ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2016-2017 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 06-05-2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΑΡΩΝΗ ΣΤΑΜΑΤΙΝΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ Α Από την Ομάδα Α να επιλέξετε, για να απαντήσετε, τρία θέματα. Α1. α) Για ποιους λόγους ο Κωνσταντίνος Α μετέφερε το νέο διοικητικό κέντρο από την Ρώμη στην θέση του αρχαίου Βυζαντίου; β) Τι γνωρίζετε για την Α Οικουμενική Σύνοδο και ποιοι ήταν οι στόχοι παρόμοιων συνόδων; Α2. α) Να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους ο Ιουστινιανός αναθεώρησε και κωδικοποίησε το Ρωμαϊκό Δίκαιο. β) Ποια έργα περιελάμβανε το Νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού που εκδόθηκε μέσα στην πενταετία 529-534; Α3. α) Περιγράψτε την πολιορκία και την άλωση της Πόλης (ημερομηνίες, γεγονότα, ηγέτες πρωταγωνιστές). β) Ποιες ήταν οι συνέπειες της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους; Α4. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ). Όσες χαρακτηρίσετε λανθασμένες να τις επαναδιατυπώσετε, γράφοντας τη σωστή απάντηση. 1. Το Διάταγμα των Μεδιολάνων (313) αναγνώρισε στους Χριστιανούς την ελευθερία άσκησης της λατρείας τους και έτσι εξίσωσε τα δικαιώματά τους με αυτά των άλλων θρησκειών του Ρωμαϊκού Κράτους. Σελίδα 1 από 5
Σελίδα 2 από 5 2. Στη μάχη της Νινευί, κοντά στα Γαυγάμηλα, οι Πέρσες πέτυχαν να συντρίψουν το στράτευμα του Ηρακλείου και να ανακτήσουν όλες τις βυζαντινές επαρχίες στην Εγγύς Ανατολή (622). 3. Η πρώτη φάση της εικονομαχίας (726 787) τερματίστηκε με την σύνοδο του 843, η οποία προχώρησε στην οριστική και πανηγυρική αποκατάσταση και αναστήλωση των εικόνων. 4. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δημιουργήματα της αραβικής τέχνης είναι τα τεμένη (τζαμιά). 5. Ο Λέων Φιλόσοφος ή Μαθηματικός, διάσημος επιστήμονας της εποχής του, ανέλαβε την διεύθυνση της σχολής της Μαγναύρας. 6. Στο ζήτημα του εκχριστιανισμού των Σλάβων, ο βυζαντινός στρατός υποχρέωσε τον Σλάβο ηγεμόνα Ραστισλάβο να δεχτεί τον Χριστιανισμό από την Κωνσταντινούπολη και να βαπτιστεί ο ίδιος με ανάδοχο τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ (864). 7. Η σύνοδος της Φερράρας- Φλωρεντίας πραγματοποιήθηκε το 1274. 8. Ακρίτες είναι οι στρατιώτες που προστάτευαν τα ανατολικά σύνορα (άκραι) του Βυζαντίου. Α5. Να ορίσετε το περιεχόμενο των παρακάτω ιστορικών εννοιών: α) Στάση του Νίκα, β) Θέματα, γ) Παιδομάζωμα, δ) Επαρχικόν Βιβλίον, ε) Πρόνοια. ΟΜΑΔΑ Β Από την Ομάδα Β να επιλέξετε, για να απαντήσετε, δύο θέματα. Β1. Λαμβάνοντας υπόψη το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις: α) Να εξηγήσετε τι ήταν οι σταυροφορίες και ποιοι παράγοντες οδήγησαν στη διαμόρφωσή τους. β) Να αναφερθείτε στα γεγονότα της Πρώτης Σταυροφορίας. Πώς συμπεριφέρθηκε ο Αλέξιος Α στους σταυροφόρους και τι οφέλη εξασφάλισε για το κράτος του; Ο Αλέξιος Α' και η πρώτη σταυροφορία. Ο Αλέξιος στοχάστηκε ότι δεν ήταν σε θέση να σηκώσει μόνος του το βάρος αυτού του πολύ σημαντικού αγώνα και συνειδητοποίησε ότι ήταν ανάγκη να συμμαχήσει με τους Ιταλούς. Αυτό έγινε με
προφάσεις, έξυπνη χειραγώγηση και επιδεξιότητα. Πράγματι βρήκε μια θεόσταλτη πρόφαση στο ότι οι Λατίνοι θεωρούσαν ανυπόφορο που οι Τούρκοι έλεγχαν τα Ιεροσόλυμα και το ζωοποιό τάφο του Σωτήρα Χριστού. Έστειλε πρεσβείες στον επίσκοπο της πρεσβυτέρας Ρώμης και σ' αυτούς που ονομάζονται βασιλείς και ευγενείς σ' αυτές τις περιοχές της Δύσης και, επιστρατεύοντας κατάλληλα επιχειρήματα, παρακίνησε πολλούς να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους και πέτυχε να τους κατευθύνει προς αυτό το σκοπό. Γι' αυτό χιλιάδες και μυριάδες από αυτούς [...] διέσχισαν το Ιόνιο προς την Κωνσταντινούπολη. Ο Αλέξιος, αφού αντάλλαξε όρκους πίστης και έκανε συνθήκες μ' αυτούς, εκστράτευσε στην Ανατολή και [...] ανάγκασε γρήγορα τους Πέρσες να εγκαταλείψουν τις χώρες των Ρωμαίων, απελευθέρωσε τις πόλεις και αποκατέστησε τη ρωμαϊκή δύναμη στην Ανατολή. Θεόδωρος Σκουταριώτης (ιστορικός 13ου αι.), στο: Κ. Σάθας, Bibliotheca Graeca medii aevi (Παρίσι 1894), τ. 2, 184-185. Β2. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραθέματα που ακολουθούν και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα εξής: α) Ποιοι είναι οι πρωτεργάτες της εικονομαχίας; Ποιοι παράγοντες επηρέασαν τους Ισαύρους, για να εισηγηθούν την εικονομαχία; Ποια τα κυριότερα επιχειρήματα των εικονομάχων και των εικονολατρών, σύμφωνα με τα δύο κείμενα; β) Θεωρείτε πως η Εικονομαχία είχε ολέθριες συνέπειες στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και του πολιτισμού; Αιτιολογήστε την άποψή σας. Α ΚΕΙΜΕΝΟ: Επιχειρήματα των εικονολατρών. Εφόσον προσκυνώ και σέβομαι το σταυρό και τη λόγχη, τον κάλαμο και τον σπόγγο, με τα οποία οι θεοκτόνοι Ιουδαίοι προσέβαλαν και σκότωσαν τον Κύριό μου, γιατί όλα αυτά στάθηκαν όργανα του έργου της σωτηρίας των ανθρώπων, πώς να μην προσκυνήσω και τις εικόνες που κατασκευάζουν οι πιστοί με αγαθή προαίρεση και με σκοπό τη δοξολογία και την ανάμνηση των παθημάτων του Χριστού; Και εφόσον προσκυνώ την εικόνα του σταυρού που κατασκευάζεται από οποιοδήποτε υλικό, πώς να μην προσκυνήσω την εικόνα του Χριστού που κατέστησε σωτήριο τον σταυρό; Ότι δεν προσκυνώ την ύλη είναι φανερό, διότι, αν καταστραφεί το εκτύπωμα ενός σταυρού που είναι κατασκευασμένος από ξύλο, παραδίδω το ξύλο στη φωτιά. Το ίδιο συμβαίνει και με το ξύλο των εικονισμάτων, όταν αυτά καταστραφούν. Ιωάννης Δαμασκηνός, Περί εικόνων, Λόγος δεύτερος, κεφ. 19, Migne, Patrologia Graeca, τ. 94, στήλη 1305. Σελίδα 3 από 5
Β ΚΕΙΜΕΝΟ: Επιχειρήματα των εικονομάχων. Οι εικόνες αναπληρώνουν τα είδωλα και άρα αυτοί που τις προσκυνούν είναι ειδωλολάτρες [...]. Όμως δεν πρέπει να προσκυνούμε κατασκευάσματα των ανθρώπινων χεριών και κάθε είδους ομοίωμα [...]. Πληροφόρησέ με ποιος μας κληροδότησε αυτή την παράδοση, δηλαδή να σεβόμαστε και να προσκυνούμε κατασκευάσματα χεριών, ενώ ο Θεός απαγορεύει την προσκύνηση, και εγώ θα συμφωνήσω ότι αυτό είναι νόμος του Θεού. Από επιστολή του Λέοντος Γ' στον πάπα Γρηγόριο Β', Travaux et memoires 3 (1968) 279. Β3. Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με το παράθεμα που ακολουθεί, να απαντήσετε στα παρακάτω δύο υποερωτήματα: α) Ποια μέτρα πήραν οι Μακεδόνες Αυτοκράτορες κατά των «δυνατών»; Τι ορίζει το αλληλέγγυον του Βασιλείου Β ; β) Κατά την άποψή σας, για ποιο λόγο οι Μακεδόνες Αυτοκράτορες προστάτευαν την τάξη των ελεύθερων αγροτών; Ποια ήταν η σημασία, δηλαδή, της προστασίας της τάξης των αγροτών από την αρπακτική συμπεριφορά των δυνατών; Οφέλη από την ύπαρξη των μικροκαλλιεργητών (Νεαρά του 934) Η εξουσία τέτοιων ισχυρών προσώπων αύξησε υπερβολικά τη μεγάλη ταλαιπωρία των φτωχών, διότι [οι δυνατοί] με το πλήθος των οικόσιτων υπηρετών τους, των μισθαρνών οργάνων τους και των άλλων παρατρεχάμενων και ακολούθων τους προκάλεσαν βίαιες επιθέσεις, διώξεις, αγγαρείες (υποχρεωτική προσφορά υπηρεσιών), άλλες θλίψεις και στενοχώριες (στους φτωχούς) και προξένησαν μεγάλη καταστροφή στο κοινό συμφέρον [...]. Αλλά η ύπαρξη πολλών μικροϊδιοκτητών προσφέρει μεγάλα οφέλη στο κράτος, καθώς αυτοί πληρώνουν φόρους και παρέχουν στρατιωτικές υπηρεσίες στο κράτος. Τα οφέλη αυτά θα εκλείψουν, αν μειωθεί ο αριθμός των μικροκτηματιών. Όσοι λοιπόν είναι επιφορτισμένοι με τη δημόσια ασφάλεια πρέπει να απαλλαγούν από τους ταραξίες, να απομακρύνουν τα ενοχλητικά στοιχεία και να διασφαλίσουν τη δημόσια σωτηρία. N. Svoronos, Les novelles des empereurs Macedoniens..., έκδ. Π. Γουναρίδης, Ε.Ι.Ε./Κ.Β.Ε-ΜΙΕΤ, Αθήνα 1994, 85. Β4. Λαμβάνοντας υπόψη το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις: Σελίδα 4 από 5
α) Να αναφερθείτε στο Σχίσμα των δύο Εκκλησιών και να εντοπίσετε τις διαφορές μεταξύ ορθοδόξων και ρωμαιοκαθολικών, που αναφέρονται στο παρακάτω απόσπασμα της επιστολής του Μιχαήλ Κηρουλαρίου. β) Θεωρείτε πως οι πατριάρχες θα μπορούσαν να είχαν αποφύγει το Σχίσμα των δύο εκκλησιών; Αιτιολογήστε την απάντησή σας. Επιστολή του Μιχαήλ Κηρουλαρίου για τις διαφορές με τους Λατίνους. Πρέπει να ξέρεις ότι οι Ρωμαίοι δεν έχουν χτυπηθεί από ένα μόνο βέλος (πλάνη), δηλ. τα άζυμα, αλλά πολλά και διάφορα βέλη, που πρέπει να απομακρύνουμε. [...] Στο άγιο σύμβολο [της Πίστεως] κάνουν την ακόλουθη κακόβουλη και επικίνδυνη προσθήκη: «Και εις το Πνεύμα το άγιον, το κύριον και ζωοποιόν, το εκ του Πατρός και Υιού εκπορευόμενον. [...] Οι επίσκοποί τους φοράνε δαχτυλίδι στο χέρι τους, σαν να έχουν τάχα παντρευτεί την εκκλησία, και λένε ότι φοράνε τον αραββώνα. Επιπλέον, πηγαίνουν στον πόλεμο και βάφουν τα χέρια αλλά και τις ψυχές τους με αίμα, φονεύοντας και φονευόμενοι. Acta et scripta [...] de controversio ecclesiae Graecae et Latinae [...], έκδ. C. Will, Λειψία- Marburg 1861, 180-182 ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! Σελίδα 5 από 5