Παρουσίαση Στοιχείων του Προγράµµατος «Εκπαίδευση παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών» για την περίοδο

Παρουσίαση Στοιχείων του Προγράµµατος «Εκπαίδευση παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών» για την περίοδο 2002-2004 Τίτλος έργου: «Εκπαίδευση παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών» Λοιπά Στοιχεία: Μέτρο: Βελτίωση των συνθηκών ένταξης στο εκπαιδευτικό σύστηµα ατόµων ειδικών κατηγοριών Ενέργεια: Προγράµµατα ένταξης των παιδιών µε πολιτισµικές και γλωσσικές ιδιαιτερότητες στο εκπαιδευτικό σύστηµα Κατηγορία Πράξης: Ένταξη των παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο Φορέας Υλοποίησης: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών ιαδικασίας Ανάθεσης: Το έργο ανατέθηκε στο ΕΚΠΑ µετά από πρόσκληση της ΕΥ. Ανάθεση µετά από δηµόσια προκήρυξη και αξιολόγηση. Επιστηµονικός/οί υπεύθυνος/οι: Θεόδωρος Παπακωνσταντίνου, Καθηγητής Παιδαγωγικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών. ιάρκεια: H διάρκεια του Έργου ήταν 33 µήνες Έναρξη / Λήξη: Η έναρξη του Έργου πραγµατοποιήθηκε στις 8/3/2002. Το Έργο έληξε στις 31/12/2004. 1

Προϋπολογισµός (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο): Συνολικός Προϋπολογισµός Έργου: 7.300.000 Συνολικός αριθµός συνεργατών που έλαβαν µέρος στην εφαρµογή του έργου: Ο συνολικός αριθµός των συνεργατών που έλαβαν µέρος στην εφαρµογή του έργου ήταν 750. Συγκεκριµένα, απασχολήθηκαν ως: Επιστηµονικοί Συνεργάτες Επιµορφωτές Ψυχολόγοι Ειδικοί Συνεργάτες (υλικοτεχνική υποστήριξη) Εκπαιδευτικοί ( άσκαλοι Νηπιαγωγοί - Φιλόλογοι) Γραµµατειακή υποστήριξη. Αριθµός συνεργατών που ήταν µέλη του πληθυσµού στόχου : Ο αριθµός των συνεργατών που ήταν µέλη του πληθυσµού στόχου ήταν 45 άτοµα. Οι συνεργάτες αυτοί συµµετείχαν: σε διαπολιτισµικές δράσεις. σε επιµορφωτικές δράσεις. στην τροποποίηση και παραγωγή του βοηθητικού υλικού του Προγράµµατος. Συνολικός αριθµός του µαθητικού πληθυσµού στόχου: Ο συνολικός αριθµός των εγγεγραµµένων αλλοδαπών και παλιννοστούντων µαθητών στα δηµόσια σχολεία Α/θµιας και Β/θµιας Εκπαίδευσης της Ελλάδας ήταν 138.756. Από τους 138.756 µαθητές, οι 110.433 ήταν αλλοδαποί και οι 28.323 ήταν παλιννοστούντες. Συνολικός αριθµός µαθητών του πληθυσµού στόχου στους οποίους απευθύνθηκε το έργο: Το έργο απευθύνθηκε άµεσα, σε 18.000 αλλοδαπούς και παλιννοστούντες µαθητές, οι οποίοι συµµετείχαν στα Τµήµατα Υποστήριξης των 600 σχολικών µονάδων µε τις οποίες συνεργάστηκε το Πρόγραµµα. 2

Συνολικός αριθµός µαθητών του πληθυσµού στόχου που κρίνεται ότι ωφελήθηκαν από το έργο: Ο συνολικός αριθµός του πληθυσµού στόχου που κρίνεται ότι ωφελήθηκε από το έργο την περίοδο 2002 2004 ανέρχεται σε 48.565 αλλοδαπούς και παλιννοστούντες µαθητές. Οι µαθητές αυτοί -Α/θµιας και Β/θµιας Εκπαίδευσης- συµµετείχαν σε δράσεις του Προγράµµατος, όπως διαπολιτισµικές δράσεις, ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση πάνω σε θέµατα ενσυναίσθησης και αλληλοκατανόησης και έλαβαν εκπαιδευτικό και άλλο υλικό του Προγράµµατος. Ακόµα, οι εκπαιδευτικοί των σχολικών µονάδων στις οποίες φοιτούσαν οι µαθητές αυτοί, λάµβαναν µέρος σε επιµορφωτικές και άλλες δράσεις του Έργου Συνολικός αριθµός εκπαιδευτικών εργαζοµένων σε σχολεία µε µαθητές του πληθυσµού στόχου που επιµορφώθηκαν από το έργο και συνολικός αριθµός ωρών επιµόρφωσης ανά ακαδηµαϊκό έτος: I. Αριθµός εκπαιδευτικών που επιµορφώθηκαν ανά ακαδηµαϊκό έτος: 2002 2003 : 1.200 εκπαιδευτικοί που επιµορφώθηκαν 2003-2004 : 1.400 εκπαιδευτικοί που επιµορφώθηκαν Συνολικός αριθµός εκπαιδευτικών που επιµορφώθηκαν για την περίοδο 2002-2004: 2.600 εκπαιδευτικοί. II. Συνολικός αριθµός ωρών επιµόρφωσης ανά ακαδηµαϊκό έτος: 2002-2003: 250 ώρες 2003-2004: 500 ώρες Συνολικός αριθµός ωρών επιµόρφωσης για την περίοδο 2002-2004: 750 ώρες. Σύντοµη περιγραφή των εκπαιδευτικών προβληµάτων του µαθητικού πληθυσµού στόχου: Το πρόγραµµα «Εκπαίδευση Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών» στην προηγούµενη περίοδο, 1997-2000, σχεδίασε και υλοποίησε µια σειρά από δράσεις, οι οποίες στόχευαν στην αντιµετώπιση των εκπαιδευτικών προβληµάτων του µαθητικού πληθυσµού στόχου. Κατά την υλοποίηση αυτών των δράσεων αντιµετωπίστηκαν εκπαιδευτικά προβλήµατα τα σηµαντικότερα από τα οποία παραθέτονται κωδικοποιηµένα και είναι τα εξής: 1. Η ανοµοιογένεια των Τάξεων υποδοχής. Το γεγονός ότι οι παλιννοστούντες και οι αλλοδαποί µαθητές συνδιδάσκονταν µε τους γηγενείς µαθητές δηµιούργησε προβλήµατα τόσο στην πρώτη οµάδα όσο και στη δεύτερη. Η διαφορά του 3

γνωστικού και γλωσσικού επιπέδου στεκόταν τροχοπέδη, όπως υποστήριξαν οι ίδιοι οι µαθητές, στην παρακολούθηση των µαθηµάτων και την ενσωµάτωσή τους. 2. Η αποσπασµατική ειδίκευση της πλειοψηφίας των εκπαιδευτικών που αναλάµβαναν τη γλωσσική διδασκαλία στα Τµήµατα Υποδοχής. Στην προηγούµενη περίοδο του Προγράµµατος, 1997-2000, επιµορφώθηκε ένας συγκεκριµένος αριθµός εκπαιδευτικών, ο οποίος ήταν σε θέση να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του κατά τη νέα φάση του έργου. Η εµπειρία όµως έδειξε ότι χρειαζόταν συστηµατική και συνεχή επιµόρφωση, η οποία θα ήταν γενικευµένη και υποχρεωτική. 3. Ο διδακτικός χρόνος ήταν ελάχιστος και οι αντικειµενικοί γλωσσοµαθησιακοί στόχοι εξαιρετικά υψηλοί. Σύντοµη περιγραφή του έργου: Η εκπόνηση της παρεµβατικής πρότασης του προγράµµατος Εκπαίδευση Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών µαθητών για την περίοδο 2002-2004 στηρίχθηκε σε διαπιστώσεις και εµπειρίες από: το προηγούµενο Πρόγραµµα (1997-2000) δράσεις άλλων χωρών οι οποίες είχαν αντιµετωπίσει, νωρίτερα, δυσκολίες που προέκυπταν από τη µετανάστευση. την οργάνωση και τη λειτουργία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήµατος και την εγγενή δυσκολία στην υιοθέτηση νέων µέτρων και καινοτοµιών. Η γνωστική αυτή παρακαταθήκη στάθηκε σηµαντικός αρωγός στη διατύπωση γενικών αρχών δράσης, ορίστηκαν συγκεκριµένοι άξονες, σηµεία προτεραιότητας και µια χρονική σειρά για την παρέµβαση. Παραθέτουµε τους γενικούς στόχους του Προγράµµατος: α) η αρµονική ένταξη των παιδιών µε πολιτιστικές και γλωσσικές ιδιαιτερότητες στο εκπαιδευτικό σύστηµα, β) η διασφάλιση της αποδοχής των παιδιών αυτών από την εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και την ευρύτερη κοινωνία, η παροχή στους εκπαιδευτικούς γνώσεων, γ) η παραγωγή κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού και τεχνικών µέσων, 4

δ) η υποστήριξη των οικογενειών µε πολιτισµικές ιδιαιτερότητες, για να µπορούν να βοηθούν τα παιδιά τους να ανταποκρίνονται µε πληρότητα στις εκπαιδευτικές τους υποχρεώσεις, καθώς επίσης ε) και η ευαισθητοποίηση των φορέων διοίκησης της εκπαίδευσης, ώστε να κερδίσουν την εµπιστοσύνη των υπό ένταξη πληθυσµών Το πρόγραµµα απευθυνόταν σ όλους τους µαθητές είτε ήταν παλιννοστούντες και αλλοδαποί είτε γηγενείς. Αν τα σχολεία αυτά δεν ικανοποιούσαν και τις ανάγκες των γηγενών µαθητών, οι γονείς τους δύσκολα θα συνέχιζαν να στέλνουν τα παιδιά τους σ αυτά, θα κατέφευγαν σε εικονικές µετεγγραφές, µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία σχολείων µε αµιγώς αλλόφωνο µαθητικό πληθυσµό. Για να αποφύγουµε µια τέτοια εξέλιξη, τα σχολεία αυτά έπρεπε να ακολουθήσουν µια διαδικασία συστηµατικής ποιοτικής αναβάθµισής τους: να γίνουν δηλαδή κάτι ανάλογο µε τα Effective Schools που λειτουργούσαν σε πολλές άλλες χώρες. Ο γενικός, λοιπόν, σκοπός µιας τέτοιας εκπαιδευτικής πολιτικής ήταν η δηµιουργία των προϋποθέσεων εκείνων που διασφάλιζαν σ όλους τους µαθητές ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στην εκπαίδευση σε µια κοινωνία, της οποίας ο πολυπολιτισµικός χαρακτήρας γινόταν όλο και πιο έντονος, καθώς και η ανάπτυξη και εφαρµογή προγραµµάτων στήριξης της σχολικής και κοινωνικής ένταξης παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών. Οι παρεµβάσεις του έργου, όπως αποδείχτηκε µέσα από τις δράσεις, δεν απευθύνονταν µόνο σε αλλοδαπούς και παλιννοστούντες µαθητές αλλά και σε γηγενείς µαθητές. Ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε σε σχολεία ιαπολιτισµικής Εκπαίδευσης και σε σχολεία µε υψηλό αριθµό παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών. Οι παρεµβατικές ενέργειες κάλυπταν ωστόσο και σχολεία µε χαµηλό ποσοστό αλλόφωνων µαθητών µε στόχο την έγκαιρη αντιµετώπιση των σχετικών προβληµάτων. Η γεωγραφική κατανοµή αφορούσε το σύνολο της χώρας µε έµφαση στις περιοχές εκπαιδευτικής προτεραιότητας, όπου παρατηρούνταν υψηλά ποσοστά σχολικής αποτυχίας και διαρροής. Η αξιολόγηση του προγράµµατος -τόσο η εσωτερική όσο και η εξωτερική- που πραγµατοποιήθηκε, τόνισε την αποτελεσµατικότητα των δράσεων και το βαθµό ικανοποίησης τόσο των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών όσο και των γονέων τους. 5

ράσεις που εφαρµόστηκαν για την αντιµετώπιση των προβληµάτων απευθυνόµενες στο µαθητικό πληθυσµό στόχο και στους γονείς αυτών: Σκοπός του έργου ήταν η ανάπτυξη και εφαρµογή των προγραµµάτων στήριξης της σχολικής και κοινωνικής ένταξης των παλιννοστούντων και των αλλοδαπών µαθητών. Οι παρεµβατικές ενέργειες δεν απευθύνονταν µόνο σε αλλοδαπούς και παλιννοστούντες µαθητές αλλά και σε γηγενείς µαθητές. Το πρόγραµµα σχεδίασε και υλοποίησε µια σειρά από δράσεις για την αποτελεσµατική αντιµετώπιση των εκπαιδευτικών προβληµάτων. Ως πρότυπο ολοήµερου γυµνασίου διαπολιτισµικής εκπαίδευσης ιδρύθηκε και λειτούργησε υπό την εποπτεία του ΚΕ Α το 2 ο Γ/σιο Μενιδίου. Παραθέτουµε επιγραµµατικά τις δράσεις και τις ενέργειες των προγραµµάτων στήριξης ανά άξονα: 1. Υποστήριξη της Σχολικής και Κοινωνικής Ένταξης των Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών Μαθητών Πρόγραµµα ανίχνευσης επιπέδων γλωσσοµάθειας παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών σε σχολεία της Ελλάδας Πρόγραµµα εντατικής διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας Πρόγραµµα ενίσχυσης της επίδοσης παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών της πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης σε σχολεία της Ελλάδας Εφαρµογή πειραµατικού εκπαιδευτικού υλικού Πρόγραµµα υποστήριξης παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών προσχολικής ηλικίας Λειτουργία Θερινών Τµηµάτων Πρόγραµµα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης των µαθητών και των οικογενειών τους Πρόγραµµα σύνδεσης σχολείου-οικογένειας 2. Επιµόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης καθώς και ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας. Συνέδρια, ιηµερίδες, Ηµερίδες, ιασχολικές και Ενδοσχολικές επιµορφώσεις τόσο για τα στελέχη της εκπαίδευσης, όσο και για τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. 3. Ενίσχυση Σχολικών Μονάδων 6

Παροχή πειραµατικού εκπαιδευτικού υλικού (διδακτικό υλικό, οπτικο-ακουστικό υλικό, βοηθητικό υλικό για τους µαθητές, υποστηρικτικό υλικό για τους εκπαιδευτικούς, επιµορφωτικό υλικό για τους εκπαιδευτικούς και ενηµερωτικό υλικό για τους γονείς). ράσεις που εφαρµόστηκαν για την αντιµετώπιση των προβληµάτων απευθυνόµενες στους γονείς Το Πρόγραµµα θεώρησε αναγκαία τη σύνδεση σχολείου οικογένειας προκειµένου να αντιµετωπιστούν αποτελεσµατικότερα τα προβλήµατα των οικογενειών των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών. Παραθέτουµε τις δράσεις εκείνες οι οποίες αφορούσαν στη στήριξη σχολείου οικογένειας: Εφαρµογή προγράµµατος ψυχοκοινωνικής υποστήριξης παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών και των γονέων τους Εφαρµογή προγράµµατος σύνδεσης σχολείου-οικογένειας Ενίσχυση της σύνδεσης σχολείου-οικογένειας-κοινότητας Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων υλοποιήθηκαν οι ακόλουθες ενέργειες: Ενθάρρυνση της ενεργής συµµετοχής παλιννοστούντων και αλλοδαπών γονέων στις διαδικασίες του σχολείου. Εφαρµογή προγράµµατος ενηµέρωσης γονέων και κηδεµόνων σε θέµατα που αφορούσαν το σχολείο, το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Παροχή και εφαρµογή πολύµορφου και πολύγλωσσου υλικού που είχε στόχο την ενηµέρωση παλιννοστούντων και αλλοδαπών γονέων σε θέµατα σχετικά µε το σχολείο και την εκπαίδευση των παιδιών τους. Απασχόληση ειδικευµένου δίγλωσσου προσωπικού για διευκόλυνση της επαφής των παλιννοστούντων και αλλοδαπών γονέων µε το σχολείο. Τα αποτελέσµατα αυτών των δράσεων ήταν ενθαρρυντικά, καθώς η σύνδεση του σχολείουοικογένειας δηµιούργησε τις συνθήκες εκείνες για την οµαλή και αποτελεσµατική ένταξη των οικογενειών των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών. ΛΟΙΠΕΣ ΡΑΣΕΙΣ Οι αρχές του προγράµµατος διαπνέονται από τη φιλοσοφία της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης και της δυναµικής ζύµωσης των ετερόκλητων εθνικά, ιστορικά και γλωσσικά πολιτιστικών 7

στοιχείων. Γι αυτό το λόγο πέραν όλων των δράσεων, που αναφέρθηκαν µόλις παραπάνω και που στοχεύουν στην ένταξη των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών στο ελληνικό σχολείο και στην ελληνική κοινωνία, σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν επικουρικές, ως προς αυτές, δράσεις. Αναφέρουµε επιγραµµατικά: Υποστήριξη του υφιστάµενου µηχανισµού της εκπαίδευσης για την αντιµετώπιση εκπαιδευτικών θεµάτων που αφορούσαν παλιννοστούντες και αλλοδαπούς µαθητές.. Υποστηρίχθηκε ο µηχανισµός της εκπαίδευσης µε λειτουργικά καινοτοµικά σχήµατα ενίσχυσης και επιτεύχθηκε ο συντονισµός των κεντρικών και τοπικών αρχών για τη διασφάλιση της ποιοτικής και αποτελεσµατικής εκπαίδευσης παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών. Στο πλαίσιο αυτών των δραστηριοτήτων εφαρµόστηκε πιλοτικά η λειτουργία πολυδύναµων κέντρων υποστήριξης εκπαιδευτικών παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών και γονέων. Αυτά τα πολυδύναµα κέντρα λειτούργησαν σε περιοχές εκπαιδευτικής προτεραιότητας και στελεχώθηκαν µε ειδικό επιστηµονικό προσωπικό. Επίσης επιχειρήθηκε η δηµιουργία δικτύου φορέων που εµπλέκονταν στις διαδικασίες λήψης εκπαιδευτικών αποφάσεων µε σκοπό την ανάπτυξη κατάλληλων σχηµάτων υποστήριξης σχολείων µε πολιτισµικά µικτό µαθητικό πληθυσµό. Επιπλέον αναπτύχτηκε µια βάση δεδοµένων για τη σχολική φοίτηση των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών µε σκοπό την έγκαιρη ενηµέρωση γλωσσικών και µαθησιακών αναγκών των µαθητών. Με τη δράση αυτή απασχολήθηκε εκπαιδευτικό προσωπικό υποστήριξης διδακτικού έργου και ενσωµατώθηκε ενεργά στη διαδικασία της ένταξης των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών και των οικογενειών τους στην ελληνική κοινωνία. Ώρες ανά εβδοµάδα του σχολικού έτους που διήρκεσαν οι δράσεις προς µαθητές και σύνολο ωρών κατ έτος και σύνολο στη διάρκεια του έργου: I. Ώρες ανά εβδοµάδα του σχολικού έτους που διήρκεσαν οι δράσεις προς µαθητές: 2002 2003: 20 ώρες ανά εκπαιδευτικό 2003-2004: 20 ώρες ανά εκπαιδευτικό II. Σύνολο ωρών κατ έτος: 2002 2003: 64.320 ώρες 2003 2004: 275.760 ώρες III. Σύνολο ωρών στη διάρκεια του έργου: 8

Συνολικός αριθµός ωρών που διήρκεσαν οι δράσεις προς µαθητές για την περίοδο 2002 2004: 340.080 ώρες. Εκπαιδευτικό υλικό που παράχθηκε: Το εκπαιδευτικό υλικό που σχεδιάστηκε και παράχθηκε κατά τις περιόδους 1997 2000 και 2002 2004 είναι το ακόλουθο. Αναφέρουµε τους τίτλους των βιβλίων και δεν γίνεται αναφορά στο περιεχόµενο των βιβλίων για το οποίο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην ιστοσελίδα www.keda.uoa.gr Σειρά Μαζί (3 βιβλία µαθητή 3 βιβλία εργασιών και cd-rom) Σειρά Γεια σας 1,2,3,4 Μαθητή - ασκάλου Θεµατική ενότητα Ελεύθερος χρόνος (8 αφίσες ) Σχέδια εργασίας (η ελιά, τα δόντια, ο ελεύθερος χρόνος, η οικογένεια, η λαϊκή αγορά, το µοναστηράκι θέα και ιστορία) Το µικρό µου λεξικό 1,2,3,4 Σειρά ιαβάζω (1,2,3 καρτέλες διαβάζω 4 βιβλίο) Ιστορία των ανθρώπων (βιβλίο για το µαθητή και το δάσκαλο) Παραµύθια : Ο Ακανθούλης, η Ολυµπιάδα της χαράς, η Παραολυµπιάδα της χαράς, η Μπουµπού και η Μπαµπαλού) Το παιδί ανάµεσα στους αιώνες και στους πολιτισµούς Θρησκείες και Τέχνες Μουσικές του κόσµου (CD) Μυθολογίες του κόσµου Η ραµατική τέχνη στην εκπαιδευτική πράξη Ντοσιέ Ονοµατική Φράση (Κόκκινος Μπλε Φάκελος) Αντιρατσιστικό Αλφαβητάρι Αποτελέσµατα της κάθε δράσης (συµπεριλαµβανοµένων των επιµορφωτικών δράσεων και της παραγωγής εκπαιδευτικών υλικών) ως προς: (α) Επιτεύγµατα / αλλαγές, (β) υσκολίες / στόχοι που δεν µπόρεσαν να επιτευχθούν: εδοµένου ότι σε όλες τις φάσεις του Προγράµµατος πραγµατοποιήθηκαν αξιολογήσεις για το βαθµό επίτευξης των στόχων στο τέλος κάθε έτους, έτσι και για τη δεύτερη περίοδο του 9

Προγράµµατος 2002 2004, αναζητήθηκαν και εντοπίστηκαν, οι αλλαγές που επιτεύχθηκαν µέσω της διεξαγωγής του, οι δυσκολίες που προέκυψαν, η υλοποίηση ή µη των αρχικών στόχων. Η αξιολόγηση, όπως αναφέρθηκε, κωδικοποίησε τόσο την αποτελεσµατικότητα των δράσεων όσο και τα προβλήµατα που το Πρόγραµµα αντιµετώπισε. Σε ό, τι αφορά τα επιτεύγµατα και τις αλλαγές που επήλθαν µε την εφαρµογή του Προγράµµατος κωδικοποιούµε τα ακόλουθα: Όσον αφορά στην επιµόρφωση των εκπαιδευτικών στο σύνολό τους, πραγµατοποιήθηκε µεγαλύτερος αριθµός επιµορφωτικών σεµιναρίων από τον αρχικά σχεδιασµένο. Λαµβάνοντας υπόψη τη σηµαντικότητα των επιµορφωτικών σεµιναρίων για την επίτευξη ουσιαστικών στόχων του Προγράµµατος, όπως η βελτίωση της αποδοχής των παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών και η κατάρτιση των εκπαιδευτικών, ώστε να αντιµετωπίζουν εύστοχα τα ιδιαίτερα µαθησιακά προβλήµατα των µαθητών αυτών, κρίθηκε θετική η υπέρβαση του αρχικού στόχου της παρέµβασης. Ταυτόχρονα παρατηρήθηκε µία σηµαντικότατη αύξηση των συµµετεχόντων εκπαιδευτικών σε σχέση µε τον αρχικό προγραµµατισµό του Έργου (σε προγραµµατικό επίπεδο 20 περίπου εκπαιδευτικοί ανά σεµινάριο, σε επίπεδο 45 εκπαιδευτικοί ανά σεµινάριο). Εκτιµήθηκε ότι το στοιχείο αυτό καταδείκνυε το ενδιαφέρον ανταπόκρισης από µέρους των εκπαιδευτικών καθώς και τις ανάγκες τους για επιµόρφωση σε θέµατα εκπαίδευσης παλιννοστούντων και αλλοδαπών. Όσον αφορά στην παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού (συγγραφή τίτλων) παρατηρείται µικρή αύξηση της ποσότητας που τελικά παράχθηκε µε αναλογική αύξηση του προϋπολογισµού. Η υπέρβαση του προγραµµατισµένου στόχου κρίθηκε ως θετική µε δεδοµένες τις ανάγκες του πληθυσµού-στόχου σε εκπαιδευτικό υλικό που αφορούσε όχι µόνο στην εκµάθηση της ελληνικής γλώσσας αλλά και την υποστήριξή τους στα µαθήµατα ιδιαίτερης δυσκολίας για αυτά. Όσον αφορά στο δίκτυο συνεργατών παρατηρείται σηµαντικότατη αύξηση του τελικού αριθµού των συνεργατών σε σχέση µε τον προγραµµατισµένο. Παράλληλα όµως δεν παρατηρήθηκε αύξηση του κόστους. Κρίθηκε ιδιαίτερα θετική η υπερ-κάλυψη του αρχικού προγραµµατισµού µε δεδοµένο ότι ο µεγαλύτερος αριθµός συνεργατών κάλυψε µεγαλύτερο αριθµό σχολείων και µεγαλύτερο αριθµό ωφελούµενων µαθητών. Όσον αφορά στις παρεµβάσεις δηµοσιότητας και ευαισθητοποίησης παρατηρήθηκε η αποτελεσµατική ευαισθητοποίηση τόσο του γηγενή πληθυσµού όσο και του πληθυσµού στόχου. 10

Β) Σε ό, τι αφορά τα προσκόµµατα που αντιµετώπισε το Πρόγραµµα παρατίθενται επιγραµµατικά τα εξής: Οι µαθητές που φοιτούσαν στις Τάξεις Υποδοχής βίωναν, συνήθως, µια αυξηµένη ψυχολογική φόρτιση: αντιµετώπιζαν την απώλεια ενός οικείου κοινωνικού πλαισίου και την ανάγκη προσαρµογής σε ένα καινούριο, συχνά αφιλόξενο, περιβάλλον. Πολλά παιδιά βίωναν δύσκολη οικογενειακή, κοινωνική και οικονοµική κατάσταση. Είχαν µεγάλη ανάγκη επικοινωνίας την οποία δεν µπορούσαν να καλύψουν λόγω ανεπαρκούς κατάκτησης του απαραίτητου καινούριου γλωσσικού κώδικα. Η πίεση της ύλης και των εξετάσεων στο γυµνάσιο αποτελούσε ένα πρόβληµα. Οι µαθητές περίµεναν από το Φροντιστηριακό Τµήµα όχι τόσο τη συνέχιση της γλωσσοδιδακτικής καθοδήγησης / υποστήριξης αλλά µια άµεση πυροσβεστική βοήθεια για να µπορούν να ανταπεξέλθουν στοιχειωδώς στις απαιτήσεις των µαθηµάτων στην ηλικιακή τάξη. Σύντοµη γενική αποτίµηση του έργου (ως προς τα ως άνω α και β): Βάσει όλων των παραπάνω συµπεραίνουµε ότι το Πρόγραµµα «Εκπαίδευση παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών» κάλυπτε ανάγκες της συνεχούς µεταβαλλόµενης κοινωνίας. Προκειµένου να αντιµετωπιστούν τα όποια προβλήµατα κατέγραψε - χωρίς να προλάβει να επιλύσει - το Πρόγραµµα στην πρώτη φάση του έργου του 1997-2000, ενίσχυσε τις δράσεις και προσπάθησε να καλύψει τα κενά µε τη δεύτερη περίοδο του προγράµµατος 2002-2004. Γι αυτό, η µεθοδολογία σχεδιασµού και υλοποίησης του έργου προσανατολίστηκε στις εµπειρίες και τις προτάσεις της έρευνας δράσης: αυτή βοηθά τη σύνδεση της έρευνας και της πράξης, τη συµµετοχή των εκπαιδευτικών στην ερευνητική δραστηριότητα. Συµπερασµατικά, είναι αναγκαίο να επισηµανθεί ότι οι παρεµβατικές ενέργειες δεν απευθύνθηκαν µόνο σε αλλοδαπούς και παλιννοστούντες µαθητές αλλά και σε γηγενείς µαθητές. Ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε σε σχολεία ιαπολιτισµικής Εκπαίδευσης και σε σχολεία µε υψηλό αριθµό παλιννοστούντων και αλλοδαπών µαθητών. Οι παρεµβατικές ενέργειες κάλυψαν ωστόσο και σχολεία µε χαµηλό ποσοστό αλλόφωνων µαθητών µε στόχο την έγκαιρη αντιµετώπιση των σχετικών προβληµάτων. Η γεωγραφική κατανοµή κάλυψε το σύνολο της χώρας µε έµφαση στις περιοχές εκπαιδευτικής προτεραιότητας, όπου παρατηρήθηκαν υψηλά ποσοστά σχολικής αποτυχίας και διαρροής. 11

ηµοσιότητα του έργου: Το Έργο «Εκπαίδευση Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών µαθητών» σχεδίασε και συντόνισε για τη δηµοσιότητα του έργου ένα δίκτυο συνεργατών, το οποίο θα διευκόλυνε την επικοινωνία µεταξύ των σχολείων που εµπλέκονταν στο Πρόγραµµα. Πιο συγκεκριµένα: ηµιουργήθηκε δίκτυο µε στόχο την προβολή των διαπολιτισµικών δραστηριοτήτων των σχολείων που εµπλέκονταν στο Πρόγραµµα, την επικοινωνία, την ενηµέρωση και την ανταλλαγή απόψεων της εκπαιδευτικής και µαθητικής κοινότητας των σχολείων που συνεργάζονταν µε το Πρόγραµµα, όπως επίσης και την αδελφοποίηση των σχολείων ιαπολιτισµικής Εκπαίδευσης τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τέλος οργανώθηκε και λειτούργησε διαπολιτισµική βιβλιοθήκη ως κέντρο πληροφόρησης και τεκµηρίωσης στην εκπαίδευση. ηµιουργήθηκε ένα περιφερειακό δίκτυο τοπικών συνεργατών για την υποστήριξη της διεύρυνσης και εφαρµογής των δραστηριοτήτων του Προγράµµατος. Υπήρξε µέριµνα για τοπικό συντονισµό και εποπτεία των παρεµβατικών ενεργειών του Προγράµµατος µε σκοπό να επιτευχθεί η διάχυση πληροφοριών σχετικά µε τις δραστηριότητες του Προγράµµατος και να διασφαλιστούν κατάλληλα σχήµατα υποστήριξης των σχολείων µέσα από την απασχόληση εξειδικευµένου προσωπικού στους αρµόδιους φορείς του εκπαιδευτικού συστήµατος. ηµιουργήθηκε ένα δίκτυο επικοινωνίας και συνεργασίας µε συναφείς φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό. ηµιουργήθηκε δίαυλος επικοινωνίας και συνεργασίας µε Παν/µια, Ινστιτούτα, Κέντρα και Έργα που έχουν συνεργία µε το Έργο «Εκπαίδευση Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών Μαθητών». Επίσης για την αποτελεσµατικότερη ενηµέρωση δηµιουργήθηκε ένα δίκτυο φορέων και συνεργατών σε διεθνές επίπεδο για την ανάδειξη του ολυµπιακού ιδεώδους µε τη χρήση πολύµορφων εκφραστικών µέσων στα πλαίσια της διαπολιτισµικής επικοινωνίας. Πραγµατοποίηθηκε ο αρχικός σχεδιασµός για την αξιοποίηση του παγκόσµιου ιστού. 12

Υπήρξε υποστήριξη των σχολείων, των εκπαιδευτικών και των µαθητών στην προσπάθειά τους να αντιµετωπίσουν προβλήµατα που προκύπτουν από την εµφάνιση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση και να βελτιώσουν τα µέσα και τη µεθοδολογία που στοχεύουν στην ανάπτυξη της αλληλεπιδραστικής επικοινωνίας και διευκολύνουν την εκπαίδευση από απόσταση. Πιο συγκεκριµένα για τη δράση αυτή δηµιουργήθηκε κόµβος που περιλάµβανε: α) εκπαιδευτικό υλικό β) πληροφορίες που αφορούν τους αλλόφωνους µαθητές γ) δυνατότητα καταχώρησης πληροφοριών των σχολείων που εµπλέκονται στο Πρόγραµµα δ) ψηφιοποίηση των περιεχοµένων των CDs «Μουσικές του Κόσµου» καθώς και Database σε µορφή MP3. Περιλαµβάνονται περίπου 2.000 µουσικά κοµµάτια, παραδοσιακής µουσικής από όλον τον κόσµο που καλύπτουν όλες τις πολιτισµικές περιοχές και τις κοινωνικές λειτουργίες της µουσικής. Τα αρχεία αυτά µπορούν να υπάρχουν σε δύο µορφές / bitrates για λόγους ταχύτητας των δικτύων. ε) ψηφιοποίηση ενδεικτικών Videos σε µορφή Mpeg ή streaming. ζ) µηχανή αναζήτησης πολλαπλών κριτηρίων (γεωγραφικά, πολιτισµικά, ιστορικά και κοινωνιολογικά) για τη database. η) Interactive εργαλείων, όπως χάρτες, discussion list, messenger, on-line ιοργάνωση κεντρικών ηµερίδων για: α) την δηµοσιοποίηση και διάχυση των αποτελεσµάτων του Έργου β) την καταπολέµηση της ξενοφοβίας γ) το πρόβληµα της µετανάστευσης δ) την προώθηση αντιρατσιστικών πρακτικών, καθώς και επιστηµονικού συνεδρίου µε θέµα ιδασκαλία και Μάθηση σε πολυπολιτισµικές κοινωνίες : κριτικές προσεγγίσεις Πραγµατοποιήθηκαν συνολικά 6 ηµερίδες δηµοσιότητας στα µεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσ/νίκη, Κρήτη). 13