ΣΧΟΛΗ : ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ: ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΑΛΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΛΙΟΝΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ-ΖΩΣΙΜΑΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΥΔΗΣ ΚΛΕΑΝΘΗΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ. 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο «ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΙΔΡΥΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ» 1.1 Έννοια του Χρηματιστηρίου σελ. 8 1.2 Λίγα ιστορικά λόγια σελ. 9 1.3 Κανονισμός λειτουργίας Νομοθεσία σελ. 12 1.4 Λόγοι δημιουργίας του Χρηματιστηρίου σελ. 13 1.5 Σημασία και σκοπός του Χρηματιστηρίου σελ. 13 1.6 Γενικά για τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου σελ. 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο «ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ» 2.1 Πώς είναι οργανωμένο το Χρηματιστήριο σελ. 20 2.2 Χρηματιστές και προσόντα διορισμού σελ. 20 2.2.1 Αποκλειστικότητα χρηματιστών σελ. 21 2.2.2 Απαγορευμένες ενέργειες χρηματιστή σελ. 22 2.2.3 Διάφορες υποχρεώσεις σελ 23 2.2.4 Βιβλία χρηματιστών σελ. 23 2.2.5 Κοινό Ταμείο χρηματιστών σελ. 24 2.3 Οι αντικριστές σελ. 25 2.4 Ανώνυμες Χρηματιστηριακές Εταιρίες σελ. 25 2.5 Χρηματιστηριακή εγγύηση Συνεγγυητικό σελ. 26 2.6 Πειθαρχικές ποινές και ποινικές κυρώσεις των μελών του Χρηματιστηρίου σελ. 27 2.7 Κώδικας Δεοντολογίας για τα μέλη του Χρηματιστηρίου σελ. 28 2.8 Επιτροπή Δεοντολογίας Ποινές σελ. 30 2.9 Συνδρομητές του Χρηματιστηρίου σελ. 32 Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο «ΟΡΓΑΝΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ» 3.1 Διοικητικό Συμβούλιο σελ. 33 3.2 Πρόεδρος του Χρηματιστηρίου σελ. 35 3.3 Γενική Συνέλευση των μετόχων σελ. 35 3.4 Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς σελ. 37 3.4.1 Γενικά σελ. 37 3.4.2 Διάρθρωση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και αρμοδιότητες των υπηρεσιών της σελ. 39 3.4.3 Πειθαρχικές και ποινικές κυρώσεις των μελών της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς σελ. 45 3.5 Αποθετήρια τίτλων - Αποθετήριο έγγραφο σελ. 47 3.6 Ανώνυμη Εταιρία Αποθετηρίων Τίτλων σελ. 48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο «ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ» 4.1 Γενικά σελ. 52 4.2 Είδη χρηματιστηριακών συναλλαγών σελ. 55 4.2.1 Συναλλαγές τοις μετρητοίς σελ. 55 4.2.2. Συναλλαγές προθεσμίας σελ. 56 4.2.3 Συναλλαγές μεταφοράς σελ. 57 4.2.4 Αρμπιτράζ σελ. 57 4.2.5 Χέτζινγκ σελ. 58 4.2.6 Συναλλαγές με δώρο Στελλάζ σελ. 58 4.2.7 Συναλλαγές με διπλασιασμό σελ. 58 4.2.8 Συναλλαγές επί δικαιωμάτων σελ. 59 4.3 Χρηματιστηριακές εντολές και εκκαθάριση συναλλαγών σελ. 59 4.4 Το πλαίσιο των χρηματιστηριακών συναλλαγών σελ. 61 4.5 Το Σύστημα Διαπραγμάτευσης του Χρηματιστηρίου σελ. 62 4.6 Η εκτέλεση των εντολών σελ. 63 4.7 Το ύψος των κεφαλαίων που μπορούμε να επενδύσουμε σελ. 64 4.8 Τι μπορούμε να αγοράσουμε στο Χρηματιστήριο σελ. 64 4.9 Τι πρέπει να ζητάμε από το χρηματιστή μας σελ. 65 4.10 Πώς μπορεί να γίνει ακύρωση εντολής σελ. 66 4.11 Οι χρηματιστηριακές εντολές σελ. 66 Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 3
4.12 Τα είδη των εντολών σελ. 67 4.13 Η διακύμανση που μπορούν να έχουν οι μετοχές σελ. 68 4.14 Το μέγεθος των εντολών σελ. 68 4.15 Οι συναλλαγές σε πακέτα σελ. 69 4.16 Η διάρκεια των εντολών σελ. 70 4.17 Κριτήρια βάσει των οποίων γίνεται η κατάταξη των εντολών σελ. 70 4.18 Πώς υπολογίζεται η τιμή ανοίγματος μίας εντολής σελ. 71 4.19 Εντολές στο άνοιγμα ή στο κλείσιμο σελ. 72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο «ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ» 5.1 Γενικά σελ. 73 5.2 Υπολογισμός του δείκτη σελ. 75 5.3 Δείκτες ρευστότητας σελ. 77 5.4 Δείκτες ενεργητικού ή κυκλοφοριακής ταχύτητας σελ. 78 5.5 Δείκτες δανειακής επιβάρυνσης σελ. 79 5.6 Δείκτες χρηματοοικονομικής επιβάρυνσης και κάλυψης σελ. 81 5.7 Δείκτες απόδοσης σελ. 81 5.8 Δείκτες εξέλιξης σελ. 83 5.9 Συνδυασμός δεικτών για σωστή εκτίμηση σελ. 84 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο «ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΤΑΙΡΙΩΝ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ» 6.1 Γενικά σελ. 87 6.2 Πλεονεκτήματα από την εισαγωγή στο Χρηματιστήριο σελ. 88 6.3 Διαδικασία εισαγωγής των μετοχών στο Χρηματιστήριο σελ. 89 6.4 Όροι και προϋποθέσεις εισαγωγής σελ. 90 6.4.1 Ελάχιστο μέγεθος εταιρίας ` σελ. 90 6.4.2 Διάρκεια και κεφαλαιακή διάρθρωσητης εταιρίας σελ. 90 6.4.3 Διασπορά των μετοχών σελ. 91 6.4.4 Τιμή διάθεσης μετοχών σελ. 92 6.4.5 Σταθεροποίηση τιμής εισηγμένων μετοχών σελ. 92 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο «ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ» 7.1 Η θεωρία των αποτελεσματικών αγορών σελ. 93 7.2 Κριτική της θεωρίας των αποτελεσματικών αγορών σελ. 95 Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 4
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο όρος «Χρηματιστήριο»,δηλώνει το χώρο όπου οι εμπορευόμενοι συγκεντρώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα (συνήθως καθημερινά) για να πουλήσουν ή να αγοράσουν ορισμένες αξίες ή εμπορεύματα.στο Χρηματιστήριο δεν υπάρχει,όπως στην αγορά, η υλική παρουσία των ανταλλασσόμενων αντικειμένων,γι αυτό και οι χρηματιστηριακές πράξεις αφορούν ομοιογενή και τυποποιημένα αντικείμενα.οι αγοραπωλησίες δε διεξάγονται απευθείας μεταξύ των ενδιαφερομένων,αλλά με τη μεσολάβηση των χρηματιστών,που συναλλάσσονται στο όνομά τους για λογαριασμό όμως των εντολέων τους.αυτό σημαίνει ότι αυτοί είναι υπεύθυνοι για το καλό τέλος της συναλλαγής τόσο απέναντι στο χρηματιστή,με τον οποίο έκαναν τη συναλλαγή,όσο και απέναντι στον πελάτη τους. Τα Χρηματιστήρια διακρίνονται σε : α) Χρηματιστήρια Αξιών β) Χρηματιστήρια Εμπορευμάτων Τα Χρηματιστήρια Αξιών είναι οργανωμένες αγορές,στις οποίες διενεργούνται αγοραπωλησίες κινητών αξιών.ο όρος κινητές αξίες περιλαμβάνει τις μετοχές,τις ομολογίες,το χρυσό,τα χρυσά νομίσματα και το συνάλλαγμα.στη χώρα μας οι συναλλαγές για το συνάλλαγμα έχουν τεθεί μονοπωλιακά στην Τράπεζα της Ελλάδας.Σε καθημερινές συνεδριάσεις,στις οποίες μετέχουν εκπρόσωποι των εμπορικών τραπεζών και της Τράπεζας της Ελλάδας,καθορίζεται η μέση τιμή συναλλάγματος,ανάλογα με την προσφορά και την ζήτηση κάθε ξένου νομίσματος.στην Ελλάδα λειτουργεί μόνο ένα Χρηματιστήριο Αξιών,που εδρεύει στην Αθήνα. Τα Χρηματιστήρια Εμπορευμάτων είναι οι οργανωμένες αγορές,στις οποίες διενεργούνται συναλλαγές τυποποιημένων εμπορευμάτων,ναυλώσεων και θαλασσασφαλειών.υπάρχουν ειδικά Χρηματιστήρια Εμπορευμάτων.όπου διαπραγματεύονται ένα μόνο είδος (σιτάρι ή ζάχαρη ή καφέ κ.ά.) και γενικά Χρηματιστήρια Εμπορευμάτων,όπου διαπραγματεύονται περισσότερα είδη.άλλα Χρηματιστήρια Εμπορευμάτων είναι «Επίσημα» (Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου),που λειτουργούν κάτω από κρατική εποπτεία,και άλλα «Ελεύθερα» (ιδιωτικές οργανώσεις),που λειτουργούν σύμφωνα με το καταστατικό τους.στην Ελλάδα λειτουργούν δύο (2) επίσημα και γενικά Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 5
Χρηματιστήρια Εμπορευμάτων,στον Πειραιά και στη Θεσσαλονίκη.Οι συναλλαγές γίνονται κατά κανόνα με μεσίτη,μπορούν όμως να συναλλάσσονται μεταξύ τους οι έμποροι και οι βιομήχανοι που είναι γραμμένοι στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της έδρας του Χρηματιστηρίου.Οι μεσίτες διορίζονται με απόφαση του υπουργού Εμπορίου,μετά από πρόταση της Διοικούσας Επιτροπής του Χρηματιστηρίου.Κάθε διαφορά που απορρέει από χρηματιστηριακή συναλλαγή,αν δεν επιτευχθεί η φιλική διευθέτηση της,λύνεται υποχρεωτικά από το Διοικητικό Δικαστήριο του Χρηματιστηρίου. Το Χρηματιστήριο είναι ένας θεσμός που σε άλλες χώρες είχε μεγάλη ανάπτυξη,ενώ στη χώρα μας βρισκόταν σε κατάσταση νάρκης μέχρι το 1989.Τώρα όμως το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών,η «Σοφοκλέους» όπως συνηθίζεται να λέγεται,έχει έρθει στο προσκήνιο του ενδιαφέροντος και των επιχειρήσεων που αναζητούν κεφάλαια και των επενδυτών που επιδιώκουν καλές τοποθετήσεις.τα χαρτιά που άλλοτε συγκέντρωναν την περιφρόνηση,την άγνοια και το φόβο του κοινού,σήμερα προσεγγίζονται,ελκύουν,προσκαλούν και προκαλούν.το άκουσμα της λέξης «Χρηματιστήριο» φέρνει στο νου εικόνες από αίθουσες γεμάτες κόσμο που χειρονομεί και φωνάζει με ένταση και πάθος,ηλεκτρονικούς υπολογιστές και σύγχρονα μέσα επικοινωνίας να δουλεύουν στο έπακρο.και όμως το Χρηματιστήριο θα μπορούσαμε να το συγκρίνουμε με τις οργανωμένες αγορές της αρχαιότητας,όπου έμποροι συγκεντρώνονταν για να πουλήσουν τα προϊόντα τους.οι μετέπειτα ανάγκες της κοινωνίας όμως,δημιούργησαν την ανάγκη για συστηματική και καθημερινή επαφή των αγοραστών και των πωλητών.έτσι σταδιακά άρχισαν να γίνονται εμπορικές πράξεις με απλή αναφορά του αντικειμένου συναλλαγής. Λόγω της συσσώρευσης των προβλημάτων που ανέβασαν τον πληθωρισμό και τα επιτόκια στα ύψη,γεγονός που οδήγησε σε μαρασμό τις επενδυτικές προσπάθειες του δημόσιου τομέα,όλο και περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις στρέφονται στο Χρηματιστήριο Αθηνών για να αντλήσουν τα αναγκαία κεφάλαια για τη λειτουργία τους.το άνοιγμα της χρηματιστηριακής αγοράς,η αύξηση του αριθμού των μελών των χρηματιστηριακών επενδυτών και ο θεσμικός - τεχνολογικός εκσυγχρονισμός θα σβήσουν σταδιακά την αντίληψη πως το Χρηματιστήριο είναι ένας χώρος κερδοσκοπίας,όπου λίγοι κατευθύνουν τις τύχες των πολλών. Η μεγάλη δημοσιότητα που απολαμβάνουν σήμερα τα τεκταινόμενα στο Χρηματιστήριο Αθηνών, με την εκτενή κάλυψη από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, τα ρεπορτάζ και τις αναλύσεις του ημερήσιου Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 6
τύπου έχουν βοηθήσει σημαντικά την εξάπλωση και διάδοση του θεσμού του Χρηματιστηρίου. Με τα δεδομένα αυτά δεν πρέπει κανείς να εκπλήσσεται για την αλματώδη αύξηση του αριθμού των επενδυτών και κατά συνέπεια την αύξηση του ημερήσιου τζίρου του Χρηματιστηρίου. Η ευνοϊκή αυτή συγκυρία έδωσε τη δυνατότητα στο Χρηματιστήριο Αθηνών να συνδράμει σημαντικά στη συνολική προσπάθεια που καταβλήθηκε για την ανάπτυξη της κεφαλαιαγοράς στη χώρα μας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα το Χρηματιστήριο είναι η κατανόηση του ρόλου του και των ιδιαιτεροτήτων του, ώστε η ανάπτυξή του να σταθεροποιηθεί και να βασιστεί σε υγιή βάση. Η επισήμανση αυτή αφορά τόσο τον επιχειρηματικό κόσμο και το επενδυτικό κοινό όσο και τους κρατικούς λειτουργούς και παράγοντες που ευθύνονται για τη λειτουργία του. Η ανάλυση και η συστηματική παρουσίαση της λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών στα κεφάλαια που ακολουθούν αποτελεί ένα απαραίτητο βοηθό στη λήψη επενδυτικών αποφάσεων. Στο πρώτο κεφάλαιο αναπτύσσεται το ιστορικό ίδρυσης του Χρηματιστηρίου, τα γεγονότα που το επηρέασαν καθώς και οι λόγοι που οδήγησαν στη δημιουργία του. Το δεύτερο κεφάλαιο ακτινοσκοπεί τη δομή του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών Α.Ε., τα μέλη που το απαρτίζουν και τον κώδικα δεοντολογίας των μελών του. Στο τρίτο κεφάλαιο παραθέτονται πληροφορίες για τα όργανα διοίκησης του Χρηματιστηρίου, που είναι το Διοικητικό Συμβούλιο, ο Πρόεδρος, η Γενική Συνέλευση και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Στο τέταρτο κεφάλαιο, ξετυλίγεται το κουβάρι ων χρηματιστηριακών συναλλαγών, του μεγέθους τους καθώς και των κριτηρίων βάση των οποίων γίνεται η κατάταξη των εντολών. Στο πέμπτο κεφάλαιο, τώρα κεφάλαιο, αναλύονται οι χρηματιστηριακοί δείκτες και ο τρόποι υπολογισμού του κάθε ενός. Στο έκτο κεφάλαιο παραθέτονται πληροφορίες για την εισαγωγή των εταιρειών στο Χρηματιστήριο Αξιών, τις προϋποθέσεις εισαγωγής καθώς και τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η εισαγωγή. Στο έβδομο κεφάλαιο,ακτινοσκοπούν τα βασικά χαρακτηριστικά των μετοχών, οι αξίες τους και ο τρόπος αποτίμησης και επιλογής των μετοχών. Τέλος στο όγδοο κεφάλαιο,αναπτύσσεται μια θεμελιώδης χρηματιστηριακή θεωρεία, η οποία διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στη λειτουργία του Χρηματιστηρίου και θα πρέπει να την έχει υπόψη του κάθε επενδυτής προτού διαβεί το κατώφλι του. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο «ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΙΔΡΥΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ» 1.1 Έννοια του Χρηματιστηρίου Ό ταν λέμε Χρηματιστήριο εννοούμε ταυτόχρονα, ένα συγκεκριμένο τόπο και χώρο που γίνονται ορισμένες ιδιόμορφες συναλλαγές, το σύνολο των προσώπων που συγκεντρώνονται σε αυτό το χώρο και πραγματοποιούν τις συναλλαγές και τέλος τις δραστηριότητες (αγοραπωλησίες) αυτών των προσώπων σε αυτό το χώρο. Επιστημονικά τα Χρηματιστήρια θεωρούνται ως οργανωμένες αγορές, αναγνωρισμένες από τα κράτη, όπου συναντώνται οι ενδιαφερόμενοι για τη διενέργεια αγοραπωλησιών κινητών πραγμάτων ή εμπορευμάτων. Τα Χρηματιστήρια αποτελούν οικονομικό θεσμό που κατά κανόνα αναγνωρίζεται από τα κράτη όπου λειτουργούν και ορισμένα από αυτά με νομοθετικά και διοικητικά,μέτρα καθορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώνονται οι αγορές και θεσπίζουν τις προϋποθέσεις και τους όρους λειτουργίας τους. 1.2 Λίγα ιστορικά στοιχεία Οι απώτερες ρίζες των Χρηματιστηρίων Αξιών βρίσκονται στις συναθροίσεις εμπόρων που γίνονταν στην εποχή των Φοινίκων και των Αχαιών σε ορισμένα ιερά και πόλεις που αποκαλούνταν «αγοραί» ή «εμπορεία», ήταν μορφές εμποροπανηγύρεων και είχαν ως αντικείμενο τις αγοραπωλησίες διαφόρων ειδών. Στην αρχαία Ρώμη οι συναθροίσεις αυτές πήραν τη μορφή του Forum και των Collegia Mercatorum. Στο Μεσαίωνα, ιδιαίτερα στην εποχή της εμπορικής κυριαρχίας των Ενετών, χαρακτηριστικές ήταν οι εμποροπανηγύρεις, όπου εκτός από αγοραπωλησίες εμπορευμάτων γίνονταν και πράξεις δανεισμού χρημάτων και μεταβίβασης συναλλαγματικών. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 8
Ως πρώτα Χρηματιστήρια που πλησιάζουν στη νεότερη μορφή και έννοια θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν τα Ιταλικά προξενεία του Ριάλτο της Βενετίας, του Μαρκάτο Νουόβου της Φλωρεντίας και άλλα που λέγονταν Loggia. Αναμφισβήτητα όμως το πρώτο Χρηματιστήριο, με σύγχρονη έννοια υπήρξε της Αμβέρσας, που η αρχική του λειτουργία τοποθετείται στο 1460 ενώ η επίσημη λειτουργία του στο 1531. Αυτό είχε μικτό χαρακτήρα γιατί γίνονταν συναλλαγές τόσο σε χρεόγραφα όσο και σε εμπορεύματα (με κυριότερο το πιπέρι). Ακολουθούσε το Χρηματιστήριο Αξιών του Άμστερνταμ, που άρχισε να λειτουργεί στο τέλος του 16 ου αιώνα και στο οποίο εισήχθησαν οι μετοχές της ανώνυμης εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών που ιδρύθηκε και η πρώτη Ανώνυμη Εταιρεία. Εκεί φάνηκε για πρώτη φορά η χρησιμότητα των ανωνύμων μετοχών και εκεί σημειώθηκαν χαρακτηριστικές αυξομειώσεις της τιμής των μετοχών, που αυξάνονταν ή μειώνονταν ανάλογα με τις καλές ή κακές πληροφορίες που έρχονταν για την πορεία των εργασιών της εταιρείας. Σε αυτό το Χρηματιστήριο Αξιών το 1620 έγινε και η πρώτη κρατική παρέμβαση για την προστασία της τιμής των τίτλων που αποτελούσαν αντικείμενα των συναλλαγών. Το Χρηματιστήριο Αξιών του Άμστερνταμ είχε σημαντική ανάπτυξη σε όλο τον 17 ο αιώνα και αναδείχθηκε σε διεθνές χρηματιστηριακό κέντρο στον 18 ο αιώνα με την μέσω αυτού σύναψη δανείων από διάφορα κράτη. Στην Αγγλία, από το 1554 και επισημότερα από το 1566 λειτούργησε το Χρηματιστήριο Αξιών Royal Exchange, που αργότερα είχε μεγάλη ανάπτυξη και μεταξύ πρώτου και δεύτερου παγκοσμίου πολέμου πήρε την πρώτη θέση στον κόσμο από την άποψη της σπουδαιότητας και του όγκου των συναλλαγών. Στο Παρίσι, μολονότι από το 1563 άρχισε μια χρηματιστηριακή δραστηριότητα με συναλλαγματικές, μόνο το 1724 δημιουργήθηκε ένα οργανωμένο Χρηματιστήριο το οποίο μέχρι το 1889 είχε μικτό χαρακτήρα. Στη Γερμανία, υποτυπώδη Χρηματιστήρια λειτούργησαν στο Άουγκσμπουργκ και τη Νυρεμβέργη τον 16 ο αιώνα. Χρηματιστήριο με τη νεότερη έννοια λειτούργησε στο Βερολίνο στις αρχές του 19 ου αιώνα. Στην Ιταλία Χρηματιστήριο Αξιών ιδρύθηκε το 1771. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 9
Το 1792 άρχισε να λειτουργεί στην Wall Street της Νέας Υόρκης το πρώτο Χρηματιστήριο Αξιών των Η.Π.Α. που έμελλε να γίνει στον 20ο αιώνα ένα από τα σημαντικότερα και ιδιαίτερα μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο, το σημαντικότερο. Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αθηνών αρχίζει από το δεύτερο μισό του 19 ου αιώνα.είναι δημιούργημα των εμπόρων και ναυτικών - εφοπλιστών της εποχής εκείνης,καθώς και αυτών που ασχολούνταν με την ανταλλαγή νομισμάτων (κολλυβιστών),από τους οποίους προήλθαν κατόπιν και οι πρώτοι χρηματιστές. Από το Πανελλήνιον Λεύκωμα Εκατονταετηρίδος 1821-1921,Τόμος Α', Οικονομολογικά δίνουμε αυτούσιο το παρακάτω κείμενο για τη δημιουργία του Χρηματιστηρίου Αθηνών : «Επί της διασταυρώσεως των οδών Ερμού και Αιόλου και άνωθεν του ιστορικού Καφενείου της Ωραίας Ελλάδος,όπου επί της πρώτης δυναστείας ημών ανέβαζον και κατέρριπτον τας Κυβερνήσεις,έκειτο η Λέσχη των Εμπόρων Αθηνών κατά το έτος 1870.Εκεί συνερχόμενοι οι έμποροι εκάστην εσπέραν διεπραγματεύοντο,μεταξύ άλλων υποθέσεών των,και τας ομολογίας,των εκδεδομένων τότε δύο Εθνικών Δανείων και ούτως ολίγον κατ' ολίγον εσχηματίσθη κάποια διάθεσις προς μεγαλυτέραν και συστηματικωτέραν περί τα τοιαύτα συναλλαγήν.κατά τον Οκτώβριον δε του έτους 1872,ότε ιδρύθη η Πιστωτική Τράπεζα,εύρε τους θαμώνας της Λέσχης ευδιαθέτους πως εις χρηματιστηριακάς εργασίας,και ολίγον βραδύτερον,ήτοι τον Μάρτιον 1873,ιδρύθη η Εταιρία του Λαυρίου,τον δε Μάιον του αυτού έτους ιδρύθη η Τράπεζα Βιομηχανικής Πίστεως της Ελλάδος.ούτως η κερδοσκοπία εύρε προσφορώτερον το έδαφος εις χρηματιστηριακάς συμβάσεις και γενικώτερον προσέλαβε χαρακτήρα,ηνάγκασε δε τα τότε μέλη της Λέσχης να προβώσιν εις την εκλογήν Προέδρου και να μετονομάσωσι την Εμπορικήν Λέσχην "Χρηματιστήριον"» Το Σεπτέμβριο του 1876 δημοσιεύτηκε Β Διάταγμα,που έλεγε ότι εγκρίνεται η σύσταση Χρηματιστηρίου και στην Αθήνα,στο οποίο και μόνο μπορούν να συναθροίζονται οι έμποροι,οι πλοίαρχοι,οι κολλυβιστές και οι μεσίτες. Με το προηγούμενο διάταγμα,το Μάιο 1875,είχε ιδρυθεί Χρηματιστήριο στον Πειραιά.το οποίο όμως ποτέ δε λειτούργησε. Ο πρώτος Κανονισμός λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Αθηνών,η σύνταξη του οποίου είχε ανατεθεί στον Υπουργό Εσωτερικών,δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» το Δεκέμβριο του 1876 και υποβλήθηκε προς επικύρωση στην Κυβέρνηση Αλεξ. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 10
Κουμουνδούρου.Η επικύρωση αυτή έγινε μόλις το Δεκέμβριο του 1879 Οι αρχαιρεσίες για την ανάδειξη της πρώτης Διοικούσας Επιτροπής και τα εγκαίνια της επίσημης λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Αθηνών έγιναν το Μάιο του 1880,με την παρουσία του Υπουργού Εσωτερικών Κ. Λομβάρδου και του Νομάρχου Αττικής και Βοιωτίας. Το Χρηματιστήριο Αθηνών στεγάστηκε πρώτα στο Μέγαρο Μελά,όπου πριν λίγα χρόνια ήταν το Κεντρικό Ταχυδρομείο.Κατόπιν και μέχρι το 1890 εγκαταστάθηκε στην οικία Νοταρά,όπου σήμερα είναι το κεντρικό κατάστημα της Εμπορικής Τράπεζας,και από το 1891 ως το 1934 στην οδό Πεσμαζόγλου,δίπλα στην Τράπεζα Κοσμαδοπούλου.Από το 1934 ως 1979 στεγάστηκε σε ακίνητο της Εθνικής Τράπεζας (Σοφοκλέους 10),που χτίστηκε ειδικά για το Χρηματιστήριο. Έμβλημά του είναι ο Ερμής,του οποίου μπρούτζινο άγαλμα στολίζει τον τρίτο όροφο,που ήταν αρχικά έμβλημα της Λέσχης των Εμπόρων. Οι πρώτες συναλλαγές στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών αφορούσαν τα εξής χρεόγραφα : 1) Ομολογίες Εθνικών Δανείων 2) Μετοχές : α)της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος β)της Ναυτικής Τράπεζας ο Αρχάγγελος γ)της Γενικής Πιστωτικής Τράπεζας δ)της Τράπεζας Βιομηχανικής Πίστεως ε)της Ανώνυμης Μεταλλευτικής Εταιρίας «Ο Λαυρεωτικός Όλυμπος» στ)της Ασφαλιστικής Εταιρίας «Ο Φοίνιξ» και ζ)της Εθνικής Ατμοπλοΐας Ελλάδος Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 11
1.3 Κανονισμός λειτουργίας - Νομοθεσία Ο υποτυπώδης Κανονισμός λειτουργίας του Χρηματιστηρίου που έγινε το 1876 και που στηριζόταν βασικά στο «Γαλλικό Εμπορικό Κώδικα» του 1808,τροποποιήθηκε,ολοκληρώθηκε και δημοσιεύτηκε το 1909 (Β.Δ. 12/16 Ιουνίου 1909).Μέχρι το 1917 επικρατούσε πλήρης αταξία στη λειτουργία του Χρηματιστηρίου,γιατί ούτε κρατική εποπτεία υπήρχε για την ασφάλεια των συναλλασσόμενων,ούτε ήταν καθορισμένα τα καθήκοντα των επίσημων χρηματιστών (ήταν οι καλούμενοι κολλυβισταί) και των ανεπίσημων μεσιτών. Οι πρώτοι είχαν σαν ασχολία τη βεβαίωση των τρεχουσών τιμών και την αναγκαστική εκποίηση και εκκαθάριση στο Χρηματιστήριο των χρεογράφων,ήταν δηλ. κάτι σαν υπάλληλοι για τον πλειστηριασμό,ενώ οι δεύτεροι ασχολούνταν με τις κυρίως χρηματιστηριακές συναλλαγές και αυτοί έπαιρναν τις εντολές από τους πελάτες. Κατά το 1918 δημοσιεύτηκε ο νόμος 1308,που χαρακτήρισε το Χρηματιστήριο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και το έθεσε υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας (Εμπορίου). Επακολούθησε η έκδοση των άλλων Διαταγμάτων για τη βελτίωση λειτουργίας του Χρηματιστηρίου,αλλά η σύγχυση στις αρμοδιότητες των κολλυβιστών (επισήμων χρηματιστών).που διορίζονταν με Β. Διάταγμα,και των μεσιτών,που εκλέγονταν από τη Γενική Συνέλευση των μελών του Χρηματιστηρίου,δε σταμάτησε παρά μετά το 1928,όταν δημοσιεύτηκε ο Νόμος 3632. Ο Νόμος αυτός με τις διάφορες τροποποιήσεις του και προσθήκες και όσες διατάξεις ισχύουν από το Β.Δ. του 1909 του Κανονισμού,διέπουν σήμερα τα σχετικά με τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 12
1.4 Λόγοι δημιουργίας του Χρηματιστηρίου Τα Χρηματιστήρια είναι δημιουργήματα της κεφαλαιοκρατικής οικονομικής οργάνωσης. Το δημιούργησε, αφενός η επιδίωξη εξεύρεσης μακροπρόθεσμων κεφαλαίων ή η ανάγκη για σύναψη αγοραπωλησιών μεγάλων ποσοτήτων εμπορευμάτων που βρίσκονταν πολύ μακριά από τον τόπο διαπραγμάτευσής τους, ενώ απαιτούνταν για αυτά σοβαρά κεφάλαια και αφετέρου η τάση για κερδοσκοπία. Αυτοί οι λόγοι αποτέλεσαν τη γενεσιουργό αιτία της δημιουργίας των Χρηματιστηρίων. Την οργανωμένη όμως μορφή του Χρηματιστηρίου επέβαλαν: α) η ταχύτητα διενέργειας των συναλλαγών β) η δημοσιότητά τους γ) η καθαρότητα των συναλλαγών. Πραγματικά μόνο σε μια οργανωμένη αγορά, με όργανα λειτουργίας, εξουσίας και ελέγχου θα ήταν δυνατό να εξασφαλίζονται οι παράγοντες αυτοί που αποτελούν το θεμέλιο του Χρηματιστηρίου: η ταχύτητα στις συναλλαγές, η αμεσότητα, η δημοσιότητα και η καθαρότητα των συναλλαγών. 1.5 Σημασία και σκοπός του Χρηματιστηρίου Είναι αλήθεια ότι κανείς σχεδόν σήμερα δεν μπορεί να διαθέσει μόνος του τα τεράστια κεφάλαια που απαιτούνται για την ίδρυση μιας αξιόλογης επιχείρησης,που να εμφανιστεί με απαιτήσεις στο στίβο του διεθνούς ή και του ντόπιου ανταγωνισμού. Και αν πάλι αυτό κατορθωθεί πρόσκαιρα,θα προκύψει σύντομα η ανάγκη ανεύρεσης νέων κεφαλαίων για την συνέχιση των δραστηριοτήτων την επέκταση και τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων της επιχείρησης. Τα κεφάλαια αυτά θα αναζητηθούν είτε από τον τραπεζικό δανεισμό δηλ. από την εξωχρηματιστηριακή αγορά,είτε από την χρηματιστηριακή αγορά,δηλ. το Χρηματιστήριο (πρωτογενής χρηματοδότηση). Στην πρώτη περίπτωση ο δανεισμός είναι συνήθως βραχυπρόθεσμος και οπωσδήποτε ανορθόδοξος αν χρησιμοποιηθούν τα Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 13
κεφάλαια για μακροπρόθεσμες επενδύσεις (ακίνητα,μηχανήματα κ.λπ.),αφού ο επιχειρηματίας θα αναγκαστεί ή να ζητήσει την παράταση των δανείων,ή να αναζητήσει άλλα βραχυπρόθεσμα δάνεια για να εξοφλήσει τα προηγούμενα. Εκτός αυτού όμως και το ίδιο κράτος, σ ένα φιλελεύθερο ή σχετικά φιλελεύθερο οικονομικό σύστημα,έχει υποχρέωση να διευρύνει τις δυνατότητες τοποθέτησης κεφαλαίων πέρα από τις ταμιευτικές καταθέσεις,που έχουν σαν συνέπεια να εξαρτάται η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων αποκλειστικά ή κυρίως από τις Τράπεζες.Στο Χρηματιστήριο αντίθετα γίνεται πρωτογενής χρηματοδότηση των βιομηχανικών και άλλων επιχειρήσεων.με την έκδοση μετοχών ή μακροπρόθεσμων ομολογιακών δανείων.τα κεφάλαια εδώ αντλούνται απευθείας από το επενδυτικό κοινό,ώστε το πλεονάζον χρήμα να κατευθύνεται και να εξυπηρετεί παραγωγικούς σκοπούς. Με τον τρόπο αυτό πετυχαίνεται μία αρμονική συνεργασία της μεγάλης επιχειρηματικής πρωτοβουλίας με τη μικρή λαϊκή αποταμίευση και με σύστημα δίκαιων παροχών και αντιπαροχών. Στο Χρηματιστήριο συγκεντρώνεται η προσφορά και η ζήτηση κεφαλαίων όχι ευκαιριακά ή σε αραιά χρονικά διαστήματα,αλλά καθημερινά και κάτω από συνθήκες πλήρους δημοσιότητας και ανταγωνισμού.σ αυτό παρέχεται διέξοδος για ασφαλή τοποθέτηση των αποταμιεύσεων μη επιχειρηματικών κεφαλαίων και η δυνατότητα των επιχειρήσεων να πετύχουν μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση χωρίς τόκους και χρεολύσια. Από τη λαϊκή αποταμίευση,με την έκδοση ομολογιακών δανείων που εισάγονται κατόπιν στο Χρηματιστήριο αντλούν επίσης κεφάλαια το Κράτος και άλλοι Δημόσιοι Οργανισμοί,τα οποία χρησιμοποιούν είτε για την κάλυψη έκτακτων αναγκών,είτε για την εκτέλεση έργων βασικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο της χώρας. Το Χρηματιστήριο δεν είναι,ούτε πρέπει να θεωρείται τόπος κερδοσκοπικών παιχνιδιών,αν και η καλώς εννοούμενη κερδοσκοπία είναι συνυφασμένη με τη λειτουργία του,ούτε είναι όργανο του ελεύθερου οικονομικού συστήματος για την εξυπηρέτηση του πλούτου. Αντίθετα,είναι στην άμεση υπηρεσία κάθε εισοδηματία,μεγάλου ή μικρού,που θέλει να τοποθετήσει τις οικονομίες του σε κινητές αξίες,που του παρέχουν ασφάλεια,εισόδημα ή κέρδος,όπως και στην υπηρεσία εκείνων που θέλουν για οποιοδήποτε λόγο να πουλήσουν τις κινητές αυτές αξίες που βρίσκονται στα χέρια τους. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 14
Χωρίς την ύπαρξη Χρηματιστηρίου,θα ήταν δύσκολο να συναντηθούν πωλητές και αγοραστές τίτλων και πολύ δυσκολότερο να βρεθεί μία δίκαιη τιμή στην οποία θα πραγματοποιηθεί η συναλλαγή. Έτσι το Χρηματιστήριο συμβάλλει στην ταχύτητα των συναλλαγών,οι οποίες γίνονται με αυστηρά καθορισμένους τύπους μέσω των χρηματιστών,που είναι πρόσωπα εμπιστοσύνης και ισχυρής οικονομικής βάσεως,ώστε να προστατεύονται και να εξασφαλίζονται τα συμφέροντα των συναλλασσόμενων.τις τιμές των διαφόρων μετοχών και ομολογιών δεν τις καθορίζει το Χρηματιστήριο ή οι χρηματιστές,αλλά ο φυσικός όμως της προσφοράς και της ζήτησης,με αποτέλεσμα να είναι ή να πλησιάζουν πάντοτε προς τις πραγματικές τιμές. Οι τιμές που δημιουργούνται στο Χρηματιστήριο και αναγράφονται στο Ημερήσιο Δελτίο είναι κατά το νόμο αδιάβλητες και παραδεχτές από κάθε αρχή. Το Χρηματιστήριο πιο συνοπτικά : α)διευκολύνουν τις συναλλαγές γιατί επιτρέπουν στους εκπροσώπους της προσφοράς και της ζήτησης ορισμένων αγαθών να συναντώνται σε ορισμένο χώρο και χρόνο. β)επιτρέπουν την ελεύθερη διαμόρφωση των τιμών των αγαθών, με βάση το θεμελιώδη νόμο της αγοράς, δηλαδή το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης και έτσι αποφεύγεται ή περιορίζεται ο κίνδυνος της δημιουργίας τεχνιτών τιμών. γ)δίνουν την ευκαιρία, στις μεν επιχειρήσεις να εξεύρουν κεφάλαια από την αποταμίευση, στους δε αποταμιευτές να επενδύσουν το προϊόν της αποταμίευσής τους σε τίτλους, με την προσδοκία του κέρδους, συμβάλλοντας έτσι στην τόνωση της παραγωγής και γενικότερα στην οικονομική ζωηρότητα, πρόοδο και ανάπτυξη της χώρας όπου λειτουργεί το Χρηματιστήριο. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 15
1.6 Γενικά για τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου Η λειτουργία όλων των Χρηματιστηρίων Αξιών στηρίζεται σε μια διαδικασία στη οποία οι κυριότεροι παράγοντες είναι οι εξής: Οι χρηματιστές, που έχουν ειδική μόρφωση και πείρα και που μεσολαβούν στην κατάρτιση συμβάσεων αγοροπωλησιών για λογαριασμό των πελατών τους, τις οποίες συμβάσεις καταρτίζουν στο όνομά τους Οι πελάτες που δίνουν εντολές στους χρηματιστές να προβούν σε αγορές ή πωλήσεις κινητών αξιών και Η διοίκηση του οργανισμού του Χρηματιστηρίου Αξιών που σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία ή τον Κανονισμό του Χρηματιστηρίου Αξιών εποπτεύει για την εύρυθμη λειτουργία του. Αναφέραμε ότι οι αγοραπωλησίες επί κινητών αξιών γίνονται στο όνομα των χρηματιστών που μεσολαβούν και είναι φορείς εντολών πελατών τους, για την αγορά ή την πώληση τίτλων. Αυτό δικαιολογείται γιατί οι πελάτες και πολλοί είναι και άγνωστοι μεταξύ τους και δύσκολα θα μπορούσαν να συνεννοηθούν. Τα αντικείμενα των χρηματιστηριακών συναλλαγών ορίζονται από την κείμενη σχετική νομοθεσία ή από τον Κανονισμό του Χρηματιστηρίου Αξιών. Αυτά πρέπει να πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις για να εισαχθούν στο Χρηματιστήριο Αξιών και να είναι αντικείμενα συναλλαγών. Εισαγωγή μίας αξίας στο Χρηματιστήριο Αξιών σημαίνει ότι αυτή παίρνει την ιδιότητα του χρηματιστηριακού πράγματος. Η απόφαση για την εισαγωγή ανήκει στην διοίκηση του Χρηματιστηρίου Αξιών. Αυτή κρίνει αν πληρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις εισαγωγής, με την έννοια ότι εξετάζει τους λόγους εισαγωγής, το φορέα της κινητής αξίας, το ενδιαφέρον για την εισαγωγή, τις προοπτικές και άλλα.συνήθως τίθενται όροι που αφορούν τους εκδότες των κινητών αξιών, ομολογιών και μετοχών. Η κείμενη νομοθεσία ή το Καταστατικό του Χρηματιστηρίου Αξιών ορίζει και τις επιτρεπόμενες μορφές χρηματιστηριακών συμβάσεων. Οι πιο συνηθισμένες μορφές είναι: 1)Η αγοραπωλησία τοις μετρητοίς. Είναι η πιο απλή και γρήγορη γιατί από τη σύναψη μέχρι την εκτέλεση της σύμβασης το χρονικό διάστημα είναι μικρό. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 16
2)Η αγοροπωλησία «επί προθεσμία». Σε αυτή ο χρόνος σύναψης της σύμβασης και ο χρόνος εκτέλεσής της απέχουν αρκετά. Με αυτή πετυχαίνονται δύο στόχοι: αφενός ο αγοραστής δεν καταβάλλει αμέσως το τίμημα των κινητών αξιών που «κλείνει» και αφετέρου γεννιέται η προσδοκία ότι στο μεταξύ χρονικό διάστημα θα υπάρξει ευνοϊκή διαμόρφωση της τιμής. 3)Η ασφαλιστική σύμβαση. Πρόκειται για επιμέρους μορφή αγοραπωλησίας με προθεσμία, με τη διαφορά ότι αυτή δεν είναι υποχρεωτική όταν ο ένας από τους συμβαλλόμενους, ο οποίος έχει δικαίωμα επιλογής έναντι κάποιου ανταλλάγματος που παραχώρησε στον άλλο συμβαλλόμενο, δηλώσει ότι επιθυμεί την εκτέλεση της σύμβασης. Ειδικότερες μορφές ασφαλιστικών συμβάσεων είναι οι εξής: 1)Η αγοραπωλησία «επί δώρω». Ο αγοραστής ή ο πωλητής που έχει option για να γίνει υποχρεωτική η σύμβαση, δίνει αντάλλαγμα στον άλλο συμβαλλόμενο ένα χρηματικό ποσό. 2)Η αγοραπωλησία «επί διπλασιασμό». Αυτή είναι από την αρχή υποχρεωτική για ένα μόνο μέρος της και γίνεται υποχρεωτική για το υπόλοιπο μέρος της, όταν ο αγοραστής ή ο πωλητής που έχει option, κάνει σχετική δήλωση. Ο διπλασιασμός ή πολλαπλασιασμός σημαίνει ότι ο αγοραστής θα έχει δικαίωμα να αγοράσει το διπλάσιο ή πολλαπλάσιο αριθμό κινητών αξιών ή ο πωλητής να πουλήσει το διπλάσιο ή πολλαπλάσιο αριθμό κινητών αξιών. Το αντάλλαγμα που παρέχει στον άλλο συμβαλλόμενο ο αγοραστής ή ο πωλητής που έχει την option έγκειται στην ευνοϊκότερη τιμή αγοράς ή πώλησης σε σχέση με την τρέχουσα τιμή. 3)Το Stellage. Πρόκειται για ιδιόμορφη, αντίστροφη προθεσμιακή, διττή αγοραπωλησία, κατά την οποία ο αγοραστής στη μία, είναι πωλητής στην άλλη, με τους ίδιους ακριβώς όρους ως προς την ποσότητα και την αξία των τίτλων και την προθεσμία εκτέλεσης των πράξεων. Στη σύμβαση που δεν έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα ούτε για τον ένα ούτε για τον άλλο συμβαλλόμενο, δίνεται option στον ένα από τους δύο να την κάνει υποχρεωτική με σχετική δήλωσή του, προσφέροντας ως αντάλλαγμα στον άλλο συμβαλλόμενο ένα χρηματικό ποσό. 4)Σύσταση μεταφοράς. Σε αυτή, ο ένας συμβαλλόμενος παραδίδει στον άλλο μια ποσότητα κινητών αξιών, εισπράττοντας το τίμημά τους στην τρέχουσα τιμή τους. Μετά από ένα χρονικό διάστημα, ο πρώτος συμβαλλόμενος επιστρέφει στο δεύτερο τα χρήματα, τα οποία, ανάλογα με τις συνθήκες τις αγοράς ως προς την προσφορά και τη ζήτηση τίτλων για συναλλαγές αυτής της μορφής, είτε είναι ίσα με αυτά που είχε Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 17
εισπράξει, είτε είναι περισσότερα, είτε είναι λιγότερα και παίρνει πίσω τις κινητές αξίες. Η μορφή αυτής της συναλλαγής πλησιάζει προς αυτή του δανείου με ενέχυρο κινητών αξιών ή της αγοραπωλησίας με «εξώνηση» και γίνεται για να εξυπηρετηθεί κάποιος που έχει ανάγκη από ρευστό, είτε για να δανείσει χρήματα για ένα χρονικό διάστημα. Οι χρηματιστηριακές συναλλαγές γίνονται σε συνεδριάσεις του χρηματιστηρίου που πραγματοποιούνται στις εργάσιμες ημέρες και σε καθορισμένες ώρες. Μέσα στην αίθουσα των συναλλαγών είναι κατασκευασμένο ένα κυκλικό κιγκλίδωμα γύρω από το οποίο συγκεντρώνονται οι χρηματιστές ή τα εξουσιοδοτημένα από αυτούς πρόσωπα. Η σύναψη των συμβάσεων γίνεται με εκφώνηση και αντιφώνηση. Με αυτόν τον τρόπο, γίνεται δημοσίως ο ανταγωνισμός και διαμορφώνονται σε γνώση όλων οι τιμές. Στην αίθουσα των συναλλαγών του Χρηματιστηρίου Αξιών είναι τοποθετημένος ένας τεράστιος πίνακας στον οποίο, σταθερά μεν αναγράφονται οι κινητές αξίες που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών και αποτελούν αντικείμενα συναλλαγών.σε ειδική δε στήλη, παραπλεύρως της κάθε αξίας σημειώνεται η τιμή τους όπως διαμορφώνεται στη διάρκεια των ωρών λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Αξιών. Έτσι γίνονται γνωστές οι διακυμάνσεις των τιμών όχι μόνο ακουστικά αλλά και οπτικά. Οι τιμές των κινητών αξιών του Χρηματιστηρίου Αξιών διακρίνονται ως εξής: Τιμή ανοίγματος. Είναι η πρώτη τιμή στην οποία γίνεται συναλλαγή για κάθε κινητή αξία, σε μια συνεδρίαση του Χρηματιστηρίου Αξιών. Τιμή κλεισίματος. Είναι η τελευταία τιμή σε κάθε κινητή αξία, σε μια συνεδρίαση του Χρηματιστηρίου Αξιών. Τιμή «τοις μετρητοίς». Είναι η τιμή για συναλλαγές τοις μετρητοίς. Τιμές «επί προθεσμία»ή προθεσμιακές. Είναι οι τιμές για προθεσμιακές συναλλαγές. Τιμές συμψηφισμού. Είναι συμβατές τιμές που καθορίζονται από τη διοίκηση του Χρηματιστηρίου Αξιών για να γίνει βάση αυτών ένας συμψηφισμός. Κάθε μέρα μετά τη λήξη της συνεδρίασης, τα Χρηματιστήρια Αξιών εκδίδουν επίσημο Δελτίο Τιμών, στο οποίο δίνεται μεγάλη δημοσιότητα. Ως προς τη χρονική εκτέλεση των χρηματιστηριακών συμβάσεων ισχύουν τα εξής: Οι αγοραπωλησίες τοις μετρητοίς διακανονίζονται Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 18
αμέσως και η εκκαθάριση των λογαριασμών γίνεται την επόμενη εργάσιμη ημέρα από τη συμφωνία και πριν από την έναρξη της συνεδρίασης. Οι αγοραπωλησίες «επί προθεσμία» εκτελούνται στο τέλος της τρέχουσας 15πενθήμερης περιόδου, ανεξάρτητα από την ημέρα κατά την οποία γίνονται οι πράξεις μέσα στην περίοδο αυτή. Τις συναλλαγές απειλούν οι αυξομειώσεις των τιμών των κινητών αξιών στα Χρηματιστήρια. Για να αντιμετωπισθεί αυτό το πρόβλημα μπορούμε να λάβουμε τα ακόλουθα μέτρα: 1)Παράδοση ενός χρηματικού ποσού ή μίας ποσότητας τίτλων στο χρηματιστή που μεσολαβεί στη συναλλαγή, ως περιθώριο ασφαλείας για την κανονική εκτέλεση της σύμβασης. 2)Κατάθεση της διαφοράς που προέκυψε από μια συναλλαγή, λόγω διαφοροποίησης των τιμών. 3)Κατάθεση χρηματικής εγγύησης από το χρηματιστή, που χρησιμοποιείται αν και όταν αυτός βρεθεί σε αδυναμία να εκπληρώσει την υποχρεώσή του. Η εκκαθάριση των συναπτόμενων χρηματιστηριακών συμβάσεων μεταξύ των χρηματιστών γίνεται συνήθως μέσω «Γραφείων Εκκαθαρίσεων» που λειτουργούν στα Χρηματιστήρια Αξιών με συμψηφιστικό χαρακτήρα. Έτσι εξασφαλίζεται η απλότητα και η ταχύτητα στις εκκαθαρίσεις μεταξύ των χρηματιστών που έχουν αμοιβαίες οφειλές και απαιτήσεις. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 19
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο «ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ» 2.1 Πώς είναι οργανωμένο το Χρηματιστήριο Τ ο Χρηματιστήριο Αθηνών είναι οργανωμένο με τη μορφή Νομικού Προσώπου Δημόσιου Δικαίου.Υπάγεται στον έλεγχο του Υπουργείου Εμπορίου,ο οποίος ασκείται από την Κυβερνητική Εποπτεία,που είναι εγκαταστημένη μέσα στο Χρηματιστήριο.Διοικείται από επταμελή Επιτροπή και το προσωπικό του υπάγεται στις διατάξεις του Κώδικα Δημοσίων Υπαλλήλων.Έχει δικό του προϋπολογισμό και δεν επιδοτείται από το Κράτος.Βασικό έσοδό του είναι οι συνδρομές των εισαγμένων Ανώνυμων Εταιριών σ αυτό.τα μέλη του Χρηματιστηρίου διακρίνονται σε τακτικά (οι χρηματιστές) και σε έκτακτα (οι αντικριστές).υπάρχουν ακόμη οι συνδρομητές του Χρηματιστηρίου.το Συμβούλιο Τιμής,το Συνεγγυητικό Κεφάλαιο Ασφαλείας των Χρηματιστηριακών Συναλλαγών,ο Κυβερνητικός Επόπτης,η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. 2.2 Χρηματιστές και προσόντα διορισμού Χρηματιστές είναι τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν,αντί ορισμένης αμοιβής (προμήθειας),τη σύναψη συναλλαγών επί των κινητών αξιών που διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο,δηλαδή ασκούν κατ επάγγελμα εμπορικές πράξεις.γι αυτό θεωρούνται από το νόμο έμποροι,που ασκούν όμως δημόσιο λειτούργημα.εξαιτίας της σοβαρότητας του επαγγέλματος ο χρηματιστής διορίζεται με Προεδρικό Διάταγμα ύστερα από πρόταση του Υπουργού Εμπορίου και με σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς,αφού προηγουμένως εκλεγεί από τη Γενική Συνέλευση των Χρηματιστών,που λαμβάνεται με απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού τους (άρθρο 1 Ν.Δ. 827/1971). Για να υποβάλλει κανείς υποψηφιότητα για χρηματιστής πρέπει να συγκεντρώνει τα εξής προσόντα ( Β.Δ. 221/1971) : α) Να είναι Έλληνας πολίτης,ηλικίας τουλάχιστον 30 ετών β) Να έχει εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις ή να απαλλάχτηκε απ αυτές νόμιμα γ) Να είναι πτυχιούχος Σχολής Ανώτατης Εκπαίδευσης της Ελλάδας ή του εξωτερικού δ) Να μην έχει στερηθεί από τα πολιτικά ή αστικά του δικαιώματα και να μην έχει κηρυχτεί σε κατάσταση πτώχευσης ε) Να μην έχει καταδικαστεί σε οποιαδήποτε ποινή για αδικήματα που αναφέρονται στο άρθρο 18 παρ. 2 του νόμου 1811/51. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών 20