Διημερίδα ΚΕΣΥΠ Περιζηερίου 30 & 31 Μαρηίου 2015 «Κριτική πρόσληψη Πληρουορίας και λήψη απόυασης» ΔΙΑΧΕΊΡΙΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΑ Γιώργος Γαρδελάκος
2
Γενικά Περί Πληροφορίας 1/13 Ετυμολογικά αποτελείται από τις λέξεις «φέρω» και «πλήρης». την Αγγλική ο όρος είναι information είναι δάνειο του 15ου αιώνα από τη λατινική λέξη informare που σημαίνει «δίνω μορφή». 3
Γενικά Περί Πληροφορίας 2/13 Η πληροφορία είναι μια αλληλουχία συμβόλων, που είτε καταγράφονται είτε μεταδίδονται, η οποία μπορεί να ερμηνευτεί ως μήνυμα και μπορεί να επηρεάσει ένα δυναμικό σύστημα το οποίο είναι σε θέση να την επεξεργαστεί. Αντίστροφα, ερμηνεύεται ως στοιχείο γνώσης, η νοητική οργάνωση μιας συλλογής από απλά πράγματα που αποκτά σημασία. Wikipedia 4
Γενικά Περί Πληροφορίας 3/13 Η πληροφορία στην κοινή γλώσσα είναι γεγονότα και απόψεις που προσφέρονται και λαμβάνονται από έμβια όντα, μέσα μαζικής επικοινωνίας, ηλεκτρονικούς υπολογιστές (κυρίως μέσω διαδικτύου) και από πάσης φύσεως παρατηρήσιμα φαινόμενα στο περιβάλλον. 5
Γενικά Περί Πληροφορίας 4/13 Σύμφωνα με τη θεωρία πληροφορίας, πληροφορία είναι το επιπρόσθετο που συμπληρώνει αυτά που ήδη γνωρίζει κάποιος. Στην ουσία η πληροφορία είναι αυτό που δεν γνωρίζει κάποιος. Αν η γνώση προσεγγίζει τη βεβαιότητα, η πληροφορία είναι κοντά στην αβεβαιότητα. 6
Γενικά Περί Πληροφορίας 5/13 την επιστήμη της Πληροφορικής, όταν η πληροφορία εξετάζεται στατιστικά, απεκδύεται κάθε έννοιας νοήματος και αποσυνδέεται από κάθε "σημασία" με την έννοια που την αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι. 7
Γενικά Περί Πληροφορίας 6/13 Από τα δεδομένα στην πληροφορία, από την πληροφορία στη γνώση. Αλγοριθμοποίηση της πληροφορίας σύμφωνα με Luciano Floridi (is Professor of Philosophy and Ethics of Information at the University of Oxford, Senior Research Fellow at the Oxford Internet Institute, and Fellow of St Cross College, Oxford) 8
Γενικά Περί Πληροφορίας 7/13 Χρειάζεται προσοχή στην υποκειμενικότητα της προσέγγισης καθώς η πίστη και η εμπιστοσύνη παίζουν τον καθοριστικό ρόλο στις αποφάσεις που διακλαδίζουν στη λογική αυτή δομή. 9
Γενικά Περί Πληροφορίας 8/13 Information: A Very Short Introduction - Από τον Luciano Floridi 10
Γενικά Περί Πληροφορίας 9/13 Η πληροφορία είναι το μέγεθος που, αυξανόμενο, προσδίδει σημασία στα δεδομένα και παράγει γνώση. («Information Services Knowledge Base - knowledge relational definition». The University of Melbourne.) 11
Γενικά Περί Πληροφορίας 10/13 Δεδομένα και πληροφορία είναι δύο έννοιες που πολλές φορές συγχέονται ακριβώς γιατί αποκτώντας τα δεδομένα σημασία μεταπίπτουν σε πληροφορία. Τα δεδομένα δεν είναι πληροφορία, όταν δεν έχουν λάβει από τη νόηση συγκεκριμένη σημασία, ενώ η πληροφορία είναι δεδομένα με σημασία, δεδομένα που έχουν «ουσιαστικό» περιεχόμενο. 12
Γενικά Περί Πληροφορίας 11/13 Πρώτο παράδειγμα: Ενώ ένας δεκαψήφιος αριθμός είναι μάλλον ένα στοιχείο δεδομένων χωρίς νόημα, η σύνδεση του με ένα ονοματεπώνυμο σε έναν τηλεφωνικό κατάλογο ενδεχομένως αποτελεί χρήσιμη πληροφορία. 13
Γενικά Περί Πληροφορίας 12/13 Δεύτερο παράδειγμα: Τα εικονοστοιχεία, οι ελάχιστες φωτεινές τελείες με συγκεκριμένο χρώμα στην επιφάνεια μιας οθόνης, θεωρούνται σε αυτήν απλά δεδομένα. Το νοηματικό περιεχόμενο στο κάθε εικονοστοιχείο περιορίζεται στο χρώμα που φέρει, τη φωτεινότητα κλπ. Η σύνθεση πολλών εικονοστοιχείων στην επιφάνεια της οθόνης, που σχηματίζουν για παράδειγμα ένα ανθρώπινο πρόσωπο, μας δίνουν επιπλέον πληροφορία. Η πληροφορία αυτή μπορεί να είναι εξαιρετικά σύνθετη, όπως η ταυτοποίηση του προσώπου, η κατάσταση της υγείας του, τα συναισθήματά του κλπ. 14
Γενικά Περί Πληροφορίας 13/13 δεδομένα + σημασία = πληροφορία 15
Εντοπισμός Πληροφορίας 1/10 Πηγές αναζήτησης πληροφορίας: Βιβλιοθήκες με τους καταλόγους τους (βιβλία, πρακτικά συνεδρίων κλπ) Βάσεις Δεδομένων (άρθρα, επιστημονικά άρθρα κλπ) Διαδίκτυο με μηχανές αναζήτησης (ιστοσελίδες, ηλεκτρονικά βιβλία, άρθρα κλπ) 16
Εντοπισμός Πληροφορίας 2/10 τρατηγικές αναζήτησης Τελεστές boolean Λέξεις κλειδιά Θεματική αναζήτηση Αναζήτηση φράσεων Αποκοπή 17
Εντοπισμός Πληροφορίας 3/10 Σελεστές boolean: χρησιμοποιούνται σε μηχανές αναζήτησης, τόσο του Παγκόσμιου Ιστού όσο και των βιβλιοθηκών, προκειμένου να γίνει συνδυασμός δυο ή περισσοτέρων όρων ή φράσεων αναζήτησης. Οι λογικοί τελεστές είναι οι εξής: ΚΑΙ / AND ΟΧΙ / NOT Ή / OR 18
Εντοπισμός Πληροφορίας 4/10 - Ο λογικός τελεστής ΚΑΙ / AND Παράδειγμα Αν πραγματοποιηθεί αναζήτηση με τους όρους Εκπαίδευση ΚΑΙ Σεχνολογία, τα αποτελέσματα θα περιλαμβάνουν και τους δυο όρους. 19
Εντοπισμός Πληροφορίας 5/10 - Ο λογικός τελεστής ΟΧΙ / NOT Η αναζήτηση όρων με τη χρήση του τελεστή ΟΧΙ / NOT έχει ως αποτέλεσμα την ανάκτηση αποτελεσμάτων που περιέχουν μόνο τον πρώτο όρο ή φράση και δεν περιλαμβάνουν τον δεύτερο όρο. Παράδειγμα Αν πραγματοποιηθεί αναζήτηση με τους όρους Προσωπικό OXI Εκπαιδευτικό, τα αποτελέσματα θα περιλαμβάνουν μόνο τον όρο Προσωπικό. 20
Εντοπισμός Πληροφορίας 6/10 - Ο λογικός τελεστής Ή / OR Ο τελεστής Ή / OR διευρύνει τα αποτελέσματα της αναζήτησης καθώς τα ανακτώμενα αποτελέσματα περιλαμβάνουν ένα από τους δυο όρους. Συνήθως χρησιμοποιείται για να συνδέσει όρους που σχετίζονται νοηματικά ή είναι και συνώνυμοι. Παράδειγμα Αν πραγματοποιηθεί αναζήτηση με τους όρους Φοιτητές Ή Καθηγητές, τα αποτελέσματα θα περιλαμβάνουν είτε τον όρο Φοιτητές, είτε τον όρο Καθηγητές, είτε και τους δυο όρους. 21
Εντοπισμός Πληροφορίας 7/10 Λέξεις κλειδιά είναι γραμματικά στοιχεία που αποδίδουν το σημαντικό νόημα σε πηγή πληροφόρησης. Η έρευνα με λέξεις-κλειδιά είναι η πλέον διαδεδομένη σε όλες τις μηχανές αναζήτησης. Τα βασικά χαρακτηριστικά της συνοψίζονται στα εξής: εντοπίζει τη λέξη-κλειδί σε οποιοδήποτε σημείο του αποτελέσματος (τίτλος/συγγραφές/θέμα/περίληψη) δεν είναι πολύ συγκεκριμένη και ως εκ τούτου ενδέχεται να ανακτήσει και άσχετα ή λιγότερο σχετικά αποτελέσματα βοηθάει στον εντοπισμό νέων όρων και στην επαναδιατύπωση του θέματος ανάλογα με τα ανακτημένα αποτελέσματα 22
Εντοπισμός Πληροφορίας 8/10 Θεματική αναζήτηση Σε πολλές μηχανές αναζήτησης και ιδιαίτερα στους online καταλόγους βιβλιοθηκών υπάρχει η δυνατότητα για θεματική αναζήτηση. Η θεματική αναζήτηση πραγματοποιείται μόνο στο πεδίο του θέματος. Τα πλεονεκτήματά της είναι ότι: είναι πιο συγκεκριμένη από την αναζήτηση με λέξεις-κλειδιά, οδηγεί σε πιο ακριβή αποτελέσματα και η αναζήτηση και ανάκτηση δεν επηρεάζεται από την ορολογία που χρησιμοποιεί ο κάθε δημιουργός. Τα μειονεκτήματα της θεματικής αναζήτησης και παράλληλα οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι χρήστες με τη θεματική αναζήτηση, είναι ότι: πολλές φορές οι θεματικές επικεφαλίδες είναι ιδιαίτερα εκτενείς και δύσχρηστες, διαφέρουν από τη φυσική γλώσσα και δεν χρησιμοποιούν όλοι οι φορείς τις ίδιες θεματικές επικεφαλίδες. 23
Εντοπισμός Πληροφορίας 9/10 Αναζήτηση φράσεων Σε όλες τις μηχανές αναζήτησης υπάρχει η δυνατότητα αναζήτησης φράσης πέρα από μεμονωμένους όρους τοποθετώντας τη φράση σε εισαγωγικά π.χ. επαγγελματική κατάρτιση. Η χρήση εισαγωγικών περιορίζει τα αποτελέσματα της έρευνας και έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερο ποσοστό ακρίβειας. Επιπλέον, επιτρέπει το συνδυασμό δυο ή περισσοτέρων φράσεων σε μια μόνο αναζήτηση χρησιμοποιώντας τους λογικούς τελεστές Boolean, π.χ. επαγγελματική κατάρτιση AND επιχειρησιακό πρόγραμμα. 24
Εντοπισμός Πληροφορίας 10/10 Αποκοπή Στις περισσότερες μηχανές αναζήτησης είτε σε καταλόγους βιβλιοθηκών είτε σε βάσεις δεδομένων υπάρχει η δυνατότητα χρήσης της αποκοπής, δηλαδή της αντικατάστασης ενός ή περισσοτέρων γραμμάτων μιας λέξης με ένα σύμβολο. Το σύμβολο αποκοπής μπορεί να διαφέρει από μηχανή αναζήτησης σε μηχανή αναζήτησης, αλλά συνήθως δηλώνεται με το σύμβολο του αστερίσκου (*) ή του ποσοστού (%). Π.χ. η αναζήτηση με αποκοπή για περιβάλλον* θα επιστρέψει στοιχεία που περιέχουν τους όρους περιβάλλον, περιβάλλοντος, περιβαλλοντικός κοκ. 25
Αξιολόγηση Πληροφορίας 1/5 Αξιολόγηση πηγών της Βιβλιοθήκης Ορισμένα ερωτήματα που πρέπει να τεθούν κατά την αξιολόγηση ενός βιβλίου ή ενός άρθρου περιοδικού είναι τα ακόλουθα: Είναι αξιόπιστος ο συγγραφέας; Ποια είναι τα προσόντα του; Έχει την ανάλογη ειδικότητα ώστε να δικαιολογείται η ενασχόλησή του με το συγκεκριμένο θέμα; Ποιος είναι ο στόχος του συγγραφέα; Ο συγγραφέας είναι αμερόληπτος και παρουσιάζει πολύπλευρα και αντικειμενικά το θέμα ή προσπαθεί να επηρεάσει το κοινό υπέρ μιας συγκεκριμένης άποψης ή πλευράς του θέματος; Ποιο είναι το επιδιωκόμενο κοινό; Καλύπτει τις πληροφοριακές του ανάγκες; Είναι τεκμηριωμένο το περιεχόμενο του βιβλίου ή του άρθρου περιοδικού με σχετική βιβλιογραφία; Ημερομηνία έκδοσης; Ανάλογα με το θέμα που πραγματεύεται, θεωρείται επίκαιρο ή παρωχημένο; Είναι η πρώτη έκδοση; Αν όχι, είναι εμφανείς οι αλλαγές, βελτιώσεις ή και προσθήκες που έχουν γίνει; Ποιος είναι ο εκδότης; Είναι αναγνωρισμένος στο χώρο; Εξειδικεύεται στη συγκεκριμένη θεματολογία; 26
Αξιολόγηση Πληροφορίας 2/5 Αξιολόγηση πηγών Διαδικτύου Το διαδίκτυο παρέχει πρόσβαση σε πληθώρα πληροφοριών για πολλές από αυτές τις πληροφορίες δεν έχει ακολουθηθεί η τυπική διαδικασία αξιολόγησης που ακολουθείται για τις έντυπες πηγές δημοσίευσης, με αποτέλεσμα το περιεχόμενο αυτών των ιστοσελίδων να μην είναι πάντα έγκυρο και αξιόπιστο. Επομένως, όταν πραγματοποιείτε μια έρευνα στο διαδίκτυο μέσω μηχανών ή και μετα-μηχανών αναζήτησης, θα πρέπει, πριν χρησιμοποιήσετε τα ανακτώμενα αποτελέσματα, να τα αξιολογήσετε σύμφωνα με κάποια κριτήρια. Προκειμένου να διαπιστώσετε αν μία πληροφορία είναι η κατάλληλη για εσάς, θα πρέπει να ανταποκρίνεται στα εξής: Είναι σχετική με το θέμα σας; Είναι επικαιροποιημένη; Είναι αξιόπιστη; Παρέχει ολοκληρωμένη πληροφόρηση; 27
Αξιολόγηση Πληροφορίας 3/5 Κριτήρια αξιολόγησης ιστοσελίδων τόχος της ιστοσελίδας και επιδιωκόμενο κοινό Αναφέρεται το επιδιωκόμενο κοινό; Ο στόχος της ιστοσελίδας είναι να ενημερώσει, να πείσει, να υπερασπιστεί, να διασκεδάσει ή να πουλήσει ένα προϊόν; Ακρίβεια και αξιοπιστία της πληροφορίας στην ιστοσελίδα Εμφανίζεται η ιστοσελίδα ως εύκολα αναζητήσιμη; Υπάρχουν αναφορές σε πηγές που υποστηρίζουν τα λεγόμενα της ιστοσελίδας; Έχει η ιστοσελίδα γραμματικά, ορθογραφικά ή τυπογραφικά λάθη; Αν παραπέμπει σε άλλες ιστοσελίδες, αυτές είναι ποιοτικές; Καλύπτει πολύπλευρα ή μονοδιάστατα το θέμα; Περιλαμβάνει κυρίως απόψεις ή γεγονότα; Διακρίνεται μεροληψία στις πληροφορίες και στις απόψεις που διατυπώνονται; Υπάρχουν διαφημίσεις στην ιστοσελίδα; Η ιστοσελίδα είναι εμπορική, κυβερνητική, ακαδημαϊκή, προσωπική, εταιρική; Ποια είναι η κεντρική διεύθυνση της ιστοσελίδας (.edu,.gov,.org,.com); Επιχορηγείται από κάποιο οργανισμό; Θα αποτελούσε καλή πηγή πληροφοριών για ερευνητική εργασία; 28
Αξιολόγηση Πληροφορίας 4/5 Κριτήρια αξιολόγησης ιστοσελίδων Αξιοπιστία του συγγραφέα Αναφέρεται ο δημιουργός της ιστοσελίδας και ο υπεύθυνος για το περιεχόμενο της ιστοσελίδας; Υπάρχουν στοιχεία επικοινωνίας με το συγγραφέα; Ποια είναι η ιδιότητα και οι δραστηριότητες του συγγραφέα; Ο συγγραφέας είναι ειδικός επί του θέματος; Ενημερότητα και επικαιρότητα των πληροφοριών της ιστοσελίδας Πότε δημιουργήθηκε η ιστοσελίδα; Ανανεώνεται; Πότε έγινε η τελευταία ανανέωση; Υπάρχουν μη ενεργοί σύνδεσμοι; Δομή και πλοήγηση της ιστοσελίδας Είναι κατανοητή η οργάνωση της ιστοσελίδας; Είναι εύκολη η πλοήγηση στα διάφορα μέρη της ιστοσελίδας; Υπάρχει σύνδεσμος για επιστροφή στην αρχική σελίδα; Προσφέρει κατάλογο περιεχομένων ή ευρετήριο; 29
Αξιολόγηση Πληροφορίας 5/5 Κριτήρια αξιολόγησης ιστοσελίδων Ενδεικτικό των χαρακτηριστικών μίας ιστοσελίδας αποτελεί κι η κατάληξή της: Κατάληξη Είδος Περιγραφή.com.edu.gov εμπορική ακαδημαϊκή κυβερνητική Σκοπός των δημιουργών είναι η προώθηση και πώληση προϊόντων. Σκοπός των δημιουργών είναι η ενημέρωση για θέματα εκπαίδευσης και έρευνας. Συνήθως ανήκει σε εκπαιδευτικά ιδρύματα. Σκοπός των δημιουργών είναι η ενημέρωση και προώθηση της κυβερνητικής πληροφόρησης με επίσημα στοιχεία και δεδομένα..org εταιρική Σκοπός των δημιουργών είναι η ενημέρωση για έρευνα που σχετίζεται κατά κύριο λόγο με την εταιρεία ή τον οργανισμό. 30
Αξιοποίηση Πληροφορίας 1/4 Όταν πλέον έχουμε εντοπίσει και αξιολογήσει μια πληροφορία, πρέπει να ασχοληθούμε και με τα εξής: ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας ζητήματα λογοκλοπής και κατ επέκταση να χρήση της πληροφορίας ηθικά και νόμιμα δημιουργία βιβλιογραφικές αναφορές και παραπομπές 31
Αξιοποίηση Πληροφορίας 2/4 Πνευματική ιδιοκτησία Οι πνευματικοί δημιουργοί, με τη δημιουργία του έργου (συγγράμματα, καλλιτεχνήματα, εφευρέσεις κτλ.), αποκτούν πάνω σ' αυτό πνευματική ιδιοκτησία. Η πνευματική ιδιοκτησία, περιλαμβάνει ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα). Ως πνευματικό έργο νοείται σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή. Συγκεκριμένα, η πνευματική ιδιοκτησία περιλαμβάνει: γραπτά ή προφορικά κείμενα μουσικές συνθέσεις θεατρικά έργα χορογραφίες, παντομίμες οπτικοακουστικά έργα έργα εικαστικών τεχνών συμπεριλαμβανομένων των αρχιτεκτονικών έργων και των φωτογραφιών μεταφράσεις, διασκευές, προσαρμογές και άλλες μετατροπές έργων ή εκφράσεων λαϊκής παράδοσης εγκυκλοπαίδειες, ανθολογίες και βάσεις δεδομένων, εάν η επιλογή ή η διευθέτηση του περιεχομένου τους είναι πρωτότυπη προγράμματα Η/Υ και το προπαρασκευαστικό υλικό σχεδιασμού τους 32
Αξιοποίηση Πληροφορίας 3/4 Λογοκλοπή Η λογοκλοπή αναφέρεται ως η ιδιοποίηση ξένης πνευματικής δημιουργίας με ανήθικο, παράνομο τρόπο. Η λογοκλοπή θεωρείται ως η κλοπή της πνευματικής ιδιοκτησίας. Λογοκλοπή αποτελεί η οικειοποίηση ενός έργου, μιας ιδέας, μιας εικόνας, κλπ χωρίς να γίνεται σχετική αναφορά στο δημιουργό, άσχετα αν υπάρχει ή όχι πρόθεση. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ως λογοκλοπή θεωρούνται οι παρακάτω περιπτώσεις: Αντιγραφή και επικόλληση κειμένου από έντυπη ή ηλεκτρονική πηγή, χωρίς χρήση εισαγωγικών και χωρίς παράθεση της πηγής Αντιγραφή και επικόλληση κειμένου με χρήση εισαγωγικών, αλλά χωρίς παράθεση της πηγής Οικειοποίηση ιδέας ή παράφραση κειμένου, χωρίς παράθεση της πηγής Μετάφραση και οικειοποίηση ξενόγλωσσου κειμένου, χωρίς παράθεση της πηγής Χρήση εικόνων, φωτογραφιών κλπ από το Διαδίκτυο, χωρίς παράθεση της πηγής 33
Αξιοποίηση Πληροφορίας 4/4 Παραπομπές και βιβλιογραφικές αναφορές «Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή, η παράθεση σύντομων αποσπασμάτων από έργο άλλου νομίμως δημοσιευμένου για την υποστήριξη της γνώμης εκείνου που παραθέτει ή την κριτική της γνώμης του άλλου, εφόσον η παράθεση των αποσπασμάτων αυτών είναι σύμφωνη προς τα χρηστά ήθη και η έκταση των αποσπασμάτων δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο σκοπό. Η παράθεση του αποσπάσματος πρέπει να συνοδεύεται από την ένδειξη της πηγής και των ονομάτων του δημιουργού και του εκδότη, εφόσον τα ονόματα αυτά εμφανίζονται στην πηγή.» Νόμος 2121/19, 4 Μαρτίου 1993 34
Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία ΩΡΙΩΝ, ππόγπαμμα πληποθοπιακού γπαμμαηιζμού - Βιβλιοθήκη Αλεξάνδπειος Τεσνολογικού Δκπαιδεςηικού Ιδπύμαηορ Θεζζαλονίκηρ http://orion.lib.teithe.gr/ Νικόλαος Αβούρης, «Δπικοινωνία Ανθπώπος-Υπολογιζηή», Δλληνικό Ανοικηό Πανεπιζηήμιο, Πάηπα 2003. Alan Dix, Janet Finlay, Gregory D. Abowd, Russell Beale, «Δπικοινωνία Ανθπώπος-Υπολογιζηή», Μ. Γκιούπδαρ, 2004. Μιχάλης Ξένος, «Γιασείπιζη και Ποιόηηηα Λογιζμικού», Δλληνικό Ανοικηό Πανεπιζηήμιο, Πάηπα 2003. http://www.wikipedia.org/ Γιώργος Δεσπότης, «Αναλςηικό Λεξικό Πληποθοπικήρ & Ηλ. Υπολογιζηών», Data PIM ΔΠΔ, Αθήνα 1992. 35
36