Πατέρες και Οικουµενικοί Διδάσκαλοι ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Πατρολογία Ι (Υ102) Διδάσκων: Συμεών Πασχαλίδης 1
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Οι Πατέρες των πρώτων αιώνων Ποιοι ονοµάζονταν Πατέρες στην αρχαία Εκκλησία 1. Οι Πνευµατικοί οδηγοί, οι διδάσκαλοι του Λόγου (εν γαρ Χριστώ Ιησού δια του ευαγγελίου εγώ ηµάς εγέννησα, Α Κορ. 4,15), (εισί µου τέκνα δια Χριστόν, Μαρτύριο Κάρπου 32) n Πατέρας τοὺς κατηχήσαντας φαµέν (Κλήµης Ἀλεξ.) 2. Οι Επίσκοποι των κατά τόπους Εκκλησιών (ούτος εστίν ο της Ασίας διδάσκαλος, ο πατήρ των Χριστιανών, Μαρτύριο Πολυκάρπου 12) το υποκοριστικό Πάπας 3. Οι µοναχικοί ηγέτες κατά τον 4 ο αιώνα (σχέση αββά [= πατρός] και υποτακτικού) Αποφθέγµατα Πατέρων 2
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Οι Πατέρες των πρώτων αιώνων Ποιοι ονοµάζονταν Πατέρες στην αρχαία Εκκλησία 4. Οι εκκλησιαστικοί ηγέτες οι οποίοι, µε τη διδασκαλία, τα συγγράµµατά τους και τη συµµετοχή τους σε µεγάλες Συνόδους διατύπωσαν την πίστη και ερµήνευσαν το ορθόδοξο δόγµα n Ἃ παρὰ τῶν ἁγίων πατέρων δεδιδάγµεθα (Μ. Βασίλειος) 3
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Ένας ορισµός για τους Πατέρες Κατεξοχήν Πατέρες εκείνοι οι άνθρωποι στα κείµενα των οποίων απαντάται η µαρτυρία της Ορθοδοξίας και των οποίων η αυθεντία µπορούσε να στηρίξει την ορθή πίστη Ἐκ πατέρων εἰς πατέρας διαβεβηκέναι τήν τοιαύτην διάνοιαν ἀποδεικνύοµεν (Μ. Αθανάσιος) Το περιεχόµενο της πίστεως µεταβιβάζεται «πατρόθεν» Επόµενοι τοις Αγίοις Πατράσι 4
Πατέρες της Εκκλησίας Αρχή Όρων Οικουµενικών Συνόδων: ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Επόµενοι τοις Αγίοις Πατράσι Πατέρες µνηµονευόµενοι (χρονολογικά) στην Ε Οικουµ. Σύνοδο: Μ. Αθανάσιος, Ιλάριος, Μ. Βασίλειος, Γρηγόριος Θεολόγος, Γρηγόριος Νύσσης, Αµβρόσιος Μεδιολάνων, Θεόφιλος Αντιοχείας, Ιωάννης Χρυσόστοµος, Κύριλλος Αλεξανδρείας, Αυγουστίνος, Πρόκλος Κωνσταντινουπόλεως, πάπας Λέων Α 5
«Γνωρίσµατα» των Πατέρων Στη Δύση: Doctrina orthodoxa (ορθόδοξη διδασκαλία) ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ sanctitas vitae (αγιότητα βίου) approbatio Ecclesiae (έγκριση από την Εκκλησία) antiquitas (αρχαιότητα) [ώς την 7 η Οικ. Σύνοδο] Αυθαίρετο το χρονολογικό κριτήριο στη Δύση n Η εποχή των Διωγµών (A. von Harnack) n Δ Οικουµενική Σύνοδος (Προτεστάντες) 6
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ «Γνωρίσµατα» των Πατέρων Στην Ανατολή: Αναγνώριση της πατερικής ιδιότητας µε τη ζώσα εκκλησιαστική εµπειρία και την κοινωνία µε τη σκέψη των προγενεστέρων διδασκάλων Επέκταση των χρονικών ορίων ώς το τέλος της βυζαντινής περιόδου (Μάρκο Ευγενικός), ακόµη και ώς το τέλος της Τουρκοκρατίας (Πατέρες Φιλοκαλικής Αναγέννησης) 7
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ «Πατερική περίοδος» Μέχρι το 787 (Ζ Οικουµενική Σύνοδος) ή το 451 (Δ Οικ. Σύνοδος) ή το 313 (A. von Harnack) H Εκκλησία ποτέ δεν απέκλεισε την ανάδειξη προσωπικοτήτων ως εκλεκτών φορέων της θείας χάριτος και του Αγίου Πνεύµατος, και ποτέ δεν αποφάνθηκε ότι αποτελεί προνόµιο κάποιας ορισµένης περιόδου Έχει ήδη προωθηθεί η πατερική περίοδος ώς το τέλος του Βυζαντίου και προωθείται έτι περαιτέρω (Πατέρες φιλοκαλικού κινήµατος) 8
Οικουµενικοί Διδάσκαλοι ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ Διάκριση ορισµένων Πατέρων της Εκκλησίας για τη συµβολή τους στην κατοχύρωση του Δόγµατος και την προαγωγή των εκκλησιαστικών ζητηµάτων : Οικουµενικοί Διδάσκαλοι Στην Ανατολή: δεν εισήχθη ποτέ επισήµως ο θεσµός των Οικουµενικών Διδασκάλων Απουσιάζουν οι Πατέρες του 2 ου και 3 ου αιώνα Περίπτωση Τριών Ιεραρχών («και οικουµενικών διδασκάλων) 9
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ 10 Οικουµενικοί Διδάσκαλοι q Στη Δύση: Doctores Ecclesiae: Αµβρόσιος, Ιερώνυµος, Αυγουστίνος και πάπας Γρηγόριος ο Διάλογος (Μέγας) q Εισαγωγή του θεσµού από τον 13 ο αι. Κατάργηση του κριτηρίου της αρχαιότητας Εισαγωγή του γνωρίσµατος της επιστηµοσύνης (eminens eruditio) και της επίσηµης ανακήρυξης από την Εκκλησία (expressa Ecclesiae declaratio)
Οικουµενικοί Διδάσκαλοι ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ 11 Πατέρες: εκείνοι οι εκκλ. Συγγραφείς των οποίων τα έργα χρησιµοποιούνται κατ επανάληψη από µεταγενεστέρους συγγραφείς Οικουµ. Διδάσκαλοι: εκείνοι οι Πατέρες των οποίων τα έργα παρατίθενται µε ιδιαίτερη συχνότητα και έµφαση στα Πρακτικά των Οικουµ. Συνόδων