EKK H IA AKPIBEIA KAI OIKONOMIA ΣTH IAKPITIKH EYXEPEIA TOY EΞOMOΛ O Γ OY

Mάϊος 2001, Aριθµ. 5 EKK H IA 411 EI IKH ΣYNO IKH EΠITPOΠH IOPΓANΩΣEΩΣ ΣYNE PIOY AKPIBEIA KAI OIKONOMIA ΣTH IAKPITIKH EYXEPEIA TOY EΞOMOΛ O Γ OY E σ α γ ω γ Tο Πρεσβ. κ. ANTΩNIOY ΠINAKOYΛA T διακριτικ ε χέρεια σκήσεως κρίβειας κα ο κονοµίας παρελάβαµε π τ ν διο τ ν Xρισ τ. Eκε νος λθε «πληρ σαι π σαν δικαιοσ - νην» ( M τ. 7,5) κα κε νος ε ναι «π λ η ρ ώ σ α ς π σαν τ ν πατρικ ν ο κονοµίαν». Σ πολλ ση- µε α τ ν E αγγελίων ναφέρεται ς τακτικ το Xριστο κατ τ ν πίγειο ζωή Tο υ. H τακτικ α τ νοµάζεται π το ς Πατέρες τ ς Eκκλησίας ο κονοµικ µέθοδος κα ο κονοµικ νασ τ ρ ο φ ή 1. O N µος κα ο θεσµο τ ς Παλαι ς ι α θ ή κ η ς, ο δίκαιοι κα µαρτωλο τ ς ποχ ς Tο υ, ο ξιωµατο χοι κα ο πλο νθρωποι, κ - µα κα ρχ µενη Bασιλεία το Θεο, γ ί ν ο ν τ α ι συνέχεια παραδείγµατα γι τ ν τρ πο µ τ ν πο ο σκησε τ ν κρίβεια κα τ ν ο κονοµία. T χαρακτηριστικ τερο παράδειγµα τ ς «µεθ δου» κα «ναστροφ ς» το Xριστο στ θέµα πο µ ς ν δ ι α φ έ ρ ε ι, δίνεται στ ν παραβολ το καλο Σα- µ α ρ ε ί τ ο υ. Πάνω στ ν µπεσ ντα στο ς ληστ ς ν θ ρ ω π ο, Σαµαρείτης Xριστ ς σκε τ ν κρίβεια κα τ ν ο κονοµία. O Πατέρες ρµηνευτ ς τ ς παραβολ ς βλέπουν στ φάρµακα µ τ πο α περιποιε ται Xριστ ς τ ν τραυµατισθέντ α, τ ν τρ πο µ τ ν πο ον πρέπει κα ξοµολ γος ν ργάζεται. Eτσι ο πίδεσµοι κα τ κρασ µ τ πο α Σαµαρείτης καθάρισε κα δεσε τ τρα µατα συµβολίζουν τ ν π νο κα τ ν κ πο τ ς κρίβειας, ν τ λάδι συµβολίζει τ ν λαρ τητα κα τ ν νάπαυσιν τ ς φιλανθρωπίας 2. Στ ς Aποστολικ ς ιαταγ ς ξοµολ γος προτρέπεται «Kα σ λοιπ ν, σ ν γιατρ ς πο συµπαθε, ν θεραπε εις λους σους µαρτάνουν, χ ρ η- σιµοποιώντας σωτήριες θεραπευτικ ς γωγ ς γι ν το ς βοηθήσεις, χι µ νο κ βοντας καίοντας προσφέροντας σκονάκια, λλ κα πιδένοντας κα περιτυλίγοντας κα βάζοντας γλυκ φάρµακα γι πο λωση κα καταβρέχοντας τους µ παρηγορητικ λ για. Kα ν τ τρα µα ε ναι κο φιο, θρέψε το µ µπλαστρα, σ τ ε, φο γεµίσει, ν γίνει σο µ τ ρτιο µέλος. E ν πάλι βρωµίσει, τ τε καθάρισέ το µ σκονάκι, δηλαδ µ λ γο πιτι- µητικ ν πάλι ξογκωθε, ξοµάλυνέ το µ καυστικ κολλ ριο, δηλαδ µ τ ν πειλ τ ς µέλλουσας κρίσης. Kα ν ξαπλωθε, καυτηρίασέ το κα κ ψε τ γάγγραινα, πισωρε οντας νηστε ες» 3. H ε κ να το τραυµατία τ ς παραβολ ς µφανίζετια σ λη σχεδ ν τ ν γραµµατεία τ ς κανονικ ς ντιµετώπισης τ ν ξοµολογουµένων µαζ µ τ ν ε κ να το πανδοχέα πο ποδίδεται στο ς A π ο- στ λους κα διδασκάλους, ρα κα στο ς ξοµολ γ ο υ ς, το ς ποίους Xριστ ς «προσέταξεν πι - µελε σθαι κα θερεπε ειν το ς πληγα ς α κισθέν - τας παρ το κοινο πολεµίου» 4. H σκηση τ ς διακριτικ ς ε χέρειας το ξο- µολ γου γι κρίβεια κα ο κονοµία στο ς µετανοο ντες ε ναι δυσχερής, πειδ δ ν ε ναι δυνατ ν ν καθορισθε γενικ κα π τ ν ρχή, χωρ ς ν ληφθο ν π ψη τ σο ο παράγοντες πο φίστανται κατ τ ν προσέλευση το νθρώπου στ ν ξο- 1. «Οπ τε Χριστ ς α τ ς ντως λήθεια, τ ς ο κονοµικ ς ο δαµ ς µεθ δου πέσχετο ν τε λ γοις κα π ρ ά γ µ α σ ι ν, λλ τα τ η µάλιστα καθ λον τ ν τ ς ο κονο- µικ ς α το ναστροφ ς χρ νον χρησάµενος δείκνυται» ( Γερµαν ς Κων/λεως, P. G. 9 8, 1 1 2 0 ). 2. Θεοφ λακτος Βουλγαρίας, P. G. 1 2 3, 849B Πρβλ. Μάξιµος Οµολογητ ς P. G. 9 1, 4 4 1C D, Ισίδωρος Γλαβάς, µιλία 30, σ τ. 1 4 2-1 4 8, Βενιζέλος Χ. Χ ρ ι σ τ ο φ ο ρ ί δ η ς, Ι σ ι δ ώ- ρου Γλαβ µιλίαι, Α, Θεσ/νίκη 1992. 3. Αποστολικα ιαταγαί, Β, Μ Α, 5, Μ τ φ ρ. Π. Π α π α- ε υ α γ γ έ λ ο υ, Ε. Π. Ε., τ µος 114, σ ε λ. 1 3 7. 4. Ισίδωρος Γλαβάς,. π.σ τ. 1 6 0-1 6 1.

412 EKK H IA Mάϊος 2001, Aριθµ. 5 µ ο λ γ η σ η, γιατ ε ναι διαφορετικο γι τ ν καθέν α, σο κα πειδ ο παράγοντες α το λλάζουν κατ τ ν πορεία τ ς µετανοίας το ξοµολογου- µ έ ν ο υ. «Oσον φορ στ ς σθένειες τ ν νθρώπων κατ ρχ ν µ ν δ ν ε ναι ε κολο ν διαγνωσ θ ο ν... π ς λοιπ ν κάποιος µπορε ν χορηγήσει τ κατάλληλο φάρµακο τ ς σθενείας, τ θεραπεία τ ς ποίας µάλιστα δ ν γνωρίζει, π ο λ λ ς φορ ς δ συµβαίνει ν µ µπορε ν κατανοήσει ο τε ν κάποιος νοσε ;» ρωτ Aγιος Iωάννης X ρ υ σ σ τ ο µ ο ς. Kα συνεχίζει «ταν δ διαγνωσθε σθένεια, τ τε πνευµατικ ς ποιµένας ρχίζει ν χει περισσ τερες δυσκολίες» 5. Oπως βεβαιώνει 102ος καν νας τ ς Πενθέκτης «ο γ ρ πλ τ ς µαρτίας ν σος, λλ ποικίλη κα πολυει - δ ή ς, κα πολλ ς τ ς βλάβης τ ς παραφυάδας βλα - σ τ ά ν ο υ σ α, ξ ν τ κακ ν π πολ διαχε ται, κ α πρ σω βαίνει, µέχρις ν σταίη τ δυνάµει το θε - ρ α π ε ο ν τ ο ς». Στ ς κανονικ ς διατάξεις τ ς Eκκλησίας µας κα στ ς σχετικ ς δηγίες τ ν Πατέρων µας, δίνονται τ πλαίσια µέσα στ πο α πρέπει ν φαρµ ζονται κρίβεια κα ο κονοµία, ο τως στε ν ξασφαλίζεται πνευµατικ πορεία το µετανοο ντος κα ν περιορίζεται τυχ ν α θαίρετη φαρµογή τους π τ ν ξοµολ γ ο. T πλαίσια κα ο προϋποθέσεις σκησης τ ς κρίβειας κα τ ς ο κονοµίας. Πρ το πλαίσιο ρίζεται γενικ τερη κατάσταση τ ν µελ ν τ ς Eκκλησίας π ποψη πίστεως κα θους. E ναι π µενο π α τ ν δια- µορφώνονται ξίες, νοοτροπίες κα π ψεις πο ντανακλ νται στ πρ σωπα τ ν ξοµολογουµέν ω ν. Γι α τ ν τ ν λ γο Mέγας Bασίλειος στ ν 18ο καν να του προτείνει γι τ ζήτηµα τ ν κπεσουσ ν παρθένων α στηρ τερη ρ θµιση π α τ ν πο πικρατο σε «πειδ τ το Xριστο χάριτι προϊο σα Eκκλησία κραταιοτέρα γίνε - τ α ι». Aντίθετα σ π φαση το πατριάρχου Nεοφ του το B στ 1600, σ ρ θµιση θεµάτων γά- 5. Ιωάννης Χρυσ στοµος, Περ ερωσ νης, Λ γος Β, π α ρ. 3,µ τ φ ρ. Β. Κ α ρ α γ ι ώ ρ γ ο υ, Αθήνα 1998, σ ε λ. 4 8. µου ναφέρεται τι πρέπει ν κολουθε ται πιεικέστερη τακτικ «δι τ ν δυστυχίαν κα στεναχωρίαν το Γέ ν ο υ ς». Eπικαλε ται µάλιστα τ ς συνθ κες τ ς ποχ ς κα τ ν πνευµατικ κατάσταση τ ν µελ ν τ ς Eκκλησίας «πρ ς τ ν το καιρο κ α τ ά σ τ α σ ι ν... κα τ τ ν πολλ ν µικρ ψυχον π ο β λ έ π ο ν τ ε ς» 6. Γι τ δια θέµατα σέ πρ ταση τ ς Iερ ς Συν δου τ ς Eκκλησίας µας το τους 1971 ναφέρεται: «H στεναχωρία σήµερον ε ναι µεγαλυτέρα κατ τ ν ποχ ν το Nεοφ του B. Πρέπει κ µη ν φαρµοσθ τ πνε µα το 18ου καν νος το M. B α σ ι λ ε ί ο υ. Eπειδ κρίµασιν ο ς ο δεν K ριος προϊο σα Eκκλησία ξασθεν ε...» 7. H στορία τ ς Eκκλησίας ε ναι γεµάτη π τέτοια παραδείγµατα πο δείχνουν τι σ κάθε ποχ κρίβεια κα ο κονοµία α ξοµειώνονται, πειδ πως ρµηνε ει Zωναρ ς «νάλογα τ πιτίµια θεντος ο Πατέρες πρ ς το ς δίους καιρ ο ς» 8. T πλαίσιο γι τ πο ο µιλ µε χει τεράστια σηµασία γι τ ν φαρµογ τ ς κρίβειας κα τ ς ο κονοµίας, γι α τ ς γίνουµε πι συγκεκρι- µ έ ν ο ι. T νδιαφέροντα κα ο ξίες τ ν νθρώπων το παρελθ ντος προέκυπταν π ναν λλο πολιτισµ στ ν πο ο κυριαρχο σε θρησκευτικ σ φ α ρ α. Στ συστατικ α το το πολιτισµο ταν ν τονίζεται τ µυστήριο το Θεο κα ν προκαλε ται τ δέος τ ς π στασης ερο κα ν ί ε ρ ο υ. H συνείδηση τ ς π στασης ερο κα µ ερο ε ναι βασικ προϋπ θεση τ ς πνευµατικ ς ζω ς. Aς θυµηθο µε µ νο τ πεισ διο τ ς θαυµαστ ς λιείας στ ν ρχ το E αγγελίου. O Aπ στολος Πέτρος κφράζοντας τ συνείδηση α τ ς τ ς π στασης µπροστ στ ν παρουσία το Xριστο λέει «Eξελθε π µο, τι ν ρ µαρτωλ ς ε µι, K ρ ι ε» ( Λ κ. 5, 8 ). Γιατ πως ση- µειώνουν ο ρµηνευτές, τρέµει κα φοβ ται κα 6. Ρ. Π. Σ., τ µος Ε, σ ε λ. 1 5 7-1 5 8. Συγκρίνοντας µάλιστα τ ν ποχή του µ προγενέστερες ποχ ς ναφέρει «Ε µ ν τ τοια τα συναλλάγµατα τ τε λ θησαν κα γίνοντο Χριστιανισµο ντος, κα τ ς κριβείας α ξανοµένης, πολλ µ λλον τ ν ν συµφέρει γίνεσθαι δι τ ν δυστυχίαν κα στενοχωρίαν το γένους». 7. Τ κωλ µατα το γάµου. Ιερ Σ νοδος τ ς Εκκλησίας τ ς Ελλάδος, Αθ ναι 1971, σ ε λ. 3 4. 8. Ρ. Π. Σ., τ µος, σ ε λ. 234 κα Πηδάλιον σελ. 6 2 6.

Mάϊος 2001, Aριθµ. 5 EKK H IA 413 ς κάθαρτος δ ν χει τ θάρρος ν ποδεχθε τ καθαρ «µαθε γ ρ ν µέσον Aγίου κα βεβή - λου διαστέλλειν» 9. Aπ τ µέσα το 19ου α ώνα πικρατε νας λλος πολιτισµ ς στ ν πο ο π σταση ερο κα µ ερο καταργε ται µ πακ λουθο ζω τ ν νθρώπων ν κατευθ νεται στ δονισµ κα τ σχετικοποίηση τ ς θικ ς. H φράση τίποτε δ ν ε ναι ερ τ λέει λα, ν δ ν χουν ποµείνει ταµπο γι ν παραβιασ τ ο ν. H µαρτία σ ναν θρησκευτικ πολιτισµ ταν διαφορετικ ς τάξεως π τ ν µαρτία σ ναν λλο πολιτισµ πο δ ν καταλαβαίνει τ ν ηµά της. E ναι χαρακτηριστικ τ ς ποχ ς µας πίστη σ ναν Xριστ πο δ ν ζητάει τ ν λ γο γι τίποτε. Γι α τ κα σηµεριν καταφρ νηση πρ ς τ ς ννοιες «ψυχ» κα «α ώνια βασιλεία το Θ ε ο» 1 0. Πιστε ω τι τσι γίνεται κατανοητ τί ννοε Iερ Σ νοδος, ταν ποστηρίζει τι στεναχωρία σήµερον ε ναι µεγαλυτέρα κατ τ π α ρ ε λ θ ν. Eνα δε τερο πλαίσιο γι τ ν φαρµογ τ ς κρίβειας κα τ ς ο κονοµίας ε ναι ο συγκεκριµένες συνθ κες ζω ς το ξοµολογουµένου πο καθορίζονται π τ ν λικία του, τ πάγγελµά του κα τ θέση του µέσα στ ν Eκκλησία. Oπως ναφέρει Bαλσαµ ν ο κονοµία πρέπει ν φαρ- µ ζεται στο ς µετανοο ντες «πρ ς τ ς λικίας α τ ν κα τ ς διαθέσεις, κα πρ ς τ πιτηδε µα - τ α» 1 1. Eτσι π.χ. τ πιτίµια γι σαρκικ µαρτή- µατα σ νθρώπους λικίας κάτω τ ν ε κοσι τ ν πρέπει ν ε ναι λαφρ τερα π τι ε ναι γι το ς µ ε γ α λ υ τ έ ρ ο υ ς. Στ δια περίπτωση τ πιτίµια ε ναι βαρ τερα γι το ς γγάµους κα λαφρ τερα γι το ς γάµους 1 2. E ν γαµος νήκει στ ν τάξη τ ν παρθένων χηρ ν, τ πιτίµια γίνονται κ µη πι α στηρά 1 3. Aφο λάβει π ψη του το ς παραπάνω ξωτερικο ς παράγοντες ξοµολ γος θ ξετάσει 9. Κ ριλλος Α λ ε ξ α ν δ ρ ε ί α ς, P. G. 7 2, 5 5 6 A. 1 0. Μελετίου Νικοπ λεως: Ε σαγωγ στ Θα µατα κα Σηµε α το Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ, Πρέβεζα 1988, σ ε λ.6. 1 1. Ρ. Π. Σ. τ µος Β, σ ε λ.5 5 2-5 5 3. 1 2. 16ος Καν νας Συν δου Α γ κ ρ α ς. 1 3. 18ος Καν νας Μ. Β α σ ι λ ε ί ο υ. ο σιαστικ τερα πράγµατα, π ω ς, ν ξοµολ γηση γίνεται µ τ ν πρωτοβουλία το µαρτήσαντος χι, ν κατ τ ν διάπραξη της µαρτίας π ρχε λευθερία βουλήσεως χι, ν µετανο ν πέφτει συχν στ ν δια µαρτία α τ συµβαίνει περιστασιακά. Eτσι κε νος πο σπε δει ν ξαγορε σει τ ν µαρτία του «ς δη τ ς θε - ραπείας το πάθους ρξάµενος... ν φιλανθρωπο - τέροις γίνεται το ς πιτιµίοις» ρίζει 4ος καν νας το Aγίου Γρηγορίου N σσης, ν γι κε νον πο π γε ν ξοµολογηθε, πειδ λέγχθηκε δηµ σια, πρέπει ν φαρµοσθε κρίβεια. H κο σια κα ν γνώσει, χωρ ς βία κα χωρ ς ν ά γ κ η, διάπραξη τ ς µαρτίας φανερώνει τι ρρώστια ε ναι βαρ τερη κα ποµένως παιτε ται µακρ τερη θεραπεία. T διο συµβαίνει κα ν µαρτία γίνεται «κατακ ρως», ν δηλαδ πτώση ε ναι συχνή. Eξετάζοντας τ παραπάνω, ξοµολ γος θ περάσει π τ ν πιφάνεια κα τ συµπτώµατα, στ βάθος κα στ ς α τίες, σ τ ν «τ ς µαρτίας ποι τητα» πως ναφέρουν ο καν ν ε ς 1 4. Γι ν φαρµ σει τ ν κρίβεια κα τ ν ο κονο- µία µένει ν ξετάσει τ ν µετάνοια το ξοµολογουµένου πως τ ν ναφέρουν ο καν νες «τ ν το µαρτηκ τος πρ ς πιστροφ ν τοιµ τητα». Σ τί συνίσταται α τ τοιµ τητα; H τοιµ τητα α τ φορ πρ τα τ διάθεση το ξοµολογου- µένου πο γίνεται καθοριστικ γι τ ν τρ πο τ ς θεραπείας του κα δε τερον π ς ζε µετ τ ν µ α ρ τ ί α, ν πάρχουν δηλαδ καρπο τ ς µεταν ο ί α ς. Aς δο µε πρ τα τ διάθεση. ε κτες τ ς διαθέσεως κατ το ς καν νες ε ναι: θερµ τητα τ ς µετανοίας, τ περβάλλον τ ς ξοµολογήσεως, - πίδειξη ληθιν ς µετάνοιας, - ποµον µ καρτερία στ ν προσευχ τ ς ξοµολογήσεως κα τ ς µετανοίας κ.λπ. 1 5. H διάθεση α τ φανερώνει ν ε ναι µεγαλ ψυχος κα ντέχει τ α στηρ πιτίµια ε ναι µι- 1 4. 102ος Καν νας Πενθέκτης. 1 5. Κ α ν ν ε ς : 5ος κα 74ος Μ. Β α σ ι λ ε ί ο υ, 2ος Συν δου Λαοδικείας κ..

414 EKK H IA Mάϊος 2001, Aριθµ. 5 1 6. Π η δ ά λ ι ο ν, σελ 313. 1 7. Π η δ ά λ ι ο ν,. π. 1 8. 102ος Καν νας Πενθέκτης. 1 9. Ισα κ Σ ρος, Λ γος Ε, π α ρ. 8, Μ τ φ ρ. Π. Κ. Χ ρ ή- σ τ ο υ, Ε. Π. Ε., Φ ι λ ο κ α λ ί α, τ µος 8Α, σ ε λ. 1 8 9. 2 0.. π., Λ γος ΝΕ, π α ρ. 1, τ µος 8Β, σ ε λ. 3 1 9. κρ ψυχος κα δ ναµος γι µεγαλ τερη προσπάθ ε ι α. E ν ξοµολογο µενος ποδέχεται σα παιτο νται γι τ θεραπεία τ ν παθ ν κα τ ς µ α ρ τ ί α ς, ξοµολ γος φαρµ ζει σ α τ ν τ ν κρίβεια «Aκρίβεια δ ε ναι τ ν προσθέτουν ο µ α ρ τ ω λ ο ί, κοντ ε ς το ς χρ νους κα τ πιτί- µια α τά, κα µ σος τ ς µαρτίας, κα δάκρυα, κ α σκληραγωγίας το σώµατος κα λλας γαθοεργίας» ρίζει γιος Nικ δηµος στ Πηδάλιο 1 6. E ν µως α τ δ ν µπορε ν γίνει γιατ διάθεση ε ναι λλιπ ς τ τε 102ος καν νας τ ς Πενθέκτης ρίζει τι πρέπει ν κολουθε ται συνήθ ε ι α. «Συνήθεια µ ν ε ναι ο τ σοι χρ νοι, κα τ διάφορα πιτίµια µ τ πο α ο καν νες συνηθίζουν ς π τ πλε στον ν σωφρονίζουν το ς µαρτάνοντας» ναφέρεται στ Πηδάλιο 1 7. «A µ - φ τερα τοίνυν ε δέναι µ ς χρή, κα τ τ ς κρι - βείας κα τ τ ς συνηθείας πεσθαι δ π τ ν µ καταδεξαµένων τ ν κρ τητα, τ παραδοθέντι τ π ω» 1 8. M βάση λοιπ ν τ ε δος τ ς µαρτίας, ξοµολ γος θ κανονίσει τ φάρµακα, κα µ βάση τ διάθεση το ξοµολογουµένου θ κανονίσει τ ν τρ πο τ ς θεραπείας. Γι α τ ο καν νες κάνουν λ γο γι πιτίµια «πρ σφορα» κα «προσήκ ο ν τ α». «Kάθε ρρώστια θεραπε εται µ τ δικά της φάρµακα» λέει ββ ς Iσα κ Σ ρος 1 9. E ναι ν µος τ ς πνευµατικ ς ζω ς, ο νθρωποι ν µισο ν τ ς µαρτίες, λλ ν γαπο ν τ ς α τίες τους. Λέει διος πατέρας «ν πιθυ- µο µε τ ς µαρτίες, λλ δεχ µαστε ε χαρίστως τ ς α τίες πο τ ς προκαλο ν» 2 0. Παρατηρε ται τι ε κολα κάνει κάποιος λεηµοσ νη, ν πρέπει ν κάνει νηστεία, κα ε κολα κάνει νηστε ες κα µετ ά ν ο ι ε ς, ν πρέπει ν κάνει γαθοεργίες κα λεη µ ο σ ν η. H φιληδονία µως ντιµετωπίζεται µ νηστεία κα πλεονεξία µ λεηµοσ νη. Λέει πάλι ββ ς Iσαάκ «M,τι χασες τ γαθ, µ α τ ν τ ποκτήσεις. Aν χρεωστε ς βολ ν στ ν Θε, δ ν δέχεται ντ γι α τ ν ν το δώσεις µαργαρίτη µοίως ν χασες τ σωφροσ νη, δ ν δέχεται π σένα λεηµοσ νη Θε ς, φ σον σ πιµένεις στ ν πορνεία... σ καιρ θέρ ο υ ς, δ ν ντιµετωπίζεις τ ν ζέστη µ τ νδ µατα το χειµώνα. Eσ λοιπ ν, ν κυριαρχε σαι π φ θ ν ο, γιατί προσπαθε ς ν πολεµήσεις τ ν π ν ο ;» 21. Mι πλοϊκ ντιµετώπιση τ ς µαρτίας µ βάση τ δια φάρµακα γι λες τ ς ρρώστιες ποβαίνει καταστρεπτική. Σηµειώνεται στ ν Kλίµακα «Mερικ ς φορ ς τ διο παρασκε ασµα στ ν διο νθρωπο, ν προσφέρεται στ ν καιρ του ε ναι φάρµακο, κα ν χι, δ η λ η τ ή ρ ι ο. E δ α ναν ν ητο γιατρ ν ξουδενώνει κάποιον συντετριµµένο σθεν κα ν µ το προξενε τίποτε λλο παρ τ ν πελπισία. Kα ε δα λλον συνετ ν χειρουργε µ τ ς ξουδενώσεις κάποια περήφανη καρδι κα ν δειάζει λη τ δυσωδία της. E δα ναν σθεν, πο ος προκειµένου ν καθορισθε π κάποιο σαρκικ µολυσµ πιε τ φάρµακο τ ς πακο ς κα θεραπε τηκε κα κινε το κα βάδιζε κα δ ν ν σταζε». Kα συνεχίζει τι ε δε τ ν διο ρρωστο ν σθενε π µπάθεια γι κάποιο πρ σωπο κα ν χρησιµοποιε διαφορετικ φάρµακο γι τ θεραπεία τ ο υ 22. Aς δο µε τώρα τ δε τερο σκέλος τ ς µεταν ο ί α ς, δηλαδ ν πάρχουν κα ποιοί ε ναι ο καρπο τ ς µετανοίας. H µετάνοια κατ τ διδασκαλία κα τ ν πράξη τ ς Eκκλησίας µας, δ ν ε ναι µ νο ξοµολ γηση τ ς µαρτίας κα δήλωση νώπιον το ξοµολ γου γι µ πανάληψή της, λλ κατάσταση πνευµατικ πο χαρίζει Θε ς. H ναβολ τ ς Θείας Kοινωνίας ποβλέπει στ βεβαίωση α τ ς τ ς καταστάσεως. Eτσι τ πιτί- µιο γίνεται πρ σκληση γι βαθ τερη κα λοκληρωτικ µετάνοια κα φάρµακο καθαρτικ γι τ ν τελεία ναχώρηση τ ς µαρτίας. M τ ν προσωριν ποκλεισµ του π τ συµµετοχ στ Θεία E χαριστία ξοµολογο µενος συνειδητοποιε τ νδεχ µενο µονίµου ποκλεισµο του π τ ν Bασιλεία το Θεο. H ποκατάσταση το πιτι- 2 1.. π., Λ γος Ε, π α ρ. 7-8. 2 2. Ιωάννου Σινα του, K Λ I M A Ξ, Λ γος ΚΣΤ, π α ρ. 2 0-2 1, Μ τ φ ρ. Α ρ χ ι µ. Ι γ ν α τ ί ο υ, Ωρωπ ς Αττικ ς 1978.

Mάϊος 2001, Aριθµ. 5 EKK H IA 415 µηθέντα προϋποθέτει α τ τ ν πνευµατικ κατάσταση πο ρίζεται στο ς καν νες ς ληθιν µετάνοια µ καρπο ς. Ποιο ε ναι ο καρποί; Σ ν ο λ η κκλησιαστικ παράδοση συµφωνε τι καρπ ς τ ς µετανοίας ε ναι πα ση νέργειας τ ς µαρτ ί α ς. Eκφράσεις πο συναντο µε στο ς καν νες κα ννοο ν α τ ε ναι: Kα τ ν ποστροφ ν τ ν κακ ν τελείαν π ο ι ο υ µ έ ν ο υ ς 2 3. Kαθ λου δ ληθέστερ ν στιν αµα τ ς µαρτίας ναχώρησις 2 4. T ν δη νθρωπον δι τ ς καθαρ τητ ς τε κα παθείας γεν µενον 2 5 κ.. M τ ν πα ση νέργειας τ ς µαρτίας ξο- µολ γος ποχρεώνεται στ ν σκηση τ ς ο κονο- µ ί α ς, τ συντ µευση δηλαδ το χρ νου τ ν πιτιµίων κα τ ν ποκατάσταση το ξοµολογουµένου στ Θεία E χαριστία. H πα ση νέργειας τ ς µαρτίας δ ν σηµαίνει κα τέλεια πάθεια, λ λ σηµαίνει τι µαρτωλ τητα το ξοµολογουµένου δ ν ποτελε λ γο ποκλεισµο του π τ Θεία Kοινωνία. Mπορε ν νοχλε ται π λογισ µ ο ς, λλ µ νο συγκεκριµένες µαρτωλ ς πράξεις ντίθετες στ ν N µο το Θεο δ ν πιτρέπουν τ συµµετοχή του στ Θεία E χαριστία 2 6. Σ µφωνα µ το ς καν νες ο κονοµία σκε ται χι γι κάποιον λλο λ γο, λλ «δι το ς ο κτιρ - µο ς κα τ ν γαθ τητα το Θεο» 2 7, πο κανε δεκτ τ ν µετάνοια το ξοµολογουµένου κα τ ν ξίωσε στ ν πα ση τ ς νέργειας τ ς µαρτίας. O ξοµολ γος στ σηµε ο α τ περιορίζεται στ ν σκηση τ ς διακριτικ ς του ε χέρειας π τ χάρη το Θεο. E ν ξοµολογο µενος πιµένει στ ν νέργεια τ ς µαρτίας, α τ σηµαίνει τι µετάνοιά του δ ν ε ναι παρκ ς γι ν σκηθε ο κ ο ν ο µ ί α. «O πρ τερον παραδεχ µεθα ε ς κοι - 2 3. 2ος Καν νας Συν δου Λαοδικείας. 2 4. 3ος Καν νας Μ. Β α σ ι λ ε ί ο υ. 2 5. 4ος Καν νας Γρηγορίου Ν σσης. 2 6. 4ος Καν νας Συν δου Νεοκαισαρείας. Σχ λιο Ζωναρ ν Ρ. Π. Σ., τ µος, σ ε λ. 7 5, Π ρ β λ. Μάξιµος Οµολογητ ς P. G. 9 0, 9 5 6 A, Ω ρ ι γ έ ν η ς, ΒΕΠΕΣ τ µος 16, σ ε λ,1 8 9, 3 3-3 9. 2 7. 2ος Καν νας Συν δου Λαοδικείας. 2 8. 18ος Καν νας Μ. Β α σ ι λ ε ί ο υ, Π ρ β λ. κα Νικ λαος ν ω ν ί α ν, πρ ν πα σασθαι τ ς µαρτίας» 2 8. Xρ νος κα µετάνοια Aς δο µε τώρα τ σχέση χρ νου κα µετανοία ς. Σ µι πλουστευτικ τοποθέτηση πολ ς χρ νος φορ τ ν κρίβεια, λίγος τ ν ο κονο- µ ί α. Oπως µως χουµε δε, κρίβεια ξαρτ ται π τ διάθεση µετανοίας το ξοµολογουµένου. Aπ α τ ν ξαρτ ται ν θ δεχθε τ κατάλληλο πιτίµιο γι ν µειωθε χρ νος ποχ ς π τ Θεία Kοινωνία. Στο ς καν νες γίνεται λ γος περ χρ νου κα τρ που. Περ τ πων κα σχηµάτων π τ µι µερι κα περ προαιρέσεως κα ργων π τ ν λλη. O τρ πος, προαίρεση κα τ ργα ε ναι ο σιαστικ τερα π τ ν χρ νο. «T ί ς γ ρ ν κ το χρ νου ασις γένοιτο;» ρωτ Aγιος Γρηγ ριος στ ν 7ο καν να του. «O γ ρ πάντως τ χρ ν ω κρίνοµεν τ τοια τα, λλ τ τρ π ω τ ς µετανοίας προσέχοµεν» δ ι α β ε β α ι ώ ν ε ι M. Bασίλειος στ ν 74ο καν να του. M νο ταν δ ν πιδεικν ουν ργ ω τ ν µετάνοια ο µετανοο ντες πρέπει ν συµπληρώσουν τ ν καθορισµένο στ πιτίµια χρ νο. «Oσοι δ διαφ ρως ν ε γ κ α ν, κα τ σχ µα το ε σιέναι ε ς τ ν Eκκλη - σίαν ρκε ν αυτο ς γήσαντο πρ ς τ ν πι - στροφ ν ξάπαντος πληρο τωσαν τ ν χρ νον» 2 9 ρίζουν περισσ τεροι το ν ς καν νες. A τ δ ν σηµαίνει βέβαια τι πειδ συµπληρώθηκε χρ ν ο ς, ρα µπορε κάποιος ν γίνει δεκτ ς στ Θεία K ο ι ν ω ν ί α. Aκ µα κα ν παρέλθει χρ νος πο ρ ί ζ ε τ α ι, α τ πο πρέπει ν ξετάζεται ε ναι τ Μυστικ ς «Μεγάλης ν ξουσίας ε ης πειληµµένος, κ α ς ο δ α τ ς τ ς µαρτίας α ρων το κ σµου πείληπ τ α ι, µ τι γε λλος τ ν κείνου ερ ν µαθητ ν, τ ν λλων τ ς α το Εκκλησίας διδασκάλων. Ηκε µ ν γ ρ τ ς µ ν µαρτίας βαστάσαι, λλ δ λον τι το µαρτάνειν µ ν παυσαµένων, ο κ πιµεν ντων δέ, ο δ πραττ ντων δε ς ν κε νος τ ν ρσιν ποιε ται Εγ µ ν κα ε τις µο πείθοιτο, µ λλον δ το ς ερο ς ν µοις, κ α µετάνοιαν ποδέχοµαι τ ν µαρταν ντων, κα ο κονο- µίαν π το τοις κυρ, λλ τ ν πρακτε ν ποιο σιν, ο τ ν νεργε σθαι παρασκευάζουσαν τ ν µαρτίαν», P. G. 1 1 1, 2 1 2C κα 213Β. 2 9. Καν νας 12ος Πρώτης Ο κουµ. Σ υ ν δ ο υ, 3ος Μ. Β α σ ι λ ε ί ο υ.

416 EKK H IA Mάϊος 2001, Aριθµ. 5 ν πάρχει πνευµατικ κατάσταση τ ς µετανοία ς. Στ ν περίπτωση πο δ ν πάρχει, χρ νος α ξάνεται κατ ο κονοµίαν, κα ξοµολ γος πιτάσσεται «πλείονα προστιθέναι χρ νο» 3 0. Aρα χρ νος χει µι ε δικ σχέση τ σο µ τ ν κρίβεια σο κα µ τ ν ο κονοµία, πο ξεπερνάει τ πλουστευτικ σχ µα πο ναφέραµε. Παρατηρώντας τ κείµενα τ σχετικ µ τ ν ξοµολ γηση διαχρονικά, βλέπει κανε ς τι χρ νος ναβολ ς π τ Θεία Kοινωνία ποικίλει κατ ποχή, πέρα τ ν λλων διαφορ ν ς πρ ς τ µαρτήµατα κα το ς καν νες πο τ προβλέπ ο υ ν. Στ ν ποχή µας χρ νος χει µειωθε στ λάχιστο κα πολλο πνευµατικο δ ν χρησιµοποιο ν καθ λου τ ν ναβολή. Oπωσδήποτε ντίληψη το χρ νου τ ς γροτικ ς ποχ ς κα το Mεσαίωνα δ ν ε ναι δια µ α τ ν τ ς στικ ς ποχ ς κα το µεταβιοµηχανικο πολιτισ µ ο. Kα µ νο τρ πος µέτρησής του φτάνει γι ν ντοπίσουµε τ ς διαφορετικ ς ντιλήψεις. A π τ ν γροτικ χρ νο πο υ ταν χρ νος τ ς µακρ ς διάρκειας, τ ν ναµον ν, τ ς ποµον ς, τ ν νέων ξεκινηµάτων κα καθυστερήσεων, κ α τ ν µεσαιωνικ χρ νο, πο στάση πέναντί του, ε στοχα νοµάστηκε τεράστια διαφορία, ε γλωττη µαρτυρία το ποίου ε ναι ο σαφε ς κφράσεις τ ν χρονικογράφων τ ν καιρ κ ε ν ο, ν σ ο, λίγο µετά κ.λπ., µέχρι τ ν ποχή µας πο κάθε νθρωπος ζε µ τ µάτια συνεχ ς στραµµένα στ ρολ ι, δ ν ε ναι δυνατ ν ν µιλ µε γι τ ν δια α σθηση χρ νου. E ναι π µενο χρ νος ποχ ς π τ Θεία Kοινωνία ν µειώνεται στ ς µέρες µας, λλ ε ναι α θαίρετη σκηση τ ς διακριτικ ς ε χέρειας το ξοµολ γου κατάργησή του, κα ο συνέπειες γι τ ν πνευµατικη πορεία το ξοµολογουµένου ε ναι καταστρεπτικ έ ς. H κατάργηση τ ς διάστασης το χρ νου κατ τ ν ξοµολ γηση, δηλαδ κατάργηση το χρ νου ναβολ ς πέραν το τι καταργε τ ν δυνατ τητα δοκιµ ς, ν πράγµατι ξοµολογο µενος παυσε ν νεργε τ ν µαρτία, στερε τ ν διο π τ ν νάπτυξη τ ν φυσικ ν κείνων ψυχικ ν 3 0. 5ος Καν νας Συν δου Α γ κ ρ α ς. δ υ ν ά µ ε ω ν, πο ε ναι παραίτητες γι τ ν πνευµατική του πορεία κα τελείωση. Στ σ γχρονη ψυχολογία χει τονισθε σχέση χρ νου κα συναισ θ η µ ά τ ω ν, κα µάλιστα το χρ νου ς προοπ τ ι κ ς. H α σθηση το χρ νου ς προοπτικ ς ε ναι µία γενική, πανταχο παρο σα, χ α ρ α κ τ η ρ ι- στικ νθρώπινη κατάσταση πο χει ς γνώρισµα τ ν δέα τ ς λλαγ ς. Kατ τ ν µπειρία το χρ νου ς προοπτικ ς, χρ νος γίνεται µέρος το αυτο µας, δι τητα δική µας. Mία π τ ς λειτουργίες α τ ς τ ς σχέσεως χρ νου κα συναισθηµάτων ε ναι κα κείνη πο γίνεται ντιληπτ ς καν τητα ν ντιλαµβαν µαστε τι αυτ ς µας βρίσκεται σ κίνδυνο, µ ς προκαλε τ χαρακτηριστικ συναίσθηµα το φ βου, κα προϋποθέτει τ ν καν τητα ν ντιλαµβαν µαστε τ γεγον ς µέσα στ διάσταση το µέλλοντος, «να γεγον ς πο κτιµ ται ς πιβλαβ ς γι τ τοµο, µ µ νο δυνητικά, ς κάτι πο µπορε ν συµβε µ λ λ ο ν, παρ ς να πραγµατικ γεγον ς» 3 1. Eνα τέτοιο γεγον ς ε ναι κε νο πο νήγγειλε Θε ς στο ς Nινευ τες µ τ ν προφήτη Iων, κ α προκάλεσε τ µετάνοιά τους «Eτι τρε ς µέρας κα Nινευ καταστραφήσεται» ( Iων ς 3, 4) κα στ ν βασιλέα Eζεκία µ τ ν προφήτη Hσα α «ντελαι τ ο κ ω σου, τι ποθνήσκεις σ κα ο ζ ή σ η» ( Bασ. 2 0, 1 ), κα φερε τ διο ποτέλεσ µ α. T διο παρατηρο µε κα στ κήρυγµα το X ρ ι σ τ ο. T µήνυµα πολλ ν παραβολ ν Tου θ µπορο σε ν συνοψισθε κάτω π τ κεφάλαια: T πικείµενο τ ς καταστροφ ς (παραβολ το φρονος πλουσίου κ..). Iσως ν ε ναι πολ ργ (παραβολ τ ν δέκα παρθένων κ..). H πρ κληση τ ς ρας (παραβολ το δικου ο κον µου κ..) 3 2. O Πατέρες βεβαιώνουν α τ τ σχέση χρ νου κα συναισθηµάτων π τ ν ποία πηγάζουν ο 3 1. Πέτρος Χαρτοκ λης: «Η µπειρία το Χρ νου κα σχέση της µ τ συναισθήµατα», στ ν συλλ. τ µ ο : Ψ υ χ α- ναλυτικ κείµενα, Εκδ σεις ΝΕΦΕΛ Η, Αθήνα 1990, σ ε λ. 3 6 9. 3 2. J. Jeremias: The parables of Je s u s, SCM press 1983, σ ε λ. 1 6 0-1 9 8.

Mάϊος 2001, Aριθµ. 5 EKK H IA 417 λογισµο τ ς µετανοίας µπροστ στ πικείµενο γ ε γ ο ν ς. «H φ πνιση κα ξαψη γίνεται στ ν νθρωπο, ταν µφανισθε µέσα του κάποιος φ βος πο τ ν τροµάζει γι τ γαθ πο πέκτησε πρ κειται ν ποκτήσει, µ τυχ ν κλαπε, δηλαδ µήπως φανισθε π κάποιο συµβ ν πο το παρουσιάζεται. Kι α τ ς φ βος κινε ται π τ θεία πρ νοια...» 33. Oταν Θε ς ξιώνει κάποιον ν α σθανθε τ ν µαρτία του κα ν µετανοήσει κε νος ρχεται στ ν ξοµολ γηση. E ναι στιγµή, τ χρονικ σ η µ ε ο, πο πως λέει νας µεγάλος στοχαστής, χρ νος φάπτεται µ τ ν α ωνι τητα, κα συγκεκριµένος νθρωπος κάνει ρχ τ ς δικ ς του πνευµατικ ς στορίας. Mι στορία πο χει παρ ε λ θ ν, παρ ν κα µέλλον 34. H διακριτικ ε χέρεια το ξοµολ γου συνίσταται στ ν βοηθήσει τ ν ξοµολογο µενο ν διαχειριστε α τ τ στιγµ µέσα στ ν προοπτικ το χρ νου. M νο ν ξοµολογο µενος ποκτήσει τ ν µπειρία το χρ νου ς προοπτικ ς, χρ νος θ γίνει µέρος το αυτο του, δι τητα δική του. Eτσι θ ποκτήσει τ δική του στορία τ ς σωτηρίας κα θ ξιωθε ν α σθανθε τι Xριστ ς ρθε γι ν τ ν σώσει, σταυρώθηκε κα ναστήθηκε γι α τ ν τ ν διο. Oτι ε χε παρελθ ν χωρ ς Xριστ, τι ζε µέσα στ λεος το Xριστο κα λπίζει στ γαθ τ ς Bασιλείας Tο υ. Mέσα στ ν προοπτικ το χρ νου, ς στορίας τ ς σωτηρίας, µπορο µε ν λέµε τι πιστ ς «ξαγοράζει τ ν καιρ ν» (Kολ. 4, 5. E φ. 5, 10 ). Γι α τ τ πιτίµια ναβολ ς τ ς Θείας Kοινωνίας, γι α τ κα ο παναλαµβαν µενες δηγίες κα συµβουλ ς γι συνεχ µνήµη τ ν µαρτι ν. «H µαρτία µου νώπι ν µο στι δι παντ ς» ( ψ λ. 50, 5 ). O πιστ ς θ µπορέσει µ α τ ν τ ν τρ πο ν ναπτ ξει τ συναίσθηµα, τ ν πνευµατικ ζ λο κα δ ν θ κοιµηθε πνευµατικά «O ζ λος α τ ς ε ναι ρµ κινουµένη π τ θυµικ δ ν α µ η, πο ε ναι µέσα σ α τήν, ποία χει τεθε µέσα µας π τ ν Θε, γι τ συµφέρον µας... κ α νοµάζεται ζ λος, δι τι α τ ς ε ναι πο κινε, ζ η- λ ώ ν ε ι, ξάπτει κα νισχ ει τ ν νθρωπο... γι χάρη τ ς τελειώσεως κείνου το πράγµατος γι τ πο ο χει τ σον σφοδρ π θο ψυχή» 3 5. A ν τ ί- θετα βιασ νη το ξοµολ γου ν «ξυπηρετήσει» τ ν ξοµολογο µενο χωρ ς ναβολή, ν α κ πτει τ ν πορεία κα καταστρέφει τ ς δυνατ τητές του ν γωνισθε κα ν κερδίσει τ ν δική του στορία τ ς σωτηρίας. Eπειδ λοιπ ν α σθηση το χρ νου σήµερα ε ναι διαφορετικ π τι ταν στ παρελθ ν, λλ λειτουργική του σηµασία ε ναι πολ µεγάλ η, χουµε τ γνώµη τι ξοµολ γος κατ τ ν πιβολ το πιτιµίου ναβολ ς τ ς Θείας Kοινων ί α ς, ν α τ δ ν φορ µικρ ε λογο διάστηµα, ν µ ν ρίζει τ µέγεθος τ ς ξαρχ ς. Aλλ ν ρίζει τ ν π µενη συνάντηση µ τ ν ξοµολογ ο µ ε ν ο. Eτσι θ δυνηθε κα τ ν κατάσταση τ ς µετανοίας ν λέγξει κα τ ν ο κονοµία ν σκήσει σωστ τερα. ν πρέπει ν ξεχνο µε τι τ πιτίµια ναβολ ς τ ς Θείας Kοινωνίας πο πάρχουν στο ς καν νες, µ ς ρχονται π τ ν ποχ πο στ ν Eκκλησία π ρχαν τ τάγµατα τ ν µετ α ν ο ο ν τ ω ν. Γι α τ κα συνολικ ς χρ νος πι- µεριζ ταν στ διάφορα τάγµατα πο ντασσ ταν ξοµολογο µενος. Aνάλογα µ τ ν πρ οδο κα τ φανέρωση τ ς µετανοίας, µετανο ν λλαζε τάγµα κα συντοµευ ταν χρ νος ποχ ς, π ο ταν διαφορετικ ς γι τ ν κάθε νθρωπο. E ν α π α ρ ά δ ε ι γ µ α : Στ ν 4ο καν να το Aγίου Γρ η γ ο ρ ί- ου N σσης ρίζεται χρ νος ποχ ς γι τ µάρτηµα τ ς πορνείας σ τρε ς τριετίες πο ντιστοιχο ν στ τάγµατα τ ν προσκλαι ντων, τ ν κροωµένων κα τ ν ποπιπτ ντων. Σ η µ ε ι ώ ν ε ι µως «Oσον φορ δ κείνους, ο πο οι καταγίνονται σοβαρ τερα µ τ ν πιστροφ κα ποδεικν ουν µπρακτα τ ν πάνοδ τους πρ ς τ ν Θ ε, µπορε α τ ς πο σκε τ ν κκλησιαστικ ο κονοµία πρ ς τ συµφέρον, ν µειώσει τ χρ νο τ ς πλ ς κρ ασης κα ν πιφέρει γρηγορ τερα στ στάδιο τ ν ποπιπτ ντων κα πάλι ν µει- 3 3. Ισα κ Σ ρος, Λ γος ΞΑ, π α ρ. 3,. π. σ ε λ. 4 1 1. 3 4. Αναφέρεται ς ποψη το Κίρκεγκαρντ π τ ν Κάρλ Λέβιτ στ : Απ τ ν Χέγκελ στ ν Νίτσε, Α, µ τ φ ρ. Γεωργία Α π ο σ τ ο λ ο π ο λ ο υ, Αθήνα 1987, σ ε λ.3 3 7-3 3 8. 3 5. Ισα κ Σ ρος,. π.π α ρ. 2,σ ε λ. 4 1 1.

418 EKK H IA Mάϊος 2001, Aριθµ. 5 ώσει κα α τ τ χρ νο κα συντοµ τερα ν µεταδώσει τ Θεία Kοινωνία, φ σον µ τ ν πείρα του θ χει διακριβώσει τ νπνευµατικ κατάσταση το θεραπευοµένου» 3 6. Eπίσης τ διο παρατηρο µε κα σ λλους καν νες «πρ πάντων δ κα προάγων βίος, κα µετ τα τα ξεταζέσθω, κα ο τως φιλανθρωπία πιµετρείσθω» 3 7, «ξ ε - ταζέσθω δ α τ ν κα ν τ ποπτώσει βίος, κ α ο τω τυγχανέτωσαν τ ς φιλανθρωπίας» 3 8. Σ τ ο ς δε κτες διαθέσεως µετανοίας ναφέρεται κα τ ν ο µετανοο ντες ε ναι προσκαρτερο ντες «τ προσευχ τ ς ξοµολογήσεως κα τ ς µετανοί - α ς» 3 9. Στ σηµεριν πραγµατικ τητα πο δ ν πάρχουν τ τάγµατα τ ν µετανοο ντων διακεκ ρ ι µ έ ν α, ν ξοµολ γος ρίσει συγκεκριµένο χρ νο ποχ ς π τ Θεία Kοινωνία, ξ α ρ χ ς, ε ναι πιθαν ν µ ν ξαναδε τ ν νθρωπο γι ν λέγξει τ ν κατάστασή του. Kα π ς ε ναι σίγουρος τι στ τέλος το χρ νου πο ρισε, νθρωπος πο δέχτηκε τ πιτίµιο µπορε ν κοινωνήσ ε ι ; E ν µως δ ν ρίσει συγκεκριµένο χρονικ διάστηµα τ τε κα τ ν σηµεριν νθρωπο πο χει ε δικ ντίληψη το χρ νου δ ν θ πελπίσει κα διος θ µπορέσει ν κρατήσει τ ν λεγχο τ ς πνευµατικ ς του πορείας, ναπτ σσοντας µαζί του τ σχέση το πνευµατικο πατέρα. H συναίνεση το ξοµολογουµένου 3 6. 4ος Καν νας Γρηγορίου Ν σσης, Μ τ φ ρ. Α ρ χ ι µ. Παγκρατίου Μπρο σαλη στ : Ακρίβεια Επιείκεια;, Κ α- τερίνη 2000, σ ε λ. 3 5. 3 7. 5ος Καν νας Συν δου Α γ κ ρ α ς. 3 8. 16ος Καν νας Συν δου Α γ κ ρ α ς. 3 9. 2ος Καν νας Συν δου Λαοδικείας. E ν διάγνωση τ ς µαρτίας κα θεραπευτικ γωγ δοκιµάζουν τ ν διακριτικ ε χέρεια το ξοµολ γου, τ διο τ δοκιµάζει κα τρ πος µ τ ν πο ο θ πιβάλει τ ν κρίβεια κα τ ν ο κονοµία πο παιτε τ σ µφωνη γνώµη το ξ ο µ ο λ ο γ ο υ µ έ ν ο υ. Συµβουλε ει γιος Iωάννης Xρυσ στοµος «Γι τ λ γο α τ πάρχει µεγάλη νάγκη τεχνασµάτων, στε ν πεισθο ν κο σια ο µαρτάνοντες ν δεχθο ν τ θεραπεία τ ν ε ρ έ ω ν, χι µ νο α τ δέ, λλ πιπλέον ν ποδίδουν ε γνωµοσ νη σ α το ς γι τ χορηγηθε σα θεραπεία. ι τι ν ποθεραπευµένος µαρτωλ ς ποτροπιάσει ( φο ε ναι π λυτα λε θερος ν τ πράξει), τ τε θ πιδεινώσει τ ν κατάστασή του. Oµοίως ν παραγνωρίσει το ς παραινετικο ς λ γους, ο πο οι κ βουν πως σ ί δ η ρ ο ς, θ προσθέσει µ τ ν καταφρ νηση α τ κα λλο τρα µα κα τσι θεραπευτικ διαδικασία θ γίνει πρ ξενος δυσµενέστερης σθένειας, δεδοµένου τι δ ν µπορε ν θεραπε σει κάποιος τ ν µαρτωλ χωρ ς τ θέλησή του» 4 0. H διακριτικ ε χέρεια το ξοµολ γου στ σηµε ο α τ προσδιορίζεται ς συµφωνία µ τ ν ξοµολογο - µ ε ν ο. O πατριάρχης Iερεµίας στ ς ποκρίσεις τ ο υ, συνοψίζοντας το ς προγενεστέρους του, ε ναι σαφέστατος «H ξουσία το φιέναι ο κ πολ τως δίδεται, λλ ν πακο το µε - τανοο ντος κα συµφωνί α πρ ς τ ν πιµελο µε - νον τ ς αυτο ψυχ ς» 4 1. E ναι συνισταµένη λων τ ν προσ ντων, τ ς παιδείας, τ ς πνευµατικ ς πείρας κα το φωτισµο το Θεο, πιτυχία τ ς προσπάθειας το ξοµολ γου ν κερδίσει τ ν µετ α ν ο ο ν τ α. Kα ν πρέπει ν συµφωνήσουν, ξοµολ γος ε ναι πιφορτισµένος µ τ ν ποιµαντικ ε θ νη. Στ σηµε ο α τ χουν τ σηµασία τους α τ πο ε παµε στ ν ρχ γι τ γενικ τερη κατάσταση τ ν µελ ν τ ς Eκκλησίας π ποψη πίστεως κα θους. H σηµεριν πραγµατικ τητα χει θήσει τ θρησκευτικ τητα το νθρώπου στ ρια τ ς πάρξεώς του, φο ο κοινωνικ ς δοµ ς χουν σχεδ ν ντελ ς ποθρησ κ ε ι ο π ο ι η θ ε. O ξοµολ γος τ ν συναντ µ νο στ παρξιακά του διέξοδα, που ο νοχές του συγχέονται µ τ γχος του, µ νο στ συναίσθηση τ ς πεπερασµένης φ σης του, λ γ ω ρρώστιας θανάτου τ ν νθρώπων το περιβάλλοντ ς του, µ νο στ τεγκτα ρια πο µπαίνουν στ δ ναµή τ ο υ, κα τ πο α στ ν προσπάθειά του ν τ ξεπεράσει µέσα στ ν πυρετ τ ς πνευµατικ ς του ρρώστιας πληγώνεται κα γεµίζει µαρτίες. H προσέγγισή του µπορε ν γίνει στ σχατα ρια τ ς ο κονοµίας, πως τ ν σκησε Xριστ ς πο 4 0. Ιωάννης Χρυσ στοµος,. π.σ ε λ. 4 9. 4 1. Ι.Κ α ρ µ ί ρ η ς,. Σ. Μ., τ µος Α, σ ε λ. 4 4 9.

Mάϊος 2001, Aριθµ. 5 EKK H IA 419 ε π ε : «ο χρείαν χουσιν ο σχ οντες ατρο, λ λ ο κακ ς χοντες» ( M τ. 9, 1 2 ), κα πο νεζήτησε τ χαµένο πρ βατο µέχρι πο τ βρ κε. T δια σχατα ρια τ ς ο κονοµίας δειξε µ κατακρίνοντας τ ν µοιχαλίδα γυναίκα ρκο µενος στ ν ντολ «µηκέτι µάρτανε» ( I ω. 8, 3-11). E τ σ ι κα ξοµολ γος θ κµεταλλευτε κα τ παρα- µικρ σηµάδι φυπνίσεως κα θ φαρµ σει τ ν ο κονοµία χωρ ς ν φοβηθε κάθε συγκατάβαση. Θ χει π ψη του τι Θε ς σπειρε στ ν ξο- µολογο µενο το ς καλο ς λογισµο ς πο τ ν φεραν σ πίγνωση τ ς µαρτίας σονδήποτε µικρο βαθµο κα θ τ ν βοηθήσει ν γίνει α τ θέληση γι βαθ τερη µετάνοια. Παράδειγµα µεγέθους τ ς ο κονοµίας ε ναι π στολος Πα λος πο ε πε «λε θερος γ ρ ν κ πάντων π σιν µαυτ ν δο λωσα, να το ς πλείονας κερδίσω κα γεν µην το ς Iουδαίοις ς Iουδα ος, να Iου - δαίους κερδίσω το ς π ν µον ς π ν µον µ ν α τ ς π ν µον, να το ς π ν µον κερδίσω το ς ν µοις ς νοµος, µ ν νοµος Θεο λλ ννοµος Χριστο να κερδίσω το ς ν µους. Ε γ ε - ν µην το ς σθενέσιν σθενής, να το ς σθενε ς κερδίσω το ς π σι γέγονα τ πάντα, να πάντως τιν ς σώσω» (Α Κορ. 9, 1 9-2 2 ). Σχολιάζοντας Αγιος Ιωάννης Χρυσ στοµος λέει τι λα α τ πο κανε Απ στολος Πα λος ταν ο κονοµία κα συγκατάβαση, ταν καµε περιτοµ στ ν Τ ι- µ θ ε ο, ταν διος ποβλήθηκε στο ς τελετουργικο ς καθαρµο ς τ ν Ιουδαίων κα λα τ π λ ο ι π α. Σηµειώνει µάλιστα µ µφαση τι τ σπουδαι τερο π σα λέει Πα λος ε ναι τ τι γινε στο ς σθενε ς ς πρ ς τ ν πίστη, σ θ ε ν ή ς «α τ λοιπ ν ε ναι σκοπ ς πο λέει α τά, γι τ πο ο κα ξέθεσε λα τ λλα» 4 2. Τ διο λέει κα Μέγας Βασίλειος ταν παντώντας σ σχετικ ρώτηση ποστηρίζει: «Πρέπει ν θεραπε ουµε τ ν ρρωστο µ κάθε τρ πο κα ν φροντίζουµε ν βάλουµε στ θέση του τ ξαρθρωµένο µέλ ο ς» 4 3. 4 2. Ιωάννης Χρυσ στοµος, Λ γος ΚΒ ε ς τ να π/κορ ι ν θ., π α ρ. 4,Ε. Π. Ε., τ µος 47, σ ε λ. 2 3. 4 3. Μ. Β α σ ί λ ε ι ο ς, Οροι κατ πιτοµήν, Απ κριση 102η, Ε. Π. Ε., τ µ ο ς, 9, σ ε λ. 1 3 5. Αν κα ε ναι α τον ητο, θ ταν παράλειψη σ τ σ ο, ν δ ν ναφέρονταν κα κάποιες περιπ τ ώ σ ε ι ς, που φαρµογ τ ς κρίβειας κα τ ς ο κονοµίας παίρνει πολ ε δικ µορφή. Ε ναι περίπτωση τ ν νθρώπων πο βρίσκεται σ κίνδυνο ζωή τους, π τε ναστέλλεται ποιαδήποτε ρ θµιση κα ποκαθίστανται στ Θεία Κοιν ω ν ί α. Ε ν ζήσουν, τ τε θ συνεχισθε,τι δ ν µπ ρεσε ν τελειώσει 4 4. Μι λλη περίπτωση ε ναι α τ τ ν δαιµονιζοµένων κα σων λλων στερο νται τ ν λευθερία βουλήσεως. Γι α το ς προβλέπεται τι προσέρχονται στ Θεία Κοινων ί α, ταν τ πιτρέπει κατάστασή τους, ταν δηλα δ ή, δ ν βλασφηµο ν, χουν νηφαλι τητα κ.λπ. 4 5. Μι διαίτερη περίπτωση πο συχν συµβαίνει ν ντιµετωπίζουν ο ξοµολ γοι, ε ναι τ προβλή- µατα πο µπορε ν δηµιουργηθο ν π τ ν φαρµογ τ ς ναβολ ς τ ς Θείας Κοινωνίας, νάµεσα σ συζ γους µέσα στ ν ο κογένεια γεν ι κ τ ε ρ α. Μπορε δηλαδ ν συµβε, ρ θµιση πο θ πιβάλλει ξοµολ γος, ν γίνει γνωστή, ν προκαλέσει τ ς ποψίες το συζ γου τ ν γονέων ναλ γως, κα ντ ν βοηθήσει το ς ν θ ρ ώ π ο υ ς, ν φέρει ντίθετα ποτελέσµατα. Παρ µοιες περιπτώσεις ντιµετωπίζονται στο ς καν νες µ βάση τ ς τ τε κρατο σες συνθ κες. Στ ν περίπτωση α τή, ξοµολ γος πρέπει ν λαµβάνει π ψη του, πέρα τ ν λλων, τι ο κονοµία φαρµ ζεται κα γι τ ν ποφυγ το σ κ α ν δ α λ ι σ µ ο 4 6. Ε Π Ι ΛΟ Γ Ο Σ Η διακριτικ ε χέρεια το ξοµολ γου σχετικ µ τ ν σκηση τ ς κριβείας κα τ ς ο κονο- µίας κατ τ ν ποδοχ τ ν µετανοο ντων καθορ ί ζ ε τ α ι, πως ε παµε, στ ς σχετικ ς παραγγελίες 4 4. 13ος Καν νας Πρώτης Ο κουµ. Σ υ ν δ ο υ. 6ος Καν νας Συν δου Α γ κ ρ α ς 5ος Καν νας Γρηγορίου Ν σσης. 4 5. Κ α ν ν ε ς : 79ος Α π ο σ τ ο λ ι κ ς, 3ος Τιµοθέου Α λ ε- ξ α ν δ ρ ε ί α ς, 4ος Νικολάου Κων/λεως. 4 6. 34ος Καν νας το Μ. Β α σ ι λ ε ί ο υ, Π ρ β λ. Σ χ λ ι ο Βαλσαµ νος «Αλλ κλαβο τ ρ µα το γίου, ε ς τ µ γενέσθαι τ πιτίµια α τια µεγάλου σκανδάλου µέσον το νδρ ς κα τ ς γυναικ ς» Ρ. Π. Σ. τ µος, σ ε λ.4 7 8.

420 EKK H IA Mάϊος 2001, Aριθµ. 5 τ ν Αγίων Αποστ λων κα στ ς ποφάσεις τ ν Ο κουµενικ ν Συν δων πο χουν περιβάλει µ τ κ ρος τους κα λλες ποφάσεις τοπικ ν συν δων κα Πατέρων. Ο ξοµολ γος πρέπει ν χει π ψη του τ παραπάνω κείµενα, ν γνωρίζει τ ς ρµηνε ες τ ν κανονολ γων τ ς Εκκλησίας κα τ δηγητικ κείµενα τ ν Πατέρων πο διαχρονικ περιβλήθηκαν µ κ ρος κα α θεντία. Ετσι ξασφαλίζεται σκηση τ ς διακριτικ ς ε χέρειας π τυχ ν α θαίρετη φαρµογή της πο θ βλαπτε τ ργο το Χριστο, πο ρθε στ ν κ σµο «µαρτωλο ς σ σαι». Ε ναι πολ ε κ ο λ ο, κα σ α τ στορία µ ς διδάσκει πολλά, ο διατάξεις πο ναφέραµε ντ ν πηρετο ν τ ν σκοπ γι τ ν πο ο θεσπίστηκαν, ν α τονο- µηθο ν π τ πρ σωπο το Χριστο κα τ ργο Του κα ν γίνουν θεσµοί, τ ποι κα καν νες πο θ πηρετο ν τ ν πνευµατικ τυραννία κα τ πάθη τ ν νθρώπων. Γι α τ χει µεγάλη σηµασία π ς ντιµετώπισε διος Χριστ ς το ς θρησκευτικο ς θεσµο ς τ ς ποχ ς Το υ. Στ Ε αγγέλιο Χριστ ς πέβαλε σ λεγχο το ς θείους θεσµο ς τ ς νηστείας κα το Σαββάτου κα δειξε τ ν ηµα τ ν καθάρσεων κα τ ν τελετουργικ ν γ ν ι σ µ ν. Στ ς συζητήσεις πο κάνει Χριστ ς µ το ς Φαρισαίους γι τ νηστεία δηλώνει τι ο µαθηταί του θ νηστε ουν «ταν παρθ π α τ ν νυµ - φ ί ο ς», δι τι «σον χρ νον χουσι τ ν νυµφίον µετ α τ ν, ο δ νανται νηστε ειν» ( Μ κ. 2, 19-20 Μτ. 9, 15 Λκ. 5, 34-35 ). Ετσι τ ν ηµα κα σκοπ ς τ ς νηστείας ντοπίζονται, περιορίζονται κα ξαντλο νται στ πρ σωπ Το υ 47. Κριτήριο τ ς τηρήσεώς τους ε ναι α τ ς διος. Στ παράδειγ- µα τ ς τηρήσεως το θεσµο το Σαββάτου, Χριστ ς τ νισε τ ν προτεραι τητα τ ς ξίας «νθρωπος» ναντι τ ς ξίας «Σάββατον». «Τ Σάββατον δι τ ν νθρωπον γένετο κα ο χ νθρωπος δι τ Σάββατον» ( Μ κ. 2, 27 ). Β ε β α ί ω- σε µάλιστα α τ τ ν προτεραι τητα µ τ σχεδ ν ποκλειστικ θεραπεία σθεν ν κατ τ Σάββατ α, δείχνοντας τι ντ τ ς τυπικ ς τηρήσεως το 4 7. η µ. Τρ α κ α τ έ λ λ η ς, Eπίσκοπος Βρεσθένης, Ε ξ ο υ- σία κα Πάθος, Αθήνα 1983, σ ε λ. 4 9-5 0, 2 7 6. θρησκευτικο καν να, προέχει γάπη πρ ς τ ν νθρωπο πο βρίσκεται σ κατάσταση ρρώστιας κα πρέπει ν σωθε 4 8. Σηµειώνει χαρακτηριστικ γιος Ιωάννης Χρυσ στοµος «Ποιε δ τ α τ α, ο παραβαίνων, λλ περβαίνων τ ν ν - µ ο ν» 4 9. Κα στ παράδειγµα τ ν καθάρσεων κα τ ν τελετουργικ ν γνισµ ν Χριστ ς δειξε τι θρησκευτικ καθαρ τητα δ ν φορ στ ν τήρηση κάποιων θρησκευτικ ν τ πων, λλ φορ στ βάθος τ ς προσωπικ τητας το νθρώπου, στ ν καρδιά του (Μκ. 7, 1-28 Μτ. 1 5, 1-2 0 ) 5 0. Α τ συνεπάγεται τι κα ξοµολ γος δ ν πρέπει ν βλέπει στο ς Ιερο ς Καν νες τ διαδικασία τηρήσεως θρησκευτικ ν τ πων, λλ ν το ς χρησιµοποιε ς µέσα καθάρσεως τ ς καρδι ς τ ν µετανοο ντων κα νταξής τους στ ν Εκκλησ ί α. Η διακριτικ ε χέρεια το ξοµολ γου σχετικ µ τ ν σκηση τ ς κρίβειας κα τ ς ο κονο- µίας περνάει µέσα π τ ς κανονικ ς διατάξεις, λλ δ ν µένει σ α τές. Σηµειώνουν ο ρµηνευτ έ ς : «Περ πολλ ν πιτιµίων κα διαφ ρων διαλε - χθε σα σ νοδος, κα τ ν παριθµηθέντων πται - σµάτων κάστ ω τ κατάλληλον ποτάξασα, τ ε - λ ε υ τ α ο ν, δι το παρ ντος καν νος, τ π ν τ κρίσει τ ν πισκ πων νέθετο» 5 1. Η ε θ νη τ ς κρίβειας κα τ ς ο κονοµίας µένει πάντοτε στ χέρια το ξοµολ γου. Γι α τ ο διατάξεις δ ν πρέπει ποτ ν α τονοµηθο ν π τ ν διο τ ν Χ ρ ι σ τ, λλ ν στηρίζουν τ ν πορεία πρ ς Α τ ν. Επίσης ξοµολ γος δ ν πρέπει ν ξεχνάει τι νθρωπος ε ναι περάνω τ ν διατάξεων πο πάρχουν γι ν πηρετο ν τ ργο τ ς σωτηρίας του. Ετσι θ ξιώνεται ν συνεχίζει τ ργο το Χριστο πο κατ τ ν παράδοσή µας ε ναι «τ ν ν φ σει κα ν µ ω κα θεσµ κα τάξει Κ ρ ι τ ή ς» 5 2. 4 8.. π. σ ε λ. 5 0-5 2, 2 7 6-2 7 7. 4 9. Ιωάννης Χρυσ στοµος, P. G. 5 9, 2 1 0. 5 0. η µ. Τρ α κ α τ έ λ λ η ς,. π. σ ε λ. 1 0 6-1 0 9, 2 7 6. 5 1. Ζ ω ν α ρ ς, Σχ λιο στ ν 102 καν να τ ς Πενθέκτης, Ρ. Π. Σ., τ µος Β, σ ε λ. 5 5 2. 5 2. Μάξιµος Οµολογητής, P. G. 9 0, 3 0 8 C.