ΔIMHNIAIA ΕΚΔΟΣΗ TOY EΛΛHNIKOY KENTPOY ΒΙΟΤΟΠΩΝ - ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ. με την υποστήριξη του ΥΠΕΧΩΔΕ ΤΕΥΧΟΣ 21 ΔΡΧ. 400 ΕΡΓΑ ΣΥΓΧΡΗΜ ΑΤΟΔΟΤΟΥΜ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ

ΔIMHNIAIA ΕΚΔΟΣΗ TOY EΛΛHNIKOY KENTPOY ΒΙΟΤΟΠΩΝ - ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ!ΟΥΝΙΟΣ 1998 με την υποστήριξη του ΥΠΕΧΩΔΕ ΤΕΥΧΟΣ 21 ΔΡΧ. 400 H O X IA Τ Η Σ M HΛ O Y Υ Γ Ρ Ο Τ Ο Π Ο Σ Μ ΕΣΟ Ν Η ΣΙ - ΓΕΡΑΝΙ (Ν. ΦΩΚΑΙΑΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ) Ο Ε Υ Ρ Ω Π Α ΪΚ Ο Σ Χ Α Ρ ΤΗ Σ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΡΓΑ ΣΥΓΧΡΗΜ ΑΤΟΔΟΤΟΥΜ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ L IF E -Φ ΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΑΑΑΔΑ ΤΟ 1997

Φωτ. Γ. Ιωαννίδης H ο χ ιά τ η ς Μ ή λο υ ε ίν α ι έν α ε ν δ η μ ικ ό ε ίδ ο ς τ ω ν Κ υ κ λά δ ω ν και η εξ ά π λ ω σ ή τ ο υ π ε ρ ιο ρ ίζ ε τ α ι σ τα ν η σ ιά Μ ή λ ο ς, Κ ίμ ω λο ς, Π ο λ ύ α ιγ ο ς και Σ ίφ ν ο ς. Έ ω ς τ ο 1 9 9 2 θ ε ω ρ ο ύ ν τ α ν υ π ο ε ίδ ο ς τ ο υ ε ίδ ο υ ς Vipera lebetina, τ ο ο π ο ίο έ χ ε ι ε υ ρ ύ τ α τ η εξά π λ ω - σ η σ τη Β ό ρ ε ια Α φ ρ ικ ή και σ τ η ν Ε γ γ ύ ς και Μ έσ η Α να το λή. Ο ι π λ η θ υ σ μ ο ί τ ω ν Κ υ κ λά δ ω ν έ χ ο υ ν ό μ ω ς α π ο μ ο ν ω θ ε ί γ ια π ε ρ ίπ ο υ π έ ν τ ε ε κ α τ ο μ μ ύ ρ ια χ ρ ό ν ια και δ ια φ έ ρ ο υ ν α π ό τ α ά λ λ α ε ίδ η τ ό σ ο σ τη μ ο ρ φ ο λ ο γ ία ό σ ο και σ τη σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά. H ο χ ιά τ η ς Μ ήλο υ α ν α γ ν ω ρ ίζ ε τ α ι π λ έ ο ν ω ς ξ ε χ ω ρ ισ τ ό ε ίδ ο ς μ ε τ ο ε π ισ τ η μ ο ν ικ ό ό ν ο μ α Vipera (M acrovipera) schw eizeri. Φωτ. Γ. Ιωαννίδης Π λειά δα π α ρα γόντω ν κα θισ τούν τη ν οχιά αυτή ω ς ένα από τα π λέον απ ειλούμενα είδη ερ π ετώ ν σε εθνικό, ευρω π α ϊκό α λλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. H π εριορισ μένη εξάπλω σ ή τη ς σε τέσ σ ερ α μόνο νησιά έχ ει ως α π οτέλεσ μα τ η ν ύπ αρξη εν ό ς μικρού σ χετικά πληθυσ μού, ο οπ οίος έχει π ερ ιο ρ ισ μ ένες δ υ ν α τό τη τες α ντίδ ρ α σης σε α ρ νη τικο ύ ς ανθρω π ογενείς π α ρ ά γο ντες, ενώ δ εν υπάρχει η δυνα τό τ η τα επ ανεπ οικισμού από ά λλες π ερ ιο χ ές αν ο π ληθυσ μός εξα λειφ θ εί. Οι α ρ νητικοί ανθρω π ογενείς π α ρ ά γο ντες είναι βέβαια υπ αρκτοί και επ ιδρούν τό σ ο στο ενδια ίτη μ α όσο και σ το υ ς π ληθυσ μούς το υ είδ ο υ ς. Το μ εγ α λ ύ τερ ο μ έρ ο ς το υ εν δ ια ιτή μ α το ς το υ είδ ο υ ς, στο σύνολο τ η ς εξά π λω σ ης το υ, έχ ει υποβαθμισ θεί ή και κ α τα σ τρ α φ εί εντελώ ς, λόγω τ η ς χρήσ η ς τ η ς γ η ς για κα λ λ ιέρ γ ειες και κτη νοτρ ο φ ία, τ η ς διάβρω σ ης το υ εδ ά φ ο υ ς, τω ν ε ξ ο ρ ύ ξε - ων κα θώ ς και τ η ς έν το ν η ς ξύ λευ σ η ς, ακόμα και τω ν θάμνω ν, για καύσιμη ύλη. Το τελ ευ τα ίο α υτό π ρόβλημα είναι ιδια ίτερα εμ φ α ν ές στη Σίφνο, με α π οτέλεσ μα οι μ ε γ α λ ύ τερ ες εκ τά σ εις ενδια ιτη μ ά τω ν τ η ς οχιάς, να βρίσκοντα ι π λέον στη δυτική Μ ήλο. Και εκ εί όμω ς το ενδια ίτη μ α το υ είδ ο υ ς ε ξ α κ ο λο υ θ εί να σ υρρικνώ νετα ι και να διασπάται, κυρίω ς λόγω τω ν εξο ρ υ - κτικώ ν δρα σ τηριοτήτω ν. Οι π ληθυσ μοί τ η ς οχιά ς τη ς Μ ήλου, ε κ τό ς το υ ό τι χά νουν δ ια ρ κώ ς τμ ή μ α τα το υ ζω τικού το υ ς χώ ρου, υφ ίσ τανται και ά μ εσ ες α νθρω π ογενείς π ιέσεις. Σ τη ν δ εκ α ε τία το υ 70 το είδ ο ς ή τα ν επ ικηρυγμένο, με α π ο τέλεσ μ α πάνω από 500 ά το μ α να σ κοτώ νονται στη Μ ήλο κά θε έτο ς. Από το 1980 το είδ ο ς π ρ ο σ τα τεύ ετα ι. Α υ τό σε σ υνδυασμό με τη ν απ ομάκρυνση εν ό ς ποσοσ τού τω ν κα τοίκω ν από τις γ εω ρ γ ικ ές δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες, α λλά και μ ε τη μικρή αλλά ενθαρρυντική αλλαγή τ η ς ν ο ο τρ ο π ία ς που αρχίζει να δ ια μ ο ρ φ ώ νεται, είχ ε ω ς α π ο τέλεσ μ α τη μείωση το υ αριθμού τω ν ζώ ω ν που σ κοτώ νονται. Ν έοι όμω ς π α ρ ά γο ντες θνησ ιμότη τ α ς εμφ α νίσ τηκα ν, όπως η α ύξησ η το υ αριθμού τω ν ο χημάτω ν που κυ κλοφ ο ρ ο ύ σ α ν σ το υ ς δ ρ ό μ ο υ ς και η π αράνομη σ υλλογή από σ υ λλέκτες, κυρίω ς το υ εξω τερ ικ ο ύ. Α π ο τέλεσ μ α αυτώ ν είναι ο π ληθυσ μό ς τ η ς οχιάς να χάνει κά θ ε έ το ς π ερ ισ σ ότερ α από 600 ενήλικα άτομα. Οι α νω τέρω π α ρ ά γο ντες καθισ τούν τη ν οχιά τη ς Μ ήλου ένα από τα ερ π ετά που π ερ ιλα μβάνοντα ι ως είδη π ρ ο τερ α ιό τη τα ς σ το Π α ρ ά ρ τη μα II τ η ς Κ οινοτικής Ο δ ηγία ς 92/43 μαζί με τη θαλάσσια χελώ να Caretta caretta και τη ν σ αύρα Gallotia sim onyi. Το 1993 το Μ ουσ είο Γουλανδρή Φ υσικής Ισ τορίας σε σ υνεργασ ία με το Π ανεπ ισ τήμιο το υ G oteborg ξεκ ί νησαν σ υσ τηματική μ ελ έτη τ η ς οικολογία ς το υ είδ ο υ ς, με σκοπό τη ν π ρ ο

Φωτ. Μ. Δημάκη στασία το υ. Ε ιδ ικότερ α η μ ελ έτη αποσ κοπ ούσε στο να γίνουν κα τα νοητά και να π ερ ιγρ α φ ο ύ ν τα γνω ρίσ ματα εκ είνα που κα θισ τούν ένα ενδια ίτη μ α κα τά λληλο για τ ο είδ ο ς. H μ ελ έτη π ερ ιελά μ β α νε υπ ολογισμό το υ μ εγ έθ ο υ ς (π υκνότητα ς) τω ν π ληθυσμώ ν, ομοιώ ματα δραστηριοποίησ ης, υπ ολογισ μό ζω τικού χώ ρου τω ν ατόμω ν, απ οσ τάσ εις μετα κίνησ ης και λοιπ ά α π α ραίτητα σ τοιχεία για το ν κα θορισ μό π εριοχώ ν που κα λύπ το υ ν τ ις α νά γκες τω ν πληθυσμώ ν. Α υ τά τα σ τοιχεία χρησ ιμοπ οιήθηκαν για τ ο ν κα θορισ μό τω ν σ ημαντικώ ν π εριοχώ ν, η δια τήρησ η τω ν οποίων είναι α π α ραίτητη για τ η ν π ροσ τασία το υ είδ ο υ ς. Την ομάδα μ ελ έτη ς α π ο τελο ύ ν οι κ α θ η γ η τές G. N ilson και C. A ndreen από το Π ανεπ ισ τήμιο το υ G oteborg και οι βιολόγοι Γ. ίω αννίδης και Μ αρία Δ ημά κη από το Μ ουσ είο Γουλα νδρή Φ υσικής Ιστορίας. Σ τις ερ γ α σ ίες π εδίου σ υ μ μ ετείχα ν κα τά διασ τή μ α τα και άλλοι ειδ ικοί σ την οικολο γία τω ν φιδιώ ν και στη διαχείριση α π ειλούμενω ν ειδώ ν. Από το ν Ν ο έμ β ρ ιο το υ 1996 οι δ ρ ά σ εις α υ τές απ οτέλεσ α ν τμ ή μ α το υ έρ γ ο υ για το ενδια ίτη μ α τη ς οχιά ς τ η ς Μ ή λου, το οποίο εν τά χ θ η κε από το ΥΠΕΧΩ ΔΕ σ το B' Κ οινοτικό Πλαίσιο Σ τή ρ ιξη ς και ειδ ικ ό τερ α στο Επ ιχειρησιακό Π ρ ό γρ α μ μ α Π ερ ιβ ά λ λον. Τ ην υλοποίηση α υτο ύ το υ έρ γ ο υ έχ ει αναλάβει ο Δ ή μ ο ς Μ ήλου και η Α να π τυξια κή Ε τα ιρεία Κ υκλάδω ν και οι δ ρ ά σ εις το υ έρ γ ο υ που α φ ο ρ ο ύ ν τα μ έτρ α δια τή ρ η σ η ς το υ είδους, α να τέθ η κα ν στο Μ ουσείο Γουλα νδρή Φ υσικής Ιστορίας. H μ ελ έτη σ τη ρ ίχθηκε σ ε τη λ εμ ε- τρ ική μ έθ ο δ ο (radio-tracking), με εσ ω τερ ικο ύ ς ή εξω τερ ικ ο ύ ς π ομπ ούς α νά λογα μ ε το μ έγ εθ ο ς τω ν υπό π αρακολούθησ η ατόμω ν. Π α ρ ά λλη λα, σε ένα ν μ εγά λο αριθμό α τόμ ω ν εμ φ υ τεύ τη κ α ν ειδικοί μ ικ ρ ο επ εξερ γα - σ τές (m icrochips) με σκοπό τη ν αναγνώ ρισή το υ ς, για το ν υπολογισμό το υ π ληθυσ μού με τη μ έθ ο δ ο τη ς σ ύλληψ ης-επ α να σ ύλληψ ης. Ε κτός από τα απ α ιτούμενα σ τοιχεία για τη διαχείριση το υ είδ ο υ ς, η εφ α ρ μ ο γ ή αυτώ ν τω ν μεθ ό δ ω ν έκ α νε γνω σ τά και ά λλα ιδ ια ιτέρ ω ς ενδια φ έρ ο ν τα σ τοιχεία τ η ς σ υμπ ερ ιφ οράς το υ αλλά και τω ν δια τρ οφ ικώ ν το υ συνηθειώ ν. Σ τα πλαίσια το υ έρ γ ο υ έγ ιν ε και μια π ρώ τη διερεύ νησ η τ η ς κα τά σ τα σ ης τω ν πληθυσ μώ ν το υ είδ ο υ ς και στα υπόλοιπα τρ ία, π λην τ η ς Μ ήλου, νησιά (Κίμω λος, Π ο λύ α ιγο ς και Σ ίφ νος). O σ υνολικός π ληθυσ μός το υ είδ ο υ ς Vipera (M acrovipera) schw eizeri δ εν ξεπ ερ νά ει τα 4.500 ά τομα. Από α υ τά περίπ ου το 60%, βρίσ κεται στη Μ ήλο και ειδικά στο δυτικό τμ ή μ α το υ νησιού. Α υ τό ς είναι και ο λ ό γ ο ς που η Μ ήλος α π ο τελεί τη ν π ρώ τη π ρ ο τερ α ιό τη τα για τη διατή ρ η σ η το υ είδ ο υ ς. Και τα άλλα νησιά όμω ς χρ ειά ζο ντα ι σ ε έναν βαθμό αντίσ τοιχη προσ οχή. H οικολογική μ ελ έτη το υ είδ ο υ ς και ο εντοπ ισ μός τω ν σημαντικώ ν π εριοχώ ν έχ ει ο λοκληρω θ εί και θα α κολο υθήσ ει ο ν ο μ ο θ ετικ ό ς κα θορισ μός τω ν ειδικώ ν ζωνών π ροσ τασ ίας. H ερ γα σ ία π εδίου όμω ς, α κόμα και αν λη φ θ ο ύ ν όλα τ α α π α ραίτητα μέτρα, δ εν π ρέπ ει να σ τα ματήσ ει εδώ. H π α ρακολούθησ η τω ν π ληθυσ μώ ν είναι απ αραίτητη, κα θώ ς συχνά εμ φ α νίζονται νέοι απ ρόβλεπ τοι π α ρ ά γον τε ς με ά γνω σ τες σ υνέπ ειες σ τους π ληθυσ μούς. Κ ατά το τελ ευ τα ίο έ το ς ω ς π α ράδειγμα, εμ φ α νίσ τη κ ε σοβαρό π ρόβλη μ α θ ή ρ ευ σ η ς από α δ έσ π ο τες γ ά τε ς σε μια από τις π ερ ιο χ ές μ ε λ έ τη ς. Οι σ υνέπ ειες α υτού το υ νέο υ π ρ ο β λή μ α το ς δ εν έχ ο υ ν δ ιερ ευ νη θ εί ικανοπ οιητικά. Έ να ά λλο θ έμ α που χ ρ ή ζει ά μ ε σης π α ρ α κολούθησ ης είναι η κα τά σταση το υ π ληθυσ μού τ η ς οχιάς στη Σίφνο. Σ το νησ ί α υ τό έχ ει π ερ ιγρ α φ εί ένα ξεχω ρ ισ τό υπ οείδος, το Vipera (M acrovipera) schw eizeri siphnensis, αλλά ο σ υνολικός π ληθυσ μός το υ δεν υπ ερβαίνει τα 400 άτομα. Το γ εγ ο ν ό ς α υτό επ ιβάλλει τη λήψ η άμεσω ν μ έτρ ω ν και έχ ει ήδη π ρ ο γραμματισ θ εί με τ η ν έν α ρ ξη τη ς ν έα ς χρονιάς, η π α ρακολούθησ η το υ πληθυσ μού, ο εντοπ ισ μός τω ν απειλώ ν και η σ υσ τηματική μ ελ έτη το υ μ ε σκοπό το ν π ροσ διορισ μό τω ν α π αιτούμενω ν δράσ εω ν για τη ν α π οτελεσ μα τική προσ τασ ία το υ. ΑΜΦΙΒΙΟΝ L i

Άποψη του υγροτόπου Μεσονήσι, Φωτ. Γ. Κοράκης Ο Υγρότοπος Μεσονήσι - Γεράνι Ο υγρότοπ ο ς τ η ς Γ, ------ ---------, ------, σ τός και ω ς έλ ο ς Σταυρονικήτα ή Φυλακών Κασσάνδρα ς, αποτελείται από δύο επ ιμ έρ ο υ ς υγροτόπ ους, λειτουργικά σ υ ν δ εδ εμ έν ο υ ς μεταξύ τους, το Μ εσονήσι (1300 στρ. περίπου) και το Γερά νι (900 στρ. π ερίπ ου). Ό πω ς π α ρουσ ιά σ θηκε και σ ε π ρ ο η γ ο ύ μ ε νο τεύ χ ο ς του περιοδικού, για το Μ εσονήσι υπάρχει καταρχήν απόφαση για μετατροπ ή του σ ε γήπ εδ ο γκολφ. Δ ιά φ οροι π ροβληματισ μοί έχουν αναπτυχθεί πάνω στην πρόταση αυτή και ο σκοπός τ η ς ανάλυσ ης που α κολο υθεί είναι να εκ θ έσ ει δ ιά φ ο ρ ες σ κέψ ε ις του EKBY επ ί του σ υγκεκριμένου θέμ α το ς καθώ ς και να υποβάλει α δ ρ ο μ ερ είς π ρ ο τά σ εις για τις κ α τευ θύνσ εις που θα μπ ορούσε να α κολουθήσ ει η Ελληνική Π ολιτεία στο μέλλον. Οι σ κ έψ εις και οι π ρ ο τά σ εις α υ τές είναι σ υ μ βα τές με τ ις νο μ ικές και η θ ι κές δ εσ μ εύ σ εις τ η ς χώ ρα ς μας σ ε επ ίπ εδο εθνικό, Ευρω παϊκής Έ νω σ ης και δ ιεθ ν ές. (Ν. Φ ώ καιας Κασσάνδρας} / H απόφαση για τη ν κα τα σ κευή το υ γηπ έδ ο υ γ κο λφ φ α ίνετα ι να σ τη ρ ίχθ η κε και σ την π αραδοχή ότι τ ο Μ εσ ονήσι δ εν είναι υ γρότοπ ος. Π ράγματι, υπ άρχουν δ ιά φ ο ρ α κρ α τικ ά έγ γ ρ α φ α που μιλούσ αν για α π ο ξη ρ α μ ένο έλ ο ς, χορτο λιβ α δ ική έκ τα σ η, γεω ρ γική γ η, α γ ρ ο τεμ ά χ ιο, μη α να δα σ ω τέα π ερ ιο χ ή κ.λπ. Υπ άρχουν βέβαια και άλλα έγ γ ρ α φ α που α ν έφ ερ α ν τ η ν οικολογική α ξία τ η ς υγροτοπ ι- κή ς π εριοχής. / Έ χει ειπ ω θεί ότι ο υγρ ό το π ο ς Μ εσονήσι - Γεράνι δεν υπ όκειται σ ε κάποιο κα θ εσ τώ ς π ρ ο σ τα σ ία ς". Λ υ τό έρ χ ετα ι σε αντίθεσ η μ ε τ ο ά ρθρο 4 τ η ς Σ ύμβασης Ραμσάρ αλλά και μ ε τα πλαίσια αρχώ ν το υ ΥΠΕΧΩΔΕ και τ η ς Γενικής Γ ρ α μ μ α τεία ς Δ ασώ ν και Φυσικού Π ερ ιβ ά λλο ντο ς, όπως α υτά έχ ο υ ν κα τά κα ιρ ο ύ ς εκ φ ρ α σ θ εί από σ τελέχ η το υ σε π ο λλές π εριπ τώ σ εις (π.χ. εθνικά και διεθνή συνέδρια, Σ τρ α τη γική Ραμσάρ, Σ τρ α τη γική Μ εσ ογεια κώ ν Υ γ ρ ο τό πων).

/ Επίσης έχ ει εκφ ρ α σ θ εί και η σκέψ η ότι ναι μ εν είναι οπ ω σδήπ οτε υ γρ ότοπ ος το Μ εσονήσι, α λλά ασήμ αντος και πολύ υποβαθμισμένος". H άποψη α υτή έρ χ ετα ι σ ε π λήρη αντίθεσ η με τη γνώ μη ά λλω ν ειδικώ ν επ ισ τημόνω ν και υπ άρχουν στοιχεία, όπω ς βιντεοκα σ έτα, φ ω το γ ρ α φ ίες και συνοπτική μ ελ έτη που τεκ μ η ρ ιώ ν ο υ ν τη σημασία το υ υ γ ρ ο τόπ ου. Υπ οβαθμίσ εις υπ άρχουν σ το Μ εσονήσι α λλά είναι α να σ τρ έψ ιμες. Ά λλω σ τε π οιος ελληνικό ς και ευρω π α ϊκός υ γρ ό το π ο ς δ εν π αρουσ ιάζει υπ οβαθμίσ εις; Τ ο υ ς υπ οβαθμ ισ μένους υ γρ ο τό π ο υ ς δ εν το υ ς α π ο ξη ρ α ίνο υ μ ε αλλά το υ ς α νορθώ νουμε και α υ τό α π ο τελεί π ολιτική τ η ς Ε υρω π αϊκής Έ νω σ ης αλλά και τ η ς Ε λλά δα ς όπω ς δείχνει το γ ε γ ο ν ό ς ό τι δαπανώ νται μ εγά λα χ ρ η μ α τικά ποσά για τη ν ανόρθω ση τη ς π ολύ υπ οβαθμισ μένης Λ ίμνης Κ ορώ νειας και άλλω ν υγροτόπ ω ν. / Α ν α φ έρ θ η κε π α λα ιό τερ α τ ο επ ιχείρ ημα ότι οι το υ ρ ι σ τικά α ντα γω νισ τικές π ρος τη ν Ε λλάδα χ ώ ρ ες κ α τα σ κ ευ ά ζουν γήπ εδ α γκολφ σ ε υγρ οτόπ ους με κορυφ α ίο π α ρ ά δ ειγμα τη ν Ισπ ανία". Αν π ρ ά γματι συμβαίνει κάτι τέ τ ο ιο σ ήμερ α τ ό τ ε οι Ισπανοί έρ χ ο ντα ι σε αντίθεσ η με τις μ εσ ο γεια κές, ευ ρ ω π α ϊκές και διεθ νείς υπ οχρεώ σ εις το υ ς ο π ό τε δ εν θα ή τα ν π α ρ ά δ ειγμ α π ρ ο ς μίμηση. Σ ε περίπ τω ση που όντω ς π ρ οκα λούντα ι τέ το ιο υ είδ ο υ ς κα τα σ τρ ο φ ές θα ή τα ν μια άρισ τη ευκα ιρία για τ η ν Ε λλάδα να π ρω τοπ ορήσ ει και σ' α υ τό το θ έμ α διδάσκοντα ς τ ο ορθό. / Β εβα ίω ς έχ ει τε θ ε ί και το ερ ώ τη μ α τώ ρ α που π άρθηκε η απ όφ αση ξύπ νησαν οι δημ όσιες υπ ηρεσίες, τα επιστημ ο νικά ιδρύμ ατα και οι π εριβαλλο ντικές οργανώ σ εις και α σ χ ο λο ύντα ι με το ν υγρότοπ ο; Γ ιατί δ εν έκανα ν τίπ οτα έω ς τώ ρ α για τη ν π ροστα σ ία το υ ;" Κατά τη γνώ μη μας, αλίμονο αν το ερ ώ τη μ α α υτό, χρησ ιμοπ οιηθεί ω ς άλλοθι για π ερ α ιτέρ ω κ α τα σ τρ ο φ ές τη ς ελληνική ς φύσ ης. H ερ ώ τη σ η α υτή κα τα δεικνύει τ ο κενό ενημέρ ω σ η ς για τις τερ ά σ τιες π ροσ π άθειε ς που κα τα β ά λλο υ ν οι π ρ ο α ν α φ ερ θ έντες φ ο ρ είς κα τά τη ν τε λ ε υ τα ία δ εκ α ετία σε επ ίπ εδο γενικό αλλά και για τη ν π ροσ τασ ία δεκά δω ν σ υγκεκρ ιμένω ν υγροτόπ ω ν. / Έ να από τα πιο α ξιο π ρ ό σ εκτα επ ιχειρ ή μ α τα που π ρ ο βλήθηκα ν υπέρ τ η ς ο λική ς ή μ ερ ικ ή ς αποξήρα νσ ης το υ υγρ οτόπ ου Μ εσονήσι είναι: Οι σημ ερινές τά σ εις δείχνουν σ α φ ώ ς ότι ο υ γρ ότοπ ος θα κ α τα σ τρ α φ ε ί ο λοσχερ ώ ς σ ε λίγα χ ρόνια από α υ θ α ίρ ετες εν έρ γ ειες ιδιω τώ ν όπως κ α τα π α τή σ εις για κα τα σ κευ ή κατοικιώ ν, απορρίμματα, π αράνομο κυνήγι κ.λπ. Γ ιατί λοιπ όν να μην σταμ ατήσουμ ε α υ τή ν τη ν τά σ η απ ο ξη ραίνοντα ς το ν υγρ ότοπ ο π ρος ό φ ελο ς τη ς εθνικής οικονομίας (επιμήκυνση το υ ρ ισ τική ς π εριόδου κ.λπ.) αλλά συγχρόνω ς δημ ιουργώ ντας σ τη θέσ η το υ μ ερικούς τεχ νη το ύ ς υγρ οτόπ ους που θα λ ειτο υ ρ γο ύ ν ε σ α ε ί υπέρ τη ς βιο π ο ικιλό τη τας;" H επ ισ τήμη και η π ρακτική τω ν υ γ ρ ο τό πων μπ ορεί ευ κ ο λ ό τα τα να α ν τιτά ξει ισχυρά α ντεπ ιχειρήμα τα η π αράθεσ η τω ν οποίων θα α π αιτούσ ε π ο λλές σελίδ ες. Το ίδιο α υτό επ ιχείρ ημα τω ν όσω ν υπ οσ τηρίζουν τη ν απ οξήρανσ η το υ υγρ οτόπ ου έχ ει π ρ ο β ληθεί κα τά κό ρον και π ρ ο β ά λλετα ι ακόμη και για ά λ λ ες π ο λύτιμ ες φ υσ ικές π ερ ιο χ ές τ η ς χώ ρας. Π έρα ν το υ ότι δ εν σ υμφ ω νούμε με τη ν εκτίμ η σ η ότι όντω ς επ ίκειται κα ταπ άτησ η το υ υ γ ρ ο τό που από α υ θ α ίρ ετα κτίσ ματα και ότι οι α ρ μ ό δ ιες υπ ηρεσίες είναι ανίκα νες να π ρ ολά β ουν κάποιο τέ το ιο εν δ εχ ό μ ε νο, είμ α σ τε υπ οχρ εω μένοι με βάση τις έω ς τώ ρ α α ρ χ ές και π ο λιτικές τη ς Ε λληνικής Κ υ βέρ νησ ης και τ η ς Ευρω παϊκής Έ νω σ ης αλλά και τη ν πικρή π είρα το υ π α ρ ελθ ό ντο ς (π.χ. τ ο υδρόβιο δά σ ος Κ οτζά O ρμάν) να μην εισ η γηθούμε το ν κα τα κερ μ α τισ μ ό εν ό ς οικοσ υσ τή ματος. H προσ τασ ία το υ υγρ οτόπ ου θ εω ρ ο ύ μ ε ότι είναι εφ ικτή με τα σ ημερινά δ εδ ο μ ένα και γεννά ιδ ια ίτερ ες ανησ υχίες η τά σ η που π αρουσ ιά ζετα ι σ ε μ ερ ικούς, ακόμη και κα λο π ρ ο α ίρ ετο υ ς έλ λ η ν ες π ο λ ίτες να π ρ οβάλουν τη ν αλλοίω ση το υ φυσικού π ερ ιβ ά λλοντο ς ω ς βελτίω σ ή το υ ή ω ς σ υνύπ αρξη ανάπ τυξ η ς και π ροσ τασ ίας τ η ς φύσης. / Έ χει ειπ ω θεί κα τά κα ιρ ο ύ ς από π ο λλούς ότι οι περιβ α λλο ντικές οργανώ σ εις έχο υ ν μ ερ ικές φ ο ρ ές π α ρ ά λογες απαιτήσεις, ζητούν απ όλυτη π ροσ τασ ία, α γνοούν τις ανθρώ πινες α νά γκες κ.λπ." Από όσα γνω ρ ίζο υ μ ε η άποψη αυτή δ εν α ληθεύ ει π λην ελα χίσ τω ν π εριπ τώ σεω ν. Οι π ερ ι β α λλοντικές οργα νώ σ εις έχ ο υ ν α π ο δ είξει ότι ερ γά ζοντα ι, όπω ς και ε κ α το ν τά δ ες άλλοι έλ λ η ν ες ειδ ικοί επ ισ τήμονες, υπέρ τ η ς διά δοσ ης και εφ α ρ μ ο γ ή ς τω ν αρχώ ν τ η ς α ειφ ο- ρικής χρήσ η ς - α νά π τυ ξη ς τω ν ανανεώ σιμω ν φυσικώ ν πόρω ν. Π ροσ τασ ία δ εν νοείτα ι χω ρ ίς χρήσ η το υ σ υσ τήματ ο ς ο ύ τε χρήσ η χω ρ ίς π ροστασία. Για π αράδειγμα, οι υ γρότο π ο ί μα ς σ υ νεξελίχθηκα ν με τ η ν παρουσ ία το υ ανθρώ που και τη χρήσ η τω ν π όρω ν το υ ς από το ν άνθρω πο. Ε ννοείται βέβαια χρήσ η σ υνετή - α ειφ ορική και όχι εκχερσ ώ σ εις, επ ιχω ματώ σ εις, υπ ερά ντλησ η, υπ ερβολικό κυνήγι, υπερβόσ κησ η κ.λπ. / Έ να άλλο επ ιχείρ ημα υπέρ τ η ς δημιο υ ρ γία ς το υ γη π έ δου γ κ ο λ φ είναι πώς έχει εκ φ ρ α σ θ εί από σ ο β α ρ ο ύ ς επιστήμ ονες γνώμη για το γήπ εδο γκολφ ό τα ν οι επ ιστήμ ονες α υ το ί δ εν έχο υ ν δει ο ύ τε τη μ ελέτη το υ έργου, ο ύ τε τη Μ ελέτη Π εριβαλλοντικώ ν Επιπτώ σεω ν το υ έρ γου;" Σ το ερ ώ τη μ α α υτό ίσως υπάρχει κάποιο σ φ άλμα σ υλλογισ τικής, διότι είναι γνω σ τό ό τι τ ο γήπ εδ ο ό ντω ς θα κα τασκευασ θεί, κατόπ ιν α π οξηράνσ εω ς-επ ιχω μα τώ σ εω ς, πάνω στο μ εγα λ ύ τερ ο τμ ή μ α το υ υγροτόπ ου. Το επ ιχείρ ημα ότι το γή π ε δο θα κα τα σ κευ α σ θ εί δίπλα σ τον υγρ ό το π ο " είναι το υ λά χ ι σ τον εξω φ ρ ενικό. Ο π ότε δ η μ ιο υ ρ γείτα ι το ερ ώ τη μ α τ ί χ ρ ειά ζετα ι η Μ ελέτη Π εριβαλλο ντικώ ν Επιπτώσεων και ποιό είναι το π ρ ο σ τα τευ τέο α ντικείμενο, το οποίο θα υπ οσ τεί πιθανώ ς τις επ ιπ τώ σεις το υ έρ γου. Αν κα τα σ κευ α σ θ εί το γήπ εδ ο πάνω σ τον υγρ ότοπ ο θα έχ ει εξα φ α νισ θ εί το π ροσ τα τευ τέο α ντικείμενο. / H Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ελληνική Κυβέρνησ η αναγνω ρίζουν σ την π ράξη όλο και π ερ ισ σ ότερ ο το ν θετικό ρ όλο που π αίζουν και μπ ορεί ακόμη π ερ ισ σ ότερ ο να παίξο υ ν οι π ερ ιβ α λλοντικ ές οργα νώ σ εις. Είναι μάλισ τα ε υ τυ χ ές το γ εγ ο ν ό ς ότι σ ήμερ α οι οργα νώ σ εις έχ ο υ ν π ρ ο ο δ εύ σει και σ ε θ έμ α τα συντονισ μού. Μ ετα ξύ τω ν κα τα σ τα τικώ ν

αρχώ ν το υ EKBY (που κα θορίσ θηκα ν από π λήθος φ ο ρ έω ν π.χ. EE (ΓΔ XI), ΥΠΕΧΩΔΕ, Υπ. Γεω ρ γία ς, EOT κ.λπ.) είναι η π αροχή από α υ τό επ ισ τημονικώ ν π ληροφ οριώ ν π ρ ος τις οργα νώ σ εις. Οι οργα νώ σ εις έχ ο υ ν το ν δικό το υ ς τρ όπ ο λ ειτο υ ρ γ ία ς και δράσεω ν. Αν και κοινότοπ ο, ίσως π ρέπει να σ ημειώ σ ουμε ό τι η σ υνεργασ ία (νηφάλια και μ ε α λλη λο σεβασμό) μ ετα ξύ τ η ς δημόσ ια ς διοίκησ ης, επ ισ τημονικώ ν ιδρυμάτω ν, π εριβαλλοντικώ ν οργα νώ σ εω ν και επ α γ γ ελ μ α τικώ ν ομά δω ν (αγροτώ ν, επ ιχειρ ημα τιώ ν κ.λπ.) μπ ορεί να βοηθήσ ει π ολύ τη ν π ροσ τασ ία το υ π ερ ιβ ά λλοντο ς και τη ν α ειφ ορική ανάπ τυξη. / Από εκπ ροσ ώ π ους το υ ρ ισ τικώ ν επ ιχειρήσ εω ν έχ ει το νισ θ εί η π ροϊούσ α κάκιστη χρήσ η τω ν υπ ογείω ν υδα τικώ ν π όρω ν στη χερσ όνη σ ο τ η ς Κασ σάνδρας. Π α ρόλο που η κάκιστη αυτή χρήσ η έχ ει αρχίσ ει να απ οκτά τις διασ τάσ εις εθ νικής πια κρίσ ης (οικονομικής, κοινω νικής, ο ικολογικής) ελ ά χ ισ τες ε ν έ ρ γ ε ιε ς έχ ο υ ν γίνει ω ς τώ ρ α από τη ν κοινω νία και από το κρ ά το ς για τ ο ν π εριορισ μό τη ς. Σ υμφ ω ν ο ύ μ ε μ ε όσ ους υπ οσ τηρίζουν ότι αν δ εν π α ρθο ύν άμεσ α και α υσ τηρά μέτρ α σ την Κασ σάνδρα ο το υ ρ ισ μ ό ς τη ς, οι οικισμοί τ η ς και η γ εω ρ γία τ η ς απειλούνται με μαρασ μό. Eίναι πιθανό ότι ένα από τα μ έτρ α θα μπ ορούσ ε να είναι και η ανόρθω ση τω ν υδρολογικώ ν λ ειτο υ ρ γιώ ν τω ν υ γροτόπ ω ν τη ς χερσ ονή σ ου ή και η α να δημιουργία εκείνω ν που κα τα σ τρ ά φ η κα ν εξα ιτία ς α νεπ α ρκούς γνώ σης. / Eίναι α λήθεια ότι οι οργα νώ σ εις παικτώ ν γ κ ο λ φ (π.χ. European G olf A ssociation) είναι ιδ ια ίτερ α ευα ισ θ ητοπ οιημ έν ες ένα ντι τ η ς α νά γκης σ εβασ μού στη φύση. Eίναι επίσ ης α λήθεια ότι οι οργα νώ σ εις α υ τέ ς ενισ χύουν οικολογικ ές (π.χ. ο ρ νιθ ο λογικές) δράσεις και μ ε λ έ τε ς και ιδια ίτερα σ ε ότι α φ ο ρ ά υγροτό π ο υ ς. Το γκο λφ, όπω ς είναι γνω σ τό, είναι μ ετα ξύ τω ν α θ λημάτω ν που δίνουν τη ν ευκα ιρία επ α φ ή ς το υ ανθρώ που με τη φύση. Οι ευρω π αίοι π α ίκτες δεν θα ή τα ν ίσως ιδια ίτερα ενθουσ ιασ μένοι να π α ίξουν γ κο λφ σ ε π ρώ ην φ υσικό υγρότοπ ο, αλλά θα π ροτιμούσ α ν να α θ ληθούν δίπλα από το ν φ υσικό υ γρ ότοπ ο απ ολαμβάνον τα ς όσο το δ υ να τό ν πιο αναλλοίω το το φυσ ικό π εριβάλλον; Το EKBY εισ η γείτα ι τ η ν εγκα τά λειψ η κά θε ιδ έα ς να α π ο ξη ρ α νθ εί έσ τω και μικρό τμ ή μ α το υ υγρ οτόπ ου Μ εσονήσ ι-γεράνι υπέρ οπ οιασ δήπ οτε δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ς. Δ ιαφ αίν ετα ι ότι η απόφαση κα τά τ η ν οποία έγ ιν ε κα τ' α ρχήν αποδ εκ τή από κρ α τικούς φ ο ρ είς η ιδ έα τ η ς κα τα σ κευ ή ς γη π έ δου γ κο λ φ στο Μ εσονήσι, δ εν σ τη ρ ίχθηκε σε π λήρη γνώ ση τ η ς π ρ α γμ α τική ς κα τά σ τα σ ης. Α υ τό δ εν π ρέπ ει να εκληφ θ εί ω ς μομφ ή ενα ντίο ν εκείνω ν που π ήρα ν τη ν απόφαση. Ό π οιος μ ο χθεί για τη ν π ρόοδο τ η ς ελληνική ς οικονομία ς είναι φ υσικό να κάνει και λάθη. Αν οι α ρ μ ό δ ιες υπ ηρεσ ίες κρ ίνουν ό τι ό ντω ς χ ρ ειά ζετα ι η Κασ σάνδρα γήπ εδ ο γκο λφ, α υ τό να κα τα σ κευασθεί σε χερσ α ία π εριοχή έσ τω γειτνιά - ζουσ α με υγρ ότοπ ο (αφού μ ελ ετη θ ο ύ ν και απ οτραπ ούν οι επ ιπ τώ σ εις στο φυσικό υγροτοπ ικό οικοσ ύσ τημα). Π ιθανώ ς μια τέ το ια χερσ α ία π εριοχή θα μπ ορούσ ε να είναι οι κ α λλιερ γ ο ύ μ ενες εκ τά σ εις τω ν Φ υλακώ ν Κασ σάνδρας. Ά λλη λύση θα μπ ορούσ ε να είναι ιδιω τικοί α γρ ο ί οι οποίοι θα ή τα ν ίσως δ υ να τό ν να νοικια σ θούν γ ια δ εκ ά δ ες έτη μια που η κυρίαρχη σ ήμερ α κα λλιέρ γεια βαμβακιού δίνει όλο και μ ικ ρ ό τερ ο ετή σ ιο εισ ό δ η μ α σ το υ ς α γρ ό τες. Οι επ ιμ έρ ο υ ς υγρότοπ οι Μ εσονήσι και Γεράνι π ρέπει να ανορθω θούν μ ε βάση Eιδική Π εριβαλλο ντική Μ ελέτη ώ σ τε να α π οκτήσ ουν ακόμη μ εγ α λ ύ τερ η βιολογική και το υ ριστική αξία. H εκπ όνηση μιας τέ τ ο ια ς μ ε λ έ τη ς δ εν είναι ο ύ τε πολύ δύσ κολη ο ύ τε πολύ δαπ ανηρή, ο ύ τε χρονοβόρα. Ή δ η το Τ μ ή μ α Δ α σ ολογία ς και Φυσικού Π ερ ιβ ά λλο ν το ς και η Eλληvική Ο ρνιθολογική E τα ιpεία έχ ο υ ν κάνει σ ημαντική π ροεργα σ ία. Ω ς άμεσ α μέτρ α π ροσ τασίας το υ υγρ οτόπ ου (ώσπου να εκπ ο νηθεί η μ ελ έτη ) θα μπ ορούσ ε να είναι: α) η το π ο θ έτη σ η ευκρινώ ν από μακριά πασσάλω ν στα όρια το υ υγροτόπ ου, β) η το π ο θ έτη σ η π ολύγλω σσω ν ενημερ ω τικώ ν πινακίδω ν που να ενημερ ώ νουν το υ ς το υ ρ ί σ τες για τις π ολλα π λές α ξίες το υ υγροτόπ ου, γ) η άτυπη σ υγκρότησ η ο μ ά δ α ς εθ ελ ο ν τώ ν τ α μέλη τ η ς οποίας, υπό τη ν επ ίβλεψ η το υ τοπ ικού δασ άρχη, θα επ ιτη ρ ο ύ ν τη ν π εριοχή και θα ειδοπ οιούν τις α ρ μ ό δ ιες α ρ χ ές για κινδύνο υ ς από π υ ρ κα γιές, π α ρά νομο κυνήγι, π αράνομη δόμησ η, π α ρ ά νο μ ες α μμοληψ ίες, εναπ όθεσ η απ ορριμμά τω ν κ.λπ. Τα σ φ ά λματα που έγινα ν ω ς τώ ρ α σ τον τρ ό π ο χ ειρ ι σμού τ η ς χ ω ρ ο θ έτη σ η ς το υ γηπ έδ ο υ γ κ ο λ φ π ρέπ ει να αναγνω ρισ θούν μ ε γ εν ν α ιό τη τα και να δώ σ ουν ευκα ιρία για δ η μ ιο υ ρ γικές π ροτά σ εις. Μια τέ τ ο ια π ρόταση είναι 1 ΑΜΦΙΒΙΟΝ

α υτή που εξέ φ ρ α σ ε σε άτυπ η σύσκεψη σ τέλεχ ο ς τ η ς Δ ιεύ θυνσ ης Π ερ ιβαλλο ντικού Σχεδια σ μού το υ ΥΠΕΧΩΔΕ. Κατά τη ν π ρότασ η αυτή, ο μεν υ γρότο π ο ς Μ εσονήσι π ρέπ ει να μείνει α λώ β η το ς και να α νορθω θ εί το δ ε γήπ εδ ο γ κ ο λ φ να κα τα σ κευ α σ θ εί σε π α ρακείμενη χερσ α ία έκτα σ η τω ν Φ υλακώ ν Κασσάνδρας. H πρότασ η α υτή έχ ει μόνο π λ εο ν εκ τή μ α τα ιδίω ς αν σ υμπ ληρω θεί μ ε οργανική (βιολογική) κα λλιέρ γεια λα χα νικώ ν και εκ τρ ο φ ή α γροτικώ ν ζώων. Συνοπ τικώ ς τα π λ εο ν ε κ τή μ α τα είναι: π λ η ρ έσ τερ α φ υ λ α γ μ έν ο ς και π αρακολουθ ο ύ μ εν ο ς υ γρότοπ ος, ευ ν ο ϊκ ό τερ ες σ υνθήκες κα τα σ κευ ή ς και λ ειτο υ ρ γία ς το υ γη π έδου, απ είρω ς πιο ευ χά ρ ισ το τοπ ίο για τ ο υ ς π α ίκτες γ κ ο λ φ ά ρα μ εγ α λ ύ τερ η επ ιχειρ ηματική επ ιτυχία το υ έρ γου, π αραγω γή οργανικώ ν π ροϊόντω ν με ευ κ α ιρ ίες σ χετική ς επ α γ γ ελ μ α τικ ή ς κα τά ρ τισ η ς για το υ ς κρ α το ύ μ εν ο υ ς τω ν φυλακώ ν, κίνητρ ο για τ ο υ ς το π ικο ύ ς α γ ρ ό τε ς για α ειφ ορική χρήσ η τω ν γεω ρ γικώ ν το υ ς πόρων, κ.λπ. Οι έω ς τώ ρ α π λ η ρ ο φ ο ρ ίες μα ς επ ιτρ έπ ουν αισ ιοδοξία για τη ν απ οδοχή τ η ς π ρ ότα σ ης α υ τή ς από το υ ς κα τοίκο υς, από ιδ ιώ τες επ εν δ υ τές, από π ερ ιβ α λλοντικ ές οργανώ σ εις. Δ εν γνω ρ ίζο υ μ ε τ ι στάση θα κρ α τήσ ουν τ α Υ π ουργεία Ανάπ τυ ξη ς και Δ ικαιοσ ύνης. Ελπ ίζουμε ότι όλοι τελ ικ ά θα πεισθούν ότι το Μ εσονήσι (πιθανώς και το Γεράνι) μπ ορεί με ισχυρή π ολιτική βούλησ η να μ ετα τρ α π εί από π ρόβλη μ α σε π ρότυπ ο α ειφ ο ρ ικ ή ς α νά π τυ ξη ς και α ρ μ ο νικής συνύπαρξη ς ιδεώ ν και χρήσ εω ν. ΑΜΦΙΒΙΟΝ J # L 1

> : * * * Έργα συγχρηματοδοτούμενα από το L I F E -Φ ύση στην Ελλάδα το 1997* Εφαρμογή διαχειριστικών σχεδίων στη Λιμνοθάλασσα της Πύλου και το Δέλτα του Ευρώτα Π ερ ιγρ α φ ή : Σ τη ν π εριοχή τ η ς Λ ιμνοθάλασ σ ας τ η ς Π ύλου εγ γ ειο β ελ τιω τικά έρ γ α π ροκά λεσ α ν μείω ση τ η ς έκ τα σ η ς τω ν υγροτόπ ω ν, ενώ η δ η μ ι ουργία μ ό νιμης διόδου π ρ ο ς τ η θάλασσα και η εκ τρ ο π ή τω ν γλυ κέω ν υδάτω ν που εξέβ α λ λ α ν στη λιμνοθάλασ σ α π ροκά λεσ α ν α ύξησ η τ η ς μ έσ η ς α λ α τό τη τα ς. Επίσης, ο το υ ρ ισ μ ό ς και η α υ ξη μ έν η κυ κλοφ ορία πλοίω ν επ ιτείνουν τη ν υποβάθμιση τ η ς π εριο χής. Σ το Δ έλ τα το υ Ευρώ τα, ο υ γ ρ ό το π ο ς έχ ει υπ οβαθμισ θεί λ όγω εντα τικο π ο ίη σ η ς τω ν γ εω ρ γ ι κώ ν δρα σ τη ρ ιο τή τω ν. Επιπλέον οι α μ μ ο θ ίνες και οι α μ μ ώ δ εις π α ρ α λίες α π ο τελο ύ ν π όλο έ λ ξ η ς έντο νω ν το υ ρ ισ τικώ ν δρα σ τη ρ ιο τή τω ν. Α ς σ ημειω θεί ό τι η π α ρακείμενη θαλάσσια ζώ νη είναι σ ημαντικό π εδίο δραστηριοπ οίησ ης για το ν α λιευ τικό σ τόλο τ η ς π εριοχής. Δράσεις διατήρησης και διαχείρισης σε ζώνες ειδικής προστασίας (ΖΕΠ) στην Ελλάδα Σκοπ οί του έργου: H απ οκατάσταση τω ν υγροτόπ ω ν, η ρύθμισ η το υ το υ ρ ισ μ ο ύ σ τις α μ μοθίνες, η άμβλυνσ η τω ν δυσ μενώ ν συνεπειώ ν από τ ις γ εω ρ γ ικ έ ς δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες, κα θώ ς και η π ρόληψ η κα τα σ τρ οφ ικώ ν συνεπειώ ν από π ετρ ελ α ιο κ η λ ίδ ες σ τον κόλπ ο το υ Ν αυαρίνου. Α ναμενόμενα απ οτελέσματα: Για τη ν π εριοχή τ η ς Π ύλου, α να μ ένετα ι να απ οκα τα σ τα θεί τ ο βασικό ενδια ίτη μ α τω ν π α ρυδάτιω ν π ουλιώ ν και να επ ιτευ χ θ εί η απ οκατάσ ταση τω ν α μμοθινώ ν και ο έ λ ε γ χ ο ς τ η ς π ρόσ βασ ης επ ισκεπ τώ ν σε α υ τές, η μείω ση τ η ς όχλησ ης και τ η ς π ίεσ ης από π αράνομο κυνήγι, κα θώ ς και η δια τήρησ η και π ροσ τασία το υ π ληθυσμού τ η ς θαλάσ σ ιας χ ελώ να ς Caretta caretta. Α ντισ τοίχω ς, σ την π εριοχή Ε υρώ τα οι ω φ έλ ειες θα είναι η π ρ οσ τα σία και απ οκατάσ τασ η τω ν αμμοθινικώ ν σ υσ τημάτω ν, κα θώ ς και η αποφ υ γή τ η ς π ερ α ιτέρ ω π ο σ ο τική ς και π ο ιο τική ς υπ οβάθμισ ης το υ ενδια ι τή μ α το ς τω ν π α ρυδάτιω ν πουλιώ ν λόγω τ η ς επ έκ τα σ η ς τω ν γεω ρ γικώ ν δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν σ τον υγρότοπ ο. Ό ρος Τζένα, Φωτ. Κ. Σχάρα Α νάδοχος: Ε λληνική Ο ρνιθολογική Εταιρεία. Δ ιά ρ κ εια : 4-1997/ 9-2000 Λιμνοθάλασσα Γιάλοβα, Φωτ. αρχείο ΕΚΒΥ / Έγχρωμον * Οι περιγραφές των έργων παρουσιάζονται όπως δόθηκαν από τους αναδόχους τους

Π εριγραφ ή: Το έρ γ ο α φ ο ρ ά επ τά π ερ ιο χ ές (Ό ρ ος T ζένα, Ό ρ ο ς Μ ενοίκιον, Λίμνη Ά γρα, A ντιχά σ ια -Μ ετέω ρα, Μ αυροβούνι, Κ λω κός-μ π ά ρμπ α ς-σ ελινούντα ς, Ό ρ ο ς Χ ο λομώ ντα ς), οι οπ οίες έχ ο υ ν υπ οσ τεί τα τε λ ε υ τα ία χρόνια μ εγά λη υποβάθμιση λόγω γενικώ ν αιτίω ν (π.χ. π α ρά νομο κυνήγι, το υ ρ ι σμός, υπ ερβόσκηση κ.ά.) α λλά και ειδικώ ν αιτίω ν (π.χ. λ ειτο υ ρ γ ία λα το μ είο υ στο ό ρ ο ς T ζένα). H κα τάσ τασ η επ ιδεινώ ν ετα ι διότι η π ληροφ όρησ η το υ τοπ ικού π ληθυσ μού είναι ελλιπ ής και δ εν υπάρχει επ α ρ κ ές πλαίσιο προσ τασ ίας. Σκοπ οί του έργου: H δια τήρησ η και η διαχείριση τ η ς ορνιθοπ ανίδας και τω ν ενδια ιτη μ ά τω ν τ η ς στις επ τά π ερ ιο χές, οι οπ οίες έχ ο υ ν π ερ ιληφ θ εί στο Κ οινοτικό Δ ίκτυ ο τω ν Ζωνών Ειδικής Π ροσ τασ ίας, βάσει τη ς Ο δ ηγία ς 79/409/ΕΟ Κ. Μ έσω τω ν π ρ ο τεινόμενω ν δράσ εω ν θα π ρ ο σ τα τευ θ ο ύ ν και άλλα σ ημαντικά είδη και ενδ ια ιτή μ α τα και επ ιδιώ κεται η ενδυνά μ ω ση τ η ς δια χείρ ισ ης τω ν σ υγκεκρ ιμένω ν περιοχώ ν. Α ναμενόμενα απ οτελέσματα: Τα ειδικά μ έτρ α π ροσ τασ ίας που έχ ο υ ν χ α ρ α κτή ρ α π ρ ο τερ α ιό τη τα ς για κα θεμιά από τις π ερ ιο χ ές και η εκπ όνησ η και εφ α ρ μ ο γ ή διαχειρισ τικώ ν σ χεδίων. Ανάδοχος: Εθνικό Ίδ ρ υ μ α Α γ ρ ο τικ ή ς Έ ρ ευ να ς-ε Θ ΙA ΓΕ. Δ ιάρκεια: 1-1998/3-2001 Διατήρηση του λύκου (Canis lupus) και του ενδιαιτήματος του στην Κεντρική Ελλάδα Π εριγραφή: Ο λ ύ κ ο ς έχ ει εκ λείψ ει από 14 χ ώ ρ ες τη ς Κ εντρ ική ς και Α να το λική ς Ευρώ πης, ενώ θ ετικ ές τά σ εις ε ξ έ λ ιξη ς το υ π ληθυσ μού έχ ο υ ν α ν α φ ερ θ εί μόνο στην Ισπανία. Σ τη ν Ε λλάδα η π εριοχή εξά π λω σ ής το υ έχ ει σ υρρικνω θεί κα τά 30% και εκ τιμ ά τα ι ότι υπάρχουν συνολικά 150-300 άτομα. Οι βασ ικές α ιτίες τ η ς μείω σ ης α υ τή ς είναι ο ανθρώ π ινος π α ρ ά γοντα ς, η γεν ετικ ή αλλοίω ση το υ πληθυσ μού, ο κ α τα κερ μ α τισ μ ό ς και η κ α τα σ τρ ο φ ή το υ ενδ ια ιτή μ α το ς το υ ζώου, κα θώ ς και η έλλειψ η επ α ρ κούς νο μ ική ς προσ τασ ίας. Σκοπ οί του έργου: H επ ίτευ ξη και προσ τασ ία εν ό ς βιώσιμου π ληθυσ μού το υ λύκου, η αποτίμηση το υ εύ ρ ο υ ς τη ς γ εν ετικ ή ς δ ια τά ρ α ξη ς το υ είδ ο υ ς και η δημιουργία υπ οδομ ής υ π οσ τήριξης για τη ν π αρακολούθησ η και μα κροπ ρόθεσ μη διαχείριση το υ π ληθυσ μού το υ είδ ο υ ς σ την Ελλάδα. Α ναμενόμενα απ οτελέσματα: Μ έσω τ η ς βελτίω σ η ς το υ ενδ ια ιτή μ α το ς το υ είδ ο υ ς θα α ντισ τρ α φ εί η μείωση το υ π ληθυσ μού το υ. Οι δράσεις π ληροφ ό ρ η σ η ς και ευαισ θ ητοπ οίησ ης θα σ υμβάλλουν στο να κ α τα σ τεί πιο φιλική η στάση τω ν κα τοίκω ν ένα ντι α υτο ύ το υ ζώου. Α νάδοχος: Α ρ κτο ύ ρ ο ς. Διάρκεια: 1-1998/12-2000

Eυρωπαϊκός Χάρτης για την αειφόρο τουριστική ανάπτυξη To Δίκτυο Natura 2000 αποτελεί ιδιαιτέρως σημαντικό στοιχείο της περιβαλλοντικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. H δημιουργία και εφαρμογή του Δικτύου καθυστέρησε για διαφόρους λόγους, ένας εκ των οποίων είναι οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών για πιθανή μείωση των εισοδημάτων τους από την ένταξη της περιοχής τους στο Natura 2000. Με σκοπό την καλύτερη κατανόηση της λειτουργία του Δικτύου και την προώθηση της συνεργασίας σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο όλων των εμπλεκομένων φορέων, διοργανώθηκε συνάντηση εργασίας στο Μπαθ της Μεγ. βρετανίας στις 28-30 Ιουνίου 1998. H συνάντηση διοργανώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό την Προεδρεία της Μεγάλης βρετανίας. H συνάντηση εργασίας περιελάμβανε θεματικές ενότητες, οι οποίες σχετίζονται με την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων στις περιοχές του Δικτύου, όπως η γεωργία, η δασοπονία, ο τουρισμός, κ.λπ. Ειδικότερα όσον αφορά στον τουρισμό, κατά τη διάρκεια της συνάντησης προτάθηκε η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χάρτη για τον αειφόρο τουρισμό στις προστατευόμενες περιοχές. Στη συνέχεια ακολουθεί σύντομη ανάλυση της πρότασης αυτής. Ευρω π αϊκός Χ ά ρ τη ς για ένα ν το υ ρ ισ μ ό μ ε βάση τη ν αρχή τ η ς αειφορίας σε π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χές, α ντα να κλά τις επ ιθυμίες τό σ ο τω ν αρχώ ν που είναι α ρ μ ό δ ιες για τις π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές όσο και τω ν αντιπροσώ πω ν τ η ς το υ ρ ισ τικ ή ς βιομηχανίας. Ο σκοπ ός το υ Χ ά ρ τη είναι να θέσ ει π ρ ο δ ια γρ α φ ές και να παράσ χει ένα ν οδηγό ώ σ τε να β ο η θ η θ εί η α νά π τυξη υψ ηλή ς π ο ιό τη τα ς α ειφ ό ρου το υ ρ ισ μ ο ύ, ο οπ οίος ορίζετα ι ως: Κ ά θ ε μ ορφ ή α νά π τυξης το υ ρ ι στικώ ν δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν η οποία εξα σ φ α λίζει τη μ ακροχρόνια π ρ ο σ τα σία και δια τή ρ ηση τω ν φυσικώ ν, π ολιτιστικώ ν και κοινω νικώ ν πόρω ν και συμβάλλει με έναν θετικό και σύμφω να μ ε τις α ρ χ ές το υ δικαίου, τρόπο σ τη ν οικονομική ανάπτυξη και ευμ άρεια τω ν κατοίκω ν που ερ γά ζο ντα ι εντό ς ή σ τη γειτονία τη ς π ροστατευόμ ενης π εριοχής" Παρατήρηση πουλιών στη Λίμνη Κερκίνη, Φωτ. Μ. Σεφερλής Ο Χ ά ρ τη ς για τ ο ν α ειφ ό ρ ο το υ ρ ισ μ ό α π ο τελείτα ι από π έν τε το μ είς, δηλαδή: I. Δ έκα αρχές αειφ ό ρου το υρισ μ ο ύ, (π αρουσιάζονται στη συνέχεια). II. Α ειφ ό ρ ο ς τουρισ μός για τις υπ ηρεσ ίες και το υ ς οργανισ μούς που έχουν τη ν ευθύνη τη ς π ροσ τασ ίας. Α π ο τελ εί υποχρέω ση τω ν υπηρεσιώ ν και τω ν οργανισ μώ ν που είναι υπ εύθυνοι για μια π ρ ο σ τα τευ ό μ ενη π εριοχή, να κα θορίσ ουν μια σ τρ α τη γική α ειφ ό ρ ο υ το υ ρ ισ τικ ή ς α νά π τυ ξη ς και ένα σ υ γκεκρ ιμ ένο σ χέδιο δράσεω ν για τη ν π εριοχή, σε σ υνεργασία με τη ν τ ο υ ριστική βιομηχανία, τις το π ικ ές αρχές και τ ο ν τοπ ικό πληθυσμό. I I I.Α ειφ ό ρ ο ς τουρισ μός για τις το υρισ τικές επ ιχειρήσεις που βρίσκονται εντό ς τη ς π ροσ τατευόμενης περιοχής. Α π ο τελ εί υποχρέω ση τω ν δια χειριστώ ν το υ ρ ισ τικώ ν επ ιχειρ ήσ εω ν να π ρ ο ετο ιμ ά σ ο υ ν ένα σ υγκεκριμένο σ χέδιο δράσ εω ν μ ε σκοπό να λ ειτο υ ρ γ ο ύ ν τις επ ιχειρ ήσ εις το υ ς με αειφ ο- ρικό για τη φύση, το ν π ολιτισ μό και τ η ν κοινω νία τρ όπ ο. Το σ χέδιο δ ρ ά σ ε ων θα π ρέπ ει να είναι σ ύμφω νο με τ ο υ ς σκοπ ούς τ η ς σ τρ α τη γικ ή ς που α κολο υ θ είτα ι σ την π ρ ο σ τα τευ ό μ ενη περιοχή. I

λ ο ν το ς να δ έχ ετα ι επ ισ κέπ τες. Οι επ ιπ τώ σ εις από τις το υ ρ ισ τικ ές δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες στις π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές π ρέπ ει να π ρ ο β λεφ θ ο ύ ν και να α ντιμετω π ί ζονται με βάση π εριβα λλοντικά, οικονομικά και ηθικά κριτήρια. Κιόσκι αναψυχής στο Στρατώνι, Φωτ. αρχείο EKBY / Σ. Μηλιώνης Α ειφ ό ρ ο ς τουρισ μός για το υ ς το υρισ τικο ύς πράκτορες (ταξιδιω τικούς π ράκτορες) και τις ετα ιρ είες μεταφορώ ν, οι οπ οίες βρίσκονται εκτό ς τη ς προσ τα τευό μ ενης π εριοχής αλλά την π εριλαμβάνουν στα π ρογράμματά το υ ς. Α π ο τελ εί υποχρέω ση όλω ν τω ν α νω τέρω να δ ιευ θύνουν τ ις επ ιχειρ ήσ εις το υ ς κα τά τρ ό π ο που να τα ιρ ιά ζει μ ε το ν χ α ρ α κ τή ρ α τ η ς π ρ ο σ τα τευ ό μ εν η ς π ερ ιο χής που π ερ ιλα μ β ά νετα ι στα π ρ ο γρ ά μ μ α τά το υ ς. V. Προώ θηση από τα Μ έσ α Μ α ζικής Ενημέρω σης τη ς ιδέας για έναν αειφ ό ρ ο τουρισ μό στις π ροστατευόμ ενες π ερ ιο χές. Δ ίνονται ο δ η γ ίες ως π ρ ο ς το πώς θα π αρουσ ιασ θούν οι π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές από τα Μ έσα Μ αζικής E vημέpω σ ης για τη ν π ρ ο σ έλκυση επισ κεπ τώ ν και τη ν α νά δ ειξη το υ φυσ ικού το υ ς π λούτου. Οι 10 αρχές αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης σε προστατευόμενες περιοχές Οι εθ νικοί δρυμοί, τα αισ θητικά δάση, τα μνημεία τ η ς φ ύσ ης κα θώ ς και ά λ λ ες π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές δ ια τη ρούν τη ν ειδική π ο ιό τη τα τω ν πιο όμορφ ω ν βουνών, τω ν ακτώ ν και τω ν υγροτόπ ω ν τ η ς E υρ ώπης, το υ ς οπ οίους όλο και π ερ ισ σ ότερ ο ι άνθρω ποι επ ιθυμούν να α νακαλύψ ουν και να εξερ ευ νή σ ο υ ν. Οι π ερ ιο χ ές α υ τέ ς π αρουσ ιάζουν μια εξα ιρ ετικ ή π υ κνότη τα φυσικώ ν και π ολιτισ τικώ ν σ τοιχείω ν οι οποίοι α π ο τελο ύ ν α ξιό λογο κεφ ά λα ιο για τη ν το υ ρ ισ τική ανάπ τυξη. Οι εμ π νευ σ τές το υ E υρωπαϊκού Χ ά ρ τη για τ η ν α ειφ ό ρο το υ ρ ισ τική ανάπ τυξη π ισ τεύουν ότι για τη ν επ ιτυχία αειφ ό ρ ο υ το υ ρ ισ μ ο ύ σε α υ τές τις π ερ ιο χές, θα α π α ιτηθεί η εκπ λήρω σ η τω ν προσ δοκιώ ν τω ν επισκεπτώ ν, κ έρ δ ο ς (ω φ έλεια) για τ ις το π ικ ές κοινω νίες αλλά κυρίω ς η κα τά λ λη λη εναρμόνισ η τ η ς το υ ρ ισ τικ ή ς και τ η ς π ερ ιβ α λλο ντικής π ολιτικής. Για τη ν π ροώ θηση το υ α ειφ ό ρ ο υ το υ ρ ισ μ ο ύ σ ε π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές θα π ρέπ ει να α κολο υ θ η θ ο ύ ν οι π α ρα κά τω α ρχές: 2. Συμβολή στη δ ιατήρησ η. Ο το υ ρ ισ μ ό ς μπ ορεί να π ρ ο σ φ έρ ει κα ινο ύ ρ γιες ευ κ α ιρ ίες α νά π τυ ξη ς σ τις π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χές, οι οπ οίες να σ τηρίζουν τη δια τήρησ η και προσ τασ ία κα θώ ς και τ η ν α ύξησ η τ η ς α ξία ς τ η ς το π ική ς φ υσ ικής κληρονομιά ς. Eιδική φ ρ ο ντίδ α π ρέπ ει να λ η φ θ εί στη δ ιο χέτευ σ η μερικώ ν ε υ ερ γ ετη μ ά τω ν (ω φελειώ ν) από το ν το υ ρ ισ μ ό π ρ ος ό φ ελ ο ς τ η ς δ ια τή ρ η σ η ς και δια χείρ ισ ης τω ν φυσικώ ν πόρων. 3. Προστασία φυσικώ ν πόρω ν. Ο το υ ρ ισ μ ό ς στις π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές π ρέπ ει να ασκείται με τέτο ιο ν τρ ό π ο ώ σ τε να ελα χισ τοπ οιηθούν οι χρήσ εις φυσικώ ν π όρω ν (νερό, ενέρ γεια, γη), να μειω θούν τα σ υνδεόμενα με τ ο ν το υ ρ ισ μ ό απ όβλητα και η ρύπανση το υ νερ ο ύ, το υ α έρ α και το υ εδ ά φ ο υ ς και να π ροω θ ούντα ι οι χρήσ εις φιλικώ ν π ρ ο ς το π εριβάλλον μορφ ώ ν μ ετα φ ο ρ ά ς, εν έρ γ εια ς και π α ρ α γω γή ς γεω ρ γικώ ν προϊόντω ν, κ.λπ. 4. Στήριξη τη ς τοπ ικής ο ικο νομία ς. Ο το υ ρ ισ μ ό ς στις π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές π ρέπ ει να σ υμβάλλει θ ετικά σ την τοπ ική οικονομία ευ νοώ ντα ς τη δ η μ ιο υ ρ γία ευκα ιριώ ν ερ γα σ ία ς και χρησ ιμοπ οιώ ντα ς τοπ ικά π ρ οϊό ντα και εξειδ ικ ευ μ έν ο προσωπικό. Eιδική μέρ ι μνα απ αιτείται στη δια τήρησ η τ η ς ισ ορροπ ίας μ ετα ξύ τω ν ω φ ελειώ ν που π ροκύπ τουν από το ν το υ ρ ισ μ ό και τω ν άλλω ν οικονομικώ ν το μ έω ν οι οποίοι παίζουν ρόλο στη δια τήρησ η το υ π ερ ιβ ά λλοντο ς. Ο το υ ρ ι σ μός μπ ορεί να π ρ ο σ φ έρ ει επ ιπ ρόσ θετη υπ οσ τήριξη σ το υ ς π α ραδοσια κούς το μ ε ίς τ η ς οικονομίας. 1. Αντιμετώπιση επιπτώ σεω ν. Για τ η ν το υ ρ ισ τική ανάπ τυ ξη σε π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές π ρέπ ει να είναι π λήρω ς κα τα νο η τό ότι υπ άρχουν όρια σ την ικα νότητα το υ φυσικού, κοινω νικού και π ολιτισ τικού π ερ ιβάλ

Φωτ. αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης 5. 6. 7. Εμπλοκή τη ς τοπ ικής κοινω νίας. Οι κά τοικο ι που ζουν μέσ α ή κο ντά σ τις π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές π ρέπ ει να εμπ λα κούν στη διαμόρφω σ η τω ν έρ γω ν α ειφ ό ρ ο υ το υ ρ ισ τική ς α νά π τυ ξη ς και σ την άσκηση τω ν το υ ρ ισ τικώ ν δ ρ α σ τη ριοτήτω ν. H το υ ρ ισ τική α νά π τυξη π ρέπ ει να το υ ς εξα σ φ α λίζει τις υ ψ η λ ό τερ ες δ υ ν α τές αντα μ ο ιβ ές για τ ο ν εα υ τό το υ ς και για τ ις μ ελ λ ο ν τικ ές γενιές. Ανάπ τυξη κατάλληλου τουρισ μού π οιότη τας. Οι το υ ρ ισ τικ ές δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες στις π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές π ρέπ ει να βασίζονται σ τα σπάνια και π ολύτιμ α σ τοιχεία τ η ς π ερ ιο χή ς και στην απόλαυση τ η ς φ υσ ικής και π ολιτισ τική ς κλη ρ ο νομιά ς τη ς. Π ρέπ ει να αναπ τυχθούν σε κλίμακα που να τα ιρ ιά ζει στο π ερ ιβ ά λλον και μ ε τρ ό π ο που να π ρ ο σ φ έρ ει σ το υ ς επ ισ κέπ τες μια εμπ ειρ ία υψ η λ ή ς π ο ιότητα ς. Υποδοχή νέω ν αγορώ ν. Ο το υ ρ ισ μ ό ς σ τις π ρ ο σ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές π ρέπ ει να ενθαρρύνει τ η ν ανακάλυψ η τ η ς φ ύσ ης από νέο υ τύπ ου επ ισ κέπ τες. 8. 10. Δ ημιουργία νέω ν μορφώ ν απ ασχόλησης. Ο το υ ρ ισ μ ό ς σ τις π ροσ τα τευ ό μ εν ες π ερ ιο χ ές π ρέπ ει να ενθ α ρ ρ ύ νει τη ν ανάπ τυξη νέω ν μορφ ώ ν απασχόλησ ης. Ειδικά μπ ορεί να ενθαρρύνει τ η ν ανάπ τυξη πολλαπ λώ ν δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν και κοινω νικής ενσ ω μά τω σ ης δ η μ ιο υ ρ γώ ντα ς ευ κ α ιρ ίες για γυνα ίκες, ν έο υ ς α νθρώ π ους και ά το μ α με ειδ ικ ές ανά γκες. Ενθάρρυνση συμπ εριφορώ ν φιλικώ ν προς το π εριβάλλον. H άσκηση τω ν το υ ρ ισ τικώ ν δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν ιδίω ς ό τα ν σ ε α υτή ν εμ π λέκοντα ι διά φ οροι φ ο ρ είς π ρέπ ει να γίνετα ι με τρ ό π ο υ ς που να σ υμβάλλει σ την ευαισ θητοπ οίησ η τω ν επισ κεπ τώ ν ένα ντι τω ν π ολλαπ λώ ν αξιώ ν τ η ς π ρ ο σ τα τευ ό μ εν η ς π ερ ιο χής και τ η ς ανάγ κ η ς δ ια τή ρ η σ ή ς το υ ς. Μ ε κα τά λληλα επικοινω νιακά μέσ α π ρέπει να ενθαρρύνο ντα ι οι επ ισ κέπ τες στο να υ ιο θ ετο ύ ν σ υμπ εριφ ορά φ ιλικό τερ η π ρ ο ς τ ο π ερ ιβ ά λλον και π ρ ο ς τα τοπ ικά ήθη και έθιμα. Π ροσφορά προτύπου ρόλου για άλλους το μ είς. Ο το υ ρ ισ μ ό ς πρέπ ει να π ρ ο σ φ έρ ει α ξιό λο γο π α ρ ά δ ειγμ α α ειφ ό ρ ο υ α νά π τυ ξη ς σε μια π ρ ο σ τα τευ ό μ ενη π εριοχή. Λ α μ β ά νο ντα ς υπόψη το υ ς π ερ ι βαλλοντικο ύς, οικονομικούς, κοινω νικούς και η θ ικο ύ ς π α ρ ά γο ντες μπ ορεί να επ ηρεά σ ει π ρ α κ τικ ές σ ε επ ιχειρ ήσ εις και οργα νισ μούς άλλω ν το μ έω ν. Φωτ. αρχείο ΕΚΒΥ / Μ. Κατσακιώρη Φωτ. αρχείο ΕΚΒΥ / Έγχρωμον 1 ΑΜΦΙΒΙΟΝ

Πιλοτική Μ ελέτη προς μια Πανευρωπαϊκή Απογραφή Υγροτόπων Λίμνη Χειμαδίτιδα, Φωτ. αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης Σ ε έγ γ ρ α φ ο τη ς Ευρω π αϊκής Επ ιτροπής, σ χετικό με τη ν α ειφ ορική χρήσ η και δια τήρησ η τω ν υγροτόπ ω ν, η π ανευρω π αϊκή απ ογραφ ή τω ν υγροτόπ ω ν α να γνω ρίσ τηκε ω ς υψ ηλής π ρ ο τερ α ιό τη τα ς ενέρ γεια. H Επιτροπή επ εσήμανε ότι οι π λ η ρ ο φ ο ρ ίες για το υ ς υ γρ ο τό π ο υ ς τ η ς Ε υρω π αϊκής Έ νω σ ης είναι απ οσ π ασ ματικές και α υτό δείχνει έν το ν α π λέο ν τη ν ανάγκη για να δ η μ ιο υ ρ γηθεί ένα ο λο κλη ρω μένο σ ύσ τημα απ ογραφ ής. H ανάγκη α υτή το νίσ θ η κε με έμ φ α σ η κα τά τη σ υνάντησ η ερ γα σ ία ς μ ε θ έμ α Π ρος μια Π ανευρω παϊκή Α π ογρ αφ ή Υγροτόπω ν" που οργα νώ θ η κε από τη ν Π αγκόσ μια Ο ργάνω ση για τη Δ ια τήρησ η τη ς Φ ύσης (IUCN) σ το Μ ο ntecatini τη ς Ιτα λία ς τ ο ν Ιανουάριο το υ 1997. H Δ ιεθ νής Ο ργάνω ση για το υ ς Υ γροτό π ο υ ς (W etlands International-W I) και το Ινσ τιτούτο Δ ια χείρισ ης και Ε π εξερ γα σ ία ς Εσω τερικώ ν Υ δάτω ν τ η ς Ο λλα νδία ς (Inland W ater M anagem ent & W ater T reatm ent - RIZA) σ υμφ ώ νησ αν να σ υνεργα σ θούν σε ένα κοινό έρ γ ο με τίτλ ο Π ιλοτική Μ ελέτη π ρος μια Π ανευρω παϊκή Α π ογρ αφ ή Υγροτόπω ν". Το έ ρ γ ο α υ τό θα α π ο τελέσ ει σ υνέχεια τη ς ερ γα σ ία ς που π ρ α γμα το π ο ιή θ η κε από τη Δ ιεθνή Ο ργάνω ση για το υ ς Υ γρ ο τό π ο υ ς, κα τά τη δ ιά ρκεια το υ έρ γ ο υ M edw et για το υ ς Μ εσ ο γεια κούς Υ γρ ο τό π ο υ ς, σ το α ντικείμ ενο τ η ς α π ογρα φ ή ς και π α ρα κολούθησ η ς τω ν υγροτόπ ω ν. Επίσης, για τη δ ιεξα γω γή το υ έρ γ ο υ σ ημαντική θα είναι η π είρα το υ Ινστιτο ύ το υ RIZA σε θ έμ α τα τηλεπ ισ κόπ ησ ης. Σκοπ οί το υ έρ γ ο υ είναι: α) η α ξιολόγη σ η και η β ελτίω ση τ η ς γνώ σ ης σ χετικά με τη ν ύπ αρξη και κα τα νομή τω ν υγροτόπ ω ν τ η ς Ευρώ πης, β) η σ υμβολή στη γνώ ση τω ν υγροτόπ ω ν σε επ ιλ εγ μ έν ες χ ώ ρ ες τ η ς κ εντρ ική ς και ανατο λ ικ ή ς Ευρώ πης, γ) η διεύρυνσ η τ η ς γνώ σ ης για τη ν έκτα σ η τω ν υγροτόπ ω ν στις χ ώ ρ ες τ η ς Β α λτική ς με τη χρήσ η τηλεπ ισ κόπ ησ ης (πιλοτική εφ α ρ μ ο γή). Οι χ ώ ρ ες τ η ς Β α λτική ς (Λιθουανία, Λ ετο νία και Εσθονία) επ ιλέχθηκα ν διότι υπήρχαν δια θ έσ ιμ ες δ ο ρ υ φ ο ρ ικές εικ ό νες, κα θώ ς επ ίσ ης και δ εδ ο μ ένα υπαίθρου από π ρόσ φ α τα έρ γ α τ η ς Δ ιεθ νούς Ο ργά νω σ ης για το υ ς Υ γ ρ ο τό π ους (W I). Επιπλέον, οι χ ώ ρ ες α υ τές έχ ο υ ν π α ρ ά κτιο υ ς και εσ ω τερ ικο ύ ς υ γρ ο τό π ο υ ς που δ εν έχ ο υ ν δ ια τα ρ α χ θ εί σε μ εγά λο βαθμό. Για να υλοπ οιηθεί ο π ρ ώ το ς σκοπός θα δ ιεν ερ γ η θ εί μ εγ ά λ η ς κλίμακα ς και σ υσ τηματική ανασκόπηση τω ν π ερ ι γραφ ικώ ν και χω ρικώ ν π ληροφ οριώ ν που α φ ο ρ ο ύ ν το υ ς ευρω π α ϊκούς υ γρ ο τό π ο υ ς και θα επ ισ ημανθούν π ερ ιο χ ές όπου οι π λ η ρ ο φ ο ρ ίες είναι ελλιπ είς. Για να υλοπ οιηθεί ο δ ε ύ τερ ο ς σκοπός, κα τα ρ χήν θα επ ιλ εγ εί ένα λογισ μικό που θα επ ιτρέπ ει τη ν εισ αγω γή, ανάκληση, και ανάλυση τω ν δ εδ ο μ ένω ν από τις υπάρχουσ ες α π ογρ α φ ές. Στη σ υνέχεια θα κα τηγοριοπ οιη θούν, θα μ ετα φ ρ α σ θ ο ύ ν και θα ελ εγ χ θ ο ύ ν τ α υπ άρχοντα δεδ ο μ ένα, ώ σ τε να εισ α χθούν σε μια ενιαία τρ ά π εζα π ληροφ οριώ ν για απ οθήκευσ η, ανάκλησ η και ανάλυση. Τ έλ ο ς θα δ ιερ ευ - νηθούν δ υ ν α τό τη τες α νά λυσ ης δ εδ ο μ ένω ν και θα αναγνω - ρισθούν π ερ ιο χ ές που π ληρούν ένα ή π ερ ισ σ ό τερ α από τα κρ ιτήρια που έχ ει θεσπίση η Σύμβασ η Ραμσάρ για να καταχω ρ ηθούν ω ς υγρότοπ οι δ ιεθ νούς σημασίας. Τ έλος, για να υλοπ οιηθεί ο τρ ίτο ς σκοπ ός θα σ υγκεντρ ω θ ο ύ ν και θα ανα λυθούν τηλεπ ισ κοπ ικά δ εδ ο μ ένα χ ρ η σιμοπ οιώ ντας εικ ό ν ες το υ δ ο ρ υ φ ό ρ ο υ Landsat ΤΜ, και θα ανα π τυχθεί ένα απλό Γεω γρ α φ ικό Σ ύσ τημα Π ληροφ οριώ ν που θα σ υνδυάζει τηλεπ ισ κοπ ικά, π ερ ιγραφικά και δ εδ ο μ έ να υπαίθρου, για το υ ς υ γρ ο τό π ο υ ς τω ν τρ ιώ ν χω ρώ ν τη ς Β αλτικής.

ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ H π αράκτια ζώνη ο ρίζεται ως μ ία λω ρίδα ξηράς και θάλα σ Στρυμωνικός Κόλπος, Φωτ. αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης σ ας εκα τέρ ω θεν τη ς ακτο γρ αμμής. Το π λάτος το υ χερ σ α ίο υ τμ ήματο ς ποικίλλει ανάλογα μ ε Φωτ. αρχείο ΕΚΒΥ / Σ. Μηλιώνης τα όρια τω ν π αράκτιω ν οικοσυσ τημάτω ν και τη γεω μορφ ολογία, ενώ το θαλάσ σιο τμήμα καλύπτει το ν θαλάσ σιο χώ ρο έω ς το β ά θο ς τω ν 5 0 μέτρω ν. Παράκτια ζώνη Στρυμωνικού Κόλπου, Φωτ. αρχείο ΕΚΒΥ ΑΜΦΙΒΙΟΝ

H π οικιλομορφ ία τω ν οικοσ υσ τη μά τω ν τ η ς π α ράκτια ς ζώ νης είναι πολύ μεγά λη. Το χερσ α ίο τμ ή μ α π εριλα μβάνει βραχώ δεις και μη β ραχώ δεις α κτές, α μ μ ο θ ίνες και π ερ ικλείει π α ρ ά κτιους υγρ ο τό π ο υ ς όπω ς εκ β ο λές, λιμ νοθάλα σ σ ες, δ έλτα, α λμυρά έλη κ.ά. Στο θαλάσσιο τμ ή μ α απ αντούν εκ τά σ εις βυθού με λιβά δια Π οσειδω νίας, βραχώ δη και α μμώ δη υπ οσ τρώ μα τα μ ε ε κ τε τα μ έν ες ζώ νες βλά σ τησ ης μακροφ υκώ ν, ύφ α λοι κ.ά. Τα σ υσ τήμα τα α υτά φ ιλ ο ξε νούν π λούσια χλω ρίδα και πανίδα με είδη τα οποία είναι π ροσ α ρμοσ μένα να ζουν σ τα ιδ ια ίτερ α μικροπ εριβάλλοντα τ η ς ξη ρ ά ς, τ η ς θάλασ σ ας ή σ την π ερ ιο χή που κα λύ π τετα ι και α π οκα λύπ τετα ι ή δ ια β ρ έχ ετα ι από το θαλασσινό ν ερ ό όπου επ ικρα το ύ ν α κρ α ίες σ υνθήκες. Οι φ υσ ικοί π αραλιακοί βιότοποι π αρουσ ιάζουν μ εγά λη π οικιλομορφ ία, π αρά τη μικρή το υ ς έκτα σ η, η οποία μειώ νετα ι δια ρκώ ς τ ις τ ε λ ε υ τ α ίε ς δ εκ α ετίες. Ο κτώ από το υ ς σ α ράντα τύ π ο υ ς οικοτόπ ω ν π ρ ο τερ α ιό τη τα ς τ η ς Ο δηγία ς 92/43/Ε Ο Κ για τη δια τήρησ η τω ν φυσ ι κώ ν οικοτόπ ω ν και τ η ς α υ το φ υ ο ύ ς χλω ρίδας και ά γρ ια ς π α νίδας είναι π α ρά κτιοι. Π ερίπου το ένα τ ρ ίτο τω ν υ γ ρ ο τό πων τ η ς Ευρω π αϊκής Έ νω σ ης βρίσκοντα ι σ την π α ράκτια ζώνη, όπω ς και πάνω από το 30% τω ν Ειδικών Π εριοχώ ν Π ροσ τασ ίας (SΡΑ) που έχ ο υ ν ορισ θεί από τη ν Ο δηγία 79/409/Ε Ο Κ για τη διατή ρ η σ η τω ν άγριω ν π τη νώ ν. Τα π α ράκτια ο ικοσ υσ τή ματα έχουν π ολύ υψ ηλή βιολογική π α ραγω γικότητα. H αναπ αραγω γή και τ α π εδία δ ια τρ ο φ ή ς τω ν π ερισ σ ότερω ν ειδώ ν ψαριώ ν και οσ τράκω ν με οικονομική α ξία εντο π ίζο ντα ι σ την π α ράκτια ζώνη, όπως και ένα υψ ηλό π οσ οσ τό τ η ς α λιεύσ ιμης π οσ ότητα ς τω ν ειδώ ν αυτώ ν, που σ υ ντη ρ εί σ χεδόν το υ ς μισ ούς α π α σ χο λού μενους σ τον το μ έ α τ η ς αλιείας. Ανθρώπινες δραστηριότητες και παράκτια ζώνη Οι π α ρ ά κτιες ζώ νες α π οτελο ύν π ερ ιο χ ές μ εγά λης α ξία ς για τ ο ν άνθρω πο. Ε λκυσ τικές λόγω τ η ς φ υσ ικής ο μ ο ρ φ ιά ς το υ ς, το υ σ υνήθω ς ήπιου κλίμ α το ς και το υ π λούτο υ τω ν φυσικώ ν πόρω ν, οι π α ρ ά κ τιες ζώ νες ευνόησ α ν τ η ν εγ κ α τά σταση το υ ανθρώ που από τη ν α ρ χα ιό τη τα με τη ν αντίσ τοιχη ανάπ τυξη π ολλώ ν δ ρ α σ τηριοτήτω ν. Σ ή μ ερ α π ερισ σ ότερο από το μισό το υ π αγκόσ μιου π ληθυσ μού ζει και δρασ τηριοπ οιείτα ι σ τις π α ρ ά κτιες ζώ νες. Τα δύο τρ ίτα τω ν Ε λλήνω ν κα το ι κούν κο ντά σ τις α κ τές. H αστικοποίηση, η βιομηχανία, ο το υ ρ ισ μ ό ς, οι θαλάσ σ ιες μ ετα φ ο ρ ές και ά λ λ ες δ ρ α σ τη ρ ιό τη τ ε ς μείω σαν τη βιολογική π οικιλότητα και τα πολιτισ μικά γνω ρίσ ματα τω ν π αράκτιω ν ζωνών. H π ο ιό τη τα τω ν π αράκτιω ν υδάτω ν π ρ ο κα λεί ανησυχία. Τα δύο πιο θ εα μ α τικά φ α ινόμενα τω ν τελ ευ τα ίω ν χρόνω ν, ο ανθρω π ογενής ευ τρ ο φ ισ μ ό ς και η ρύπανση από π ετρ ελ α ιο κ η λ ίδ ες δείχνουν ότι οι π α ρ ά κτιες κ ο ιν ό τη τες υφίσ τανται τις επ ιπ τώ σεις γ εγ ο ν ό τω ν που συμβαίνουν ε κ τό ς τ η ς δ ικής το υ ς π ερ ιο χ ή ς ελ έγχου. Ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης Οι κύ ρ ιες α ιτίες τω ν π ερ ιβ α λλοντικώ ν π ρ ο β λημάτω ν τω ν π αράκτιω ν ζωνών είναι: H έλλειψ η σ χεδιασ μού ή και ο εσ φ α λ μ έν ο ς σ χεδιασ μός τω ν χρήσ εω ν σ την π αράκτια ζώνη και η μη επ α ρκής εφ α ρ μ ο γ ή τω ν κανονισμώ ν. H έλλειψ η σ υντονισ μού μ ετα ξύ τω ν χρησ τώ ν και τω ν α ρμοδίω ν αρχώ ν, η επ ικάλυψ η τω ν σ τρ α τηγικώ ν σκοπών και τω ν δράσ εω ν στα διά φ ορα επ ίπ εδα διοίκησ ης (τοπική, π ερ ιφ ερ εια κή, κεντρ ική ή ευρω π αϊκή). H διαχείριση τω ν ακτώ ν δ εν π ερ ι λα μβάνει και τις δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες που α σ κούνται σ την ενδ ο χώ ρ α και σ την ανοικτή θάλασσα. Τα τελ ευ τα ία χρόνια έχ ει αρχίσ ει να α να γνω ρίζετα ι η α να γκα ιό τη τα σ χεδιασμού μιας ο λ ο κληρω μ ένης διαχείρισ ης τω ν π αράκτιω ν ζωνών ώ σ τε να επ ιτευ χ θ εί η α ειφ ορική α νά π τυξή το υ ς. H α ειφ ορική ανάπ τυξη απ αιτεί τη ν π λήρη και συσ τηματική εφ α ρ μ ο γ ή τω ν αρχώ ν τ η ς ο λοκλήρω σ η ς και τ η ς επ ικουρικότη τα ς. Μ π ορεί να επ ιτευ χ θ εί μόνο με τ η ν ε ν ε ρ γό σ υμμετο χή τω ν π ολιτικώ ν αρχών, τω ν κρ ατικώ ν υπηρεσιών, τω ν οικονομικώ ν π αραγόντω ν, τω ν επ ισ τημόνω ν και το υ κοινού. 1 \ ft ΑΜΦΙΒΙΟΝ

ΣΥΜΒΑΣΗ ΡΑΜΣΑΡ 7η συνάντηση των συμβαλλόμενων μελών H 7η συνάντηση των συμβαλλόμενων μελών της Σύμβασης Ραμσάρ θα πραγματοποιηθεί από τις 10 έως τις 18 Μαΐου 1999 στο Σαν Χοσέ της Κόστα Ρίκα. Σ το π ροσ χέδιο το υ π ρ ο γ ρ ά μ μ α το ς εργασ ιώ ν που ετο ι μάσθηκε για τη συνάντησ η, π εριλα μβάνοντα ι θ έμ α τα όπως: έκθεσ η τ η ς Κ α θ ο δ η γητικ ή ς Επιτροπ ής τ η ς Σ ύμβασης Ρ αμσάρ κα θώ ς και έκθεσ η το υ Γ ρ α φ είο υ Ραμσάρ, ανάλυση τ η ς εφ α ρ μ ο γ ή ς τ η ς Σ ύμβασης σε κά θε γεω γρ α φ ική π εριοχή, δ ιά φ ο ρ α θ έμ α τα που α νέκυψ α ν από τ ις α π οφ ά σ εις και τις σ υσ τάσ εις τω ν π ρ ο η γούμενω ν σ υναντήσ εω ν τω ν σ υμβα λ λόμενω ν μελώ ν, σ χεδια σ μός δράσεω ν και π ροϋπ ολογισ μός για τα έ τη 2000-2002, σ υζήτηση τω ν σ χεδίω ν απ οφάσεω ν που υπ οβλήθηκαν από τα σ υ μ β α λλόμενα μ έλη και τη ν Κ α θ οδηγητική Επιτροπή, έκθεσ η και σ υσ τάσ εις τω ν τεχνι- Αποικία Αργυροπελεκάνων στον Αμβρακικό Κόλπο, Φωτ. αρχείο ΕΚΒΥ κώ ν επιτροπώ ν, ο ρ ισ μός τω ν μελώ ν το υ επ ισ τημονικού και τεχνικ ο ύ σ ώ μ α το ς ανα θεώ ρησ ης, απ οδοχή τω ν απ οφάσεω ν τ η ς συνάντησ ης, εκ λο γ ή τοπ ικώ ν αντιπροσώ πω ν για τη ν Κ α θ οδηγητική Επιτροπή, κα θορισ μός τ η ς η μ ερ ο μ η ν ία ς και το υ τόπ ου π ρ α γμα τοπ οίησ ης τ η ς επ ό μ εν η ς συνάντησ ης, απ οδοχή τω ν α π ο τελεσ μ ά τω ν τ η ς 7 η ς σ υνά ντησ ης τω ν σ υμβαλλομένω ν μερώ ν, κ.λπ. Για π ερ ισ σ ό τερ ες π λ η ρ ο φ ο ρ ίες μπ ο ρ είτε να α π ευ θ ύ νεσ τε στο Γ ρ α φ είο Ραμσάρ, rue Μauve m e y 28, C H-1196 G land, Sw itzerland, τη λ. +41 22 9990170, Ε-m ail: ram sar@ hq.iucn.org Α Μ Φ Ι Β Ι Ο Ν Τεύχος 21, Ιούνιος 1998 Διμηνιαία έκδοση του ΕΚΒΥ ISSN 1106-3866 Ταχυδρομική διεύθυνση: Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων 14ο χλμ Θεσσαλονίκης - Μηχανιώνας, 570 01 Θέρμη, τηλ. (031) 473.320, 473.432, 475.604 - Φαξ: (031) 471.795 Υπεύθυνη Έ κδοσης: Μαρία Κατσακιώρη Συντακτική Επιτροπή: Μαρία Κατσακιώρη, Σπύρος Ντάφης Σ' αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Ιουλία Δροσινού, Θάλεια Λαζαρίδου, Εύα Παπαστεργιάδου, Μιλτιάδης Σεφερλής, Ελένη Φυτώκα Φωτ. εξω φύλλου: Αμμοθίνες στην Πελοπόννησο, Λ. Λογοθέτης Σχέδια: Πασχάλης Δουγαλής Φωτοστοιχειοθεσία - Εκτύπωση: ΑΝΙΜΑ GRAPHICS Υιοί Α. Υφαντή Ο.Ε., Φραγκίνη 9, 546 24 Θεσσαλονίκη Κείμενα και φω τογραφίες που αποστέλλονται για δημοσίευση στο περιοδικό δεν επιστρέφονται. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ή η μετάδοση με οποιοδήποτε οπτικοακουστικό μέσο του περιεχομένου του ΑΜΦΙΒΙΟΝ μόνο εφόσον γίνεται αναφορά στην πηγή. ΑΜΦΙΒΙΟΝ