ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: Η ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ Δάφνη-Καρολίνα Μπαλλιάν Αριθμός Μητρώου:1340201200282 ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΝΔΡΕΑΣ Γ. ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ 1

Περιεχόμενα Συντομογραφίες...3 Εισαγωγή...4 Α ΜΕΡΟΣ i. Οι έννοιες Τοπική Αυτοδιοίκηση και Νόμος Καλλικράτη : Γενικά στοιχεία...5 ii. Ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο νεοελληνικό κράτος...6 iii. Συνταγματική κατοχύρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης 7 iv. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης...8 Β' ΜΕΡΟΣ : Τι αλλάζει: 1.Τοπική Αυτοδιοίκηση Α' Βαθμού: Δήμοι i. Συγκρότηση νέων Δήμων..9 ii. Πρώην Δήμοι 10 iii. Όργανα και αρμοδιότητες Δήμων..11 iv. Ανάδειξη Οργάνων-Εκλογές.,13 v. Επιχειρηματική δραστηριότητα των Δήμων..14 vi. Νησιωτικοί και ορεινοί Δήμοι 15 vii. Διοικητική Εποπτεία- Έλεγχος νομιμότητας..16 2. Τοπική αυτοδιοίκηση Β' Βαθμού: Περιφέρειες i. Συγκρότηση Περιφερειών...17 ii. Όργανα..18 iii. Αρμοδιότητες 18 iv. Ανάδειξη Οργάνων-Εκλογές.19 v. Εποπτεία 19 Βασικά Συμπεράσματα 20 Περίληψη...21 Summary...21 Βιβλιογραφία. 22 2

Κυριότερες Συντομογραφίες Βλ: βλέπε ΔΚΚ: Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας ΕΕ: Ευρωπαϊκή Ένωση Ε.Ο.K: Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα Ν.Π.Δ.Δ: Νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ν. : Nόμος Ο.Τ.Α: Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Παρ: παράγραφος Σελ: Σελίδα(ες) Συντ: Σύνταγμα Τ.Α: Τοπική Αυτοδιοίκηση 3

Εισαγωγή Σκοπός της παρούσης έρευνας είναι να παρουσιάσει το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τις αλλαγές που επέφερε η νέα διοικητική μεταρρύθμιση Πρόγραμμα Καλλικράτης- Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Ο νόμος 3852/2010 παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς ρυθμίζει την Τοπική Αυτοδιοίκηση με έναν εξ'ολοκλήρου διαφορετικό τρόπο, εισάγοντας νέα όργανα και αρμοδιότητες αλλά και αλλάζοντας τα όρια των δήμων σε μία προσπάθεια συνένωσης. Για το σκοπό της έρευνας γίνεται αναφορά σε βασικούς τομείς στους οποίους προβλέπονται και παρατηρούνται αλλαγές μέσα στο νέο πλαίσιο που διαμορφώνεται με την εφαρμογή του Προγράμματος «Καλλικράτης». Η μικρή διάρκεια εφαρμογής του ωστόσο, δεν επιτρέπει να παρατηρήσουμε τις αλλαγές που προβλέπονται, να εφαρμόζονται σε όλη την έκταση τους. 4

Α' ΜΕΡΟΣ I. Οι έννοιες Τοπική Αυτοδιοίκηση και Νόμος Καλλικράτη : Γενικά στοιχεία Η διοίκηση 1 ανάλογα με το νομικό κριτήριο της νομικής προσωπικότητας χωρίζεται σε άμεση και έμμεση. Άμεση είναι η διοίκηση που περιλαμβάνει τους οργανωτικούς σχηματισμούς που ανήκουν στο νομικό πρόσωπο του κράτους, ενώ έμμεση είναι εκείνη που περιλαμβάνει οργανωτικούς σχηματισμούς με δική τους νομική προσωπικότητα, διαφορετική από τη νομική προσωπικότητα του κράτους. Στο πλαίσιο της έμμεσης διοικητικής οργάνωσης ανήκει και η Τοπική Αυτοδιοίκηση που αφορά το κριτήριο της κατά τόπο οργάνωσης. 2 O νόμος 3852/2010 Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης- Πρόγραμμα Καλλικράτης 3, αφορά την Αυτοδιοίκηση και την Αποκεντρωμένη Διοίκηση 4 και αποτελεί τη δεύτερη προσπάθεια αναγκαστικής συνένωσης των Δήμων μετά το νόμο Καποδίστρια 5. Στο πλαίσιο του νόμου αυτού οι εναπομείναντες από την αναγκαστική συνένωση του Καποδίστρια κοινότητες καταργούνται, ενώ οι δήμοι συνενώνονται εκ νέου και αποτελούν πλέον τον Α' Βαθμό Αυτοδιοίκησης. Oι νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις καταργούνται, ο Β' Βαθμός Αυτοδιοίκησης συγκροτείται στο επίπεδο της Περιφέρειας, ενώ παράλληλα προβλέπεται η σύσταση εφτά Αποκεντρωμένων Διοικήσεων 6. Ο Καλλικράτης εντάσσεται στο πρόγραμμα ΕΛΛ.Α.Δ.Α από το οποίο και χρηματοδοτείται. 1. Για τον όρο διοίκηση η συστηματική διάρθρωση των μερών ενός συνόλου, Βλ. Δημητρόπουλο Σύστημα Συνταγματικού Δικαίου, σελ.1288-1289 2. Διακρίνεται από την Ειδική Αυτοδιοίκηση που οργανώνεται με βάση το κριτήριο της καθ'ύλην αρμοδιότητας. 3. Σε ισχύ από την 1/1/2011. 4. Με τον όρο Αποκέντρωση νοείται η μεταφορά εξουσίας από το κέντρο στην περιφέρεια στο πλαίσιο της άμεσης οργάνωσης του νομικού προσώπου του κράτους, βλ. Δημητρόπουλο, Σύστημα Συνταγματικού Δικαίου σελ.1296 5. ν.2539/1997. 6. Άρθρο 6 ν.3852/2010. Συγκροτούνται οι εξής Αποκεντρωμένες Διοικήσεις:. Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής με έδρα την Αθήνα, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Θεσσαλίας - Στερεάς Ελλάδας με έδρα τη Λάρισα, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου - Δυτικής Μακεδονίας με έδρα τα Ιωάννινα, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου με έδρα την Πάτρα, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου με έδρα τον Πειραιά, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας Θράκης με έδρα τη Θεσσαλονίκη. 5

ΙΙ. Ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο νεοελληνικό κράτος Η έννοια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως οργάνωσης σε δήμους εισάγεται για πρώτη φορά μετά την Τουρκοκρατία με το νόμο της 27ης Δεκεμβρίου 1883 περί συστάσεως των Δήμων, που αποτελεί έκφραση του γαλλικού νόμου του 1831. Ο νόμος αυτός στηρίχθηκε στο μέγεθος των δήμων και επιχείρησε να δημιουργήσει οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης λειτουργικού μεγέθους. Χαρακτηριστική είναι οργάνωση των δήμων σε τρία επίπεδα: Δήμους α',β',γ' τάξεως. Ο νόμος αυτός κατέστησε το δημοτικό συμβούλιο όργανο εκλεγόμενο από δημότες με ορισμένο εισόδημα. Ο Δήμαρχος και οι Πάρεδροι, σύμβουλοι του δημάρχου, διορίζονταν από το Βασιλιά. Οι αρμοδιότητες των δήμων με βάση το νόμο αυτό ήταν πολύ διευρυμένες και περιελάμβαναν πλήθος κρατικών δραστηριοτήτων. Ακολούθησε η μεταρρύθμιση του Βενιζέλου με το νόμο ΔΝΖ'/1912 7 με στόχο την κατάργηση της υπερβολικής εξουσίας των Δημάρχων, που ουσιαστικά εξαρτούσε τους βουλευτές από τους ίδιους τους δημάρχους. Για το σκοπό αυτό, την αντιμετώπιση δηλαδή της ολοένα αυξανόμενης εξουσίας που αποκτούσαν οι Δήμαρχοι, δημιουργήθηκαν οργανισμοί πολιτικά και οικονομικά ανίσχυροι. Παράλληλα εισήχθη η κοινότητα ως οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης για περιοχές με μικρότερους πληθυσμούς και αποτέλεσε με το δήμο τον Α' Βαθμό Τοπικής αυτοδιοίκησης. Μέχρι την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001 η βαθμίδα αυτή προβλεπόταν ρητώς από το Σύνταγμα. Το 1986, νόμος προέβλεψε τη σύσταση Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης Β'βαθμού που ονομάστηκαν νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις. Το 1997 η χώρα επανήλθε κατά κάποιο τρόπο στο αρχικό σύστημα που εφαρμόστηκε από τον Mauer το 1883 καθώς η διοίκηση με το ν.2539/1997, γνωστό ως νόμο Καποδίστρια προέβη σε αναγκαστική συνένωση των δήμων. H εφαρμογή του νόμου αυτού είχε ως αποτέλεσμα να επιβιώσει μικρός μόνο αριθμός κοινοτήτων και να δημιουργηθούν πολλοί νέοι δήμοι. Συγκεκριμένα οι 457 δήμοι και οι 5.318 κοινότητες μετετράπησαν σε 914 δήμους και μόλις 120 κοινότητες. Το 2010 με το νόμο Καλλικράτη, ο οποίος αποτελεί και το αντικείμενο της παρούσης έρευνας, οι δήμοι μειώθηκαν δραστικά, ο αριθμός τους έφτασε τους 325 και καταργήθηκαν οι κοινότητες που είχαν απομείνει μετά το νόμο Καποδίστρια. Τον Α' Βαθμό Αυτοδιοίκησης αποτελούν πλέον μόνο οι δήμοι. 7. Περί δήμων και Κοινοτήτων 6

ΙΙΙ. Συνταγματική κατοχύρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Το Σύνταγμα κατοχυρώνει την ύπαρξη Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α' και B' βαθμού, δεν επιτρέπει την κατάργησή τους και τους αποδίδει ένα κύκλο υποθέσεων τοπικών τις οποίες διαχειρίζονται με δική τους πρωτοβουλία σύμφωνα με όσα ορίζονται ρητώς στο Άρθρο 102 1 του Συντάγματος. Το άρθρο 102 κατοχυρώνει την ύπαρξη οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως εδαφικών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου (Gebietskörperschaften des Öffentlichen Rechts) 8. Επομένως οι οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης εκτός από αρμοδιότητα έχουν και δικαιώματα και υποχρεώσεις δικό τους πρόσωπο, περιουσία και προϋπολογισμό. Δεν έχουν κανονιστική αρμοδιότητα, μπορούν όμως να είναι αποδέκτες ειδικής νομοθετικής εξουσιοδότησης κατά την έννοια του άρθρου 43 2 εδ.β' του Συντάγματος. Ενώ στα Συντάγματα του 1927 και 1952 η έννοια της συνταγματικής κατοχύρωσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι μάλλον αμφίβολη, στο Σύνταγμα του 1975 οι διατάξεις για την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι σαφείς ως προς τη διατύπωση και έχουν επιτακτικό χαρακτήρα. Μετά την αναθεώρηση του Άρθρου 102 1,2,4, 5 περιλαμβάνεται πλέον επιφύλαξη νόμου που αφορά ωστόσο μόνο θέματα σχετικά με την οργάνωση και τη λειτουργία των οργανισμών με αποτέλεσμα ο νομοθέτης να μην μπορεί να περιορίζει την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση κατοχυρώνεται πλέον σε όλη την έκταση της. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση κατοχυρώνεται και με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας που κυρώθηκε με το ν.1850/1989. 8. βλ. Μπέσιλα-Βήκα Ευ., Τοπική Αυτοδιοίκηση Τόμος 1 και Επιχειρηματική δραστηριότητα των Ο.Τ.Α 7

IV. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 9 Στα πρώτα βήματα της ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, της μετέπειτα δηλαδή Ε.Ε, δεν υπήρξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την μεριά των ιδρυτών για τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων των τοπικών και περιφερειακών αρχών και την συγκέντρωση της διοικητικής οργάνωσης στο πλαίσιο της ίδιας της Κοινότητας. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ αποτελεί σημείο αναφοράς για τη σχέση της Κοινότητας με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, αφού με αυτή συστήνεται η Επιτροπή Περιφερειών και αναγνωρίζεται το δημοτικό εκλογικό δικαίωμα. Σήμερα το Ευρωπαϊκό Δίκαιο δεσμεύει τις χώρες και τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, αφού δεν επιτρέπει την εκτέλεση διατάξεων αντίθετων προς το Κοινοτικό Δίκαιο. Σε χώρες της Ε.Ε με ισχυρή αυτοδιοίκηση η παρέμβαση της ένωσης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής ενοποίησης αντιμετωπίζεται μάλλον σαν απειλή, ενώ αντίθετα η αδύναμη τοπική αυτοδιοίκηση χωρών όπως η Ελλάδα επωφελείται και αναπτύσσεται στο πλαίσιο αυτό. Είναι γεγονός ωστόσο ότι τα περισσότερα Ευρωπαϊκά κράτη έχουν προχωρήσει στη συγκρότηση ισχυρών Περιφερειακών Δομών με σκοπό τη διευκόλυνση του πολίτη και την καλύτερη λειτουργία της διοίκησης, αφού αποφεύγεται η ανάληψη όλων των υποθέσεων από τις κεντρικές δημόσιες υπηρεσίες. Οι δομές αυτές περιλαμβάνουν συχνά συστήματα διαβούλευσης. Αξιοσημείωτες όσον αφορά το γεγονός αυτό είναι οι Αυτοδιοικητικές Περιφέρειες της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας που κατέχουν σημαντικές αρμοδιότητες ανάπτυξης και προγραμματισμού και αντίστοιχα οι Αυτοδιοικητικές Περιφέρειες της Πορτογαλίας, της Φιλανδίας και της Σουηδίας που λειτουργούν με μεγάλη αυτονομία. Η επιρροή των τοπικών οργανισμών στις κοινοτικές διεργασίες είναι πολύ περιορισμένη, εν αντιθέσει με την παρέμβαση της Ένωσης σε τομείς όπως η επιλογή προσωπικού, η προστασία του περιβάλλοντος, η επιχειρηματική δραστηριότητα η οποία συνεχώς μεγαλώνει. Προσπάθειες δημιουργίας κέντρων επιρροής έχουν παρατηρηθεί ως απάντηση στην αυξανόμενη αυτή διείσδυση της Ένωσης στους τοπικούς οργανισμούς. Σημαντική κρίνεται να επισημανθεί η έγκριση του Ευρωπαϊκού Χάρτη Αυτονομίας που τέθηκε σε ισχύ την 1.9.1988. Ζήτημα δείχνει να ανακύπτει όσον αφορά την ανωτερότητα του Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι του εθνικού Δικαίου της κάθε χώρας και την συνεχή διείσδυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ζητήματα τοπικού χαρακτήρα. 9 Βλ. Μπέσιλα-Βήκα Ευ., Τοπική Αυτοδιοίκηση -Θεσμικό πλαίσιο - Ευρωπαϊκή διάσταση (Υπό το πρίσμα του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων και του Προγράμματος "Καλλικράτης"), 2010 8

Β' ΜΕΡΟΣ : Η διοικητική μεταρρύθμιση Καλλικράτης Τοπική Αυτοδιοίκηση Α' Βαθμού: Δήμοι Ι. Συγκρότηση νέων Δήμων Σύμφωνα με το νόμο 3852/2010 οι δήμοι συγκροτούν πλέον τον Α' Βαθμός Αυτοδιοίκησης, ενώ οι κοινότητες πλέον καταργούνται. Το άρθρο 1 2 του ίδιου νόμου ορίζει ρητώς τους νέους δήμους που συστήνονται οι οποίοι ανέρχονται στους 325. Με τον τρόπο αυτό ουσιαστικά καταργούνται τα 2/3 των Καποδιστριακών δήμων. Η μείωση του αριθμού των Δήμων υλοποιείται με συνενώσεις που βασίζονται σε πληθυσμιακά, κοινωνικά, οικονομικά, γεωγραφικά, αναπτυξιακά, πολιτιστικά και χωροταξικά κριτήρια σύμφωνα με σχετικές μελέτες του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε. Στην Αττική και την Θεσσαλονίκη, προβλέπεται η λειτουργία μητροπολιτικών περιφερειών. 10 Ο βασικός στόχος της συνένωσης αυτής είναι η διαμόρφωση μεγάλων και ισχυρών δήμων με οικονομική και λειτουργική αυτοτέλεια. Η δημιουργία μεγαλύτερων διοικητικών μονάδων στοχεύει στην καλύτερη αντιμετώπιση των τοπικών αναγκών. Ωστόσο ο μεγάλος αριθμός κάποιων δήμων δεν ενισχύει, αλλά αντίθετα αποδυναμώνει την αμεσότητα της διοικήσεως που υπάρχει εν γένει στις μικρές κοινωνίες και κοινότητες ανθρώπων και ενδεχομένως την ψυχολογική εγγύτητα προς την διοίκηση. 11 10. Βλ. Κουκιαδάκης Ε., Μητροπολιτικοί Δήμοι και Μητροπολιτική Αυτοδιοίκηση, 2006 11. Βλ. Δάγτογλου, Γενικό διοικητικό δίκαιο, 2012, σελ. 581 9

II. Πρώην Δήμοι Η πρώτη συνένωση των δήμων το 1997 με το νόμο Καποδίστρια είχε ως αποτέλεσμα οι πρώην δήμοι και κοινότητες να μετονομαστούν σε Δημοτικά και Κοινοτικά Διαμερίσματα, τα οποία ονομάστηκαν και Τοπικά Διαμερίσματα. 12 Στα τότε Τοπικά Διαμερίσματα 13 συνεστήθησαν Τοπικά Συμβούλια τα οποία εκλέγονταν συγχρόνως με τα Δημοτικά Συμβούλια και δεν είχαν αποφασιστική παρά μόνο γνωμοδοτική αρμοδιότητα. Τα Τοπικά αυτά Συμβούλια αποτελούνταν από 3 έως 7 μέλη ανάλογα με τον πληθυσμό των Τοπικών Διαμερισμάτων. Στο νέο Δήμο τα Δημοτικά τα Τοπικά Διαμερίσματα εκπροσωπούνταν από τον Πρόεδρο ή τον Πάρεδρο του Τοπικού Συμβουλίου. Με τον ν.3852/2010 τα Τοπικά Διαμερίσματα που είχαν δημιουργηθεί με τον Καποδίστρια μετονομάζονται σε Τοπικές Κοινότητες σε πρώην Τοπικά Διαμερίσματα που είχαν πληθυσμό μέχρι 2.000 κατοίκους και σε Δημοτικές Κοινότητες σε πρώην Τοπικά Διαμερίσματα που είχαν πληθυσμό άνω των 2.000 κατοίκων. Παράλληλα, τα Τοπικά Διαμερίσματα στα οποία διαιρούνταν οι δήμοι που έχουν περισσότερους από 100.000 κατοίκους 14 και τα Τοπικά Διαμερίσματα νησιών που έχουν πληθυσμό άνω των 1.000 κατοίκων μετονομάζονται σε Δημοτικές Κοινότητες. Αντίστοιχα με το Τοπικό Συμβούλιο των πρώην Τοπικών Διαμερισμάτων σε κάθε Τοπική ή Δημοτική Κοινότητα δημιουργείται Συμβούλιο Τοπικής ή Δημοτικής Κοινότητας. Όπως και στην περίπτωση των αρμοδιοτήτων του Τοπικού Συμβουλίου έτσι και στην περίπτωση των Συμβουλίων των Τοπικών και Δημοτικών Κοινοτήτων οι αρμοδιότητες είναι κυρίως γνωμοδοτικού χαρακτήρα. Όμοια με το Τοπικό Συμβούλιο, το Συμβούλιο Τοπικής και το Συμβούλιο Δημοτικής Κοινότητας εκλέγονται συγχρόνως με το Δημοτικό Συμβούλιο. Το Συμβούλιο της Τοπικής Κοινότητας αποτελείται από 3 μέλη, ενώ το Συμβούλιο της Δημοτικής Κοινότητας αποτελείται από 5 έως 15 μέλη ανάλογα με τον πληθυσμό της Δημοτικής Κοινότητας. Στην περίπτωση των Τοπικών Κοινοτήτων με πληθυσμό έως 300 κατοίκους δεν υφίσταται εκλογή τριών (3) μελών, αλλά ενός (1) εκπροσώπου της Κοινότητας. 12. Άρθρο 2 παρ. 3 και 4 ν.3463/2006 13. Εξαίρεση αποτελούσαν εκείνα που ήταν έδρες Δήμων κα είχαν πληθυσμό άνω των 1.000 κατοίκων. 14. Άρθρα 1 και 2 ν.3852/2010 10

ΙΙΙ. Όργανα-Αρμοδιότητες Σύμφωνα με το άρθρο 7 του ν.3852/2010 15 όργανα των δήμων είναι πλέον το Δημοτικό Συμβούλιο, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, η Οικονομική Επιτροπή, η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, η Εκτελεστική Επιτροπή και ο Δήμαρχος. Το Δημοτικό Συμβούλιο αποτελεί το συλλογικό όργανο της διοικήσεως και το γενικό αποφασιστικό όργανο του δήμου. Εκλέγεται με το νέο νόμο κάθε πέντε (5) χρόνια άμεσα με εκλογές που διεξάγονται ταυτόχρονα με τις Ευρωεκλογές. Περιλαμβάνει 13 έως 49 μέλη, δηλαδή δημοτικούς συμβούλους ανάλογα με τον πληθυσμό του δήμου 16 και αναδεικνύει τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου. Εκτός από τους εκλεγμένους δημοτικούς συμβούλους στο Δημοτικό Συμβούλιο συμμετέχουν και οι Πρόεδροι των Τοπικών και Δημοτικών Κοινοτήτων και οι εκπρόσωποι των Τοπικών Κοινοτήτων. 17 Η Οικονομική Επιτροπή αποτελείται από τον Δήμαρχο ή τον Αντιδήμαρχο που έχει ορίσει ο ίδιος ο Δήμαρχος και 6 έως 10 μέλη ανάλογα με τον αριθμό των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου. Έχει ελεγκτικές και αποφασιστικές αρμοδιότητες που σχετίζονται με τον προϋπολογισμό και τον απολογισμό, τη διαχείριση της περιουσίας και ίδια είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση και λειτουργία των οικονομικών του δήμου. Όμοια σύνθεση έχει και η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής η οποία συγκροτείται σε δήμους με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων. Οι κύριες αρμοδιότητές της, γνωμοδοτικές και αποφασιστικές, αφορούν θέματα αδειών καταστημάτων και επιχειρήσεων ή είναι πολεοδομικού, χωροταξικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα, αλλά και όπως η ίδια η ονομασία της δείχνει, αφορούν θέματα Ποιότητας Ζωής. Λαμβάνοντας υπ'όψιν τον αριθμό των μελών των δύο παραπάνω επιτροπών εκλέγονται ως μέλη στις επιτροπές και 2 έως 4 μέλη των αντίπαλων παρατάξεων μειοψηφίας. Σε δήμους που έχουν περισσότερους του ενός αντιδημάρχους σχηματίζεται εκτελεστική Επιτροπή που περιλαμβάνει τον δήμαρχο και τους αντιδημάρχους. 18 Η Εκτελεστική Επιτροπή ακολουθεί την εφαρμογή της πολιτικής του δήμου σε όλους τους τομείς και αποτελεί ένα από τα νέα όργανα που συστάθηκαν με το ν.3852/2010. Σε αντίθεση με το δημοτικό συμβούλιο που αποτελεί το γενικό αποφασιστικό όργανο του δήμου, οι αποφασιστικές αρμοδιότητες των άλλων οργάνων είναι ειδικές, υφίστανται δηλαδή μόνο εφόσον ο νόμος τις προβλέπει. Άλλα όργανα του δήμου είναι: η Επιτροπή Διαβούλευσης (υποχρεωτική για Δήμους με πάνω από 10.000 κατοίκους και προαιρετική για μικρότερους) και το Συμβούλιο 15. Το άρθρο.7 1 ν. 3852/2010 αντικατέστησε το άρθρο 19 παρ. 1 ΚΔΚ. 16. Άρθρο 7.2 ν. 3852/2010 17. Άρθρο 67 8 ν. 3852/2010 18. Άρθρο 62 1, άρθρο 73 1, άρθρο 74 1 ν.3852/2010 11

Ένταξης Μεταναστών. Ένας Δήμος μπορεί, σύμφωνα με το άρθρο 70 του ν.3852/2010 να συστήσει και άλλες θεματικές επιτροπές οποίες συμμετέχουν δημοτικοί σύμβουλοι όλων των παρατάξεων, υπάλληλοι, εμπειρογνώμονες και εκπρόσωποι φορέων επεξεργάζονται και εισηγούνται στο Δημοτικό Συμβούλιο θέματα αρμοδιότητάς τους. 12

VI. Ανάδειξη Οργάνων-Εκλογές Στα άρθρα 9 έως 57 του ν.3852/2010 περιγράφεται η εκλογική διαδικασία που ακολουθείται για την ανάδειξη των αιρετών συμβούλων. Σύμφωνα με το άρθρο 102 του Συντάγματος 19 οι αρχές των Ο.Τ.Α εκλέγονται με καθολική μυστική ψηφοφορία. Όπως ορίζει και ο νόμος 20, ο δήμαρχος, οι δημοτικοί σύμβουλοι, οι σύμβουλοι της δημοτικής και τοπικής κοινότητας εκλέγονται κάθε πέντε (5) χρόνια σε εκλογές που διεξάγονται ταυτόχρονα με τις Ευρωεκλογές. Δικαίωμα του εκλέγειν στις δημοτικές εκλογές έχουν και οι πολίτες κρατών-μελών της Ε.Ε, καθώς και οι αλλοδαποί που διαμένουν νόμιμα στη χώρα. Η εγκατάσταση του δημάρχου και των υπόλοιπων αρχών γίνεται την 1η Σεπτεμβρίου του έτους της διέγερσης των εκλογών και η λήξη της θητείας πραγματοποιείται την 31η Αυγούστου του πέμπτου σε σειρά συνεχόμενου έτους. Η θητεία των οργάνων ορίζεται από νόμο σύμφωνα με το Σύνταγμα, επομένως δεν δημιουργείται συνταγματικό πρόβλημα λόγω της ασυμβατότητας των δημοτικών εκλογών με τις βουλευτικές. 21 19. Άρθρο 102 2 εδ β' Συντ. 20. Άρθρο 9 1 ν.3852/2010 21. Η παραπάνω ρύθμιση θα τεθεί σε ισχύ την 1η Σεπτεμβρίου του 2014. 13

V. Επιχειρηματική δραστηριότητα Στα άρθρα 107 έως 112 ορίζονται τα σχετικά με την επιχειρηματική δραστηριότητα των δήμων στο πλαίσιο των νέων δήμων. Όπως αναφέρεται στο άρθρο 107 οι δήμοι μπορεί να έχουν μόνο: α) μία κοινωφελή επιχείρηση, β) μία δημοτική επιχείρηση ύδρευσης αποχέτευσης (Δ.Ε.Υ.Α.), γ) μία επιχείρηση με ειδικό σκοπό τη λειτουργία ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού σταθμού, εφόσον λειτουργού- σαν αντίστοιχες στους συνενούμενους δήμους, και δ) μία δημοτική ανώνυμη εταιρία του άρθρου 266 του Κ.Δ.Κ., εφόσον είχαν συσταθεί τέτοιες εταιρίες στους συνενούμενους δήμους. Οι δήμοι μπορούν να συνιστούν ή να συμμετέχουν σε ανώνυμες εταιρείες, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 265 του Κ.Δ.Κ.. Υφιστάμενες αστικές εταιρίες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα συνεχίζουν να λειτουργούν σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 267 του Κ.Δ.Κ. και με την επιφύλαξη των διατάξεων της παρ.1 του άρθρου 111 του παρόντος. 22 Όσον αφορά τους νέους δήμους που δημιουργούνται με συνένωση περισσοτέρων δήμων ή κοινοτήτων, υπεισέρχονται αυτοδικαίως από την έναρξη λειτουργίας τους, στα δικαιώματα και στις υποχρεώσεις των συνενούμενων δήμων και κοινοτήτων, ως προς τις επιχειρήσεις αυτών, καθώς και στα δικαιώματα και στις υποχρεώσεις που απορρέουν από συμβάσεις που έχουν υπογράψει, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι συμβάσεις εργασίας ή έργου μέχρι τη λήξη τους. 23 Η συγχώνευση των κοινωφελών επιχειρήσεων 24 των συνενούμενων δήμων και κοινοτήτων είναι υποχρεωτική. Στη νέα κοινωφελή επιχείρηση υπάγεται όλη η κινητή και η ακίνητη περιουσία των προηγούμενων κοινωφελών επιχειρήσεων και θεωρείται πλέον αυτή διάδοχος των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων της νεοσυσταθείσας κοινωφελούς επιχείρησης. 25 Η διαδικασία συγχώνευσης των κοινωφελών επιχειρήσεων που περιγράφεται στο άρθρο 109, εφαρμόζεται και στην περίπτωση συγχώνευσης των δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης. Η συγχώνευση των ανωνύμων εταιριών ρυθμίζεται από το άρθρο 110 του ν.3852/2010. Τα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζουν να υλοποιούνται στο πλαίσιο των νέων συγχωνευμένων επιχειρήσεων μέχρι το τέλος τους. 22. Άρθρο 107 1, 2, 3 ν.3852/2010 23. Άρθρο 108 1 ν.3852/2010 24. Άρθρο 109 ν.3852/2010 25. Βλ. Μπέσιλα-Βήκα Ευ., Η επιχειρηματική δραστηριότητα των τοπικών οργανισμών 14

VI. Νησιωτικοί και ορεινοί δήμοι Με συγκεκριμένα άρθρα 26 του νόμου 3852/2010 ρυθμίζεται το ζήτημα των νησιωτικών και ορεινών δήμων καθώς και περιφερειών. Οι νησιωτικοί Δήμοι αναλαμβάνουν περισσότερες αρμοδιότητες 27 σε σχέση με τους ηπειρωτικούς Δήμους και πιο συγκεκριμένα αρμοδιότητες που στην υπόλοιπη Ελλάδα ασκούνται από τις Περιφέρειες. Οι αρμοδιότητες αυτές αφορούν στους τομείς που σχετίζονται με την παροχή υπηρεσιών στήριξης της τοπικής ανάπτυξης και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των νησιωτών. Συγκεκριμένα ασκούνται αρμοδιότητες που αφορούν τον τομέα Γεωργίας, Κτηνοτροφίας και Αλιείας, τους τομείς Φυσικών Πόρων, Ενέργειας και Βιομηχανίας, τους τομείς Απασχόλησης, Εμπορίου και Τουρισμού, τους Τομείς Μεταφορών και Επικοινωνιών και τους Τομείς Έργων Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιβάλλοντος, οι οποίες απαριθμούνται συγκεκριμένα στο άρθρο 204. Λόγω των διευρυμένων αρμοδιοτήτων των νησιωτικών, ιδιαίτερα, δήμων προβλέπεται ειδική ρύθμιση για την διοικητική τους υποστήριξη. Τα συμβουλευτικά όργανα των νησιωτικών δήμων είναι Επιτροπή Διαβούλευσης 28, το Ερευνητικό Ινστιτούτο Νησιωτικής Πολιτικής που αποτελεί σύμβουλο του κράτους και της αυτοδιοίκησης για πολιτικές που αφορούν στις νησιωτικές περιοχές, με τη συνεργασία ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της ημεδαπής και της αλλοδαπής, καθώς και με ομοειδούς αντικειμένου Ινστιτούτα της αλλοδαπής. Το Ινστιτούτο αυτό έχει συσταθεί 29 αλλά δεν έχει λειτουργήσει. Παράλληλα, συστήνονται και οι καθιερωμένες πλέον με τον Καλλικράτη επιτροπές του δημοτικού συμβουλίου : Οικονομική Επιτροπή, Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, Συμβούλιο Ένταξης μεταναστών αλλά και Επιτροπή Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής που αφορά ειδικά στους νησιωτικούς δήμους, για την επεξεργασία και εισήγηση στο Δημοτικό Συμβούλιο θεμάτων τουριστικής ανάπτυξης και προβολής του δήμου. Στους ορεινούς δήμους παρέχεται διοικητική υποστήριξη από τον εγγύτερο μη ορεινό δήμο. Γενικότερα δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις νησιωτικές και ορεινές περιοχές λόγω των διάφορων ιδιομορφιών τους, όπως ο μικρός πληθυσμός και η ασυνέχεια που παρουσιάζει το έδαφος, αλλά και της δυσκολίας ισότιμης συμμετοχής στη διοίκηση. 26. Άρθρα 202 έως 209 ν.3852/2010 27. Άρθρο 204 ν.3852/2010, βλ. Και άρθρο 206 1 Η έναρξη άσκησης των πρόσθετων αρμοδιοτήτων, που απονέμονται στους δήμους, με το άρθρο 204, πραγματοποιείται από 1ης Ιανουαρίου 2013. Μέχρι 31.12.2012 οι αρμοδιότητες του άρθρου 204 ασκούνται από την περιφέρεια. 28. Βλ παραπάνω σελ 29. Άρθρο 208 ν.3852/2010 15

VII. Εποπτεία-Έλεγχος νομιμότητας Το Σύνταγμα προβλέπει την διοικητική αυτοτέλεια των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α). Η εποπτεία των Ο.Τ.Α ωστόσο δεν έρχεται σε αντίθεση με τη ρύθμιση αυτή αφού αυτή προβλέπεται από το Σύνταγμα 30 στο βαθμό που αφορά τον έλεγχο νομιμότητας 31. Ο έλεγχος νομιμότητας αναφέρεται ουσιαστικά στο γεγονός ότι οι πράξεις των Ο.Τ.Α οφείλουν να βρίσκονται εντός των ορίων του νόμου. Ανάλογα με τον χρόνο διεξαγωγής της διοικητικής εποπτείας αυτή διακρίνεται σε προληπτική και κατασταλτική. Προληπτική διοικητική εποπτεία είναι αυτή που εφαρμόζεται πριν το τέλος και την εφαρμογή μιας απόφασης του δημοτικού συμβουλίου με τη μορφή κρατικής έγκρισης. Η μορφή αυτή διοικητικής εποπτείας δεν είναι πλέον τόσο συχνή, καθώς έχει περιορισθεί από τον νομοθέτη. Κατασταλτική διοικητική εποπτεία είναι αυτή που ασκείται εκ των υστέρων, δηλαδή μετά την λήψη μιας απόφασης από το δημοτικό συμβούλιο για μία διοικητική του πράξη, έστω και αν η πράξη αυτή δεν έχει τεθεί ακόμα σε εφαρμογή. Ο έλεγχος νομιμότητας των Ο.Τ.Α, υποχρεωτικός και αυτεπάγγελτος, διακρίνεται στο νέο νόμο 3852/2010 και ανατίθεται στη νεοσυσταθείσα Αυτοτελή Υπηρεσία Εποπτείας 32. Σε κάθε Αποκεντρωμένη Διοίκηση ιδρύεται Αυτοτελή Υπηρεσία Εποπτείας ως αποκεντρωμένη υπηρεσία του υπουργείου Εσωτερικών. Στην υπηρεσία αυτή προΐσταται ο ελεγκτής νομιμότητας, που διορίζεται μετά από προκήρυξη και έχει πενταετή θητεία. Σύμφωνα με το άρθρο 225 του ν.3852/2010, υποχρεωτικός έλεγχος νομιμότητας ασκείται σε συγκεκριμένες κατηγορίες αποφάσεων που ορίζονται από το νόμο. Αυτεπάγγελτος έλεγχος νομιμότητας για ακύρωση απόφασης οποιουδήποτε οργάνου ασκείται από τον ελεγκτή νομιμότητας. 33 Παράλληλα ειδική διοικητική προσφυγή οποιουδήποτε δημότη, αλλά και οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον ενώπιον του ελεγκτή νομιμότητας, ο οποίος αποφαίνεται μέσα σε προθεσμία δύο μηνών. Ο Ελεγκτής Νομιμότητας μπορεί, να αναστέλλει με απόφασή του την εκτέλεση της προσβαλλόμενης πράξης μέχρι την έκδοση απόφασης. 34 Επιπλέον, δεν προβλέπεται πλέον με το νέο νόμο προσφυγή ενώπιον της επιτροπής κατά των αποφάσεων του ελεγκτή νομιμότητας, αλλά όπως ρητώς ορίζεται η άσκηση της ειδικής διοικητικής προσφυγής αποτελεί προϋπόθεση για την άσκηση ενδίκων βοηθημάτων ενώπιον των αρμόδιων δικαστηρίων 35 30. Άρθρο 102 4 εδ.α' 31. Ο έλεγχος σκοπιμότητας δεν αποτελεί μέρος της εποπτείας του κράτους αφού το ίδιο δεν εξετάζει τη σκοπιμότητα των ενεργειών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά το ενδιαφέρει να κινούνται οι ενέργειες αυτές στα όρια του νόμου. Καταργείται ρητώς από το ν. 3852/2010 με το άρθρο 214, αλλά και με το άρθρο 148 1 ΚΔΚ. 32. Άρθρα 214-240 ν.3852/2010 33. Άρθρο 226 ν.3852/2010 34. Άρθρο 228 ν.3852/2010 35. Άρθρο 227 3 ν.3852/2010 16

2. Τοπική αυτοδιοίκηση Β' Βαθμού: Περιφέρειες Ι. Συγκρότηση Περιφερειών Οι Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις που προέβλεψε ο ν.1622/1986 36 και ιδρύθηκαν με το ν. 2218/1994 καταργήθηκαν οριστικά με το νέο ν.3852/2010 και ο β' βαθμός αυτοδιοίκησης συγκροτήθηκε πλέον στο επίπεδο της Περιφέρειας. 37 Σύμφωνα με το άρθρο 3 του ν.3852/2010 οι περιφέρειες είναι αυτοδιοικούμενα κατά τόπο νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και αποτελούν το δεύτερο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης. Συγκεκριμένα συστήνονται οι 13 παρακάτω περιφέρειες : 1. Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης με έδρα την Κομοτηνή. 2. Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη. 3. Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με έδρα την Κοζάνη. 4. Περιφέρεια Ηπείρου με έδρα τα Ιωάννινα. 5. Περιφέρεια Θεσσαλίας με έδρα τη Λάρισα. 6. Περιφέρεια Ιονίων Νήσων με έδρα την Κέρκυρα. 7. Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας με έδρα την Πάτρα. 8. Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας με έδρα τη Λαμία. 9. Περιφέρεια Αττικής με έδρα την Αθήνα. 10. Περιφέρεια Πελοποννήσου με έδρα την Τρίπολη. 11. Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου με έδρα τη Μυτιλήνη. 12. Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου με έδρα την Ερμούπολη. 13. Περιφέρεια Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο. Κάθε Περιφέρεια διαιρείται σε περιφερειακές ενότητες. Συγκεκριμένα η κάθε έδρα του νομού αποτελεί περιφερειακή ενότητα. 36. Άρθρα 19-60 ν.1622/1986 37. Άρθρα 3 και 283 ν.3852/2010 17

ΙΙ. Όργανα Τα όργανα των περιφερειών είναι ο Περιφερειάρχης, οι Αντιπεριφερειάρχες, το Περιφερειακό Συμβούλιο, η Οικονομική Επιτροπή και η Εκτελεστική Επιτροπή 38. Τον Περιφερειάρχη, επικεφαλή της Περιφέρειας, επικουρούν οι Αντιπεριφερειάρχες. Οι Αντιπεριφερειάρχες, δεν αποτελούν μέλη του Περιφερειακού Συμβουλίου. Εκλέγονται άμεσα, ανάλογα με τον αριθμό των Περιφερειακών Ενοτήτων, ενώ τρεις επιπλέον αντιπεριφερειάρχες ορίζονται από τον Περιφερειάρχη και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Το Περιφερειακό Συμβούλιο αριθμεί 41 έως 71 μέλη ανάλογα με τον πληθυσμό της περιφέρειας. Εξαίρεση αποτελεί το Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής που αριθμεί 101 μέλη. Η Εκτελεστική Επιτροπή αποτελείται από τον Περιφερειάρχη και πρόεδρο του συμβουλίου, τους άμεσα εκλεγμένους αντιπεριφερειάρχες. Η Οικονομική Επιτροπή αριθμεί 6 έως 10 μέλη ανάλογα προς τον πληθυσμό των Περιφερειών, ενώ ορισμένα μέλη εκλέγονται από τη μειοψηφία του περιφερειακού συμβουλίου. Κάθε Περιφέρεια συγκροτεί Περιφερειακή Επιτροπή Διαβούλευσης 39 αποτελούμενη από τους δημάρχους, εκπροσώπους φορέων και πολίτες. Στη θέση της Ενώσεως Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων συστήνεται αντίστοιχη Ένωση Περιφερειών στην οποία λαμβάνουν μέρος όλες οι Περιφέρειες του κράτους. ΙΙΙ. Ανάδειξη Οργάνων-Εκλογές Ο Περιφερειάρχης είναι όργανο αιρετό και άμεσα εκλεγόμενο. Το ίδιο ισχύει και για τους Αντιπεριφερειάρχες. Εξαίρεση αποτελούν οι τρεις επιπλέον Αντιπεριφερειάρχες που ορίζονται από τον Περιφερειάρχη. Μία προσπάθεια δημοκρατικής λειτουργίας φαίνεται να λαμβάνει μέρος καθώς προβλέπεται αναλογική εκπροσώπηση και επανέρχεται το σύστημα εκλογής 50% +1. 38. Άρθρα 113 και 159-179 ν 3852/2010 39. Άρθρο 178 ν. 3852/2010 18

IV. Αρμοδιότητες Οι αρμοδιότητες των πρώην νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων, δηλαδή των περιφερειών, ορίζονται στο άρθρο 3 του ν.3852/2010. Οι περιφέρειες σχεδιάζουν, προγραμματίζουν και υλοποιούν πολιτικές σε περιφερειακό επίπεδο στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής της χώρας, λαμβάνοντας υπόψη και τις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές. 40 Παράλληλα, πρόσθετες αρμοδιότητες, πέρα από αυτές των πρώην νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων ορίζονται στο άρθρο 186 του ν.3852/2010 και περιλαμβάνουν αποφασιστικές, συντονιστικές και γνωμοδοτικές αρμοδιότητες. V. Διοικητική Εποπτεία- Έλεγχος νομιμότητας Η διοικητική εποπτεία και ο έλεγχος νομιμότητας ασκούνται κατά τρόπο ανάλογο με την εποπτεία που ασκείται στους δήμους και εφαρμόζονται και σε αυτή την περίπτωση τα άρθρα 214 έως 240 του ν.3852/2010. Η Αυτοτελή Υπηρεσία Εποπτείας και ο ελεγκτής νομιμότητας υφίστανται και στην περίπτωση των περιφερειών. 40. Άρθρο 3 3 ν.3852/2010 19

Βασικά Συμπεράσματα Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει ρυθμιστεί με διάφορους νόμους και έχει υποστεί πολλές μεταρρυθμίσεις η πιο πρόσφατη από τις οποίες είναι αυτή που εισάγει το πρόγραμμα Καλλικράτης. Η διοικητική μεταρρύθμιση Καλλικράτης αποτελεί ένα νέο σχέδιο για την αναδιάρθρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με σκοπό την αποτελεσματικότερη λειτουργία της. Για το σκοπό αυτό ο Καλλικράτης ιδρύει νέα όργανα, προβλέπει νέες λειτουργίες και βεβαίως συνενώσεις των δήμων. O Καλλικράτης έχει εισάγει πολλές μεταρρυθμίσεις που είναι ικανές να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη διαφάνεια των Ο.Τ.Α. Ωστόσο, δεν έχει εφαρμοστεί πλήρως και κάποιες διατάξεις του δεν έχουν ισχύσει ακόμα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την έλλειψη αποτελεσματικής ενημέρωσης των δήμων, δημιουργεί δυσλειτουργίες και δυσχεραίνει την αποτελεσματική εφαρμογή του. Ερωτηματικά προκύπτουν για το κατά πόσο η νέα αυτή ρύθμιση περιορίζει ή ενισχύει την τοπική δημοκρατία. Γεγονός είναι ωστόσο, ότι μία ορθή και ολοκληρωμένη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που εισάγει ο Καλλικράτης μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη και την ενίσχυση του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 20

Περίληψη Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί έναν από τους βασικότερους θεσμούς του κράτους για τον οποίο υπήρξε πρόβλεψη ήδη από τα πρώτα βήματά συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους. Κατά την διάρκεια της νεοελληνικής συνταγματικοπολιτικής ιστορίας έχει ρυθμιστεί από διάφορους νόμους. Κατοχυρώνεται με τις διατάξεις του άρθρου 102 του Συντάγματος και με την αναθεώρηση του 2001 προβλέπεται πλέον ρητώς Α' και B' βαθμός Αυτοδιοίκησης. Ο πρόσφατος νόμος Καλλικράτης, ν.3852/2010, εισάγει σημαντικές αλλαγές και τροποποιεί τον θεσμό προχωρώντας σε συνενώσεις και συγκρότηση του Α' Βαθμού αυτοδιοίκησης στο επίπεδο του δήμου και Β' βαθμού Αυτοδιοίκησης στο επίπεδο της Περιφέρειας. Παράλληλα, με βάση αυτόν ιδρύονται νέα όργανα, ενώ αυξάνονται και τροποποιούνται οι αρμοδιότητες τους. Η εποπτεία ασκείται με νέο τρόπο και η επιχειρηματική δραστηριότητα περιορίζεται. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ρυθμίζεται με έναν εξ ολοκλήρου διαφορετικό τρόπο. Summary The local government is one of the main institutions of the State since the first steps of the modern Greek state. During the modern history it is set by various laws. Enshrined in the provisions of article 102 of the Constitution and with the revision of 2001 now projected as A ' and B' degree of Self-government. The recent law "Kallikratis", 3852/2010, introduces important changes and amends the institution engaging in mergers and establishment of a Degree of self-government at the level of municipality and second degree of self-government at the level of the region. In addition, new instruments have been established, while their powers have grown and amended. The supervision is exercised by a new way and the business of the local government is limited. The local government is regulated in an entirely different way. 21

Βιβλιογραφία Αγγελόπουλος Γ., Σύστημα διοικητικού δικαίου, Α' 1886-1894 Ακριβοπούλου Ι./Γάκης Κ./Μιχαηλίδης Γ./Νιάρχος Α./Σπιλάνης Ι., Ο Καλλικράτης στα Νησιά, Ε.Ε.Τ.Α 2010 Γάκης Κ., Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση στην αυτοδιοίκηση, Ε.Ε.Τ.Α 2010 Γέροντας Α./Λύτρας Σ./Παυλόπουλος Π.,/Φλογαΐτης Σ., Διοικητικό Δίκαιο, 2010 Δαγτόγλου Π., Γενικό διοικητικό Δίκαιο, έκδοση ΣΤ', 2012 Δένδιας Μ., Διοικητικόν Δίκαιον, 1964 Δημητρόπουλος Α., Σύστημα Συνταγματικού Δικαίου, 2011 Ζευγραρίδης Σπ., Οργάνωση και διοίκηση, 1990 Καραναστάσης Μ., Νέα αρχιτεκτονική της αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης διοίκησης-πρόγραμμα Καλλικράτης, 2011 Κατσούλης Δ., Ενδοδημοτική αποκέντρωση, Ε.Ε.Τ.Α 2010 Κλειώσης Χ., Ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησεως, 1977 Κλειώσης Χ., Η συνταγματική κατοχύρωσις της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, 1981 Κουκιαδάκης Ε., Μητροπολιτικοί Δήμοι και Μητροπολιτική Αυτοδιοίκηση, 2006 Κουταλάκης Χ., Ο ρόλος των αιρετών συμβούλων στο νέο δήμο, 2010 Μπέλλου Σ., Η προβληματική συγχώνευσης των Ο.Τ.Α.-Προς ένα δεύτερο Καποδίστρια, 2010 Μπέσιλα-Βήκα Ε., To συνταγματικό πλαίσιο του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης, 1995 Η ίδια, Τοπική Αυτοδιοίκηση -Θεσμικό πλαίσιο - Ευρωπαϊκή διάσταση (Υπό το πρίσμα του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων και του Προγράμματος "Καλλικράτης"), 2010 Η ίδια, Η επιχειρηματική δραστηριότητα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, 2010 Σολδάτος Δ., Η νέα αυτοδιοίκηση και αποκέντρωση-πρόγραμμα Καλλικράτης, 2010 Φλογαΐτης Σ., Το ελληνικό διοικητικό σύστημα, 1987 Χλέπας, Ν.-Κ., Η Τοπική Διοίκηση στην Ελλάδα. Ο διαλεκτικός ανταγωνισμός της αποκέντρωσης με την αυτοδιοίκηση, 1999 Χρυσανθάκης Χ., Καλλικράτης: Ο νέος νόμος για την αυτοδιοίκηση και την αποκεντρωμένη διοίκηση, 2010 Ο ίδιος, Η θεσμική μεταρρύθμιση της πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Το Σχέδιο Ι.Καποδίστριας, 1998 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ν.3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης διοίκησης- Πρόγραμμα Καλλικράτης»(ΦΕΚ Α 87). 22