγραμμα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης. Τα εν λόγω κράτη μέλη δεν πληρούν το ποσοστό απόρριψης αιτήσεων θεώρησης 3%, το οποίο αποτελεί απαίτηση που έχει θεσπιστεί στο αμερικανικό δίκαιο, και, ως εκ τούτου, δεν είναι επιλέξιμα ως μέλη του προγράμματος απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης. Το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας επανέλαβε επίσης ότι τυχόν προσωρινή αναστολή της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης για τους πολίτες των ΗΠΑ θα ήταν εξαιρετικά αντιπαραγωγική για την επίτευξη αμοιβαίας απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης. Οι θέσεις αυτές επιβεβαιώθηκαν κατά την υπουργική σύνοδο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων ΕΕ-ΗΠΑ, που πραγματοποιήθηκε στην Ουάσιγκτον στις 4-5 Δεκεμβρίου 2016. Η Ευρωπαϊκή Ένωση τόνισε εκ νέου ότι είναι σημαντικό να επιτευχθεί η πλήρης αμοιβαιότητα στον τομέα των θεωρήσεων με τις ΗΠΑ το συντομότερο δυνατόν. Αποφασίστηκε να συνεχιστούν οι σχετικές εργασίες με τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ. Όπως και στην προηγούμενη περίοδο αναφοράς, δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος όσον αφορά την άρση της υποχρέωσης θεώρησης για τους πολίτες της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της Κύπρου, της Πολωνίας και της Ρουμανίας που ταξιδεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις 8 Νοεμβρίου 2016 διεξήχθησαν προεδρικές εκλογές και εκλογές για το Κογκρέσο. Η Επιτροπή θα καταβάλει άμεσα νέες προσπάθειες συνεργασίας με τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, μόλις ολοκληρωθεί ο σχηματισμός της, ώστε να ασκήσει πίεση 4
για πλήρη αμοιβαιότητα στον τομέα των θεωρήσεων σε συντονισμό με τα πέντε ενδιαφερόμενα κράτη μέλη. Η προσεχής σύνοδος υπουργών και ανώτερων υπαλλήλων Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων ΕΕ-ΗΠΑ, που αναμένεται να πραγματοποιηθεί κατά το πρώτο εξάμηνο του 2017, θα δώσει την ευκαιρία να συμφωνηθεί με τη νέα κυβέρνηση η πορεία για την επίτευξη του στόχου αυτού. Δεδομένου του κεντρικού ρόλου που διαδραματίζει το Κογκρέσο των ΗΠΑ στην εξεύρεση λύσης, η Επιτροπή συνιστά, επίσης, τις ευρύτερες δυνατές κοινοβουλευτικές επαφές (από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από τα εθνικά κοινοβούλια). III. ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΗΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑΣ ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΕ ΣΕ ΑΥΤΗΝ ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ Στις 12 Οκτωβρίου 2016, η Επιτροπή παρουσίασε την πορεία των εργασιών στο πλαίσιο της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ο πρόεδρός της συνόψισε τη θέση της εν λόγω επιτροπής συμπεραίνοντας ότι η Επιτροπή υποχρεούται, βάσει του δικαίου της Ένωσης, να εκδίδει κατ εξουσιοδότηση πράξεις για την αναστολή της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης για τους πολίτες των χωρών που ταξιδεύουν χωρίς θεώρηση στην ΕΕ προκειμένου για τρίτες χώρες που δεν εφαρμόζουν αμοιβαία απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης. Περαιτέρω ανταλλαγή απόψεων σχετικά με το θέμα αυτό έλαβε χώρα στις 14 Δεκεμβρίου 2016, κατά την υποβολή προφορικής ερώτησης στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπου η πλειονότητα των βουλευτών που παρενέβη επανέλαβαν την ίδια θέση, παρόλο που επισημάνθηκε τόσο ο αντίκτυπος που θα είχε στις διατλαντικές σχέσεις η αναστολή της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης όσο και η ανάγκη συνεργασίας των θεσμικών οργάνων. Όπως και κατά τους προηγούμενους τρεις μήνες, το Συμβούλιο δεν έχει συζητήσει αυτό το θέμα. IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για την απόφαση της καναδικής κυβέρνησης να άρει την υποχρέωση θεώρησης για όλους τους πολίτες της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας έως τον Δεκέμβριο του 2017 και θα συνεργαστεί με τα δύο κράτη μέλη και τον Καναδά προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η πλήρης αμοιβαιότητα στον τομέα των θεωρήσεων θα τεθεί σε εφαρμογή εντός των συμφωνηθέντος χρονικού πλαισίου. Η πρόοδος αυτή, που επετεύχθη βάσει της μελλοντικής πορείας που ορίστηκε στην ανακοίνωση του Απριλίου και της καλής συνεργασίας με τις κυβερνήσεις της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, καθώς και με μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δείχνει ότι η απτή πρόοδος προς την πλήρη αμοιβαιότητα της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης μπορεί να επιτευχθεί με συνεχή δέσμευση και υπομονή κατά τις διπλωματικές επαφές. Όσον αφορά τις ΗΠΑ, η Επιτροπή σημειώνει ότι, όπως και κατά την προηγούμενη περίοδο αναφοράς, έτσι και κατά τη διάρκεια των πέντε τελευταίων μηνών οι Ηνωμένες Πολιτείες, λόγω και της εκλογικής διαδικασίας, δεν προχώρησαν στην άρση της απαίτησης θεώρησης για τους πολίτες της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της Κύπρου, της Πολωνίας και της Ρουμανίας που ταξιδεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μόλις σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, η Επιτροπή θα καταβάλει άμεσα νέες προσπάθειες ώστε να πιέσει για πλήρη 5
αμοιβαιότητα στον τομέα των θεωρήσεων σε συντονισμό με τα πέντε ενδιαφερόμενα κράτη μέλη, με στόχο να υπάρξει συμφωνία κατά το πρώτο εξάμηνο του 2017 σχετικά με την πορεία για την επίτευξη του στόχου αυτού. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται στενά τόσο με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και με το Συμβούλιο, ώστε να διασφαλιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση τηρεί ενιαία στάση σχετικά με το σημαντικό αυτό ζήτημα και θα υποβάλει έκθεση σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται πριν από το τέλος Ιουνίου του 2017. 6