Όνομα:.. Σχολείο:. Τμήμα:.. Τηλ.: Οικ.:...Κιν.: ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΥΠΡΟΥ KYRIAKH 26 MAΙΟΥ Διάρκεια: 3 ώρες (10:00 13:00)

Όνομα:.. Σχολείο:. Τμήμα:.. Τηλ.: Οικ.:...Κιν.: ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΥΠΡΟΥ 4 η 9 η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ 2013 ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ KYRIAKH 26 MAΙΟΥ 2013 Διάρκεια: 3 ώρες (10:00 13:00) ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΟΥΣ..... 1. Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από: Α. Εξήντα (60) ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής (60 μονάδες), και Β. Δύο (2) ερωτήσεις ανοιχτού τύπου (40 μονάδες). 2. Γράφετε ΜΟΝΟ με μπλε ή μαύρο στυλό. 3. Απαγορεύεται η χρήση διορθωτικού. 4. Για τις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, η ορθή απάντηση να σημειώνεται με κύκλο γύρω από το γράμμα (Α, Β, Γ ή Δ) που επιλέγετε. 5. Για κάθε ερώτηση πολλαπλής επιλογής υπάρχει μόνο μία ορθή απάντηση και βαθμολογείται με μια μονάδα (+ 1). 6. Για κάθε λανθασμένη απάντηση πολλαπλής επιλογής αφαιρείται 0,25 της μονάδας (- 0,25). 7. Κάθε αναπάντητη ερώτηση πολλαπλής επιλογής βαθμολογείται με μηδέν (0) μονάδες. 8. Οι απαντήσεις για τις ερωτήσεις ανοικτού τύπου να καταγράφονται στο χώρο που παρατίθεται κάτω από κάθε ερώτηση..... 1

Α. ΕΞΗΝΤΑ (60) ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ (60 ΜΟΝΑΔΕΣ) Η Νιόβη παρατήρησε μια μέλισσα πάνω σε ένα άνθος. Η Νιόβη γνωρίζει ότι την εποχή της ανθοφορίας, οι μέλισσες προκειμένου να τραφούν, πλάθουν την γύρη και την μεταφέρουν με τα πίσω πόδια τους στην κυψέλη. Η οικονομική σημασία της γονιμοποίησης, στην οποία συμβάλλουν οι μέλισσες μεταφέροντας γύρη από λουλούδι σε λουλούδι, είναι ανυπολόγιστη. Οι μέλισσες εκτρέφονται για το μέλι, που θεωρείται μια από τις πιο καλές τροφές, για το βασιλικό πολτό που χρησιμοποιείται σαν διεγερτικό και στην παρασκευή καλλυντικών, για το κερί, που πριν από μερικά χρόνια είχε μεγάλη αξία, και για το δηλητήριό τους που περιέχει ουσίες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν φάρμακο για τους ρευματικούς. Η μέλισσα είναι από τα ελάχιστα είδη των εντόμων που ο άνθρωπος προσπάθησε να εκμεταλλευτεί, βλέποντας ότι θα είχε κάποιο οικονομικό όφελος. Η Νιόβη διερωτήθηκε αν η παρουσία μελισσών σε ένα θερμοκήπιο με φράουλες θα αύξανε την παραγωγή. Να απαντήσετε στις πιο κάτω ερωτήσεις για να βοηθήσετε τη Νιόβη να κατανοήσει τις εμπειρίες από την καθημερινή της ζωή. 1. Η επιστημονική γνώση προέρχεται από: Α. την κοινή λογική Β. την παρατήρηση Γ. τα διάφορα εγχειρίδια Δ. το πείραμα και την παρατήρηση. 2. Η υπόθεση που θα διατυπώσει η Νιόβη μπορεί να: Α. αποδειχθεί σωστή Β. αποδειχθεί λάθος Γ. ελεγχθεί με ένα κατάλληλο πείραμα Δ. όλα τα παραπάνω είναι ορθά. 2

3. Η Νιόβη θέλει να παρατηρήσει ένα παρασκεύασμα γυρεόκοκκων. Η σωστή σειρά με την οποία χρησιμοποιούμε το μικροσκόπιο είναι: I. Τοποθετούμε στην τράπεζα του μικροσκοπίου την αντικειμενοφόρο πλάκα, με το παρασκεύασμα προς τα πάνω και παρατηρούμε ότι το παρασκεύασμα είναι στη θέση του οπτικού πεδίου. II. Τοποθετούμε στη θέση μικροσκόπησης τον αντικειμενικό φακό με τη μικρότερη μεγέθυνση. III. Ανάβουμε την φωτεινή πηγή. IV. Με μικρές κινήσεις του μικρομετρικού κοχλία προσπαθούμε να εστιάσουμε ώστε να δούμε όσο πιο καθαρά γίνεται το παρασκεύασμα. V. Παρατηρούμε και ταυτόχρονα μετακινούμε αν χρειάζεται, με τον μικροκοχλία την τράπεζα. Ο φακός απέχει από το παρασκεύασμα περίπου 1 mm. Α. i, ii, iii, iv, v Β. ii, i, iii, iv, v Γ. iii, ii, i, iv, v Δ. ii, iii, i, v, iv. 4. Η μικρότερη μονάδα που είναι σε θέση να εκτελεί όλες τις λειτουργίες της ζωής είναι: Α. το κύτταρο Β. ο γυρεόκοκκος Γ. το ωάριο Δ. το DNA ενός ιού. 5. Οι γυρεόκοκκοι περιέχουν: Α. DNA, πρωτεΐνες, λιπίδια, υδατάνθρακες, βιταμίνες, άλατα και νερό Β. μόνο DNA Γ. μόνο DNA και νερό Δ. μόνο DNA, βιταμίνες, άλατα και νερό. 6. Ένας επιστήμονας θέλει να ελέγξει τις επιπτώσεις μιας χημικής ουσίας σε φυτά φράουλας. Έτσι, σε ένα θερμοκήπιο μέσα στο οποίο μεγαλώνουν φράουλες ραντίζει το έδαφος με τη χημική ουσία. Σε ένα δεύτερο θερμοκήπιο με φράουλες, το έδαφος δεν ραντίζεται με τη χημική ουσία. Στο θερμοκήπιο που το έδαφος ραντίζεται με τη χημική ουσία, παράγονται κατά μέσο όρο 10 φράουλες ανά φυτό. Στο θερμοκήπιο που δεν ραντίζεται το έδαφος με τη χημική ουσία παράγονται κατά μέσο όρο 5 φράουλες ανά φυτό. Τα παραπάνω δεδομένα και αποτελέσματα είναι αρκετά ώστε ο επιστήμονας: Α. να μπορεί να τα ανακοινώσει ως έγκυρα Β. να συμπεράνει ότι η χημική ουσία αυξάνει την παραγωγή φράουλας Γ. να επαναλάβει το πείραμα με την ίδια χημική ουσία σε άλλα είδη φυτών Δ. να συμπεράνει ότι το σχέδιο του πειράματος δεν ήταν κατάλληλο για να καταλήξει σε συμπέρασμα. 3

7. Κατά τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης απλά ανόργανα μόρια μετατρέπονται με τη βοήθεια της ηλιακής ενέργειας σε οργανικά. Τα ανόργανα μόρια είναι: Α. η γλυκόζη και το οξυγόνο Β. το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα Γ. η χλωροφύλλη, η γλυκόζη και το οξυγόνο Δ. το διοξείδιο του άνθρακα, το νερό και η χλωροφύλλη. 8. Κάθε ριζικό τριχίδιο: Α. παράγει διοξείδιο του άνθρακα, νερό και ενέργεια Β. έχει μικρή επιφάνεια και μεγάλο όγκο Γ. προσλαμβάνει νερό και οργανικές ουσίες από το έδαφος Δ. αποτελείται από κυτταρικό τοίχωμα, πλασματική μεμβράνη, χυμοτόπιο, κυτταρόπλασμα, μιτοχόνδριο, χλωροπλάστη, σύμπλεγμα Golgi, ενδοπλασματικό δίκτυο και πυρήνα. 9. Η μετατροπή ενέργειας στα μυϊκά κύτταρα μιας μέλισσας γίνεται από σε : Α. χημική μηχανική + θερμική Β. θερμική χημική Γ. ηλεκτρική θερμική Δ. μηχανική χημική. 10. Τα χημικά στοιχεία που περιέχει το άμυλο είναι: A. C, H, O B. C, H, O, N Γ. C, H, O, N, P Δ. C, H, O, P. 11. Οι παρακάτω ουσίες ανήκουν στην κατηγορία των πολυσακχαριτών: Α. η μαλτόζη, το άμυλο και η γλυκερόλη Β. η σακχαρόζη, η κυτταρίνη και το άμυλο Γ. το γλυκογόνο, η κυτταρίνη και το άμυλο Δ. το τριγλυκερίδιο, το γλυκογόνο και το άμυλο. 12. Μερικά παραδείγματα πρωτεϊνών είναι: A. η αιμοσφαιρίνη, η αμυλάση, τα αντισώματα Β. η αιμοσφαιρίνη, η αμυλάση, τα αμινοξέα Γ. η πρωτεάση, η λιπάση, η γλυκερόλη Δ. η πρωτεάση, η λιπάση, το νουκλεϊνικό οξύ. 4

Να παρατηρήσετε προσεκτικά το πιο κάτω διάγραμμα για να απαντήσετε τις ερωτήσεις 13-14. α β δ γ 13. Η διαδικασία με την οποία προκύπτουν τα κύτταρα α και β ονομάζεται: Α. μείωση B. μίτωση Γ. ανάπτυξη Δ. διαφοροποίηση. 14. Ο ιστός γ είναι: A. μυϊκός Β. ερειστικός Γ. επιθηλιακός Δ. νευρικός. Τα ένζυμα διευκολύνουν τις χημικές αντιδράσεις που γίνονται μέσα σε ένα οργανισμό. Να παρατηρήσετε προσεκτικά το παρακάτω διάγραμμα που απεικονίζει τον τρόπο με τον οποίο δρουν τα ένζυμα και να απαντήσετε τις ερωτήσεις 15-18: i ii iii ii iv 15. Οι σωστοί όροι που απεικονίζουν οι ενδείξεις i, ii, iii, iv είναι: Α. i. υπόστρωμα, ii. ένζυμο, iii προϊόν, iv ενεργό κέντρο Β. i. ένζυμο, ii. υπόστρωμα, iii. προϊόν, iv προϊόν Γ. i. ενεργό κέντρο, ii. ένζυμο, iii. προϊόν, iv. προϊόν Δ. i. ένζυμο, ii. προϊόν, iii. υπόστρωμα, iv. υπόστρωμα. 5

16. To χαρακτηριστικό των ενζύμων που τα καθιστά απαραίτητα για τους ζωντανούς οργανισμούς είναι ότι κάθε ένζυμο: Α. αυξάνει την ταχύτητα της μιτωτικής διαίρεσης Β. αυξάνει την ταχύτητα της κυτταρικής αναπνοής Γ. αυξάνει την ταχύτητα της χημικής αντίδρασης Δ. διασπά οργανικές ουσίες. 17. Τα περισσότερα απορρυπαντικά περιέχουν ένζυμα όπως είναι οι πρωτεάσες και οι λιπάσες. Αυτό σημαίνει ότι το απορρυπαντικό: Α. λειτουργεί σε ένα ευρύ φάσμα ph Β. λειτουργεί σε ένα ευρύ φάσμα θερμοκρασίας Γ. επιτρέπει αποτελεσματικότερο πλύσιμο σε χαμηλότερες θερμοκρασίες Δ. επιτρέπει αποτελεσματικότερο πλύσιμο σε υψηλότερες θερμοκρασίες. 18. Tο δομικό υλικό των ενζύμων είναι: Α. η γλυκόζη Β. τα αμινοξέα Γ. τα λιπαρά οξέα Δ. τα νουκλεοτίδια. 19. Mονοκύτταροι οργανισμοί μπορεί να είναι: Α. μόνο οι προκαρυωτικοί οργανισμοί Β. μόνο οι ευκαρυωτικοί οργανισμοί Γ. προκαρυωτικοί ή ευκαρυωτικοί Δ. μόνο τα κύτταρα που δεν αναπτύσσονται. 20. Ο πυρετός: Α. εμφανίζεται μετά από γενικευμένη μικροβιακή μόλυνση Β. ανήκει στους γενικούς εσωτερικούς αμυντικούς μηχανισμούς Γ. δεν έχει εξειδικευμένη δράση Δ. όλα τα παραπάνω είναι ορθά. 21. Ως σωματική εξάρτηση χαρακτηρίζεται η κατάσταση κατά την οποία: Α. όταν ο χρήστης σταματήσει τη χρήση της εξαρτησιογόνας ουσίας, εμφανίζει συμπτώματα αντίθετα από αυτά που η ουσία προκαλεί, εμφανίζει στερητικά συμπτώματα Β. όταν ο χρήστης σταματήσει τη χρήση της εξαρτησιογόνας ουσίας, εμφανίζει συμπτώματα ίδια με αυτά που η ουσία προκαλεί Γ. όταν ο χρήστης συνεχίσει τη χρήση της εξαρτησιογόνας ουσίας, εμφανίζει πάντοτε συμπτώματα αντίθετα από αυτά που η ουσία προκαλεί Δ. Η κατάσταση κατά την οποία όταν ο χρήστης σταματήσει, δεν εμφανίζει συμπτώματα στέρησης. 6

22. Ο ιός HIV που προσβάλει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου μεταδίδεται με: Α. το αίμα Β. το σπέρμα Γ. τα κολπικά υγρά Δ. όλα τα παραπάνω είναι ορθά. 23. Η σαλμονέλα είναι μια συνηθισμένη αιτία τροφικής δηλητηρίασης που οφείλεται σε: Α. ιό Β. μύκητα Γ. πρωτόζωο Δ. βακτήριο. 24. Πολλές ασθένειες που στο παρελθόν μάστιζαν την ανθρωπότητα έχουν εξαφανιστεί χάρη στους εμβολιασμούς. Με τον εμβολιασμό εισάγεται στο σώμα μας μια μικρή ποσότητα: Α. του νεκρού μικροοργανισμού Β. του ανενεργού μικροοργανισμού Γ. από τμήμα του μικροοργανισμού Δ. όλα τα παραπάνω είναι ορθά. 25. Τα δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά ενός οργανισμού καθορίζονται από: Α. τις πρωτεΐνες του οργανισμού Β. τα γονίδια που βρίσκονται στα χρωματοσώματα του οργανισμού Γ. τους υδατάνθρακες του οργανισμού Δ. τις οργανικές ουσίες του οργανισμού. 26. Το DNA δομείται από: Α. ριβο(ζο)νουκλεοτίδια Β. δε(σ)οξυριβοζονουκλεοτίδια Γ. αμινοξέα Δ. αζωτούχες βάσεις. 27. Σε ένα δίκλωνο μόριο DNA η κυτοσίνη είναι συμπληρωματική με: Α. την αδενίνη Β. τη γουανίνη Γ. την ουρακίλη Δ. την θυμίνη. 7

28. Ένα τμήμα μιας αλυσίδας ενός μορίου DNA αποτελείται από την αλληλουχία αζωτούχων βάσεων: AATTGCCCATGG. Η αλληλουχία των αζωτούχων βάσεων του RNA που προκύπτει από τη μεταγραφή του τμήματος της αλυσίδας του DNA που δόθηκε είναι η: Α. UUAACGGGUACC B. TTAACGGGTACC Γ. CCAATGGGCATT Δ. AATTGCCCATGG. 29. H διαδικασία της μετάφρασης (πρωτεϊνοσύνθεση) του mrna γίνεται: Α. στο ενδοπλασματικό δίκτυο με τη συμμετοχή μορίων DNA Β. στο ριβόσωμα με τη συμμετοχή μορίων trna Γ. στο μιτοχόνδριο με τη συμμετοχή μορίων γλυκόζης και trna Δ. στο σύμπλεγμα Golgi με τη συμμετοχή μορίων rrna. 30. Το DNA διπλασιάζεται με μια διαδικασία που ονομάζεται: A. μεταγραφή Β. μετάφραση Γ. αντιγραφή Δ. μίτωση. 31. Με τις μεταλλάξεις: A. δημιουργούνται νέα αλληλόμορφα γονίδια Β. δημιουργούνται νέες ιδιότητες στους οργανισμούς Γ. αυξάνεται η γενετική ποικιλότητα Δ. όλα τα παραπάνω είναι ορθά. 32. Από τη διαδικασία της μίτωσης προκύπτουν: Α. δύο διπλοειδή κύτταρα που είναι πανομοιότυπα μεταξύ τους Β. δύο διπλοειδή κύτταρα που είναι διαφορετικά από το αρχικό κύτταρο Γ. δύο απλοειδή κύτταρα Δ. τέσσερα απλοειδή κύτταρα. 8

Να παρατηρήσετε προσεκτικά το παρακάτω σχήμα και να απαντήσετε τις ερωτήσεις 33-34. 33. Πόσα ζεύγη χρωματοσωμάτων παρατηρείτε; A. 6 Β. 12 Γ. 24 Δ. 48. 34. Αν αυτό το κύτταρο διαιρεθεί με μείωση πόσα χρωματοσώματα θα έχουν τα θυγατρικά κύτταρα; A. 6 Β. 12 Γ. 24 Δ. 48. 35. Τα μονοζυγωτικά δίδυμα: A. προέρχονται από ένα ωάριο και ένα σπερματοζωάριο Β. έχουν τον ίδιο γονότυπο Γ. έχουν το ίδιο φύλο Δ. όλα τα παραπάνω είναι ορθά. 36. Ο σακχαρομύκητας διαιρείται κάθε 20 λεπτά. Ξεκινώντας με ένα μόνο κύτταρο σακχαρομύκητα, μετά από μια ώρα θα υπάρχουν: Α. 2 κύτταρα Β. 4 κύτταρα Γ. 8 κύτταρα Δ. 16 κύτταρα. 37. Ομόλογα είναι τα χρωματοσώματα τα οποία: Α. προκύπτουν από την αντιγραφή του DNA Β. αποτελούνται από μόρια πρωτεϊνών Γ. περιέχουν γενετικές πληροφορίες που αφορούν τις ίδιες ιδιότητες Δ. εκδηλώνουν πάντα τη δράση τους. 9

38. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις είναι ορθή; Α. Τα κορίτσια κληρονομούν τα χαρακτηριστικά τους από την μητέρα τους Β. Η ποικιλομορφία οφείλεται περισσότερο στις περιβαλλοντικές συνθήκες παρά στην κληρονομικότητα Γ. Η φύση κάνει τους απογόνους να μοιάζουν με τους γονείς τους Δ. Οι σύγχρονες μελέτες της γενετικής δείχνουν ότι δεν υπάρχει καμία διαφορά ανάμεσα στον καρυότυπο ενός Αφρικανού και ενός Ευρωπαίου. 39. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις είναι λανθασμένη; Α. Τα αλληλόμορφα γονίδια είναι παραλλαγές της ίδιας γενετικής πληροφορίας Β. Τα αλληλόμορφα γονίδια διακρίνονται σε επικρατή και υπολειπόμενα Γ. Το αλληλόμορφο γονίδιο εκδηλώνεται μόνο αν είναι επικρατές Δ. Οι διπλοειδείς οργανισμοί διακρίνονται σε ομόζυγους και ετερόζυγους για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. 40. Δύο (2) μαύρα κουνέλια ζευγάρωσαν και γέννησαν τέσσερα (4) άσπρα κουνελάκια. Οι γονότυποι των γονέων είναι; A. Μμ και Μμ Β. Μμ και ΜΜ Γ. ΜΜ και ΜΜ Δ. Μμ και μμ. 41. Μια ουσία από τις παρακάτω δεν προήλθε από διαδικασία πέψης στον άνθρωπο: Α. η κυτταρίνη Β. το αμινοξύ Γ. τα νουκλεοτίδιο Δ. το λιπαρό οξύ. 42. Ποιο από τα παρακάτω όργανα δεν παράγει υγρά που διευκολύνουν την πέψη; Α. Στομάχι Β. Νεφρά Γ. Συκώτι Δ. Πάγκρεας. 43. Στο στομάχι η τροφή αναμιγνύεται με το γαστρικό υγρό που περιέχει πεψίνη που βοηθά στη διάσπαση των: A. πρωτεϊνών B. υδατανθράκων Γ. νουκλεϊνικών οξέων Δ. λιπών. 10

44. Γνωρίζοντας ότι το μήκος του λεπτού εντέρου είναι περίπου 6 μέτρα και του παχέος εντέρου 1,5 μέτρο, να υπολογίσετε πόσο χρόνο θα χρειαστεί μια φυτική ίνα από τη στιγμή που θα εγκαταλείψει το στομάχι μέχρι να εξέλθει από τον πρωκτό. Να θεωρήσετε δεδομένο ότι η φυτική ίνα διανύει μέσα στο πεπτικό σύστημα του ανθρώπου περίπου 1,5 μέτρο σε 15 λεπτά: Α. 45 λεπτά Β. 60 λεπτά Γ. 70 λεπτά Δ. 75 λεπτά. 45. Η παραμορφωτική κάμψη της σπονδυλικής στήλης προς τα πλάγια λέγεται: Α. σκολίωση Β. κάταγμα Γ. κύφωση Δ. διάστρεμμα. 46. Η διαδρομή που περιγράφει πιο ορθά την κίνηση του οξυγόνου από την πνευμονική αρτηρία προς τα κύτταρα είναι: Α. δεξιός κόλπος δεξιά κοιλία αορτή αρτηρία τριχοειδή αγγεία Β. αριστερός κόλπος αριστερή κοιλία αορτή αρτηρία τριχοειδή αγγεία Γ. πνεύμονες πνευμονική φλέβα αριστερός κόλπος αριστερή κοιλία αορτή αρτηρία τριχοειδή αγγεία Δ. αριστερή κοιλία αριστερός κόλπος αορτή αρτηρία τριχοειδή αγγεία. 47. Ο ρόλος των βαλβίδων στις φλέβες είναι: Α. να ελαττώνουν την πίεση του αίματος Β. να εμποδίζουν την μετακίνηση του αίματος προς την αντίθετη κατεύθυνση Γ. να σταθεροποιούν τη ροή του αίματος Δ. να ελαττώνουν τη ροή του αίματος. 48. Δύο (2) άχρηστες χημικές ουσίες που μεταφέρονται από το πλάσμα του αίματος είναι: Α. το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα Β. η χοληστερόλη και το διοξείδιο του άνθρακα Γ. τα άλατα και το διοξείδιο του άνθρακα Δ. η ουρία και το διοξείδιο του άνθρακα. 49. Το διοξείδιο του άνθρακα μεταφέρεται: Α. μόνο από τα ερυθρά αιμοσφαίρια Β. μόνο από το πλάσμα Γ. κυρίως από τα ερυθρά αιμοσφαίρια και λιγότερη ποσότητα από το πλάσμα Δ. κυρίως από το πλάσμα και λιγότερη ποσότητα από τα ερυθρά αιμοσφαίρια. 11

50. Τα κύτταρα του βλεννογόνου της τραχείας: Α. καλύπτονται με βλέννα Β. έχουν βλεφαρίδες Γ. συγκρατούν και απομακρύνουν μικρόβια και ξένα σωματίδια Δ. Όλα τα παραπάνω είναι ορθά. Να παρατηρήσετε το διπλανό σχήμα που απεικονίζει το γεννητικό σύστημα του άνδρα και να απαντήσετε την ερώτηση 51. 51. Ο συνδυασμός αριθμών που δίνει τα μέρη του σχήματος ουροδόχος κύστη, προστάτης, επιδιδυμίδα, με τη σειρά που είναι γραμμένα είναι: Α. 10, 9, 12 Β. 8, 10, 12 Γ. 9, 10, 6 Δ. 8, 9, 6. 52. Έμμηνη ρύση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο: Α. το ωάριο που δεν έχει γονιμοποιηθεί αποβάλλεται μαζί με βλέννα, αίμα και κυτταρικά υπολείμματα μέσω του κόλπου Β. το ωάριο απελευθερώνεται μέσα στη σάλπιγγα και ξεκινά το ταξίδι του με προορισμό τον κόλπο Γ. ένα ωάριο ωριμάζει σε μια από τις δύο ωοθήκες Δ. το έμβρυο εμφυτεύεται στο ενδομήτριο. 53. Σε ένα τέλειο άνθος η επικονίαση μπορεί να γίνει: A. μόνο με τη βοήθεια των εντόμων Β. μόνο με τη βοήθεια του ανέμου Γ. μόνο με τη βοήθεια των νυχτερίδων Δ. με τη μεταφορά των γυρεόκοκκων στο στίγμα του ιδίου άνθους. 12

54. Η γονιμοποίηση στα άνθη επιτυγχάνεται όταν: A. μεταφέρεται ο γυρεόκοκκος από τον ανθήρα στο στίγμα Β. μεταφέρεται ο γυρεόκοκκος από τον ανθήρα στην ωοθήκη Γ. η προεκβολή του γυρεόκοκκου ενωθεί με την ωοθήκη Δ. ο αρσενικός γαμέτης ενωθεί με το ωάριο. 55. Μετά τη γονιμοποίηση το ζυγωτό αρχίζει να αναπτύσσεται σε: Α. φυτικό έμβρυο Β. καρπό Γ. κοτυληδόνες Δ. σπέρμα. Να χρησιμοποιήσετε την παρακάτω εικόνα για να απαντήσετε τις ερωτήσεις 56 57. 56. Η κάμπια (προνύμφη) είναι: Α. καταναλωτής πρώτης τάξης Β. καταναλωτής δεύτερης τάξης Γ. καταναλωτής τρίτης τάξης Δ. παραγωγός. 57. Ποια από τις παρακάτω τροφικές αλυσίδες δεν αποδίδει σωστά την τροφική σχέση των οργανισμών; Α. χόρτο ποντίκι αλεπού Β. βατόμουρο ποντίκι αλεπού Γ. μπιζελιά κάμπια πουλί Δ. αλεπού ποντίκι χόρτο. 58. Στην τροφική πυραμίδα ενέργειας, από το πρώτο τροφικό επίπεδο προς το επόμενο τροφικό επίπεδο, η διαθέσιμη ποσότητα ενέργειας: Α. αυξάνεται Β. μειώνεται Γ. παραμένει σταθερή Δ. κάποτε μειώνεται και κάποτε αυξάνεται. 13

Να χρησιμοποιήσετε το παρακάτω διάγραμμα που απεικονίζει μέρος του κύκλου του άνθρακα για να απαντήσετε την ερώτηση 59. Φωτεινή ενέργεια Άνθρακας που περιέχεται στην ατμόσφαιρα Άνθρακας που περιέχεται στα φυτά Άνθρακας που περιέχεται στα ζώα Γαιάνθρακες, πετρέλαιο και νεκροί οργανισμοί 59. Το διοξείδιο του άνθρακα απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα: Α. με την καύση των ορυκτών καυσίμων Β. με την κυτταρική αναπνοή των αποικοδομητών Γ. με τη κυτταρική αναπνοή των φυτών Δ. όλα τα παραπάνω είναι ορθά. 60. Ποια από τις επόμενες προτάσεις είναι λανθασμένη; Α. Οι οργανισμοί που μπορούν να διασταυρώνονται δίνοντας γόνιμους απογόνους ανήκουν στο ίδιο είδος Β. Τα βακτήρια και οι μύκητες ανήκουν στο ίδιο βασίλειο. Γ. Όλοι οι σκύλοι ανήκουν στο ίδιο είδος. Δ. Οι αποικοδομητές μπορεί να είναι βακτήρια, μύκητες ή πρωτόζωα. (Σύνολο 60 μονάδες) 14

Β. ΔΥΟ (2) ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ (40 ΜΟΝΑΔΕΣ) Ερώτηση 1 Η ταχύρυθμη οικονομική ανάπτυξη του 20 ου αιώνα συνοδεύτηκε από μια ραγδαία αύξηση στην κατανάλωση των ορυκτών καύσιμων, την υπερθέρμανση του πλανήτη και την μείωση της βιοποικιλότητας. Ο ρυθμός της σημερινής μείωσης της βιοποικιλότητας είναι τέτοιος που απειλείται η βιωσιμότητα του ίδιου του ανθρώπου από τη διακοπή ζωτικών οικολογικών διαδικασιών. Η Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα, η οποία υπεγράφη το 1992 στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Διάσκεψης για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας, έθεσε για πρώτη φορά το πρόβλημα της αυξανόμενης μείωσης της βιοποικιλότητας στον πλανήτη ως πολιτικό ζητούμενο και οικονομικό θέμα. Η προστασία της ποικιλότητας όλων των μορφών ζωής επάνω στη Γη θεωρήθηκε σκόπιμο να αποτελέσει ζήτημα διεθνούς δικαίου καθώς οι επιστημονικές αλλά και πολιτικοοικονομικές επιπτώσεις της υποβάθμισής της επηρεάζουν ολόκληρο τον πλανήτη. Επιδιώκοντας να προστατεύσει τη βιοποικιλότητα και να αντιμετωπίσει την εξαφάνιση οργανισμών, η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε, μεταξύ άλλων, ένα δίκτυο προστατευόμενων περιοχών, το Natura 2000, και συμπεριέλαβε την προστασία της βιοποικιλότητας μεταξύ των βασικών στόχων της. (α) Να αναφέρετε, με μια λέξη, πώς χαρακτηρίζεται στην οικολογία ένας οργανισμός που απαντάται μόνο σε μία περιοχή και πουθενά αλλού στον κόσμο. Ενδημικό είδος (ή ενδημικός οργανισμός) (1) (β) Να εξηγήσετε τι εννοούμε με τους οικολογικούς όρους «βιοποικιλότητα» και «Βασίλεια» Βιοποικιλότητα: Βασίλεια: είναι η ποικιλία των ζωντανών οργανισμών που υπάρχει σε ένα βιότοπο ή οικοσύστημα ή γενικά στη Βιόσφαιρα (1) είναι ανώτερες κατηγορίες ταξινόμησης ή μονάδες συστηματικής ταξινόμησης ή τρόπος ταξινόμησης οργανισμών ή παράδειγμα από τα βασίλεια: Φυτά, Ζώα, Μύκητες, Πρώτιστα (Πρωτόζωα) και Μονήρη (βακτήρια) (1) (γ) Να γράψετε ένα αβιοτικό παράγοντα που δεν αναφέρεται στο αρχικό κείμενο, και ίσως να επηρεάζει αρνητικά την βιοποικιλότητα. Ένα αβιοτικό παράγοντα από τα παρακάτω: η έλλειψη ή/και η αύξηση του νερού η αύξηση ή/και η μείωση της θερμοκρασίας η αύξηση ή/και μείωση της υγρασίας ρύπανση του αέρα από τοξικές χημικές ουσίες έλλειψη ουσιών (άλατα) από το χώμα κ.ά. (1) 15

Η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να επηρεάσει τον αριθμό των εντόμων σε ένα οικοσύστημα. Η Νιόβη θέλησε να μελετήσει πώς επιδρά η αλλαγή της θερμοκρασίας του αέρα στην ικανότητα των εντόμων να παράγουν απογόνους. Σε πέντε πανομοιότυπους σωλήνες με σταθερή θερμοκρασία αέρα 20 C, τοποθέτησε το απαραίτητο θρεπτικό υλικό, ένα αρσενικό και ένα θηλυκό έντομο. Επανέλαβε την ίδια διαδικασία σε θερμοκρασίες αέρα 25 C, 30 C, 35 C και 45 C. Τα έντομα αφέθηκαν να ζευγαρώσουν και η Νιόβη μέτρησε τον αριθμό των απογόνων μετά από δύο εβδομάδες. Ο παρακάτω πίνακας Α δείχνει τα αποτελέσματα. Πίνακας Α Θερμοκρασία Αριθμός απογόνων σε κάθε σωλήνα C Σωλήνας 1 Σωλήνας 2 Σωλήνας 3 Σωλήνας 4 Σωλήνας 5 20 12 15 18 15 20 25 92 98 95 100 105 30 34 36 90 30 37 35 19 21 15 22 18 45 0 0 0 0 0 (δ) Να διατυπώσετε την υπόθεση που διερευνά η Νιόβη. Η αύξηση της θερμοκρασίας επηρεάζει την ικανότητα των εντόμων να παράγουν απογόνους (1) 16

(ε) Να υπολογίσετε με βάση τα αποτελέσματα στον Πίνακα Α: (i) τον συνολικό αριθμό των απογόνων για την κάθε θερμοκρασία, και (ii) τον μέσο όρο απογόνων για την κάθε θερμοκρασία. Να γράψετε τα αποτελέσματά σας στον παρακάτω Πίνακα Β. Πίνακας B Θερμοκρασία C 20 25 30 35 45 Συνολικός αριθμός απογόνων 80 490 227 ή137 αν αγνοήσουν το 90 σαν ανώμαλο (τυχαίο) αποτέλεσμα 95 0 Μέσος όρος απογόνων 16 98 45 ή 27 αν αγνοήσουν το 90 σαν ανώμαλο (τυχαίο) αποτέλεσμα 19 0 (ζ) Να εξηγήσετε γιατί θα ήταν λάθος αν η Νιόβη χρησιμοποιούσε μόνο δύο (2) σωλήνες για να εκτιμήσει τον μέσο όρο των απογόνων σε κάθε θερμοκρασία; Να χρησιμοποιήσετε δεδομένα από τον πίνακα Α. Θα ήταν λάθος γιατί: Για τη θερμοκρασία 30 C, αν είχαμε π.χ. μόνο τους σωλήνες 3 και 4 δε θα μπορούσαμε να καταλάβουμε ποιο από τα δύο αποτελέσματα είναι ανώμαλο (τυχαίο) ή Αποτελέσματα από τρεις ή περισσότερους σωλήνες μας βοηθούν να βρούμε ένα τυχαία ανώμαλο αποτέλεσμα (1) Για τη θερμοκρασία 30 C αν αγνοήσουμε το 90 σαν ανώμαλο (τυχαίο) αποτέλεσμα τότε ο μέσος όρος απογόνων είναι 27 αντί 45 ή Ο μέσος όρος από τρία ή περισσότερα αποτελέσματα αυξάνει την αξιοπιστία του πειράματος (1) (5) 17

(η) Να περιγράψετε τα αποτελέσματα του πειράματος, σε σχέση με τη μεταβολή της θερμοκρασίας, και να γράψετε ένα (1) από τα συμπεράσματα που προκύπτει από το πείραμα. Περιγραφή: δύο από τα παρακάτω Από τα αποτελέσματα διαπιστώνουμε ότι με την αύξηση της θερμοκρασίας από 20 0 C στους 25 0 C αυξήθηκε και ο αριθμός των απογόνων Αύξηση της θερμοκρασίας στους 30 0 C και 35 0 C προκάλεσε μείωση στον αριθμό απογόνων σε σύγκριση με τους 25 0 C Από 20 C μέχρι 25 C αυξάνεται ο αριθμός των απογόνων (Από 16 γίνονται 98= αύξηση 82 έντομα) Στους 30 C ο αριθμός των απογόνων μειώνεται σε σύγκριση με τους 25 C (Από 98 μειώνονται στους 27 = μείωση 71 έντομα) Στους 35 C ο αριθμός των απογόνων μειώνεται σε σύγκριση με τους 25 C (Από 98 μειώνονται στους 19 = μείωση 79 έντομα) (2) Συμπέρασμα: ένα από τα παρακάτω: Στη θερμοκρασία 25 C αριθμός απογόνων στο πείραμα είναι ο μεγαλύτερος Στους 45 C ο αριθμός των απογόνων είναι μηδέν Η άριστη τιμή θερμοκρασίας μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ 20 0 C και 35 0 C (1) (θ) Να εισηγηθείτε ένα (1) μέτρο που θα πρέπει να λάβει η Νιόβη προκειμένου να διεξάγει το πείραμα με ασφάλεια. Να γνωρίζει το είδος του εντόμου καθώς και την φυσιολογία του εντόμου γιατί αν την τσιμπήσει έντομο που παράγει δηλητήριο τότε θα μπορούσε να της προκαλέσει αλλεργική αντίδραση ή αναφυλαξία. ή Να χρησιμοποιεί τα κατάλληλα, προστατευτικά ρούχα, μάσκα, γυαλιά, γάντια και εργαλεία κατά το χειρισμό των εντόμων ή Να τηρήσει τους κανόνες ασφάλειας του εργαστηρίου και τους κανόνες υγιεινής ή Να ελέγξει το χώρος ώστε να μη διαφυγή το εντόμου στο περιβάλλον. (1) (ι) Να χρησιμοποιήσετε αποτελέσματα, από τον Πίνακα Β, προκειμένου να φτιάξετε μια γραφική παράσταση που να απεικονίζει τη σχέση μεταξύ θερμοκρασίας και παραγωγής απογόνων. 18

Ορθή σήμανση των αξόνων με τις μονάδες μέτρησης. (1) Ορθή τοποθέτηση των σημείων. (1) Ένωση των σημείων με ευθεία γραμμή. (1) Η καμπύλη να καλύπτει τουλάχιστο το μισό του προσφερόμενου χώρου. (1) Μ έ σ ο ς Ό ρ ο ς Α π ο γ ό ν ω ν 100 80 60 40 20 0 0 10 30 20 40 50 (Σύνολο 20 μονάδες) Θερμοκρασία / o C 19

Ερώτηση 2 Ομόφωνα η ιατρική κοινότητα έχει καταλήξει εδώ και πολλά χρόνια στο συμπέρασμα ότι το κάπνισμα του τσιγάρου αποτελεί έναν μεγάλο κίνδυνο για τον ανθρώπινο οργανισμό και κατά συνέπεια, οι επιπτώσεις του καπνίσματος μπορεί να είναι ακόμα και θανατηφόρες! Ένα παράδειγμα είναι ο καρκίνος του πνεύμονα και οι καρδιαγγειακές παθήσεις. (α) Να αναφέρετε τρεις (3) άλλες βιολογικές επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία του ανθρώπου, εκτός από τον καρκίνο του πνεύμονα και τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Τρία από τα παρακάτω: καρκίνος στοματικής κοιλότητας ή καρκίνος λάρυγγα ή καρκίνος οισοφάγου ή καρκίνος ουροδόχου κύστης Χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις ή χρόνια βρογχίτιδα ή άσθμα ή εμφύσημα ή ευπάθεια στα κρυολογήματα ή μείωση της αντοχής ή ίλιγγος Πόνους στομάχου ή/και πόνους εντέρου, ή δυσκοιλιότητα ή έλκος στομάχου Ανωμαλίες στη γονιμότητα ή ανωμαλίες στη κύηση ή πρόωρο τοκετό Στις μητέρες καπνίστριες μπορεί να προκαλέσει: o αιφνίδιο βρεφικό θάνατο, o αναπνευστικά νοσήματα παιδιών o παιδικό άσθμα o παιδική ωτίτιδα o σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου o εμβρυικές δυσμορφίες o τερατογένεση (3Χ1) (β) i. Να αναφέρετε δύο (2) ουσίες που περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου και αυξάνουν την πιθανότητα θανάτου από αθηροσκλήρωση. Νικοτίνη Μονοξείδιο του άνθρακα (2Χ1) ii. Να αναφέρετε τέσσερα (4) στάδια στην εξέλιξη της πάθησης της αθηροσκλήρωσης που οδηγούν στην εμφάνιση εμφράγματος. Τέσσερα από τα παρακάτω: Αθηροσκλήρωση ονομάζεται η ανάπτυξη αθηρωματικών πλακών στην εσωτερική επιφάνεια των αρτηριών. Οι αθηρωματικές πλάκες αποτελούνται από λιπίδια, φλεγμονώδη κύτταρα, ινώδη ιστό και θρόμβους. Σκλήρυνση και απώλεια της ελαστικότητας του αρτηριακού τοιχώματος. 20

Στένωση ή και απόφραξη της διαμέτρου της αρτηρίας ή και αυξημένη αρτηριακή πίεση Οι πλούσιες σε λιπίδια πλάκες μπορεί να ραγούν (ασταθής αθηρωματική πλάκα). Στο σημείο της ρήξης συσσωρεύονται αιμοπετάλια και σχηματίζεται θρόμβος αίματος που μπορεί να αποφράξει πλήρως τη στεφανιαία αρτηρίας και να οδηγήσει στο έμφραγμα της καρδίας (4Χ1) Το 2011 μια επιστημονική μελέτη διαπίστωσε ότι περισσότεροι από τέσσερις στους πέντε καρκίνους του πνεύμονα έχουν ως αιτιολογία το κάπνισμα. (Parkin, M., et al., The fraction of cancer in the UK in 2010. BJC, 2011. 105, Supp. 2, 6 December 2011). Στην Αγγλία το 2002, πέθαναν περίπου 33.600 άνθρωποι -περίπου ένα άτομο κάθε 15 λεπτά- από τον καρκίνο του πνεύμονα. (Cancer Stats. Lung Cancer and Smoking - UK. 2004 Link) (γ) Να σκεφτείτε και να αναφέρετε έξι (6) παράγοντες (μεταβλητές) που θα πρέπει να έλαβαν υπόψη τους οι επιστήμονες στο σχεδιασμό της πιο πάνω έρευνας για τη μελέτη της πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα στον ανθρώπινο οργανισμό. Οι επιστήμονες ελαβαν υπόψη τους παρακάτω παράγοντες : Το ηθικό δίλλημα για τα προσωπικά δεδομένα Τον αριθμό δείγματος (μεγάλο δείγμα) ανθρώπων σε σχέση με τον πληθυσμό Την ηλικία Το φύλο Το βάρος Τη διατροφή /φάρμακα/ αλκοόλ/ Το βαθμός εξάσκησης Την κληρονομικότητα (γονίδια) Το περιβάλλον (άγχος) Α ομάδα: Καπνιστές --------- Αριθμός τσιγάρων Β ομάδα: Mη καπνιστές Το μεγάλο χρονικό διάστημα της παρακολούθησης της υγείας (6X1) Η Ελλάδα παρουσιάζει την υψηλότερη θνησιμότητα από τροχαία ατυχήματα. Από τους οδηγούς που ενεπλάκησαν σε τροχαία ατυχήματα την περίοδο 1995-1997, το 41% διαπιστώθηκε ότι είχε κάνει χρήση αλκοόλ πριν την οδήγηση, ενώ στο 33% η συγκέντρωση αλκοόλης στο αίμα ήταν πάνω από 80 mg/dl. Σύμφωνα με στοιχεία της τροχαίας, κατά τα έτη 2005 και 2006, το ποσοστό των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων που οφείλονται σε μέθη ήταν 28% και 25,4% αντίστοιχα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (Ε.Κ.ΤΕ.Π.Ν) 2007. Η χρόνια νοσηρότητα και θνησιμότητα από αλκοόλ περιλαμβάνει τις παθήσεις που συνδέονται με αλκοολικές διαταραχές, την κίρρωση του ήπατος, τους καρκίνους που παρουσιάζουν άμεση συσχέτιση με το αλκοόλ και την ισχαιμική καρδιοπάθεια. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Ε.Κ.ΤΕ.Π.Ν. 2007 περίπου 200.000 Έλληνες πάσχουν 21

από αλκοολική εξάρτηση, ενώ εκτιμάται ότι περίπου 5.000 θάνατοι ετησίως οφείλονται σε αιτίες που σχετίζονται με την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. (δ) Ανάλογα με την κατανάλωση αλκοόλ και την συγκέντρωσή του στο αίμα παρουσιάζονται διάφορα συμπτώματα. Να επιλέξετε από τα παρακάτω συμπτώματα i-vi εκείνα που αντιστοιχούν ορθά στις διάφορες συγκεντρώσεις αλκοόλ στο αίμα, στον Πίνακα Γ. i. Άνθρωποι συνήθως νηφάλιοι, ελαφρές διαταραχές ii. Κώμα, θάνατος iii. Αναισθησία, καταστολή των ανακλαστικών iv. Μείωση ικανοτήτων, σύγχυση v. Ελάττωση των ανακλαστικών, απώλεια των αισθήσεων vi. Άρση φυσιολογικών αναστολών, φλυαρία. Πίνακας Γ ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗΣ ΜΕ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΑΛΚΟΟΛΗΣ σε mg/dl αίματος Μέχρι 50 50-100 100-200 200-300 300-350 350 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Άνθρωποι συνήθως νηφάλιοι, ελαφρές διαταραχές Άρση φυσιολογικών αναστολών, φλυαρία Μείωση ικανοτήτων, σύγχυση Ελάττωση των ανακλαστικών, απώλεια των αισθήσεων Αναισθησία, καταστολή των ανακλαστικών Κώμα, θάνατος (5Χ1) (Σύνολο 20 μονάδες) ΜΟΝΑΔΕΣ 100 ΤΕΛΟΣ ΠΡΟΧΕΙΡΟ 22

4 η 9 η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ 2013 ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 26 ΜΑΪΟΥ 2013 23