ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΣΑΣ! Ε: Όπως μπορείτε εύκολα να αντιληφθείτε είμαι ο φημισμένος ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ BRAINόπουλος από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, ειδικός δημοσιογράφος και άνκορμαν. -Τα επόμενα λεπτά με ένα διακεκριμένο πάνελ καλεσμένων αποτελούμενο από την Κα ΟΦΘΑΛΜΟΥ που εκπροσωπεί την ΟΡΑΣΗ, τον Κον ΕΣΩ ΟΥΣ που εκπροσωπεί την ΑΚΟΗ, την Κα ΓΕΥΣΤΙΚΟΥ ΚΑΛΥΚΑ που εκπροσωπεί την ΓΕΥΣΗ, την Κα ΟΣΦΡΗΤΙΚΟΥ ΒΛΕΝΝΟΓΟΝΟΥ που εκπροσωπεί την ΟΣΦΡΗΣΗ και την Κα ΣΩΜΑΙΣΘΗΣΗ που εκπροσωπεί συνολικά ότι συνδέεται με την ΑΦΗ (δηλαδή την πίεση, τον πόνο, την αίσθηση ζεστού, ψυχρού, κά) θα προσπαθήσουμε να εμβαθύνουμε και να καταλάβουμε τι είναι οι αισθήσεις, πως λειτουργούν, ποιος ο είναι ρόλος τους και αν τελικά υπάρχει κυρίαρχη αίσθηση. -Πριν όμως περάσουμε στα αγαπητά μου αισθητήρια θεωρώ σκόπιμο να σας διευκρινίσω λίγα πράγματα σχετικά με τις αισθήσεις και εμένα -Στις νευροεπιστήμες αναφέρεται πως οι υποδοχείς είναι «Τα παράθυρα του οργανισμού στο κόσμο». Τι σημαίνει όμως αυτό; - Η συνειδητή αίσθηση του εξωτερικού κόσμου, αλλά και η ασύνειδη αίσθηση, οφείλεται σε ειδικά κύτταρα που λέγονται υποδοχείς και ο ρόλος τους είναι να συλλέγουν πληροφορίες για μεταβολές που συμβαίνουν στο σώμα μας ή στο εξωτερικό περιβάλλον. Πως όμως γίνεται αυτό; Αρχικά οι πληροφορίες μετατρέπονται σε νευρικές ώσεις. Αυτές προκαλούν τη διέγερση συγκεκριμένων νευρικών (αισθητικών) οδών και άγονται μέσω των αξόνων προς το ΚΝΣ καταλήγοντας σε συγκεκριμένες (ειδικές για κάθε αίσθηση) περιοχές του εγκέφαλου. Εκεί γίνεται η ανάλυση και επεξεργασία των πληροφοριών και επιλέγεται η κατάλληλη απάντηση. Φυσικά ανάλογα με το είδος του ερεθίσματος υπάρχουν διαφορετικοί υποδοχείς -Συνολικά, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον κόσμο μέσω των αισθήσεών του. Η εύστοχη και ταχεία κατανόηση του περιβάλλοντος που δρούμε είναι ζωτικής σημασίας, είτε πρόκειται για την εύρεση τροφής, είτε για την αποφυγή εξωτερικών απειλών είτε πρόκειται γα την εσωτερική και εν γένει ισορροπία της ύπαρξης του ανθρώπου. Οι αισθήσεις διακρίνονται για λόγους καλύτερης μελέτης σε σωματικές και ειδικές. Ολοκληρώνοντας την μικρή αυτή εισαγωγή ας περάσουμε στους εκλεκτούς μας καλεσμένους: -Με τυχαία σειρά, Κα ΟΦΘΑΜΟΥ, μπορείτε πολύ επιγραμματικά να μας εξηγήσετε πως βλέπουμε; -ΟΦΘΑΛΜΟΥ: Το μάτι λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί και μια κινηματογραφική μηχανή λήψης.. Ο βολβός είναι ουσιαστικά ένας σκοτεινός θάλαμος. Η κόρη του ματιού στην ίριδα είναι αυτή που ρυθμίζει την ποσότητα του φωτός που μπαίνει στο μάτι, το αντίστοιχο του διαφράγματος στην κινηματογραφική μηχανή. Με τη συστολή 1
της κόρης, τη λεγόμενη μύση, αφήνεται να εισέλθει πολύ φως, ενώ με τη διαστολή, τη μυδρίαση, λίγο φως -Οι ακτίνες φωτός που εισέρχονται από την κόρη, συγκεντρώνονται από τον κερατοειδή και τον κρυσταλλοειδή φακό (φακός zoom της κιν/φικης μηχανής) για να εστιαστούν και να αποτυπωθούν ως εικόνα στον αμφιβληστροειδή (φιλμ). Εκεί, το φωτεινό ερέθισμα προσλαμβάνεται από τα φωτοευαίσθητα κύτταρα, τα κωνία και τα ραβδία, ώστε να μετατραπεί η εικόνα σε νευρικό ερέθισμα και να μεταφερθεί μέσω του οπτικού νεύρου στον εγκέφαλο (εκτύπωση σε φωτογραφικό χαρτί). (slides 4) -Ε: Αναλυτική και ευκρινής η λειτουργία σας Κα Οφθαλμού.Μπορούμε να έχουμε μία ανάλογη δήλωση και από εσάς Κε ΕΣΩ ΟΥΣ; -Ε.Ο: Ο τρόπος που ακούμε περιλαμβάνει αντίστοιχα βήματα με αυτά που παρουσίασε η αγαπητή Κα Οφθαλμού, Κε Brainόπουλε. Έτσι λοιπόν: -Ένας ήχος εισέρχεται στο εσωτερικού του αυτιού και δονεί το τύμπανο. Αυτό πάλλεται ανάλογα με τον ήχο. Οι ηχητικοί παλμοί μεταβιβάζονται μέσω των ακουστικών οσταρίων στον κοχλία και μεταφέρονται στο υγρό που υπάρχει στο εσωτερικό του κοχλία. -Οι κινήσεις του υγρού κάμπτουν τα τριχοειδή κύτταρα τα οποία δημιουργούν νευρικές ώσεις που προσλαμβάνονται από το ακουστικό νεύρο όπου στο ένα άκρο του κοχλία αναμεταδίδουν τους ήχους χαμηλού τόνου και στο άλλο άκρο τους ήχους υψηλού τόνου. Τέλος, το ακουστικό νεύρο μεταφέρει τα σήματα στον εγκέφαλο όπου γίνονται αντιληπτά ως ήχοι. -Ε: Κατανοητή και από εσάς η λειτουργία Κε Έσω Ους. Ας περάσουμε και σε εσάς Κα Οσφρητικού Βλεννογόνου. Σας ακούμε με προσοχή! -ΟΒ: Το αισθητήριο όργανο για να μυρίζουμε είναι βέβαια η μύτη, ή μάλλον η κοιλότητα της μύτης. Το δεκτικό όργανο είναι ο οσφρητικός βλεννογόνος, που βρίσκεται στο άνω μέρος της ρινικής κοιλότητας, μέσα στον οποίο εμπεριέχονται κάπου 100 εκατομμύρια οσφρητικά κύτταρα.. Οι νευρικές ώσεις που μεταφέρονται με το οσφρητικό νεύρο, μετά την κατάλληλη επεξεργασία, γεννούν το αίσθημα της όσφρησης. - ΓΚ: Μπορώ να κάνω μια σχετική παρέμβαση Κε Brainόπουλε; -Ε : Εννοείται σας εσάς ερχόμουν μόλις τώρα Κα Γευστικού Κάλυκα -ΓΚ: Ο στενή μου συνεργάτης και επιστήθια φίλη Κα ΟΒ λησμόνησε να αναφερθεί στην αμέριστη συνεργασία μας. Είμαστε και οι δύο χημειοϋποδεοχείς και λειτουργούμε με χημικά ερεθίσματα -Η επαφή των διαλυμένων χημικών ενώσεων με τις βλεφαρίδες των υποδεκτικών κυττάρων μου έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νευρικής ώσης, η οποία, μέσω της γευστικής οδού καταλήγει στο κέντρο της γεύσης δηλαδή ο βρεγματικός λοβός όπου και δημιουργούνται οι αντίστοιχες γεύσεις. 2
-Ε: Κλείνοντας τον 1 ο κύκλο ερωτήσεων: Κα Σωματαίσθηση μάλλον οι πολλαπλές σας ιδιότητες μας μπερδεύουν λιγάκι Μπορείτε να μας διευκρινίσετε τι ακριβώς ελέγχετε; -Σ: Όλα τα κάνω εγώ, όλα!! Αφη, πίεση, πόνο, θερμό, ψυχρό! Μάλλον θα χρειαστούμε ολόκληρη εκπομπή για να εξηγήσω πως λειτουργώ.. -Ε: Πραγματικά και δεσμεύομαι να το κάνουμε στο εγγυς μέλλον μιας και σήμερα ο χρόνος μας είναι πολύ περιορισμένος. Θα σας δώσω περισσότερο χρόνο στον 2 ο κύκλο ερωτήσεων που θα ξεκινήσει αμέσως μετά τα διαφημιστικά μηνύματα. ΔΙΑΛΕΙΜΑ: VIDEO ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ -Ξεκινώντας από εσάς πάλι Κα Οφθαλμού θα μπορούσατε να μας εξηγείστε γιατί εσείς η αίσθηση της όρασης που εκπροσωπείτε πλασάρεστε ως κορυφαίοι μεταξύ των ανθρωπίνων αισθήσεων; -Ο: Το μάτι Κε Brainoπουλε δεν είναι μόνο το πιο όμορφο αλλά και το πιο σημαντικό αισθητήριο όργανο το ανθρωπίνου σώματος. Ο κόσμος που μας περιβάλλει είναι φτιαγμένος από φως. Το φως αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης και στοιχείο ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη ύπαρξη. Καθ όλη τη διάρκεια της εξελικτικής του πορείας, ο άνθρωπος ακολούθησε σταθερά την αλλαγή από το φως στο σκοτάδι, από την ανατολή στη δύση του ήλιου, σε ένα επαναλαμβανόμενο ρυθμό που διακοπτόταν μόνο από την αδύνατη λάμψη της φωτιάς κατά τη διάρκεια των νυκτερινών ωρών. Τα νούμερα από την έρευνα «μιλάνε από μόνα τους Σκεφτείτε πως οι ερενητές έχουν υπολογίσει πως: - 80-85% των απόψεών μας, της μάθησης, της γνώσης και των δράσεών μα σχετίζονται με την όραση - Τα 4/5 όλων των απόψεών μας που οφείλονται στις αισθήσεις προέρχονται από το μάτι - Επιπλέον τα μάτια παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο στην έκφραση του προσώπου, που μας βοηθά στην επαφή μας με τους άλλους ανθρώπους τη λεγόμενη βλεγματική επαφή. - Παράλληλα, πολλές άλλες ικανότητες σχετίζονται επίσης με την όραση όπως η ικανότητα οδήγησης, η απόλαυση της προσωπικής ελευθερίας, η ικανότητα ασφαλούς κίνησης σε άγνωστα περιβάλλοντα, η ισότιμη ικανότητα επικοινωνίας με τους άλλους και πολλά άλλα έχουν ως κλειδί τα μάτια και τις λειτουργίες τους. - ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΗ ΛΕΝΕ ΚΑΙ ΕΧΟΥΝ ΑΠΟΛΥΤΟ ΔΙΚΙΟ -ΕΟ: Μπορώ να παρέμβω κε Εγκέφαλε; -Ε: Παρακαλώ..σας ακούμε με προσοχή -ΕΟ: Έχω κουραστεί με αυτή την σημαντική μεν αλλά μονόπλευρη δε τοποθέτηση Η ακοή αγαπητοί μου είναι απόλυτα σχετιζόμενη με την ικανότητα ομιλίας, οπότε είναι προτιμότερο Κα Οφθαλμού μην αναφερόμαστε σε μάθηση και επικοινωνία αποκλειστικά λόγω της όρασης....και μπορεί ο κόσμος μας να είναι γεμάτος φως, σε όλο όμως το ζωικό βασίλειο η ακοή είναι που συνδέει με την επικοινωνία όλα τα πλάσματα μεταξύ τους αλλά και με το περιβάλλον τους γενικά. 3
-ΟΦΘ: Εντάξει, αλλά με βάση την νευροφυσιολογία, η αίσθηση της όρασης είναι κυρίαρχη καθώς 30-40% του εγκεφαλικού φλοιού είναι αφιερωμένο στην όραση σε σύγκριση με το πτωχό 8% που αφιερώνεται στην αφή και μόλις 3% στην ακοή -Ε: Κα Σωματαίσθηση, παρατηρώ πως δυσανασχετείτε. -ΣΜ: ΟΚ ακόμη και εάν η αφή καταλαμβάνει μόνο το 8% του εγκεφαλικού μας real estate, η σωματαίσθηση συνολικά αποτελεί την 2 η κυρίαρχη ανθρώπινη αίσθηση. Γιατί νομίζετε πως τα μωρά «χώνουν τα πάντα» στο στόματα τους; Τα χείλη και η γλώσσα μας είναι οι πιο ευαίσθητες περιοχές στην αφή. Έτσι τα μωράκια απλώς με το να δαγκώνουν τα πάντα αποκτούν πολλές πληροφορίες με τον καλύτερο τρόπο για το στάδιο της ανάπτυξης που βρίσκονται. -ΟΒ: Συγνώμη που διακόπτω όμως όπως ίσως να λησμονείτε πόσο μεγάλο και πολύπλευρο θέμα είναι η όσφρηση. Αποτελεί την 1η και σημαντικότερη οδό επικοινωνίας μας με το περιβάλλον. Τα μηνύματα που περνάνε μέσα από αυτή τη «θύρα εισόδου,» τόσο προς τη συνείδηση όσο και προς το ασυνείδητό μας αυτές οι χιλιάδες διαφορετικές μυρωδιές διαθέτουν ένα τεράστιο δυναμικό όσον αφορά την επίδρασή τους στη ψυχική μας διάθεση και στη συμπεριφορά μας, την ατομική, τη διαπροσωπική, την κοινωνική, τη διατροφική συμπεριφορά. Επιπρόσθετα επηρεάζουν, με αυτόματο τρόπο, με την κινητοποίηση νευρικών και ορμονικών μηχανισμών δηλαδή ένα σωρό φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος, με στόχο την προσαρμογή του οργανισμού στις εκάστοτε συνθήκες όσον αφορά τη χημεία του περιβάλλοντος. -ΓΚ : Να προσθέσω κάτι Κε Brainόπουλε.; και οι δύο αισθήσεις που εκπροσωπούμε τόσο η όσφρηση όσο και η γεύση, έχουν το χαρακτηριστικό να απευθύνονται κατ ευθείαν στη συναισθηματική σφαίρα της συνείδησης και να δημιουργούν συναισθήματα που εύκολα μάλλον μπορούν να διακρίνονται σε «ευχάριστα» ή «δυσάρεστα,» με πολλές και ποικίλες διαβαθμίσεις όσον αφορά την ένταση και τη χροιά τους. Οι «χημικές» αυτές αισθήσεις αποτελούν ουσιώδη μηχανισμό στην όλη διαδικασία της επιλογής και της πρόσληψης της τροφής, με άλλα λόγια, η σωστή και ασφαλής διατροφή μας τελικά εξαρτάται από την καλή, την απρόσκοπτη και φυσιολογική λειτουργία αυτών δύο των αισθήσεων.. -ΟΒ : Να συνηγορήσω προσθέτοντας πως μπορώ να διακρίνω κάπου δυο ως τέσσερις χιλιάδες διαφορετικές οσμές. Η νευρική οδός που ακολουθούν οι νευρικές ώσεις μέσα στον εγκέφαλο δεν περνάει μέσα από τον οπτικό θάλαμο του εγκεφάλου, όπως συμβαίνει για όλες τις άλλες αισθήσεις. Έτσι και αλλιώς η όσφρηση φαίνεται ότι πραγματοποιείται σε ένα αρχέγονο τμήμα του εγκεφάλου που λέγεται ρινεγκέφαλος. Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι η όσφρηση αποτελεί πιθανώς την πρώτη αίσθηση που αναπτύχθηκε στους ζώντες οργανισμούς, γεγονός που αποδεικνύει και την πρωταρχική της σημασία για τη ζωή -ΣΩΜΑΤΑΙΣΘΗΣΗ: Εντάξει και σωστά είναι όλα αυτά όμως ποιος μπορεί να αμφισβητήσει ότι αν βγει οποιοσδήποτε να κάνει μια δημοσκόπηση σχεδόν όλοι θα καταλήξουν να αναφέρουν ότι η όραση είναι η πιο σημαντική αίσθηση;..όμως πρέπει να σκεφτούμε ψύχραιμα και σωστά! Ε: Και δικαιωματικά τώρα Κα Σωματαίσθηση σας ακούμε στον χρόνο σας Σ: Ευχαριστώ 4
Αν έχετε μικρό παιδί ή αν δεν έχετε πάθει αλτσχάιμερ και θυμάστε τα παιδικά σας χρόνια μπορείτε να ανακαλέσετε πως μαθαίνουμε τις αισθήσεις μας στα πρώτα μας βιβλία: Δίπλα στην όραση ένα μάτι, δίπλα στη όσφρηση μια μύτη (κλπ) και δίπλα στην αφή... Τα χέρια! Μεγαλώνουμε με τη στρεβλή αντίληψη ότι τα χέρια μας είναι τα όργανα της αφής. Πόσο λάθος είναι αυτό; Αν θέλαμε να είμαστε δίκαιοι με την αφή θα έπρεπε δίπλα της να υπάρχει ολόκληρος ο άνθρωπος. Το αισθητήριο όργανο της αφής ζυγίζει τρία ως πέντε κιλά, έχει μέγεθος μερικά τετραγωνικά και είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος μας. Είναι, φυσικά, το δέρμα μας. Το δέρμα μας δίνει την αίσθηση του κρύου, του ζεστού, της πίεσης, του πόνου και κάτι άλλο πολύ σημαντικό, την ιδιοδεκτικότητα, το να ξέρουμε που βρίσκεται το κάθε μας μέλος. Σε κάποιους ανθρώπους που λόγω εγκεφαλικής βλάβης δεν υπήρχε η αίσθηση του πόνου συνέβαιναν συνεχώς ατυχήματα και τύχαινε να παθαίνουν σοβαρές σωματικές βλάβες επειδή, για παράδειγμα, έμεναν πολύ ώρα στην ίδια στάση. Επιπρόσθετα, ας μην λησμονούμε ότι το δέρμα είναι απαραίτητο και για την ψυχολογική μας υγεία, όσο παράξενο και να ακούγεται αυτό. Σε πειράματα επιβεβαιώνεται πως η στέρηση της απτικής επαφής προκαλεί ψυχολογικές και σωματικές διαταραχές καθώς παρατηρούνται αλλαγές στους χτύπους της καρδιάς, τη θερμοκρασία του σώματος, τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα του εγκεφάλου, τον ύπνο και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Δεν σας έπεισα ακόμη; Να σας το αναλύσω καλύτερα, ώστε να μην ζηήσω και 2 η εκπομπή ώστε να παρουσιαστούν οι απόψεις μου Δεν υπάρχει πιο ισχυρή απόδειξη κατά την άποψή μου το γεγονός «Πρόωρα βρέφη που μαλάσσονταν για 15 λεπτά της ώρας, τρεις φορές την ημέρα, κέρδιζαν βάρος 47% γρηγορότερα από άλλα, που έμεναν απομονωμένα στις θερμοκοιτίδες τους [...] Το νευρικό τους σύστημα ωρίμαζε πιο γρήγορα και έπαιρναν εξιτήριο έξι μέρες νωρίτερα, κατά μέσο όρο.[...] Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα πρόωρα βρέφη. «Παιδιά που στερούνται τη σωματική επαφή αναπτύσσονται πιο αργά, εμφανίζουν πολύ συχνά διαταραχές (και είναι λιγότερο χαρούμενα, θα συμπληρώσω με αφέλεια) ενώ ως ενήλικες εκδηλώνουν αντικοινωνικές-αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.» 5
Κλείνοντας το θέμα της απτικής επαφής και της αξίας για τον άνθρωπο αξίζει ας πούμε ότι ευεξία και χαρά δε μας προσφέρει μόνο το άγγιγμα ενός άλλου ανθρώπου. Όσοι έχετε ζώα το γνωρίζετε: Δεν υπάρχει καλύτερο αγχολυτικό από το να χαϊδεύεις το σκύλο σου..να είστε βέβαιοι ότι η αφή είναι πολύ πιο ζωτικής σημασίας από τις άλλες αισθήσεις. Χωρίς αφή δε θα επιβιώναμε, ίσως να μην υπήρχαμε καν! - Εγκέφαλος: Εξαιρετικά!!! Αφού κλείσαμε τον 2 ο κύκλο ερωτήσεων, αφιερώνοντας λίγο παραπάνω χρόνο συμμετοχής στην Κα Σωματαίσθηση πριν σας ευχαριστήσω εσάς και το κοινό μας αγαπητά μου αισθητήρια! Θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι η συζήτηση μαζί σας ήταν πολύ εξαιρετικά διαφωτιστική και ενδιαφέρουσα και ελπίζω να την απόλαυσε και το κοινό μας! Εκθέσατε με σαφήνεια τις θέσεις σας για το πώς αντιλαμβάνεστε τα ερεθίσματα και γιατί είστε όλα άκρως απαραίτητα. Συμπέρασμα ποια είναι η κυρίαρχη αίσθηση δεν έβγαλα και μπορούμε προφανώς να επιχειρηματολογούμε έως το πρωί. Το μόνο βέβαιο είναι πως όλες οι αισθήσεις είναι σημαντικές για την επιβίωση όμως μόνο ο εγκέφαλος δηλαδή εγώ είναι άκρως απαραίτητος! Εγώ συντονίζω, αναλύω, αποφασίζω, στέλνω εντολές Μπορεί να έχω μέγεθος ενός γκρέιπ-φρουτ και να ζυγίζω περίπου ενάμισι κιλό όμως είμαι άψογα σχεδιασμένος ώστε να συντονίζω τα πάντα, την κίνηση, την ομιλία, τις αισθήσεις μας και τη μνήμη μας. Οι επιστήμονες ανακαλύπτουν ολοένα και περισσότερες λειτουργίες και προσπαθούν να λύσουν όλα τα μυστήρια για να θεραπεύσουν τις πάμπολλες ασθένειες που σχετίζονται με έμενα! Εύχομαι να μάθατε περισσότερα και να περάσατε όμορφα! Καλό σας μεσημέρι!!! 6