ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι) ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑ ΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μ Ε ΤΙΤΛΟ: ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΛΚΙΔΙΚΗ οαρτκττα /Τ ρ Ιγ» * ^Χτρατΰνι ΚΟΛΠΟΣ ΙΕΡΙΣΣΟ) Το&ΟΡΜί ΛΠσ"γΛ (ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ I ηκρ»οί««ΐ! Ορμύ^Μ Γ.ΟΡΟΣ Χβηύηι ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΤΑΜ ΠΑΡΕΣΚΟΥ Μ Α ΡΙΑ Α.Μ. 8483 ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΟΥΜ Α ΡΙΔΟ Υ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΑΒΑΛΑ 2010

2 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Κατάλογος Συντμήσεων... σελ.4 Κατάλογος Πινάκων... σελ.5 Κατάλογος Γ ραφημάτων...σελ. 5 Πρόλογος...σελ.6 Κεφάλαιο 1ο : Ο Τουρισμός ως μορφή ανάπτυξης 1.1. : Εισαγωγή...σελ. 7 1.2. :Ειδικές μορφές τουρισμού...σελ.8 1.3. : Πλεονεκτήματα/Μειονεκτήματα τουρισμού...σελ. 9 Κεφάλαιο 2ο : Το προφίλ του Νομού Χαλκιδικής 2.1. : Γ εωγραφικά Στοιχεία...σελ.11 2.2. : Ιστορικά Στοιχεία...σελ. 12 Κεφάλαιο 3ο : Οικονομία και Τουρισμός στη Χαλκιδική 3.1. : Ο Τουρισμός στη Χαλκιδική... σελ.14 3.2. : Χαρακτηριστικά Τουρισμού στη Χαλκιδική... σελ.15 Κεφάλαιο 4ο: Οικονομική Κρίση στη Τουριστική Επιχειρηματικότητα 4.1. : Έκθεση ΙΤΕΠ 2009...σελ.17 4.2. : Το κλασικό μοντέλο Τουριστικής ανάπτυξης αλλάζει... σελ.20 4.3. : Πτώση της Τουριστικής κίνησης στη Χαλκιδική... σελ.22 Κεφάλαιο 5ο: Χρηματοδοτήσεις και επιδοτούμενα προγράμματα 5.1: Ο επενδυτικός Νόμος 3299/04...σελ. 24 5.2: Στόχοι και σκοποί κρατικών επιχορηγήσεων...σελ. 26 Κεφάλαιο 6ο: 6.1. Εισαγωγή στην έρευνα...σελ. 30 6.2. Δειγματοληψία και Μεθοδολογία...σελ. 31 6.3. Ερευνητικές υποθέσεις... σελ. 31 6.4. Ανάλυση δεδομένων... σελ. 32

3 Κεφάλαιο 7ο: Συμπεράσματα... σελ. 45 Επίλογος... σελ. 47 Παράρτημα εργασίας - ερωτηματολόγιο... σελ. 48 Βιβλιογραφικές Αναφορές... σελ. 56 ΠΤΥΧΙΑΚΉ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΑΜΠΑΡΕΣΚΟΥ ΜΑΡΙΑ

4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ Ι.Τ.Ε.Π : Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων. Ξ.Ε.Ε : Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδας. Α.Ε.Π : Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Ε.Ξ.Α.Α : Ένωση Ξενοδόχων Αθηνών Αττικής Ε.Ε : Ευρωπαϊκή Ένωση. ΒΕ.ΠΕ. : Βιομηχανικών Επιχειρηματικών Περιοχών. Ε.Σ.Π.Α : Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς. Ο.Π.Α.Α.Χ. : Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης Αγροτικού Χώρου. Π.Ε.Π. : Περιφερειακό Επενδυτικό Πρόγραμμα. Π.Μ.Ε. : Πολύ Μικρές Επιχειρήσεις. Μ.Μ.Ε. : Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις. Ε.Π. : Επιλέξιμος Προγραμματισμός. Ο.Ε : Ομόρρυθμη Εταιρία. Ε.Π.Ε : Εταιρία Περιορισμένης Ευθύνης. Α.Ε : Ανώνυμη Εταιρία. Ν : Σύνολο

5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 1 :Πορεία τουριστικής κίνησης, πληρότητας και τιμές δωματίων στη Χαλκιδική... σελ.22 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γ ΡΑ Φ Η Μ Α 1: Τουριστική κίνηση στη Χαλκιδική από τις Ευρωπαϊκές Χώρες... σελ.23 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 2: Προφίλ Επιχειρήσεων... σελ.33 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 3: Νομική Μορφή Επιχειρήσεων... σελ.33 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 4: Μήνες λειτουργίας των Επιχειρήσεων... σελ.34 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 5: Αριθμός απασχολούμενου Προσωπικού... σελ.34 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 6: : Απασχολούμενα μέλη της οικογένειας... σελ.35 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 7: : Εποχιακό Προσωπικό... σελ.35 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 8: Αυξομείωση δραστηριοτήτων ανάλογα με τις Εποχές... σελ.36 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 9: : Μορφές απασχόλησης προσωπικού...σελ.36 Γ ΡΑ Φ Η Μ Α 10: Χρηματοδοτήσεις και ίδια Κεφαλαία Επιχειρήσεων...σελ.37 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 11: : Ποσοστό ίδιων κεφαλαίων... σελ.38 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 12: : Ποσοστό επιχορηγήσεων... σελ.38 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 13: : Ο ετήσιος τζίρος των επιχειρήσεων... σελ.39 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 14: Σύγκριση ετήσιου τζίρου 2008-2009... σελ.39 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 15: Αξιολόγηση φετινής σεζόν... σελ.40 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 16: Η επίδραση της οικονομικής κρίσης στις επιχειρήσεις... σελ.41 ΓΡΑΦΗΜ Α 17: Η επίδραση της οικονομικής κρίσης σε όλο τον Κλάδο... σελ.42 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 18: Η απήχηση του κοινού στις επιχειρήσεις... σελ.42 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 19: Οι στόχοι στις επιχειρήσεις... σελ.43 ΓΡΑ Φ ΗΜ Α 20: Οι μελλοντικοί σκοποί στις επιχειρήσεις... σελ.44

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία αποτελεί την ιστορική, κοινωνική και οικονομική ανάλυση της τουριστικής ανάπτυξης στο Νομό Χαλκιδικής. Το συγκεκριμένο θέμα επιλέχθηκε για πολλούς λόγους. Η Χαλκιδική αποτελεί τον τόπο καταγωγής και διαμονής μου. Είμαι σε θέση να γνωρίζω επομένως, την πρόσφατη οικονομική εξέλιξη του, τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά του αλλά και τις δυνητικές προοπτικές που του προσφέρονται. Η οικονομία του Νομού στηριζόταν σε αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 60. Έκτοτε, οι μετανάστες που είχαν εγκατασταθεί στις "άγονες" παραθαλάσσιες περιοχές ξεκίνησαν την επιχειρηματική τους δράση και διέπρεψαν. Την τελευταία δεκαετία περίπου, οι ντόπιοι κάτοικοι των ορεινών περιοχών (λόγω της οικονομικής παρακμής των δραστηριοτήτων τους αλλά και του ισχυρού κινήτρου των κρατικών επιδοτήσεων) στράφηκαν και αυτοί στην προσοδοφόρα επιλογή του αγροτουρισμού. Σήμερα, ο ισχυρότερος επαγγελματικός-οικονομικός κλάδος για το Νομό Χαλκιδικής είναι αυτός των τουριστικών επιχειρήσεων, γι αυτό και επελέγη ώστε να αναλυθούν οι δομές που τον στηρίζουν, η εξέλιξη του, οι θετικές και αρνητικές επιπτώσεις του αλλά και οι μελλοντικές προοπτικές του.

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 1.1. Εισαγωγή Η ανάπτυξη του τουρισμού στις περισσότερες, περιοχές βασίζεται στον τοπικό φυσικό και πολιτισμικό πλούτο. Συχνά όμως, τόσο ο βαθμός, όσο και ο τρόπος στον οποίο αναπτύσσεται, επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα του περιβάλλοντος και τη φυσική και πολιτισμική κληρονομιά, απειλώντας την ίδια τη βάση της ανάπτυξής του. Αυτό συμβαίνει διότι στο μέτρο που η ανάπτυξη του τουρισμού σε ένα τόπο εξαρτάται από τους τοπικούς φυσικούς (πχ. Παραλίες, δάση κτλ) και πολιτιστικούς (πχ. Οικισμός παραδοσιακός ) πόρους, η μείωση της ελκυστικότητας ενός τόπου λόγω υποβάθμισης του περιβάλλοντος, εκτός από τις αρνητικές συνέπειες που έχει για την ποιότητα ζωής των κατοίκων, οδηγεί συχνά και σε πτώση του τουρισμού με σημαντικές συνέπειες για την τοπική οικονομία και κοινωνία. Ο τουρισμός με τη σύγχρονη του μορφή αποτελεί ένα οικονομικό και κοινωνικό φαινόμενο, η ανάπτυξη του οποίου μετά το τέλος των εχθροπραξιών του Β' Παγκόσμιου Πολέμου έχει προσελκύσει ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον τόσο των αναπτυγμένων χωρών, όσο και των αναπτυσσομένων, δηλαδή αυτών που για ίδιους ή διαφορετικούς λόγους δεν έχουν κατορθώσει ακόμα να διακόψουν το φαύλο κύκλο της φτώχειας και της μιζέριας τους. Οι λόγοι είναι κατανοητοί. Αν και ο τουρισμός σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει πανάκεια για την αντιμετώπιση όλων των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων των χωρών που επιχειρούν να τον αναπτύξουν, έχει αποδειχτεί στην πράξη ότι κάτω από προϋποθέσεις μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην οικονομική τους ανάπτυξη ή και μεγέθυνση. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που η ανάπτυξη του επιδιώκεται ολοένα και περισσότερο κυρίως από τις αναπτυσσόμενες χώρες. (Χατζηβεργής, 2003) Η αναπτυξιακή πορεία του τουρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο υπήρξε ομολογουμένως εντυπωσιακή, αφού από το 1997 αδιαφιλονίκητα αναγνωρίζεται πλέον ως η μεγαλύτερη βιομηχανία του κόσμου. Οι παράγοντες εκείνοι που συνέβαλαν σε αυτό ήταν κατά κύριο λόγο η αύξηση του εισοδήματος των ανθρώπων,

8 ο περισσότερος ελεύθερος χρόνος στη διάθεση τους για διακοπές και ξεκούραση, η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη στα μέσα μαζικής μεταφοράς και ιδιαίτερα στα αεροπλάνα και τέλος η απλούστευση των διατυπώσεων εισόδου-εξόδου στις χώρες υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών. Ειδικότερα σε ότι αφορά την εντυπωσιακή εξέλιξη των μεταφορικών μέσων, θα πρέπει να ειπωθεί ότι αυτά συνέβαλαν στο να αυξηθεί η εμβέλεια του διεθνούς τουρισμού, με την έννοια ότι με το πέρασμα του χρόνου ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι επισκέπτονται πιο απομακρυσμένους τουριστικούς προορισμούς. Η τάση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να αλλάξουν βαθμιαία οι κατευθύνσεις ροών του διεθνούς τουριστικού ρεύματος. ( Ηγουμενάκης Γ. Νίκος- Κραβαρίτης Ν. Κώστας, 2004.) 1.2. Ειδικές μορφές τουρισμού. Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται όλο και πιο συστηματικά οι ειδικές μορφές τουρισμού, που προσφέρουν τη δυνατότητα στους ταξιδιώτες να εμπλουτίσουν τις δραστηριότητές τους και με προγράμματα εξειδικευμένων δράσεων. Ο Εναλλακτικός Τουρισμός προσφέρει μεγάλη ποικιλία επιλογών, παρέχει τη δυνατότητα εναλλαγής παραστάσεων - παραλία, βουνό, θάλασσα, δάση, ποτάμια, λίμνες - διαφορετικούς τρόπους αναψυχής και διασκέδασης, και εκπαίδευση. Οι μορφές αυτού του εναλλακτικού τουρισμού είναι οι εξής: Αθλητικός τουρισμός (πεζοπορία, ράφτινγκ, σνόουμπορντ, 4x4, καγιάκ, κανό, ποδηλασία, ιστιοπλοΐα, καταδύσεις). Οικοτουρισμός. Γεωτουρισμός. Τουρισμός περιπέτειας. Περιήγηση στα εθνικά πάρκα. Γνωριμία με τα μουσεία κάθε περιοχής της Ελλάδας. Επίσκεψη στα κάστρα. Διαμονή σε παραδοσιακά ξενοδοχεία και ξενώνες. Θρησκευτικός τουρισμός. Ιαματικός τουρισμός.

9 Θαλασσοθεραπεία-8ρα. Σιδηροδρομικός τουρισμός. Αγροτουρισμός. Αρχαιολογικός τουρισμός. Γ ευστική επαφή με τις γαστρονομικές ιδιαιτερότητες κάθε τόπου και τα βιολογικά προϊόντα. Συνεδριακός τουρισμός. Θεματικά πάρκα. Έτσι, κάθε τουριστικός προορισμός δίνει τη δυνατότητα όχι μόνο για διακοπές «κλασσικού τύπου», αλλά και απόδρασης και εκτόνωσης. (Οδηγός εναλλακτικός τουρισμός. Αριθμός τεύχους 14. Φεβρουάριος-Μάρτιος 2009.) 1.3. Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα Τουρισμού Όπως άλλωστε κάθε είδους ανάπτυξη, έτσι και ο τουρισμός σε κάθε του μορφή έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις (κοινωνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές κλπ.) Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, τα όποια αποτελέσματα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πώς ασκείται η δραστηριότητα. Κάθε τουριστική δραστηριότητα μπορεί να πραγματοποιηθεί με τρόπο που να υποστηρίζει, να συντηρεί και να διαιωνίζει την ποιότητα ζωής στην κοινότητα είτε να πραγματοποιηθεί καθαρά κερδοσκοπικά και να είναι επιζήμια για το περιβάλλον, τις αξίες και τον πολιτισμό της κοινότητας μακροπρόθεσμα.. Τα πλεονέκτημα της τουριστικής επιχειρηματικότητας και ανάπτυξης μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: Απασχόληση (έντασης εργασίας, ελάχιστες διοικητικές θέσεις, μικρή ανοδική κινητικότητα.) Ανάπτυξη των υποδομών (δρόμοι, ύδρευση, ηλεκτρισμός, τηλεπικοινωνίες, αλλά όχι κατ 'ανάγκη τις τοπικές προτεραιότητες.) Διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς (οικονομικά κίνητρα για τη διατήρηση των τροφίμων, μόδας, φεστιβάλ και φυσικής ιστορίας, αν και τείνει να είναι επιφανειακή.)

10 Προστασία του περιβάλλοντος (διαφύλαξη της φύσης, της άγριας ζωής και καθαριότητα) Ξένο συνάλλαγμα (δημιουργεί νέους, ισχυρούς οικονομικούς πόρους.) Ανάπτυξη των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης (οι εν λόγω δεν είναι πάντα διαθέσιμες στον τοπικό πληθυσμό.) Αντίστοιχα τα μειονεκτήματα μπορεί να είναι τα παρακάτω: Πολιτιστική καταστροφή, (ο εκσυγχρονισμός παγώνει τον πολιτισμό με απώλεια τη γλώσσα, τη θρησκεία, τελετουργικά, κλπ.) Καταστροφή του περιβάλλοντος (εκτάσεις φυσικού πλούτου τροποποιούνται για παιχνίδια, θέρετρα γκολφ, σκι κλπ). Χαμηλές παροχές εργασίας (εποχιακή απασχόληση χωρίς ασφάλιση, χωρίς υγειονομική περίθαλψη, δεν υπόκειται σε κανόνες ασφάλειας εργασίας.) Ανάπτυξη παράνομων ή / και καταστροφικών οικονομικών δραστηριοτήτων (αγορές για τα ναρκωτικά, τα απειλούμενα είδη, κλπ). Ασταθής αγορά (επηρεάζεται από τοπικά και παγκόσμια γεγονότα, σε γενικές γραμμές πολύ ελαστική). (ibike.org/encouragment/travel/tourism.) ΠΤΥΧΙΑΚΉ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΑΜΠΑΡΕΣΚΟΥ ΜΑΡΙΑ

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 20 2.1. Γεωγραφικά Στοιχεία Η Χαλκιδική, με πρωτεύουσα τον Πολύγυρο είναι ένας νόμος της Βόρειας Ελλάδας, βρισκόμενος στο γεωγραφικό και διοικητικό διαμέρισμα της Μακεδονίας. Ο πληθυσμός της περιοχής που θα μπορούσε δικαίως να χαρακτηρισθεί οικολογικός παράδεισος ανέρχεται στους 110 χιλιάδες κατοίκους. Βρίσκεται μεταξύ του Θερμαϊκού και του Στρυμονικού κόλπου, και συνορεύει στα βόρεια με το νομό Θεσσαλονίκης.( www.greekhomes.info/nomos-halkidikis). Ο Νομός Χαλκιδικής είναι διαιρεμένος στους παρακάτω δήμους: ΔΗΜΟΣ ΑΝΘΕΜΟΥΝΤΑ με έδρα τη ΓΑΛΑΤΙΣΤΑ ΔΗΜΟΣ ΑΡΝΑΙΑΣ με έδρα την ΑΡΝΑΙΑ ΔΗΜΟΣ ΖΕΡΒΟΧΩΡΙΩΝ με έδρα την ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑ ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑΣ με έδρα την ΝΕΑ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑ ΔΗΜΟΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ με έδρα την ΚΑΣΣΑΝΔΡΕΙΑ ΔΗΜΟΣ ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ με έδρα τα ΝΕΑ ΜΟΥΔΑΝΙΑ ΔΗΜΟΣ ΟΡΜΥΛΙΑΣ με έδρα την ΟΡΜΥΛΙΑ ΔΗΜΟΣ ΠΑΛΛΗΝΗΣ με έδρα την ΧΑΝΙΩΤΗ ΔΗΜΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ με έδρα την ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΔΗΜΟΣ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ με έδρα τον ΠΟΛΥΓΥΡΟ ΔΗΜΟΣ ΣΙΘΩΝΙΑΣ με έδρα τον ΟΙΚ.ΑΓ.ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Τ.Κ.ΝΙΚΗΤΗΣ ΔΗΜΟΣ ΣΤΑΓΙΡΩΝ - ΑΚΑΝΘΟΥ με έδρα την ΙΕΡΙΣΣΟΣ ΔΗΜΟΣ ΤΟΡΩΝΗΣ με έδρα την ΣΥΚΕΑ ΔΗΜΟΣ ΤΡΙΓΛΙΑΣ με έδρα τη ΝΕΑ ΤΡΙΓΛΙΑ

12 Η Χαλκιδική είναι μια χερσόνησος η οποία αποτελείται από τρεις μικρότερες χερσονήσους, όπου από τα δυτικά προς τα ανατολικά είναι: η Κασσάνδρα, η Σιθωνία και το Άγιον Όρος (Όρος Άθως). Χαρακτηριστικό της Κασσάνδρας είναι το πυκνό και δασώδεις ορεινό περιβάλλον, που σε συνδυασμό με της κοσμοπολίτικες αρετές της μαγεύει και παρασύρει τους επισκέπτες της, προσφέροντας τους αλησμόνητη φιλοξενία. Η Σιθωνία είναι η μεσαία χερσόνησος και είναι γεωφυσικά παρόμοια με την Κασσάνδρα, ωστόσο είναι λιγότερο κατοικημένη. Στη Σιθωνία βρίσκετε ίσως το δημοφιλέστερο, και σίγουρα το γνωστότερο και μεγαλύτερο ξενοδοχειακό συγκρότημα της Χαλκιδικής; αυτό του Πόρτο Καρράς, το οποίο έχει κατά το παρελθόν φιλοξενήσει επίσημες συνόδους κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη περιοχή αυτή βρίσκετε επίσης και το καλύτερο γήπεδο golf της Ελλάδος. Το Όρος Άθως με υψόμετρο 2033 μέτρων, είναι το ψηλότερο όρος του νομού και λόγω του θρησκευτικού και πολιτικού του χαρακτήρα, παραμένει ένας άθικτος επίγειος παράδεισος. Η χερσόνησος του Άγιου Όρους είναι το κέντρο του ορθόδοξου μοναχισμού. Το περιβόλι της Παναγίας όπως είναι επίσης γνωστό, συνδυάζει την ομορφιά της άγριας φύσης με την αίγλη της Βυζαντινής μοναστικής αρχιτεκτονικής. Η μοναδική αυτή μοναστική κοινότητα αποτελεί παγκόσμια πολιτισμική κληρονομιά της ανθρωπότητας συμφώνα με την UNESCO. Η Ιερά Κοινότητα του Άγιου Όρους αποτελείται από 20 μοναστήρια που σχηματίζουν ένα αυτοδιοίκητο τμήμα, εντός της κυριαρχίας της Ελληνικής Δημοκρατίας. Γνωστό για τα κρυστάλλινα νερά και τη μυστικιστική του ατμόσφαιρα, και μακριά από τις σύγχρονες ελαφρότητες το Άγιο Όρος δέχεται επισκέψεις ανδρών κατόπιν ειδικής άδειας. 2.2. Ιστορικά Στοιχεία Οι πρώτες αναφορές για τη Χαλκιδική γίνονται στην αρχαία Ελληνική μυθολογία, και αυτό γιατί η Χαλκιδική κατοικείται από τα πανάρχαια χρόνια, χάρη στους πλούσιους φυσικούς της πόρους και το εύκρατο της κλίμα. Στο σπηλαίο των Πετραλώνων, μπορεί κάνεις να δει ένα από τα πρώτα ευρήματα ενός Homo Sapiens Neanderthalensis. Η ανακάλυψη αυτού του πρωτογόνου ανθρωποειδούς μαζί και με πολλά άλλα αρχαία αντικείμενα καθιστά το σπηλαίο σαν ένα παράθυρο στο χαμένο παρελθόν της ανθρωπότητας..

13 Η ονομασία του νομού προέρχεται από την Ελληνική λέξη χαλκός, που ήτανε ο κύριος φυσικός πόρος της περιφέρειας κατά τους κλασσικούς χρόνους. Η περιοχή γνώρισε μεγάλη πολιτιστική εξέλιξη της κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλέξανδρου της Μακεδονίας. Ο δάσκαλος του Μεγάλου Αλέξανδρου, ο κλασσικός φιλόσοφος Αριστοτέλης, γεννήθηκε σε μια αρχαία πόλη της Χαλκιδικής τα Σταγείρα. Κατά τη διάρκεια της Βυζαντινή Αυτοκρατορίας, κτίστηκαν τα πρώτα από τα μεγαλόπρεπη μοναστήρια του Αγίου Όρους, καθιστώντας τη χερσονήσου του Άθω σε ένα πολιτιστικό κέντρο εξέχουσας σημασίας. Η μοναστική κοινότητα έπαιξε ζωτικό ρολό στη διατήρηση του Ελληνικού Πνεύματος κατά την Οθωμανική Εποχή και από τότε μαζί με το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποτελεί την η καρδιά της Ορθοδοξίας. (www.greekhomes.info/nomos-halkidikis.) ΠΤΥΧΙΑΚΉ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΑΜΠΑΡΕΣΚΟΥ ΜΑΡΙΑ

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 30 3.1. Ο τουρισμός στη Χαλκιδική Στη Χαλκιδική από τη δεκαετία του 1970 έχει σημειωθεί σημαντική οικονομική ανάπτυξη βασιζόμενη, κυρίως στον τουρισμό. Η περιοχή προσφέρει πλήρη πολυμορφία φύσης και πολιτισμού. Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τη γαλήνια ηρεμία σε ένα από τα πανέμορφα και γραφικά της χωριά, και συγχρόνως ένα πρώτης τάξεως σύγχρονο τουριστικό θέρετρο, το όποιο ικανοποιεί τη δίψα ακόμη και των πιο επιλεκτικών ταξιδιωτών. Παρόλα αυτά, η τουριστική εξέλιξη της δεν έχει παραβιάσει την οικολογική και απαράμιλλη της ομορφιά. Τουρίστες από όλο τον κόσμο την επισκέπτονται για την ηρεμία, την ζεστασιά και την ελκυστική ομορφιά της, αλλά και για τους φιλόξενους της κατοίκους. Η κυρία τουριστική περίοδος είναι μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου. Η Χαλκιδική έχει ένα μεγάλο αριθμό κατασκηνώσεων για όλους του τύπους αναγκών, αλλά είναι ιδιαίτερα γνωστή και για τις αθλητικές και τις παιδικές της κατασκηνώσεις. Υπάρχουν και πολλές μαρίνες υδάτινων σκαφών, ιδανικές για τον θαλάσσιο αθλητισμό. Υπάρχουν επίσης πολλές θερμές πήγες που χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς, σε πολλά κέντρα θεραπείας. Η Χαλκιδική είναι γνωστή για τα κρυστάλλινα της νερά της, για τις φανταστικές αμμώδεις παράλιες, και την πλούσια της χλωρίδα της, ιδανική για ατέλειωτες εξοχικές περιηγήσεις. Το πράσινο χρώμα των πεύκων δένει φανταστικά με τις χρυσαφένιες αμμουδιές της. Παρόλα αυτά η Χαλκιδική έχει επίσης ένα πολύ καλά ανεπτυγμένο αγροτικό τομέα. Αυτός ο τομέας αποτελείται κυρίως από την καλλιέργεια σιτηρών και ελαιοδέντρων, την εκτροφή βοοειδών, την ιχθυοκαλλιέργεια και την αλιεία. Πολλά τοπικά προϊόντα φημίζονται για την ποιότητα τους, όπως το ελαιόλαδο, οι ελιές, το μέλι, και πολλά παραδοσιακά γλυκά τα οποία θεωρούνται από τα καλυτέρα του είδους τους στην Ελλάδα. Στη Χαλκιδική παράγεται επίσης διάφορα είδη καλού Μακεδονίτικου κρασιού, όπως επίσης και ούζο από τους τοπικούς αμπελώνες. (www.greekhomes.info/nomos-halkidikis.)

15 3.2. Χαρακτηριστικά τουρισμού στη Χαλκιδική Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αλλά των δυναμικών της προσφορών, ο τουρισμός στη Χαλκιδική έχει τρία χαρακτηριστικά στοιχεία: 1. Η Χαλκιδική είναι το κύριο θέρετρο των Θεσσαλονικιών, έχοντας έτσι ένα πολύ υψηλό ποσοστό των Ελλήνων επισκεπτών. Είναι επίσης ένας πολύ δημοφιλής προορισμός για τους Έλληνες ομογενείς οι όποιοι επιθυμούν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα, αποκτώντας εκεί μια εξοχική κατοικία. 2. Είναι πολύ δημοφιλής μεταξύ των υπηκόων των άλλων βαλκανικών εθνών, όπως οι Σέρβοι, οι Σκοπιανοί, οι Ρουμάνοι κτλ. 3. Διαθέτει αρκετά ανταγωνιστικές τιμές στις προσφερόμενες τουριστικές υπηρεσίες, και ως εκ τούτου ελκύει οικογένειες, και όλες τις ηλικίες, σε αντίθεση με την ακριβότερη κατηγορία τουρισμού στα νησιά του Αιγαίου. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Επιμελητηρίου Χαλκιδικής ο αριθμός των τουριστικών επιχειρήσεων κατά την τελευταία τριετία αυξήθηκε, ενδεχομένως και λόγω της ενίσχυσης των κρατικών επιχορηγήσεων. Πιο συγκεκριμένα για το έτος 2008 εγγράφηκαν 81 νέες επιχειρήσεις, για το έτος 2009 εγγράφηκαν 62 νέες επιχειρήσεις, ενώ στο 2010 μέχρι και 30/06/2010 εγγράφηκαν 219 νέες επιχειρήσεις. Ο τουρισμός στην Χαλκιδική είναι πολύ αναπτυγμένος και διαφοροποιημένος, και είναι αναμφίβολα ένα από τα καλύτερα θέρετρα για όσους αναζητούν αξέχαστες, ονειρεμένες διακοπές με κοσμοπολίτικη ζωή, γραφικές εικόνες και πλούσια φυσική ομορφιά. Στη περιοχή αυτή υπάρχουν εκατοντάδες διαθέσιμες δραστηριότητες, οι οποίες μπορούν να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες των ανθρώπων, όπως: Δυνατότητα επίσκεψης εκατοντάδων αρχαιολογικών και θρησκευτικών μνημείων. Θεατρικές και μουσικές παραστάσεις σε διάφορα αμφιθέατρα της περιοχής. Για όσους τους ενδιαφέρει ο αγρό-τουρισμός, υπάρχουν πολλές δυνατότητες ενασχόλησης με τη γη και τα ζώα.

16 Θαλάσσια αθλήματα σε οργανωμένες εγκατάστασης με δραστηριότητες όπως: κατάδυση, και ψαροντούφεκο, μηχανοκίνητα σπορ στο νερό, κανό-καγιάκ, ιστιοπλοΐα, πτήση με αλεξίπτωτο και αλλά παιχνίδια στο νερό. Πεζοπορία, ποδηλασία και ιππασία, και αναρρίχηση. Ψάρεμα, μελισσοκομία και κυνήγι κατά τη διάρκεια της κυνηγητικής περιόδου. Υπάρχουν αθλητικά κέντα και κατασκηνώσεις για παιδία και νέους. Γκολφ στο καλύτερο γήπεδο γκολφ της Ελλάδος. Πολλές παραδοσιακές ταβέρνες και ποικιλία εστιατορίων, όπου θα απολαύσετε ένα ευρύ φάσμα γεύσεων ολόφρεσκα ψάρια και εξαιρετικό Ελληνικό κρασί. Δυνατότητα φιλοξενίας σε ιαματικά και θεραπευτικά κέντρα. Για τους νέους, η Καλλιθέα είναι εμπορικό κέντρο της Κασσάνδρας, με πλούσια νυχτερινή ζωή και σύγχρονα μπαρ. Ανάλογη διασκέδαση προσφέρει το Πευκοχώρι και ο Πολύγυρος Χαλκιδικής. Σε πολύ μικρή απόσταση από την Καλλιθέα βρίσκεται η πόλη Κρυοπηγή, η οποία προσφέρει γαληνή με τους λόφους και τα ρηχά γαλαζοπράσινα νερά της. Αυτές οι δύο κοντινές περιοχές αποτελούν ζωντανά παραδείγματα της πολυμορφίας της Χαλκιδικής. (www.greekhomes.info/nomos-halkidikis.)

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 40 4.1. Έκθεση ΙΤΕΠ 2009 Για μία ολοκληρωμένη αναπτυξιακή τουριστική πολική, με κατεύθυνση τη βελτίωση της ολικής ποιότητας και ποικιλίας του τουριστικού προϊόντος, προτρέπει το Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ) με την περσινή ετήσια έκθεσή του για τον ελληνικό τουρισμό που παρουσίασε κατά τη διάρκεια της επετειακής εκδήλωσης για τα 75 χρόνια του ΞΕΕ. Πιο αναλυτικά, στην έκθεση του το ΙΤΕΠ αναφέρει: Ο παγκόσμιος τουρισμός είναι ένας από τους κλάδους που έχουν επηρεαστεί άμεσα από την οικονομική κρίση: η τουριστική ζήτηση το 2008 μειώθηκε αισθητά, με τις διεθνείς τουριστικές αφίξεις να αυξάνονται μόνο κατά 2%, έναντι του 6,1% που ήταν ο ρυθμός ανάπτυξης κατά το 2007. Σε αυτό το κλίμα, τουρίστες και επιχειρήσεις δημιουργούν νέες τάσεις. Οι μεν πρώτοι μειώνουν την απόσταση και τη διάρκεια παραμονής τους στον προορισμό και επιλέγουν χώρες με ευνοϊκή συναλλαγματική ισοτιμία που προσφέρουν καλή σχέση ποιότητας - τιμής. Οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα τα προβλήματα της μειωμένης ζήτησης και της δυσκολίας στη χρηματοδότηση και σε αυτό το πλαίσιο αναγκάζονται να αναθεωρήσουν πρακτικές και αντιλήψεις του παρελθόντος και να επανεξετάσουν τη σύνθεση και το μέγεθος των δαπανών τους. Οι αρχικές προβλέψεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (01/2009) για το 2009 έκαναν λόγο για μείωση της τουριστικής ζήτησης της τάξης του -2%-0%. Οι εν λόγω προβλέψεις προφανώς είχαν διατυπωθεί σε μία περίοδο κατά την οποία - εξαιτίας της οικονομικής κρίσης- είχε επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό η οικονομική δυνατότητα και άρα ο τρόπος που πραγματοποιεί κανείς τις διακοπές του, αλλά όχι και η σωματική ακεραιότητα των τουριστών. Δεδομένης, όμως, της εμφάνισης της γρίπης Η1Ν1, που έχει λάβει πλέον διαστάσεις επιδημίας, οι νεότερες εκτιμήσεις είναι περισσότερο δυσοίωνες, κάνοντας λόγο για μείωση κατά 4%-6%. Κατά το πρώτο επτάμηνο του 2009, οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις μειώθηκαν κατά 7%, με όλους τους μήνες να σημειώνουν αρνητική επίδοση σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους. Στην Ευ-27 η μείωση στις

18 διανυκτερεύσεις κατά το α εξάμηνο κινήθηκε στα ίδια περίπου επίπεδα (-7,4%), παρόλο που η ποσοστιαία μεταβολή του πλήθους των ταξιδιών ανήλθε στο +0,5%. Τα έσοδα έχουν επίσης πληγεί, σε μεγαλύτερο βαθμό από τις αφίξεις, αφού παραδοσιακά οι τουρίστες σε τέτοιες καταστάσεις τείνουν να περικόπτουν τις δαπάνες τους και τη διάρκεια παραμονής τους και να επιλέγουν -αν όχι τον εσωτερικό τουρισμό- κοντινούς προορισμούς. Ειδικότερα για τις τουριστικές αγορές που αφορούν άμεσα την Ελλάδα προκύπτει πως η Γερμανική αγορά προέβη σε μείωση τόσο του πλήθος των ταξιδιών της, όσο και της διάρκειας διαμονής της, η αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου βρίσκεται σε δυσμενή θέση, εξαιτίας κυρίως της μείωσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας της στερλίνας σε σχέση με το ευρώ, η Ιταλική αγορά προτιμά τα μεγάλης διάρκειας ταξίδια σε εξωτικούς και μακρινούς προορισμούς, ενώ η Ρώσικη αγορά, παρά την πρωτοφανή ανάπτυξή της κατά τα τελευταία χρόνια, δείχνει από τις αρχές του 2009 σημάδια εξασθένησης. Ο ελληνικός τουρισμός είναι ένας πολύ σημαντικός κλάδος δραστηριότητας για την ελληνική οικονομία, με συνολική συμμετοχή στο ΑΕΠ της χώρας που αγγίζει το 16,3% και ακόμη μεγαλύτερη συμμετοχή στην απασχόληση (19,8% άμεσα και έμμεσα). Η ίδια εικόνα παρατηρείται και για την πλειονότητα των ανταγωνιστριών μας χωρών. Εξαίρεση αποτελούν η Ιταλία και η Τουρκία, χώρες που βασίζουν την οικονομική τους ανάπτυξη σε άλλους κλάδους, όπως η βιομηχανία και η ενέργεια. Η παγκόσμια οικονομική κρίση είχε σημαντικές επιπτώσεις σε περιφερειακό επίπεδο. Ειδικότερα, στην Κρήτη, μία περιοχή που στηρίζεται πολύ στις αφίξεις Γερμανών και Άγγλων, σημειώθηκε μείωση των αεροπορικών αφίξεων της τάξης του 10,3% (Ιαν. - Οκτ.), ενώ η μείωση των εσόδων σε ορισμένες περιοχές του νησιού έφτασε ή ξεπέρασε ακόμη και το 20%. Στα Ιόνια Νησιά οι συνολικές αεροπορικές αφίξεις της περιόδου Ιανουαρίου - Οκτωβρίου μειώθηκαν κατά 8,9% και στη Χαλκιδική ήταν η πρώτη χρονιά που ο τουρισμός κινήθηκε σε αρνητική τροχιά. Στην Αθήνα οι αεροπορικές αφίξεις μειώθηκαν κατά 7,1%, μία μείωση που δεν αντικατοπτρίζει, ωστόσο, την πραγματική μείωση στους τουρίστες της Αθήνας, αφού ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών αποτελεί διαμετακομιστικό κέντρο που εξυπηρετεί τουρίστες που προωθούνται σε άλλες περιοχές της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΞΑΑ,(Ενωσης Ξενοδόχων Αθηνών-Αττικής) πάντως, η μέση πληρότητα το πρώτο 9μηνο του 2009 μειώθηκε κατά 13,62%, 9,26% και 9,25% στα ξενοδοχεία των 5, 4 και 3 αστέρων, ενώ τα έσοδα σημειώνουν μείωση της τάξης του 20% περίπου.

19 Τέλος, η Ρόδος είναι η τουριστική περιοχή με τη μικρότερη μείωση στις αεροπορικές αφίξεις (-2,1%). Ο ξενοδοχειακός κλάδος αποτελεί τον βασικό πυλώνα του ελληνικού τουρισμού. Συνεπώς, η χρηματοοικονομική ανάλυση των επιχειρήσεων του ξενοδοχειακού κλάδου προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη ολόκληρου του κλάδου του τουρισμού και αποκτά ιδιαίτερη σημασία εν μέσω οικονομικής κρίσης. Αν και οι συνέπειες των επιπτώσεων της κρίσης στα οικονομικά στοιχεία των επιχειρήσεων αναμένεται να αποτυπωθούν κυρίως στα στοιχεία των χρηματοοικονομικών καταστάσεων στο τέλος του τρέχοντος έτους, ωστόσο κάποιες αρνητικές ενδείξεις έχουν ήδη αρχίσει να αποτυπώνονται στις καταστάσεις του προηγούμενου έτους, συγκριτικά με τα αμέσως προηγούμενα χρόνια. Το βασικό συμπέρασμα της ανάλυσης είναι ότι παρατηρείται μια κάμψη των οικονομικών τους στοιχείων για το έτος 2008, η οποία αναφέρεται άλλοτε σε μείωση των ρυθμών αύξησης κάποιων στοιχείων των επιχειρήσεων και άλλοτε σε καθαυτή μείωση των απόλυτων μεγεθών των στοιχείων. Η κάμψη φαίνεται να αντανακλά τις πρώτες επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης στον ξενοδοχειακό κλάδο, οι οποίες αναμένεται να αποκαλυφθούν σε μεγαλύτερο βαθμό με τα στοιχεία των λογιστικών καταστάσεων του 2009. Τα οικονομικά αποτελέσματα των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων αναμένεται επομένως να διαμορφωθούν σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα για το 2009, σε σχέση με τα επίπεδα του 2008. Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα από πλευράς ανταγωνιστικότητας στον κλάδο του τουρισμού και των ταξιδίων στην 24η θέση μεταξύ 133 χωρών, πίσω από την Ισπανία, Πορτογαλία και Κύπρο. Η θέση αυτή δεν είναι ικανοποιητική, κυρίως αν λάβει κάποιος υπόψη του αφενός την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά που την προίκισε η ιστορία και αφετέρου τους φυσικούς πόρους του ήλιου και της θάλασσας. Πράγματι, η Ελλάδα διαθέτει πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, διαθέτει καλές τουριστικές υποδομές, το κράτος δίνει - θεωρητικά τουλάχιστον - υψηλή προτεραιότητα στον τομέα του τουρισμού, χωρίς όμως να διαθέτει και τους απαραίτητους πόρους για την ανάπτυξή του και οι πολίτες είναι θετικά διακείμενοι έναντι των ξένων τουριστών. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει μια σειρά από σοβαρούς ανασταλτικούς παράγοντες, που εμποδίζουν την επιχειρηματικότητα στη χώρα. Το αυστηρό ρυθμιστικό περιβάλλον, τα εμπόδια στην ανάληψη ξένων επενδύσεων και οι περιορισμοί στην απόκτηση ιδιοκτησίας από ξένους αποτελούν τους ανασταλτικούς παράγοντες για την

20 ανάπτυξη επιχειρηματικότητας στον τουρισμό στην Ελλάδα. Στον τομέα της διαφάνειας η χώρα καταλαμβάνει τις τελευταίες θέσεις στην ΕΕ. Είναι ανάγκη επανεξέτασης, λοιπόν, του τρόπου εφαρμογής του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τη σχέση περιβάλλον και τουρισμός, έτσι ώστε να δημιουργεί τα μικρότερα δυνατά εμπόδια στη λειτουργία των επιχειρήσεων, χωρίς βέβαια να θυσιάζει το επιδιωκόμενο περιβαλλοντικό αποτέλεσμα. Η Ελλάδα, δυστυχώς, υστερεί σε σημαντικό βαθμό στη διαχείριση των πόρων του φυσικού περιβάλλοντος. Η αξιοποίηση αυτών με τον όρο ότι οι οικονομικές δραστηριότητες που πιθανόν σήμερα να βλάπτουν το περιβάλλον, να μεταλλαχθούν σε δραστηριότητες που το σέβονται και το προστατεύουν, θα βοηθήσει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και θα δημιουργήσει προϋποθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης. Σημαντικό ρόλο σε αυτήν την προσπάθεια να παίξουν και οι ξένες άμεσες επενδύσεις στον τομέα του τουρισμού, εφόσον αρθούν, βέβαια, τα εμπόδια που υπάρχουν σήμερα. Η πλειονότητα των χωρών προέβη στη λήψη μέτρων που ως στόχο έχουν να στηρίξουν τον τουρισμό και να βοηθήσουν την οικονομία να ξεπεράσει την ύφεση που αντιμετωπίζει. Σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε τον Δεκέμβριο του 2008 14 μέτρα. Αντίστοιχα μέτρα έλαβαν και άλλες χώρες, τα οποία διακρίνονται σε δημοσιονομικά, νομισματικά, περιβαλλοντικά, μέτρα για το ανθρώπινο δυναμικό, για τη διευκόλυνση των ταξιδιών, για το μάρκετινγκ, για τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και για τις διεθνείς συνεργασίες. (/^^^ΐηχανοίΓοροΓί^Γ) 4.2. Το κλασικό μοντέλο Τουριστικής ανάπτυξης αλλάζει Ένας τουριστικός προορισμός γνωρίζει τη φάση της άνθησης-επέκτασης με σημαντική συσσώρευση κερδών, τη φάση της ωρίμανσης που συνοδεύεται από την εμφάνιση αρνητικών εξωτερικών οικονομιών και έντονου ανταγωνισμού (μείωση κερδών)και τη φάση της κάμψης-κρίσης την οποία θα ακολουθήσει η ανανέωση ή η κατάρρευση Κατά συνέπεια, για την αποφυγή της κατάρρευσης και την διατήρηση της διάρκειας και ποιοτικής διάστασης του κύκλου ζωής ενός τουριστικού προορισμού, το ζητούμενο είναι η επιδίωξη ενός εσωτερικού σχεδιασμού και μια ολοκληρωμένη

21 διαχείριση, προκειμένου ο συγκεκριμένος προορισμός να ανταποκριθεί στις διαχρονικές εναλλασσόμενες προκλήσεις της τουριστικής αγοράς αλλά και του τοπικού περιβάλλοντος, όπως αυτό καθορίζεται από τους περιορισμούς και τις ιδιαιτερότητές του. Απαραίτητη προϋπόθεση για αυτόν τον σχεδιασμό είναι να ληφθεί υπ όψη η φέρουσα ικανότητα του προορισμού Αποτελεί πια κοινή παραδοχή ότι ο τουρισμός «ήλιου και θάλασσας», ως μοντέλου ανάπτυξης, είναι ξεπερασμένος και μη βιώσιμος. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει διεθνώς ένα συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για τηλεοπτικά προγράμματα που έχουν σχέση με την ιστορία και τον πολιτισμό. Η αύξηση στην κυκλοφορία ανάλογων περιοδικών και βιβλίων είναι εντυπωσιακή, όπως και η αύξηση στις επισκέψεις σχετικών ιστοσελίδων στο διαδίκτυο. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν και τις τάσεις στα ενδιαφέροντα όλο και μεγαλύτερου ποσοστού του πληθυσμού. Οδηγούν, όμως, και σε μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που αντιμετωπίζεται η ιστορία και ο πολιτισμός. Η παθητική προσέγγιση μνημείων και έργων τέχνης δεν είναι πια ικανοποιητική. Ο πολιτιστικός τουρίστας δεν ικανοποιείται από αυτό που μέχρι σήμερα έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα. Δεν είναι αυτός που θα επισκεφθεί ένα μουσείο για να δει έργα τέχνης, διαβάζοντας απλώς κάποιες λεζάντες (συνήθως κακογραμμένες και με τόσο μικρά γράμματα, που χρειάζονται γυαλιά για να διαβαστούν). Δεν είναι αυτός που θα επισκεφθεί έναν αρχαιολογικό χώρο, μαζί με ένα γκρουπ, ακούγοντας στα πεταχτά κάποιες κοινότυπες κουβέντες από ένα ξεναγό. Δεν είναι αυτός που αρκείται σε μερικά ονόματα που συνοδεύονται από αντίστοιχες χρονολογίες. (Ξέρει ήδη πολύ περισσότερα πριν έρθει). Πολιτιστικός τουρίστας είναι αυτός που θέλει πραγματικά να καταλάβει έναν τόπο, που θέλει να νιώσει την ιστορία του. Είναι αυτός που θέλει να αισθανθεί ότι ζει μέσα σε έναν άλλο πολιτισμό, που θέλει την εμπειρία μιας πολιτιστικής «περιπέτειας». Είναι αυτός που θέλει να συγκρίνει το σήμερα με το χθες, να κατανοήσει τους λόγους των αλλαγών και της εξέλιξης. (Τάσος Ανθουλιάς,2005) Η ανάπτυξη του τουρισμού στη Χαλκιδική, είχε σαν αποτέλεσμα την αξιοποίηση των πόρων, οικονομικών, φυσικών και ανθρώπινων, που μέχρι τότε παρέμεναν ανενεργοί. Όμως, οι περισσότερες περιοχές (κυρίως στη χερσόνησο της Κασσάνδρας) στήριξαν την τουριστική ανάπτυξή τους στο πρότυπο του οργανωμένου μαζικού

22 τουρισμού, επιδιώκοντας το γρήγορο και εύκολο κέρδος. Αυτό όμως είχε σαν αποτέλεσμα μια σειρά δυσμενών επιπτώσεων όπως: α) σημαντική μείωση της απασχόλησης στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, εξάρτηση από λίγους tour operators, με αποτέλεσμα να καθίσταται επισφαλής η οικονομική ανάπτυξή τους και β) εξάντληση των τουριστικών πόρων (φυσικό και δομημένο περιβάλλον) με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του ίδιου του τουριστικού προϊόντος και την στροφή των τουριστών προς άλλους προορισμούς. Είναι λοιπόν φανερό ότι, ο οργανωμένος μαζικός τουρισμός προβάλλει ως ο τύπος τουριστικής ανάπτυξης που οδηγεί σε αύξηση των εισοδημάτων, αλλά όχι και στη συγκροτημένη τοπική ανάπτυξη. 4.3. Πτώση Τουριστικής κίνησης στη Χαλκιδική Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν τις αιτίες για τις οποίες ο τουρισμός στη Χαλκιδική (αλλά και εν γένει στην Ελλάδα) παρουσιάζει σημαντική πτώση στην πορεία της τουριστικής κίνησης πάρα την παράλληλη πτώση των τιμών που παρουσιάζουν τα ξενοδοχεία πράγμα που αυτόματα σημαίνει την μεγάλη μείωση του τζίρου των τουριστικών επιχειρήσεων. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει το συγκεκριμένο φαινόμενο για τη φετινή σεζόν συμφωνά με το ξενοδοχειακό επιμελητήριο Ελλάδος (19/05/2010) Τ ο υ ρ ισ τικ ό ς π ρ ο ο ρ ισ μ ό ς ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Πορεία τουριστικής κίνησης, Πληρότητα και τιμές δωματίων στη Π ο ρ εία Τ ουρισ τικής Κίνησης Μέση Π λη ρ ό τη τα Χαλκιδική. Μέση τιμ ή δίκλινου δ ω μα τίο υ 2009 2010 ^ ***** ^ **** 2 ** ^***** ^ ****^ *** 2** Χαλκιδική - 1 5 % Μ ειω μένη 160 72 66 60 134 60 55 50 Πηγή: (Ξενοδοχειακό επιμελητήριο Ελλάδος 19/05/2010) Ακόμα, πολύ σημαντική είναι η μειωμένη προσέλευση τουριστών από τις ισχυρές Ευρωπαϊκές χώρες όπως δημοσίευε η εφημερίδα το Έθνος 16/05/2010.

23 ΓΡΑΦΗΜΑ 1 Τουριστική κίνηση στη Χαλκιδική 0 % -5 % -1 0 % -5% -5% -1 5 % -1 5 % -2 0 % -2 5 % -3 0 % -3 0 % -3 5 % -1 Βρετανοί Γερμανοί Ιταλοί Γάλλοι Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Φ. Ζησιάδη, μέλους της διοίκησης του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, «Η δεκαετία του 80 ήταν η δεκαετία των σκανδιναβικών χωρών για τον ελληνικό τουρισμό, όπως η δεκαετία του 90 ήταν αυτή των Γερμανών, το 2000 ανήκε στους Βρετανούς, ενώ τώρα ανατέλλει η δεκαετία των Ρώσων τουριστών». Και σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Τορνιβούκα, αντιπρόεδρο της Ένωσης Ξενοδόχων Χαλκιδικής: «Περίπου το 35% των τουριστών στη Χαλκιδική προέρχεται από τη Ρωσία, το 50% από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης (Γερμανία, Αγγλία, Αυστρία, Γαλλία κ.ά.) και το υπόλοιπο 15% από τις χώρες των Βαλκανίων, κυρίως τη Σερβία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, οι τουρίστες από την Αγγλία και τη Γερμανία ξεπερνούσαν το 65% της συνολικής τουριστικής κίνησης της Χαλκιδικής.» Όμως οι περισσότερες περιοχές της Χαλκιδικής δεν έχουν άλλες εναλλακτικές λύσεις για την ανάπτυξή και την οικονομική άνθηση τους παρά μόνο τον τουρισμό ο οποίος βασίζεται στους πολιτιστικούς και φυσικούς τους πόρους. Έτσι διαφαίνεται, σαν μοναδική λύση, η εφαρμογή μιας βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης η οποία θα μπορέσει να διατηρήσει την αξία της περιοχής, επιτυγχάνοντας τη διατήρηση της ευημερίας και της πολιτιστικής ταυτότητας των κατοίκων, τη διατήρηση της οικολογίας και τη διατήρηση της ελκυστικότητας για τους τουρίστες. Σαν βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη προβάλλει η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού με κυρίαρχα τα στοιχεία και χαρακτηριστικά της αειφορικότητας. Είναι αναγκαία η εφαρμογή αρχών ισορροπίας και αειφορίας, έτσι ώστε να αποφευχθούν μελλοντικές χαοτικές καταστάσεις. (www.ardin.gr/node/189)

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο 5.1 Επενδυτικός Νόμος 3299/04 Ο Επενδυτικός Νόμος χορηγεί ελκυστικά κίνητρα για επενδύσεις άνω των 100.000, σε όλους τους τομείς της οικονομίας, που υλοποιούνται στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας από επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους, δίνοντας έμφαση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στους ανερχόμενους κλάδους της οικονομίας. Όσον αφορά στον τουρισμό υπαίθρου και τον αγροτουρισμό, σύμφωνα με τον Επενδυτικό Νόμο 3299/04 και μετά τις πρόσφατες τροπολογίες, ενισχύονται επενδυτικά σχέδια στον τομέα του τουρισμού, (ίδρυση ή επέκταση ξενοδοχείων, εκσυγχρονισμός ξενοδοχείων, μετατροπή παραδοσιακών κτιρίων σε καταλύματα κλπ) αλλά και στον τομέα της μεταποίησης και τυποποίησης γεωργικών προϊόντων (οινοποιεία, τυροκομεία, τυποποίηση βιολογικού ελαιόλαδου, κ.α) Τα Είδη ενισχύσεων που παρέχονται στα επενδυτικά σχέδια που εντάσσονται στις διατάξεις του Επενδυτικού Νόμου είναι τα παρακάτω: (α) Επιχορήγηση που συνίσταται στη δωρεάν παροχή από το δημόσιο, χρηματικού ποσού για την κάλυψη τμήματος της ενισχυόμενης δαπάνης του επενδυτικού σχεδίου. (β) Επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης που συνίσταται στην κάλυψη από το δημόσιο, τμήματος των καταβαλλόμενων δόσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης που συνάπτεται για την απόκτηση καινούργιου μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού. (γ) Φορολογική απαλλαγή ύψους μέχρι ενός ποσοστού ή του συνόλου της αξίας της ενισχυόμενης δαπάνης του επενδυτικού σχεδίου ή και της αξίας της χρηματοδοτικής μίσθωσης καινούργιου μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού του οποίου αποκτάται η χρήση. Η ενίσχυση αυτή συνίσταται στην απαλλαγή από την καταβολή φόρου εισοδήματος μη διανεμόμενων κερδών από το σύνολο των δραστηριοτήτων της επιχείρησης της πρώτης δεκαετίας από την πραγματοποίηση του επενδυτικού σχεδίου, με το σχηματισμό ισόποσου αφορολόγητου αποθεματικού. (δ) Επιδότηση του κόστους της δημιουργούμενης από το επενδυτικό σχέδιο απασχόλησης που συνίσταται στην κάλυψη από το δημόσιο, για μια διετία, τμήματος του μισθολογικού κόστους των δημιουργούμενων, εντός της πρώτης τριετίας από την ολοκλήρωσή του επενδυτικού σχεδίου, θέσεων απασχόλησης

25 Η επικράτεια έχει κατανεμηθεί σε 3 ζώνες, οι οποίες διαφοροποιούνται ως προς την επιλεξιμότητα των επενδυτικών σχεδίων καθώς και ως προς το ύψος των παρεχομένων ενισχύσεων: Ζώνες Ενισχύσεων: Περιοχή Α Περιλαμβάνει τους Νομούς Αττικής και Θεσσαλονίκης, πλην των Βιομηχανικών Επιχειρηματικών Περιοχών (ΒΕ.ΠΕ.) και των νησιών των Νομών αυτών που εντάσσονται στην Περιοχή Β'. Περιοχή Β Περιλαμβάνει τους Νομούς της Περιφέρειας Θεσσαλίας (Καρδίτσας. Λάρισας, Μαγνησίας, Τρικάλων), τους Νομούς της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (Κυκλάδων, Δωδεκανήσου), του Νομούς της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων (Κέρκυρας, Λευκάδας, Κεφαλληνίας, Ζακύνθου), τους Νομούς της Περιφέρειας Κρήτης (Ηρακλείου, Λασιθίου, Ρεθύμνου, Χανίων), τους Νομούς της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (Χαλκιδικής, Σερρών, Κιλκίς, Πέλλας, Ημαθίας, Πιερίας), τους Νομούς της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας (Γρεβενών, Κοζάνης, Φλώρινας, Καστοριάς), καθώς και τους Νομούς της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (Φθιώτιδας, Φωκίδας, Εύβοιας, Βοιωτίας, Ευρυτανίας). Περιοχή Γ Περιλαμβάνει τους Νομούς της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (Καβάλας, Δράμας, Ξάνθης, Ροδόπης, Έβρου), τους Νομούς της Περιφέρειας Ηπείρου (Άρτας, Πρέβεζας, Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας), τους Νομούς της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (Λέσβου, Χίου, Σάμου), τους Νομούς της Περιφέρειας Πελοποννήσου (Λακωνίας, Μεσσηνίας, Κορινθίας, Αργολίδας, Αρκαδίας), καθώς και τους Νομούς της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (Αχαΐας, Αιτωλοακαρνανίας, Ηλείας). ( ^^^ η1;ο. Γ/ρα θ8.ρκρ?ρα οιϋ=178&1αη Ιϋ=1) Ποσοστό Χρηματοδότησης / Επιδότησης Ζωνών Ενισχύσεων: Μεσαίες επιχειρήσεις: Περιοχή Α; 30% του επιλέξιμου προϋπολογισμού. Περιοχή Β; 35% του επιλέξιμου προϋπολογισμού. Περιοχή Γ: Στο 40% του επιλέξιμου προϋπολογισμού.

26 Μικρές & Πολύ μικρές επιχειρήσεις: Περιοχή Α: 35% του επιλέξιμου προϋπολογισμού. Περιοχή Β: 40% του επιλέξιμου προϋπολογισμού. Περιοχή Γ: 45% του επιλέξιμου εξοπλισμού (www.hellaskps.gr/2007-2013.htm) 5.2 Στόχοι και σκοποί κρατικών επιχορηγήσεων. Η δημιουργία και ο εκσυγχρονισμός των τουριστικών επιχειρήσεων αφορά νέες και υφιστάμενες εγκαταστάσεις και υποστηρίζεται (κατά περίπτωση) από μια σειρά χρηματοδοτικά μέσα που είναι διαθέσιμα στην περιοχή μέσω των προγραμμάτων των διαρθρωτικών ταμείων της Ε.Ε. για την 4η Προγραμματική Περίοδο 2007-2013, αλλά και από εθνικούς πόρους. Μέσω των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ και του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 είναι δυνατή η στήριξη νέων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε κλάδους του τουρισμού στο κρίσιμο χρονικό διάστημα δημιουργίας και έναρξης της λειτουργίας τους, άλλα και η περαιτέρω ανάπτυξη - εκσυγχρονισμός υφιστάμενων επιχειρήσεων μέσω νέων επενδύσεων προκειμένου οι επιχειρήσεις αυτές να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα τους και να αναβαθμίσουν την λειτουργία τους. Στην περιοχή του Ε.Π. Κορώνειας - Βόλβης και Μακεδονικών Τεμπών, τα προγράμματα που εφαρμόζονται είναι: Το τοπικό σχέδιο προσέγγισης Leader που εφαρμόζεται στο πεδινό (παραλίμνιο και παράκτιο) χώρο του Ε.Π. και ενισχύει ιδιωτικές επενδύσεις σε τουριστικές δραστηριότητες, όπως ο τουρισμός φύσης και ο αγροτουρισμός, με ενίσχυση ως και 50% και μέχρι το ύψος των 300.000 δημόσιας δαπάνης (συνολικού προϋπολογισμού έως 600.000 ) Τα προγράμματα ΟΠΑΑΧ που θα εφαρμοστούν στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές του Ε.Π. (Βερτίσκος - Κερδύλλια και Χορτιάτης- Χολομώντας) με παρόμοιο αντικείμενο και ενίσχυση ως και 50% και μέχρι το ύψος των 300.000 δημόσιας δαπάνης (συνολικού προϋπολογισμού έως 600.000 ).

27 Το ΠΕΠ Μακεδονίας Θράκης 2007-2013 που θα ενισχύσει επενδυτικά σχέδια αναβάθμισης και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας υφιστάμενων τουριστικών μονάδων μέσω ή εκτός του αναπτυξιακού νόμου, με ποσοστό ενίσχυσης ως και 50% για ΠΜΕ και 40% για ΜΜΕ. Οι επιλέξιμες δαπάνες καθορίζονται για κάθε πρόγραμμα ξεχωριστά. Για τα καταλύματα αυτές αφορούν, κυρίως: 1. Δημιουργία - επέκταση κτιριακών χώρων. 2. Αγορά και εγκατάσταση σταθερού και κινητού εξοπλισμού (επίπλωση, κλιματισμός, ηλεκτρικές συσκευές - συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού εστίασης). 3. Διευθέτηση περιβάλλοντος χώρου. 4. Αγορά και εγκατάσταση του απαραίτητου ηλεκτρομηχανολογικού και μηχανογραφικού εξοπλισμού (γενικού ή ειδικού που συνδέεται με ειδικές χρήσεις). 5. Αγορά ειδικού εξοπλισμού για την εξυπηρέτηση των δραστηριοτήτων του εναλλακτικού και ειδικού τουρισμού (μόνο Leader και ΟΠΑΑΧ). 6. Άυλες επενδύσεις όπως μελέτες, προγράμματα προβολής, δημιουργία ιστοσελίδων, εγκατάσταση συστημάτων ποιότητας κ.α. Παρόμοιες ενέργειες χρηματοδοτούνται και για άλλες δραστηριότητες που σχετίζονται με την παροχή τουριστικών υπηρεσιών. Η επιλογή του κατάλληλου προγράμματος, πέρα από την επιλεξιμότητα της συγκεκριμένης δραστηριότητας, εξαρτάται επιπλέον: Από το ύψος του επενδυτικού σχεδίου και το ύψος της συνολικής επιχορήγησης: Στα Προγράμματα του αγροτικού χώρου (Leader, ΟΠΑΑΧ) χρηματοδοτούνται επενδύσεις με συνολικό Π/Υ μέχρι και 600.000. Μεγαλύτερα σχέδια εντάσσονται στο ΠΕΠ. Από την περιοχή που ιδρύεται η επιχείρηση: Οι περιοχές Leader και ΟΠΑΑΧ είναι συγκεκριμένες και διαφορετικές. Από την ιδιότητα (νομική και επιχειρηματική μορφή) του επενδυτή: Επενδυτές με κύριο επάγγελμα αυτό του Γεωργού χρηματοδοτούνται από το Leader ή το ΟΠΑΑΧ.

28 Η δημιουργία και λειτουργία τουριστικών καταλυμάτων είναι η κύρια επενδυτική δραστηριότητα που συνδέεται με τον τουρισμό για την περιοχή. Η εφαρμογή του σχεδίου και η υλοποίηση των μέτρων που προτείνονται, στοχεύουν στο να αυξήσουν την ελκυστικότητα της περιοχής του Ε.Π για διαμονή σε όλες τις επιμέρους ζώνες της. Με τον στόχο αυτό εκτιμάται ότι σε επιμέρους περιοχές και οικισμούς θα είναι δυνατή η δημιουργία ευνοϊκών οικονομικών συνθηκών για τη δημιουργία καταλυμάτων με δύο μορφές: α) αυτόνομες μονάδες όπως ξενώνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια ή ενοικιαζόμενες κατοικίες, και β) ολοκληρωμένες μονάδες θεματικού τουρισμού. Ως τέτοιες νοούνται επιχειρήσεις, που πέρα από φιλοξενία προσφέρουν υπηρεσίες εντός ή εκτός του χώρου ιδιοκτησίας τους που σχετίζονται με μορφές θεματικού τουρισμού, όπως ο οικοτουρισμός, ο αγροτουρισμός, ο θερμαλισμός κ.α. Ειδικά για τον αγροτουρισμό διευκρινίζεται ότι στο παρών σχέδιο ανάπτυξης με τον όρο «αγροτουριστικά αγροκτήματα» θεωρούνται οι μονάδες που συνδυάζουν τη φιλοξενία με την παροχή αγροτουριστικών δραστηριοτήτων και όχι οι απλές μονάδες, (όπως παραδοσιακοί ξενώνες, ή άλλα καταλύματα). Τα αγροτουριστικά αγροκτήματα παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία σε περιεχόμενο και υποδομές, η οποία εξαρτάται από το μέγεθος και την μορφολογία του αγρού, τις διασυνδεόμενες μορφές αγροτικής παραγωγής, την θέση του αγροκτήματος σε σχέση με άλλους φυσικούς τουριστικούς πόρους, τους ανθρώπινους πόρους κ.α. Στην τυπική τους μορφή τα αγροτουριστικά αγροκτήματα περιλαμβάνουν μονάδες καταλυμάτων, χώρο για άσκηση δραστηριοτήτων (εργασίας) σχετικές με την πρωτογενή παραγωγή, χώρους εστίασης. Επιπλέον και κατά περίπτωση μπορούν να διαθέτουν χώρους πώλησης τοπικών προϊόντων, μικρούς εκθεσιακούς ή συνεδριακούς χώρους. Η ανάπτυξη μονάδων με μία τέτοια μορφή προσδιορίζει την χωροθέτηση τους σε εκτός ορίων οικισμών και εκτός σχεδίου περιοχές. Με τις υποθέσεις εργασίας που έχουν τεθεί, ένα τουριστικό κατάλυμα κρίνεται επιχειρηματικά οριακά βιώσιμο με εσωτερικό συντελεστή αποδοτικότητας 5,8%. Ωστόσο θα πρέπει να διευκρινισθεί, ότι το προσωπικό λειτουργίας παρόμοιου

29 τύπου τουριστικού καταλύματος αποτελείται κυρίως από τα μέλη του νοικοκυριού. Αυτό σημαίνει ότι το συνολικό όφελος για το νοικοκυριό, μετά την πραγματοποίηση της επένδυσης, είναι μεγαλύτερο αφού τα μέλη του νοικοκυριού αμείβονται (μηνιαίος μισθός). Δηλαδή η επένδυση εξασφαλίζει καθαρό οικογενειακό εισόδημα της τάξης των 2.000 πλέον των κερδών της επιχείρησης. Η ανάλυση ευαισθησίας δείχνει ότι η επιχειρηματική βιωσιμότητα εξαρτάται κυρίως από την τιμή ενοικίασης της κλίνης και το ποσοστό πληρότητας του τουριστικού καταλύματος. Στην περίπτωση που αυξηθεί η πληρότητα ή / και η τιμή ενοικίασης της κλίνης, είναι προφανές ότι ο εσωτερικός συντελεστής αποδοτικότητας θα αυξηθεί. Συνεπώς, οι υποθέσεις εργασίας σε σχέση με τα έσοδα, προσδιορίζουν τα κατώτερα όρια τιμής και έντασης της λειτουργίας (πληρότητας) για τη δημιουργία μίας βιώσιμης μονάδας καταλυμάτων. Όπως αναφέρθηκε και πριν, συνήθως μια επιχείρηση περιλαμβάνει εκτός από καταλύματα και άλλες δραστηριότητες. Στην πιο απλή περίπτωση περιλαμβάνει εστιατόριο, ενώ στις περιπτώσεις του αγροτουρισμού ή του θερμαλιστικού τουρισμού ποικίλες άλλες δραστηριότητες. Σε αυτές τις περιπτώσεις το οικονομικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι πολύ διαφοροποιημένο, καθώς η ύπαρξη σωστών και ποιοτικών δραστηριοτήτων αυξάνει την ελκυστικότητα της επιχείρησης (άρα και την πληρότητα) και προσφέρει την δυνατότητα παραγωγής εναλλακτικών εισοδημάτων τα οποία έχουν συνήθως υψηλότερο κέρδος. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο εσωτερικό συντελεστής απόδοσης είναι αρκετά πιο υψηλός. (www.foreaskv.gr/content.php?lang=gr&page=project&m=39)

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 60 6.1. Εισαγωγή στην έρευνα Τα παραπάνω στοιχεία που συλλέχθηκαν μέσω βιβλιογραφικής και διαδικτυακής επισκόπησης και μελέτης είναι αντιπροσωπευτικά της κατάστασης που βιώνει ο τουριστικός κλάδος. Το παρόν κεφάλαιο αποτελεί την ερευνητική εργασία, μια μελέτη περίπτωσης της τουριστικής ανάπτυξης του Νομού Χαλκιδικής. Σε έναν τόπο, όπου σχεδόν μοναδική διέξοδος οικονομικής άνθησης είναι ο Τουρισμός, όπως η Χαλκιδική, λειτουργούν αυτή τη στιγμή πάνω από 1500 τουριστικές επιχειρήσεις. Από αυτές λοιπόν, τις επιχειρήσεις προσπαθήσαμε να ερευνήσουμε και να μάθουμε: ποια είναι η μορφή οργάνωσης και λειτουργίας τους, πόσο είναι αριθμητικά το απασχολούμενο προσωπικό εποχιακό ή μη, ποια είναι τα οικονομικά δεδομένα από την ίδρυση της επιχείρησης έως σήμερα, πώς αξιολογούν οι ίδιοι το φαινόμενο «οικονομική κρίση» και τέλος, ποιες είναι οι προβλέψεις και οι στόχοι τους. Δομήθηκε ένα ερωτηματολόγιο δεκαοκτώ συνολικά ερωτήσεων κλειστού τύπου, δηλ. με απαντήσεις πολλαπλής επιλογής, χωρισμένο στις πέντε διαφορετικές ενότητες που επιθυμούμε να ερευνήσουμε: 1. Οργάνωση επιχείρησης, 2. Απασχολούμενο προσωπικό, 3. Οικονομικά στοιχεία, 4. Οικονομική κρίση και 5. Στόχοι - Αντιμετώπιση προβλημάτων (βλ. παράρτημα σελ. 42). Οι δύο πρώτες είναι ουσιαστικά αναγνωριστικές, ώστε να σχηματίσουμε μια εικόνα του προφίλ των επιχειρήσεων ενώ οι τρεις τελευταίες είναι οι κρισιμότερες για το πεδίο που ερευνούμε. Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων παρουσιάζουν μια πλήρη και ξεκάθαρη εικόνα της οικονομικής πραγματικότητας και πορείας που βιώνουν οι Τουριστικές επιχειρήσεις του συγκεκριμένου Νομού καθώς και τις στάσεις και τους επιδιωκόμενους στόχους των επιχειρηματιών. Όλα αυτά θα αναλυθούν σε επόμενο κεφάλαιο με τίτλο "ανάλυση δεδομένων".

31 6.2. Δειγματοληψία και Μεθοδολογία Αφού δομήθηκε το ερωτηματολόγιο που αποτέλεσε το εργαλείο της συλλογής των δεδομένων, διανεμήθηκε σε πάνω από πεντακόσιες επιχειρήσεις όλων των περιοχών του Νομού. Η συλλογή πραγματοποιήθηκε είτε με προσωπική συνέντευξη στις διάφορες επιχειρήσεις, είτε τηλεφωνικά, είτε μέσω fax, είτε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και διενεργήθηκε από το Φεβρουάριο 2010 ως και τον Ιούλιο του ίδιου έτους. Η διαδικασία αποδείχτηκε αρκετά δύσκολη αφού ανταποκρίθηκαν μόλις εκατόν τριάντα επτά (Ν=137) επιχειρήσεις καθώς επικράτησε ιδιαίτερα έντονη καχυποψία αναφορικά με την καταγραφή των οικονομικών δεδομένων της επιχείρησης, π.χ. του ετήσιου τζίρου ή του αρχικού κεφαλαίου. Οι απαντήσεις συλλέχθηκαν όλες μαζί και κατόπιν επεξεργασίας μέσω του προγράμματος excel κατέληξα στα ποσοτικά συμπεράσματα. Σε κάθε περίπτωση έγινε απόλυτα σαφές πως η επωνυμία της επιχείρησης δεν θα αναφέρεται πουθενά και πως οι απαντήσεις είναι ανώνυμες και θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για ερευνητικούς σκοπούς. Το τελικό δείγμα της παρούσας έρευνας αποτελείται από όλων των ειδών τις τουριστικές επιχειρήσεις, από μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες έως και μικρά καταστήματα τουριστικών ειδών, και από όλες τις περιοχές, παραθαλάσσιες αλλά και ορεινές. 6.3. Ερευνητικές υποθέσεις Σύμφωνα με τις πληροφορίες και τα στοιχεία που καταγράφηκαν στο θεωρητικό πλαίσιο αναμένουμε πτωτική οικονομική πορεία, μείωση της τουριστικής κίνησης άρα και μειωμένη δραστηριότητα των επιχειρήσεων, δυσαρέσκεια και αρνητική αξιολόγηση της κατάστασης από τους ιδιοκτήτες αλλά και αυξημένους επενδυτικούς στόχους για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Πιο συγκεκριμένα, διατυπώνουμε τις εξής υποθέσεις:

32 Υπόθεση 1: Στην πλειοψηφία τους οι επιχειρήσεις απασχολούν εποχιακό προσωπικό για τους μήνες έντονης δραστηριότητας που υποθέτουμε πως είναι οι θερινοί. Υπόθεση 2: Κατά τη φετινή τουριστική περίοδο ο τζίρος των επιχειρήσεων στην πλειοψηφία τους θα παρουσιάζει μείωση μεταξύ 10% και 20% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή. Υπόθεση 3: Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων αντιμετωπίζει επιπρόσθετα προβλήματα λόγω οικονομικής κρίσης και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό. Υπόθεση 4: Οι ιδιοκτήτες θεωρούν πως η κρίση επηρεάζει πολύ ή πάρα πολύ την επιχείρηση τους και θα αξιολογήσουν την πορεία των εσόδων τους κατά τη φετινή περίοδο ως απογοητευτική ή και χειρότερη από ότι ανέμεναν. Υπόθεση 5: Οι επιχειρηματίες θα στοχεύουν σε νέες επενδύσεις με σκοπό τον εκσυγχρονισμό και τη διαφοροποίηση της γκάμας προϊόντων - υπηρεσιών της επιχείρησης τους. 6.4. Ανάλυση δεδομένων Η ανάλυση που ακολουθεί παρουσιάζει τα δεδομένα με γραφήματα και πίνακες και βασίζεται στις πέντε διαφορετικές ενότητες του ερωτηματολογίου. Η πρώτη ενότητα αφορά στο προφίλ των επιχειρήσεων που αποτέλεσαν το δείγμα της παρούσας έρευνας.