ΤΜΗΜΑ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΔΙΕΘΝΗ ΝΑΥΤΙΛΙΚΑΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΙΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ: SOLAS (Safety Of Life At Sea)(1974): Η σύμβαση αυτή ασχολείται με θέματα ασφαλείας και τέθηκε σε ισχύ το 1980. Αναφέρεται στα εξής: πρόβλεψη και εντοπισμό πυρκαγιών, κατανομή και σταθερότητα φορτίων καθώς και με τα συστήματα ραδιοεπικοινωνίας και ναυσιπλοϊας. Η SOLAS αποτελεί την κύρια σύμβαση αξιοπλοϊας των πλοίων και αλληλοσυμπληρώνεται από τη MARPOL όσον αφορά την ασφάλεια της ναυσιπλοϊας και την καταπολέμηση της θαλάσσιας ρύπανσης. Σύμφωνα με την σύμβαση η δικαιοδοσία ανήκει στο κράτος της σημαίας του πλοίου, αλλά και το παράκτιο κράτος έχει ένα βαθμό ελέγχου. Μετά την υιοθέτηση της σύμβασης καθιερώθηκαν: το σύστημα Αδρανούς Αερίου, τα Επιπρόσθετα Ραντάρ και η Διπλή δυνατότητα πλοήγησης. OILPOL (Oil Pollution Act (1954): Η σύμβαση αυτή ασχολείται με θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με την OILPOL απαγορεύεται η απόρριψη πετρελαίου ή πετρελαιώδους μείγματος σε απόσταση λιγότερο από 100 μίλια από την ακτή. Υπέρχει μία εξαίρεση όταν το λιμάνι δεν έχει reception facilities, ενώ για τα tankers ισχύει πάντα. Ωστόσο ακολούθησαν κάποιες τροποποιήσεις τα έτη 1962, 1963, 1969 όπου με την πάροδο του χρόνου η OILPOL αντικαταστάθηκε από την MARPOL και αυτό γιατί η OILPOL δεν είχε θετικά αποτελέσματα καθώς ήταν δύσκολος ο εντοπισμός των παραβάσεων, υπήρχε απροθυμία από το κράτος της σημαίας να διώξει ποινικά τους πλοιάρχους, αλλά και το αυξημένο κόστος κατασκευής σταθμών καταλοίπων, αποτέλεσαν μεγάλο εμπόδιο στην εφαρμογή της. Αργότερα υιοθετήθηκε το σύστημα Load On Top, το οποίο όμως κατακρίθηκε για τους εξής λόγους: 1 ον το σύστημα δεν είναι εφαρμόσιμο σε μικρής χρονικής διάρκειας ταξίδια, 2 ον τα περισσότερα λιμάνια δεν διαθέτουν ακόμα ευκολίες υποδοχής, 3 ον η σύμβαση αφορά μόνο το πετρέλαιο και όχι άλλους ρυπαντές και 4 ον δίνει τη δυνατότητα στον πλοίαρχο να απορρίψει πετρέλαιο σε έκτακτες ανάγκες, με απλή υποχρέωση να το αναφέρει στην κυβέρνησή του. LONDON CONVENTION ON THE PREVENTION OF MARINE POLLUTION BY DUMPING OF WASTES AND OTHER MATERIALS: Η σύμβαση αυτή τέθηκε σε ισχύ το 1975. Σύμφωνα με αυτή ως dumping ορίζεται η ηθελημένη απόρριψη αποβλήτων στη θάλασσα από πλοία και αεροπλάνα, αν και εξαιρούνται οι απορρίψεις αποβλήτων που σχετίζονται με τις λειτουργικές διαδικασίες των πλόιων και των αεροσκαφών. Έχει παγκόσμιο χαρακτήρα και περιλαμβάνει 3 παραρτήματα: 1 ον black list όπου 2
περιέχει τα χημικά στοιχεία καθώς η απόρριψη αυτών απαγορεύεται, 2 ον grey list όπου περιλαμβάνει τα λιγότερο επιβλαβή στοιχεία, για τα οποία η απόρριψη τους επιτρέπεται μόνο με την έκδοση ειδικής άδειας, 3 ον περιλαμβάνει όλες τις ουσίες που δεν περιλαμβάνονται στις παραπάνω λίστες, ενώ η απόρριψή τους επιτρέπεται μόνο με την έκδοση ειδικής γενικής άδειας. MARPOL (International convention for the prevention of pollution from ships 1973): Η σύμβαση αυτή τέθηκε σε ισχύ το 1983. Αποσκοπεί στην πλήρη εξάλειψη της διεθνούς ρύπανσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος από πετρέλαιο και άλλες επιβλαβείς ουσίες. Επίσης στοχεύει στην ελαχιστοποίηση της ατυχηματικής απόρριψης πετρελαίου και άλλων επιβλαβών ουσιών. Σύμφωνα με την σύμβαση: Όλα τα πλοία πρέπει να τηρούν βιβλίο πετρελαίου και να υπόκεινται σε επιθεωρήσεις Υποχρεώνει τα παράκτια κράτη να εγκαταστήσουν στα λιμάνια τους ευκολίες υποδοχής καταλοίπων Υποχρεώνει τα δεξαμενόπλοια να διαθέτουν ξεχωριστές δεξαμενές έρματος Πρέπει τα δεξαμενόπλοια να διαθέτουν δεξαμενές καταλοίπων και εναλλακτικά συστήματα πλύσης των δεξαμενών με αργό πετρέλαιο Ο εφοδιασμός τους να γίνεται με oil-water separator και να διαθέτουν συσκευές παρακολούθησης και ελέγχου του πετρελαίου προς απόρριψη. Διαφορές OILPOL- MARPOL: Επανακαθιέρωση των ειδικών περιοχών Καμία απόριψψη δεν επιτρέπεται στα δεξαμενόπλοια σε αυτές τις περιοχές Καλύπτει όλες τις μορφές ρύπανσης της θάλασσας από πλοία και δεν περιορίζεται στο πετρέλαιο Προβλέπει μέτρα για τον περιορισμό της ατυχηματικής ρύπανσης. 3
GATT ( General Agreement on Trade & Tariffs): Θεμελιακός σκοπός της GATT ήταν η επίτευξη συνθηκών «πιο ελεύθερου και πιο δίκαιου εμποίου» με τη μείωση των δασμών και την κατάργηση των άλλων εμπορικών φραγμών. Η GATT είχε 3 βασικές αρχές λειτουργίας: 1 ον άσκηση μη διακριτικής πολιτικής για την απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου, 2 ον επέκταση του εμπορίου μέσα από τη μείωση των εμπορικών εμποδίων και 3 ον απεριόριστη αμοιβαιότητα μεταξύ όλων των χωρών που υπογράφουν τη συμφωνία. Στόχος της GATT ήταν να εγκαθιδρύσει ένα παγκόσμιο καθεστώς εμπορίου ή παγκόσμιους κανόνες για την διεξαγωγή της εμπορικής πολιτικής. ΠΟΕ ( Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου): Είναι μετονομασία της GATT σε ΠΟΕ που πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 94. Σκοπός του ΠΟΕ ήταν η αύξηση του βιωτικού επιπέδου μέσω της μείωσης των δασμών και των φραγμών στο εμπόριο, καθώς και η εξάλειψη της διακριτικής μεταχείρισης στο διεθνές εμπόριο. Κοινοί στόχοι ΠΟΕ/GATT: Όσο το δυνατόν περισσότερη απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου. Εμπόριο χωρίς διάκριση μεταξύ των εμπορικών εταιριών (MFN), ή μεταξύ των εθνικών και ξένων αγαθών και υπηρεσιών. Απελευθέρωση εμπορίου με σταδιακή κατάργηση εμποδίων μέσω διαπραγματεύσεων. Προβλέψιμες πολιτικές που εξασφαλίζονται από την αυξανόμενη δεσμευτική πράξη ότι τα κράτη-μέλη έχουν αναλάβει τις υποχρέωσεις Ειδικές παροχές για τις αναπτυσσόμενες χώρες δίνοντάς τους περισσότερο χρόνο να προσαρμοστούν, προνόμια και μεγαλύτερη ελαστικότητα. Προώθηση του ανοικτού και θεμιτού ανταγωνισμού με την αποθάρρυνση των «αθέμιτων» πρακτικών. Διαφορές ΠΟΕ/GATT: Η GATT ήταν ένα σύνολο κανόνων για το διεθνές εμπόριο χωρίς στέρεα θεσμική βάση. Ο ΠΟΕ είναι διακυβερνητική οργάνωση και έχει τη γραμματεία του. 4
Η GATT ήταν μια προσωρινή συμφωνία από νομικής άποψη. Ο ΠΟΕ είναι μόνιμος και οι συμφωνίες του είναι υποχρεωτικές. Η GATT ασχολήθηκε μόνο με το εμπόριο αγαθών. Ο ΠΟΕ καλύπτει τις εμπορικές υπηρεσίες και το εμπόριο σχετικό με τη ζήτηση πνευματικής ιδιοκτησίας. Η GATT θέσπισε συμφωνίες που είχαν πολύπλευρο χαρακτήρα και θεωρούνται εκλεκτικές. Οι συμφωνίες του ΠΟΕ είναι πολύπλευρες και όλα τα κράτη-μέλη είναι ενδιαφερόμενα. Το σύστημα επίλυσης διαφωνιών είναι γρηγορότερο και πιο αυτοματοποιημένο στον ΠΟΕ από το παλιό σύστημα της GATT. Conferences/ Διασκέψεις: Ορισμός: ομάδα δύο ή περισσότερων μεταφορέων που προσφέρει διεθνείς τακτικές υπηρεσίες για τη μεταφορά αγαθών σε συγκεκριμένη γραμμή, σε καθορισμένα γεωγραφικά όρια. Τα μέλη της ομάδας προβαίνουν στην από κοινού εκμετάλλευσης της γραμμής με κοινούς ή ίσους ναύλους. Παράγοντες που ώθησαν στη δημιουργία των διασκέψεων: 1. έλεγχος θαλάσσιων υπηρεσιών 2. διαμόρφωση συγκεκριμένου ναύλου 3. μείωση ανταγωνισμού από πλοικτήτες 4. ο αριθμός των μεταφορέων είναι μικρός και υπάρχει σημαντικός βαθμός ομοιομορφίας ως προς την οργάνωση και το μέγεθος με τα οποία δρουν 5. διεύρυνση ζήτησης, ώστε να μπορεί να αντιμετωπισθεί από τους μεταφορείς που δρουν ήδη σε τομέα δρομολογιακών γραμμών με τη φυσιολογική ανάπτυξη των εκμεταλλεύσεών τους. 6. τα συμφέροντα των μεταφορέων είναι γεωγραφικά εντοπισμένα. 7. η τάση για καθορισμό και η εφαρμογή κοινών υποχρεωτικών ναυλολογίων ευνοείται από τους φορτωτές, αφού διευκολύνει την ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών. 8. η ζήτηση είναι κατανεμημένη σε πλήθος φορτωτών, οι οποίοι είναι σε διαφορετικά μέρη, με διαφορετικά συμφέροντα. 5
Ρόλος διασκέψεων: οι ναυτιλιακές διασκέψεις αναπτύχθηκαν παράλληλα με τη ναυτιλία των πλοίων γραμμών, στοχεύοντας στην ελεγχόμενη προσφορά πλοίων για τη μεταφορά φορτίων, σε συγκεκριμένο δρομολόγια, κάτω από κοινά αποδεκτές συμφωνίες που συμβάλλουν στην σταθερότητα της αγοράς για μακράς διάρκειας περιόδους. Οι διασκέψεις εστιάζουν: 1. στη διατήρηση ενός κατώτατου ορίου ναύλου για το μεγαλύτερο ποσοστό εμπορευμάτων που διακυνούνται δια θαλάσσης. 2. στον έλεγχο της συνολικής προσφοράς υπηρεσιών με τη θέσπιση περιορισμών, όσον αφορά τις πλεύσεις-ναυολολόγια, χωρητικότητα των πλοίων, τα λιμάνια προσέγγισης ή και τα 3 μαζί. 3. στην εξισορρόπιση των τιμών μεταξύ των ακριβών και φθηνών προϊόντων, με τη χρέωση διαφορετικών ποσοστών βασισμένων στην ικανότητα ενός προϊόντος να απορροφά το μεταφορικό κόστος στην τελική τιμή πώλησης. 4. στη διατήρηση καλής και αξιόπιστης συνεργασίας ανάμεσα στους φορτωτές και στα μέλη της διάσκεψης με τη χρήση των τεχνικών της έκπτωσης ή του ειδικού συμβολαίου, ως ανταμοιβή των φορτωτών για την αφοσοίωσή τους. Πλεονεκτήματα διασκέψεων: 1. χρεώνουν τις ίδιες τιμές για όλους τους φορτωτές χωρίς καμία διάκριση 2. εξασφαλίζουν κλειστές και σταθερές τιμές 3. προσφέρουν ένα συγκεκριμένο ναύλο για ένα μεγάλο αριθμό λιμανιών φορτώσεων-εκφορτώσεων, τα οποία έχουν υψηλή κίνηση και μεγάλο κέρδος 4. η προσφορά τακτικών και συχνών υπηρεσιών δημιουργεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης για τους φορτωτές, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει την διακίνηση κάθε φορτίου ανεξάρτητα από την αξία του. Χωρίς τις διασκέψεις θα ήταν αδύνατη η εξυπηρέτηση των μικρών λιμένων 5. εξασφαλίζουντον απαιτούμενο αριθμό πλοίων για την αντιμετώπιση των αναγκών του θαλάσσιου εμπορίου 6. λόγω της σταθερότητας των ναύλων, οι εφοπλιστές προβαίνουν ευκολότερα στην επένδυση μεγάλων κεφαλαίων σε σύγχρονα πλοία 7. το σύστημα εμποδίζει την εξαφάνιση από την αγορά των πιο αδύναμων ναυτιλιακών γραμμών 6
Μειονεκτήματα διασκέψεων: 1. εξαιτίας του μονοπωλιακού χαρακτήρα του συστήματος και του περιορισμένου ανταγωνισμού διαμορφώνονται μονομερώς πολύ υψηλές τιμές στο ναύλο. 2. η αρχή της διάσκεψης καθορίζει την τιμολογιακή της πολιτική ανάλογα με τις δυνατότητες της αγοράς (what the traffic can bear), ενώ πιστεύεται ότι προκαλέι διακρίσεις στους εισπραττόμενους ναύλους 3. εξαιτίας της μη ευελιξίας του συστήματος, ακολουθούνται με αργό ρυθμό οι μεταβαλλόμενες συνθήκε στης αγοράς. 4. εξαιτίας του απρόσωπου χαρακτήρα του συστήματος αγνοούνται οι ανάγκες μεμονομένων φρτωτών και συγκεκριμένων πλοίων γραμμών 5. η τήρηση των συμφωνιών μυστικών ενισχύει τις υποψίες για διακρίσεις στους προσφερόμενους ναύλους προς τους φορτωτές 6. στις κλειστές διασκέψεις παρέχεται η δυνατότητα στις αναπτυσσόμενες χώρες για αποδοχή και συμμετοχή με ίσους όρους. 7. στην περίπτωση του συστήματος διπλών ναύλων η διαφορά μεταξύ συμβατικών και μη ναύλων καθορίζεται μονομερώς από τις διασκέψεις. Πηγές ανταγωνισμού: Εσωτερικές πηγές: αυτός ο ανταγωνισμός προκείπτει από τα μέλη της ίδιας της διάσκεψης, με σκοπό την απόκτηση μεγαλύτερου μεριδίου στην αγορά και την εξασφάλιση της μεταφοράς ακριβών φορτίων. Εξωτερικές πηγές: ο ανταγωνισμός αυτός προκείπτει είτε από τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε αναξάρτητους μεταφορείς, είτε από ναυτιλιακές επιχειρήσεις με εθνική ταυτότητα, είτε από ελεύθερα φορτηγά πλοία χύδην φορτίου, είτε από τις ναυτιλιακές διασκέψεις μεταξύ τους. Μέθοδοι αντιμετώπισης ανταγωνισμού: Όσον αφορά τον εσωτερικό ανταγωνισμό: Προσδιορισμός ελαχίστων και γενικά αποδεκτών τιμών των ναυλολογίων, με διάκριση των προϊόντων σε κατηγορίες. 7
Κατανομή συνολικού εισοδήματος διάσκεψης στα μέλη της με συγκεκριμένη αναλογία, χωρίς να λαμβάνεται υπόψιιν το ποσό του ναύλου Κατανομή θαλάσσιου εμπορίου στα μέλη της διάσκεψης ανάλογα με τη προηγουμένως διαμορφωμένη κλίμακα, για να επιτευχθεί ο έλγχος στον αριθμό των πλέυσεων. Όσον αφορά τον εξωτερικό αμταγωνισμό: Άρνηση παραλαβής φορτίου Σύστημα αναβαλλόμενων εκπτώσεων Σύστημα διπλών ναύλων Απεριόριστος ανταγωνισμός επί των ναύλων Πιέσεις επί των πρακτόρων Διεθνής Ένωση Νηογνωμόνων (International Association of Classification Societies): Εκπροσωπούν τους μεγαλύτερους νηογνώμονες παγκόσμια και συνεργάζεται με βιομηχανίες και διεθνείς οργανισμούς. Χρησιμοποιούνται πρότυπα ασφαλείας ISO Νηογνώμονες: είναι ετεαιρίες ταξινομήσεως ή κατατάξεως των πλοίων (classification societies). Είναι ιδιωτικές μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και τείνουν προς τους τεχνικούς οργανισμούς. Η λειτουργία τους είναι κοινώς αποδεκτή, γιατί πλοίο χωρίς κλάση είναι δύσκολο να ναυλωθεί και να ασφαλισθεί. Οι αρμοδιότητες των νηογνωμόνων είναι οι εξής: 1. καθορισμός κανόνων βάσει των οποίων ταξινομούνται τα πλοία σε κλάσεις 2. ταξινόμηση των πλοίων σε κλάσεις 3. έκδοση πιστοποιητικών (π.χ. ασφαλείας) 4. επιθεωρήσεις πλοίων Σημαίες ευκαιρίας (Flags of convenience): Είναι οι εθνικές σημαίες εκείνων των κρατών που οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις νηολογούν τα πλοία τους με σκοπό την μεγιστοποίηση των ιδιωτικών τους κερδών, μέσω της μείωσης του ιδιωτικού κόστους. Τα βασικά χαρακτηριστικά των σημαιών ευκαιρίας είναι τα εξής: 8
απουσία γνήσιου δεσμού μεταξύ εθνικότητας της ιδιοκτησίας και της εθνικότητας της σημαίας του πλοίου εύκολη πρόσβαση στο νηολόγιο χαμηλή φορολογία χαμηλές προδιαγραφές συντήρησης και ποιότητας των πλοίων το κράτος της σημαίας επιτρέπει την πλοιοκτησία και τον έλγχο των εμπορικών πλοίων από αλλοδαπούς χαμηλοί μισθοί επιτρέπεται η επάνδρωση από αλλοδαπούς ναυτικούς το κράτος της σημαίας δεν έχει τη δυνατότητα να ελέγχει τις εταιρίες CIVIL LIABILITY CONVENTION (CLC 1969): Σύμφωνα με αυτή τη σύμβαση καθιερώνεται η περιορσμένη ευθύνη του πλοιοκτήτη καθώς και η υποχρεωτική ασφάλιση των πλοιοκτητών tankers. Η σύμβαση αυτή εφαρμόζεται ΜΟΝΟ σε περιπτώσεις που τα πλοία μεταφέρουν πετρέλαιο (σαν φορτίο) και λοιπά εμμένοντα πετρελαιωειδή. Δεν εφαρμόζεται όταν η απόρριψη προέρχετεαι από καύσιμα σε ταξίδι ή σε διαρροές πετρελαίου από πλοίο που δεν είναι tanker. Η CLC καθιερώνει αφενός την αντικειμενική ευθύνη και αφετέρου την ευθύνη του πλοιοκτήτη. Παρ όλα αυτά δεν καλύπτει τα προληπτικά μέτρα. FUND (1971): Σκοπός αυτής της σύμβασης είναι η παροχή συμπληρωματικής αποζημίωσης σε θύματα ρύπανσης από πετρέλαιο. Οι εισφορές στη FUND γίνονται από τους πλοιοκτήτες δεξαμενόπλοιων και από ιδιώτες ή επιχειρήσεις κρατών-μελών που προμηθεύονται πετρέλαιο. Η FUND δεν έχει ισχύ όταν: η απορρίψη είναι αποτέλεσμα εχθροπραξιών ή έγινε από μη εμπορικού χαρακτήρα πλοίο και όταν η απόρριψη είναι αποτέλεσμα εσκεμένης πράξης του μηνυτή. International Association of Independent Tanker Owners (INTERTANKO): Ιδρύθηκε μετά το τέλος της κρίσης της tanker market το 1930. είναι μία οργάνωση μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα έχοντας μέλη της ιδιοκτήτες δεξαμενόπλοιων από μεγάλα ναυτιλιακά κράτη. Σήμερα η ΙΝΤΕRTANKO αποτελεί ένωση μικρών πλοιοκτητών. Σκοπός της είναι η προώθηση των συμφερόντων των μελών της διεθνώς μέσω της συνεργασίας με άλλους οργανισμούς. 9
International Association of Independent Cargo Owners (INTERCARGO): Αφορά μόνο τα bulk cargos. Η σύμβαση αυτή προσδοκά την παγκόσμια αύξηση του εμπορίου χύδην φορτίων. Σκοπός της είναι η προώθηση των συμφερόντων των πλοιοκτητών bulk carriers και η συνεργασία τους με άλλους οργανισμούς. Για να μπορέσει ένας πλοικτήτης να γίνει μέλος της INTERCARGO θα πρέπει: να αποδεχτεί τον ελεύθερο ανταγωνισμό, να κατέχει bulk carrier, να τηρεί τον ISM Code. 10