Mουσειολογία και Εκπαίδευση Ενότητα 3η: Διαμεσολαβητικός και διδακτικός μετασχηματισμός Δημήτρης Κολιόπουλος Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
Σκοποί ενότητας Εξοικείωση των φοιτητών/-τριών με τις έννοιες του εκλαϊκευτικού (διαμεσολαβητικού) μετασχηματισμού και του διδακτικού μετασχηματισμού της επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης
Περιεχόμενα ενότητας Διάδοση της επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης Εκλαϊκευτικός (διαμεσολαβητικός) μετασχηματισμός της επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης Διδακτικός μετασχηματισμός της επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης
Μορφές διάδοσης φυσικών επιστημών Διάδοση φυσικών επιστημών Εκλαΐκευση Διαμεσολαβητικός μετασχηματισμός Διδακτικός μετασχηματισμός Μη τυπικές μορφές Τυπικές μορφες Σχήμα 1
Ο μηχανισμός της εκλαΐκευσης Πρόκειται για ένα μηχανισμό μετασχηματισμού της επιστημονικής γνώσης σε μια μορφή γνώσης η οποία επιδιώκει να είναι ελκυστική και εύληπτη για τον «μη μυημένο» στις ΦΕ Το πέρασμα από την επιστημονική γλώσσα στην καθημερινή γλώσσα
Ο μηχανισμός της εκλαΐκευσης στα κείμενα «Ο συγγραφέας εκλαϊκευτικών άρθρων, όταν προτείνει απλουστεύσεις ή αναδιατυπώσεις λίγο ως πολύ προσεγγιστικές, παραμορφώνει και τροποποιεί σκληρά τον επιστημονικό λόγο. Οποιαδήποτε αναδιατύπωση δημιουργεί μια διολίσθηση και, συνεπώς, μια παραποίηση του νοήματος. Η αντιστοιχία ανάμεσα στο κείμενο-πηγή και στο εκλαϊκευτικό κείμενο παραμένει ένα ουτοπικό ιδεώδες όσο μεγάλο κι αν είναι το ταλέντο αυτού που μετασχηματίζει και μεταφράζει. Γι αυτό το λόγο θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν τελικά είναι κάτι άλλο που πρέπει να αναζητήσουμε στην εκλαΐκευση. Να μας καθησυχάσει ή να μας ανησυχήσει, να συνδέσει την επιστήμη με το δικό μας κόσμο της γνώσης, να μας κάνει να ονειρευτούμε και να σκεφθούμε» Jacobi, D.
Ένα παράδειγμα εκλαΐκευσης: Ο ουρανός ως παρελθόν Ένα αστέρι πεθαίνει 4.000 χρόνια πριν Τέσσερις χιλιάδες έτη φωτός μακριά απο τον πλανήτη Γη, συνεπώς τέσσερις χιλιάδες χρόνια νωρίτερα απο το «σήμερα», ένα αστέρι πεθαίνει. Το χρονικό του προαναγγελθέντος θανάτου παραμένει ελλιπές, καθώς οι τεράστιες διαστημικές αποστάσεις «φωτογραφίζουν» μόνο το παρελθόν. Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble εντόπισε και απαθανάτισε το εικονιζόμενο άστρο NGC 6302 στον αστερισμό του Σκορπιού. Η λάμψη του είναι απατηλή: νομοτελειακά εισέρχεται στην τελευταία φάση της ζωής του, τα εξωτερικά του στρώματα διασκορπίζονται και οι αστρονόμοι σπεύδουν να διακριβώσουν την παρουσία ασβεστίτη, σιδήρου και μορίων νερού. Εικ. 1
Ο μηχανισμός της εκλαΐκευσης στο μουσείο ΦΕΤ: Ο διαμεσολαβητικός μετασχηματισμός Προσεγγίζεται από τον χρήστη σε συνάρτηση με Όροι λειτουργίας του επικοινωνιακού μέσου Επιστημονικά αντικείμενα και επιστημονικές γνώσεις Επιστημονικό Περιεχόμενο Επικοινωνιακό μέσο τις αντιλήψεις του την ηλικία του, την καλλιέργειά του, τις εμπειρίες του, τις οικίες πρακτικές του κατανόηση σχέση με τις οικείες πρακτικές, κατανόηση, ελκυστικότητα, παιχνίδι Σκηνοθεσία τη συναισθηματική του κατάσταση προβληματισμός, συγκίνηση, περιέργεια, αναζήτηση Guichard & Martinand, 2000 Πίνακας 1
Άσκηση (α) Εντοπίστε στοιχεία επιστημονικής / τεχνολογικής γνώσης (β) Εντοπίστε στοιχεία διαμεσολαβητικού μετασχηματισμού της επιστημονικής / τεχνολογικής γνώσης (γ) Περιγράψτε μια εναλλακτική προσέγγιση διαμεσολαβητικού μετασχηματισμού της επιστημονικής / τεχνολογικής γνώσης Εικ. 3
Ο μηχανισμός του διδακτικού μετασχηματισμού Ο διδακτικός μετασχηματισμός σχετίζεται με το σύνολο των τροποποιήσεων που υφίσταται η επιστημονική γνώση όταν πρόκειται να αποτελέσει αντικείμενο διδασκαλίας Πρόκειται για το αποτέλεσμα της αποπλαισίωσης και αναπλαισίωσης της επιστημονικής γνώσης Παραδείγματα εφαρμογής της έννοιας: Η νομιμοποίηση της διδασκαλίας των ΦΕ στην προσχολική εκπαίδευση ως αυτόνομου τομέα και η εισαγωγή της «ποιοτικής» διάστασης των ΦΕ
Ένα μοντέλο διδακτικού μετασχηματισμού Η επιστημονική γνώση στα συγγράμματα/εργαστήρια Σχεδιαστής ΑΠ Σχολική γνώση Ι: αντικείμενο προς διδασκαλία Εκπαιδευτικός Σχολική γνώση ΙΙ: αντικείμενο διδασκαλίας Η επιστημονική γνώση στην ιστορία (γέννηση) Μαθητής Σχολική γνώση μαθητών Πρακτικο-βιωματική γνώση μαθητών Σχήμα 2
Η επιστημονική γνώση από την ιστορία στα συγγράμματα: η περίπτωση του απλού εκκρεμούς Το απλό εκκρεμές στην ιστορία της επιστήμης Η σχέση με το πρόβλημα της μέτρησης του χρόνου Η ανάδειξη της επιστημονικής μεθόδου κατά τη διάρκεια της μελέτης του απλού εκκρεμούς Η στενή σχέση με την πολιτική, την φιλοσοφία και την τεχνολογία Matthews, 2011 Το απλό εκκρεμές στα παν/μιακά συγγράμματα Μελέτη περίπτωσης της απλής αρμονικής ταλάντωσης Μελέτη περίπτωσης της δυναμικής Νευτωνικής / ενεργειακής προσέγγισης της κίνησης Koliopoulos & Constantinou, 2005
Εκλαϊκευτικός και διδακτικός μετασχηματισμός: Επιπτώσεις στην έρευνα και εκπαίδευση για τις ΦΕ Διεύρυνση του πεδίου έρευνας και εκπαίδευσης στη Διδακτική των φυσικών επιστημών προς την κατεύθυνση των μη τυπικών μορφών εκπαίδευσης στις ΦΕ Σχεδιασμός διδακτικών δραστηριοτήτων ο οποίος να λαμβάνει υπ όψη τη φύση και τα χαρακτηριστικά των δύο μηχανισμών Η διδακτική προσέγγιση του μουσείου ΦΕΤ Εικ. 4
Η διδακτική προσέγγιση του μουσείου ΦΕΤ Ανάγκες του Αναλυτικού Προγράμματος/ Αντίληψη για το διδακτικό μετασχηματισμό της επιστημονικής γνώσης Κατηγορίες και τύποι μουσείου φυσικών επιστημών/αντίληψη για τον διαμεσολαβητικό μηχανισμό της επιστημονικής γνώσης Διδακτικοί στόχοι της προσέγγισης των μουσείων φυσικών επιστημών Μορφές προσέγγισης του μουσείου φυσικών επιστημών/αντίληψη για τον εκπαιδευτικό ρόλο του μουσείου φυσικών επιστημών Περιεχόμενο και μορφή της προσέγγισης του μουσείου φυσικών επιστημών Πραγματικές συνθήκες λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστηματος Σχήμα 3 Εφαρμογή
Εκπαιδευτικές, επιμορφωτικές και ερευνητικές δραστηριότητες στο ΤΕΕΑΠΗ Εκπόνηση εργασιών στα μαθήματα «Μουσειολογία και φυσικές επιστήμες» και «Μουσειολογία και εκπαίδευση» Σχεδιασμός διδακτικού υλικού (Ολοκληρωμένα εκπαιδευτικά προγράμματα για μουσεία Βάση Mendeley) Το ερευνητικό πρόγραμμα Καραθεοδωρής του Παν/μίου Πατρών ( Η διδακτική προσέγγιση του παν/μιακού μουσείου Ζωολογίας ) Εκπόνηση διδακτορικών διατριβών (Ε. Γκούσκου. Δ. Γιάντσιου) Διεθνείς και ελληνικές ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις (http://dkoliopoulos.gr)
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημειώματα
Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.00.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Δημήτρης Κολιόπουλος, «Μουσειολογία και Εκαπαίδευση. Διαμεσολαβητικός και διδακτικός μετασχηματισμός». Έκδοση: 1.0. Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/pn1540/
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (1/2) Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες Σχήμα 1: Μορφές διάδοσης φυσικών επιστημών Σχήμα 2: Ένα μοντέλο διδακτικού μετασχηματισμού Σχήμα 3: Η διδακτική προσέγγιση του μουσείου ΦΕΤ, Τροποποιημένο σχήμα απο: Κολιόπουλος, 2005 Εικόνα 1: Ένα παράδειγμα εκλαΐκευσης: Ο ουρανός ως παρελθόν, https://commons.wikimedia.org/wiki/file:ngc_6302hst.jpg Εικόνα 2: Cite de Science, Παρίσι, Φωτό Δ. Κολιόπουλος Εικόνα 3: Palais de la Decouverte, Παρίσι, Φωτό Δ. Κολιόπουλος Εικόνα 4: Εκλαϊκευτικός και διδακτικός μετασχηματισμός: Επιπτώσεις στην έρευνα και εκπαίδευση για τις ΦΕ, http://www.metaixmio.gr/category/118--.aspx?pageindex=4
Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (2/2) Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Πίνακες Πίνακας 1: Ο μηχανισμός της εκλαΐκευσης στο μουσείο ΦΕΤ. Ο διαμεσολαβητικός μετασχηματισμός (Guichard & Martinand, 2000)
Βιβλιογραφικές Αναφορές (1/1) 1. Guichard, J. & Martinand, J.L. (2000). Médiatique des Sciences. Presses Universitaires de France. 2. Κολιόπουλος, Δ. (2005). Η διδακτική προσέγγιση του μουσείου φυσικών επιστημών, Αθήνα: Μεταίχμιο. 3. Koliopoulos, D. & Constantinou, C. (2005), The pendulum as presented in school science textbooks of Greece and Cyprus, Science & Education, 14, 1, 59-73. 4. Matthews, M. R. (2011), Χρόνος για φυσικές επιστήμες (Επιμέλεια Φ. Σέρογλου). Εκδόσεις Επίκεντρο.