ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΛΟΥΡΙΩΤΙΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2012-2013 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 21/05/2013 ΤΑΞΗ: Α ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΡΟΝΟΣ: 2.30 ΩΡΕΣ ΩΡΑ: 7:45 10:15 Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τέσσερα (4) μέρη και οκτώ (8) σελίδες. Να απαντήσετε σε όλα τα ερωτήματα. Απαγορεύεται η χρήση διορθωτικού υλικού. ΜΕΡΟΣ Α : ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 20) Οι νέοι και η κοινωνία Τελευταία όλο και διογκώνεται ένα κλίμα ανησυχίας ή και πανικού, σχετικά με παρεκκλίνουσες ή εγκληματικές δραστηριότητες των νέων. Η συμβολική σύγκρουση με την κοινωνία των μεγάλων, αποδεικνύει ότι η νέα γενιά αισθάνεται παγιδευμένη σε «καλούπια» των οποίων αγνοεί το νόημα και τους στόχους. Έτσι, σε κάποιους νέους δημιουργείται η ανάγκη ένταξης σε μια ομάδα η οποία τους αποδέχεται και πολλές φορές υιοθετεί τη βία ως παιγνίδι ανδρικό ή ως εκδήλωση εξουσίας, που πολλές φορές τους οδηγεί στη φυγή στο έγκλημα και πιθανόν σ ένα κρυφτό με τα όργανα της τάξης. Άλλες φορές το παράξενο ντύσιμο, η ιδιόρρυθμη διάλεκτος προκαλούν τους ενήλικες και απορρίπτουν την καθωσπρέπει κοινωνία τους. Κι όμως οι σημερινοί νέοι ούτε «κοιμούνται», για να βλέπουν όνειρα ούτε εκστασιάζονται, για να βλέπουν οράματα. Αγωνιούν και αγωνίζονται για να βρουν το δικό τους στίγμα σε μια κοινωνία της οποίας αποτελούν μέλη, αλλά και η οποία ταυτόχρονα τους αντιμετωπίζει ως «ξένους». Οι νέοι μας αντιστέκονται σ ένα παρόν κατειλημμένο από τους ενήλικες. Έτσι οι νέοι μας, τα παιδιά μας, ζουν κάτω από το άγχος του τιμωρητικού συστήματος που εμείς «χειριζόμαστε». 1
Μολονότι τους καταλογίζουμε ότι ενδιαφέρονται μόνο για τα 3Κ: Καριέρα Κέρδος Κατανάλωση, ξεχνάμε να επισημάνουμε το πόσο εμείς τους πιέζουμε και τους ωθούμε να κερδίζουν, χωρίς να τηρούν πολλές φορές τους κανόνες, αλλά και το πόσο τους κάνουμε να φοβούνται την αποτυχία, το στίγμα και την απόρριψη από τους βολεμένους. Αντί, λοιπόν, να κρίνουμε και να κατακρίνουμε τη στάση των νέων απέναντι στη δική μας κοινωνία, ας ξανασκεφτούμε τη στάση μας απέναντί τους. Ας μην παγιδεύουμε το μέλλον των παιδιών μας μέσα σε ψευδοσυνταγές για το «καλό» τους. Ας τους ευχηθούμε, λοιπόν, ούριο άνεμο στο μεγάλο ταξίδι της ΖΩΗΣ κι ας γίνουν τόσο ελεύθεροι, τόσο ριζοσπάστες, τόσο ανθρώπινοι και τόσο υπεύθυνοι, όσο οι ίδιοι θέλουν κι όχι όσο οι δικές μας αρτηριοσκληρωτικές αντιλήψεις τους το επιτρέπουν. Δεν είμαι εγώ αυτός που θα προτείνει στους άλλους πώς θα ζήσουν. Αυτό που ίσως χρειαστεί στους νέους είναι να μάθουν να διεκδικούν το δικαίωμα στη διαφορά και στη διαφωνία. Γ. Πανούσης, Εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 8-3-1994 (διασκευή) Ερωτήσεις: Α1. Να αποδώσετε το περιεχόμενο του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις. (μονάδες 8) Α2. α. Να παρουσιάσετε το λανθασμένο τρόπο ζωής στον οποίο ωθούν οι ενήλικες τους νέους σύμφωνα με το πιο πάνω κείμενο. (μονάδες 5) β. Ποια στάση προτείνει ο συγγραφέας να υιοθετήσουν οι ενήλικες απέναντι στη νέα γενιά. Να σχολιάσετε τις απόψεις του. (μονάδες 4) Α3. Να βρείτε τα δομικά μέρη της πρώτης (1 ης ) παραγράφου. («Τελευταία κοινωνία τους.») (μονάδες 3) ΜΕΡΟΣ Β : ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 10) Β1. Με καθεμιά από τις πιο κάτω λέξεις να γράψετε μια δική σας ολοκληρωμένη πρόταση, έτσι που να φαίνεται η σημασία τους, χωρίς να αλλάξετε το μέρος του λόγου: (μονάδες 4) α. παγιδεύουμε β. δραστηριότητες 2
Β2. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις των πιο κάτω φράσεων με μια συνώνυμή της, έτσι ώστε να μην αλλάξει το νόημα των φράσεων ούτε ο γραμματικός τύπος των λέξεων: (μονάδες 3) α. διογκώνεται ένα κλίμα ανησυχίας β. για να βλέπουν οράματα γ. το άγχος του τιμωρητικού συστήματος Β3. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις πιο κάτω λέξεις, χωρίς να αλλάξετε το γραμματικό τύπο των λέξεων: (μονάδες 3) α. κατακρίνουμε β. υπεύθυνοι γ. επιτρέπουν ΜΕΡΟΣ Γ : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ (ΜΟΝΑΔΕΣ 40) «Η συμβολική σύγκρουση με την κοινωνία των μεγάλων, αποδεικνύει ότι η νέα γενιά αισθάνεται παγιδευμένη σε «καλούπια» των οποίων αγνοεί το νόημα και τους στόχους». Ο Σύνδεσμος Γονέων του Σχολείου σας διοργανώνει ημερίδα με θέμα «Το χάσμα των γενεών». Σε ομιλία σας στην ημερίδα αυτή να αναπτύξετε τρεις λόγους (3) που οδηγούν σε σύγκρουση τους νέους με τους ενήλικες και να εισηγηθείτε δύο (2) τρόπους γεφύρωσης της απόστασης αυτής. (Έκταση κειμένου: 350-400 λέξεις) ΜΕΡΟΣ Δ : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 30) Να μελετήσετε τα παρακάτω κείμενα και να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις που ακολουθούν. Δ1. α) Διονύσιος Σολωμός, «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», Σχεδίασμα Β, Απόσπασμα 1 Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει. Τα μάτια η πείνα εμαύρισε στα μάτια η μάνα μνέει Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει: «Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ έχω γω στο χέρι; Οπού συ μου γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει». 3
Ερώτηση: 1. Να αναφέρετε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν η μάνα και ο Σουλιώτης και να περιγράψετε τις αντιδράσεις τους σύμφωνα με το πιο πάνω απόσπασμα. (μονάδες 4) Δ1. β) Διονύσιος Σολωμός, «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», Σχεδίασμα Β, Απόσπασμα 2 Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε, Κι όσ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ άρματα σε κλειούνε. Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει, Και μες στη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι, Κι ολόλευκο εσύσμιξε με τ ουρανού τα κάλλη. Και μες στης λίμνης τα νερά, όπ έφθασε μ ασπούδα, Έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα, Που ευώδιασε τον ύπνο της μέσα στον άγριο κρίνο. Το σκουληκάκι βρίσκεται σ ώρα γλυκιά κι εκείνο. Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη, Η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι. Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κραίνει. Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει. Τρέμ η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της. Ερωτήσεις: 1. Ο ποιητής παριστάνει τη φύση με τέτοιο τρόπο, ώστε να λειτουργεί ως πειρασμός για τους Μεσολογγίτες. Να τεκμηριώσετε την πιο πάνω θέση. (μονάδες 4) 2. Τα πιο πάνω αποσπάσματα των Ελεύθερων Πολιορκημένων του Δ. Σολωμού εντάσσονται στην Επτανησιακή Σχολή. Να αναφέρετε δύο (2) χαρακτηριστικά της Σχολής αυτής ως προς το περιεχόμενο. (μονάδες 2) 4
Δ2. Βιτζέντζος Κορνάρος, «Ερωτόκριτος» Πολλά μεγάλη δύναμην έχει ο Καραμανίτης, πλιας τέχνης και πλιας μαστοριάς είν το παιδί της Κρήτης και με την τέχνη συντηρά, την ώρα που μαλώνει, τη χέρα του Σπιθόλιοντα σε ποια μερά ξαμώνει κι εξώφευγε τσι κοπανιές κι ήβλεπε το σπαθί του κι ωσάν αϊτός επά κι εκεί επέτα το κορμί του. σύρνεται οπίσω, πηαίνει ομπρός, ζερβά δεξά γιαγέρνει και πρίχου σώσει η κοπανιά εις το σπαθί την παίρνει κι όποιο σπαθί είχ έτοια βαφή, σίδερο δεν το πιάνει ουδέ ποτέ τσακίζεται ουδ αδοντιά δεν κάνει. Πότε και λίγο του δίδε κι απάνω εις το σκουτάρι, στη γη κομμάτια το ριχνε το φοβερό λιοντάρι. Ήστεκεν ο Χαρίδημος σαν άντρας κι ανιμένει κι εγύρευγε να βρει καιρόν η χέρα η τιμημένη. Δε θέλει δίχως διάφορον οι κοπανιές να πηαίνου, ωσάν επηαίναν του θεριού τ άγριου του θυμωμένου, που πότε εβάρειε το σπαθί, πότες εις το σκουτάρι, μ αυτήνες οι λαβωματιές δεν έχουνε τη χάρη. Μα τούτος έχει απομονή και πολεμά με γνώση κι εγύρευγέ τονε ανοικτό, για να τόνε λαβώσει, και πάντα ομπρός στα μάτια του με το σπαθί ξαμώνει, για να τόνε κρατεί μακρά, να μην πολυσιμώνει. Ερώτηση: 1. Στο πιο πάνω απόσπασμα ο ποιητής εκφράζει έμμεσα τα προσωπικά του αισθήματα. Να τεκμηριώσετε την πιο πάνω θέση. (μονάδες 4) Δ3. Βασίλης Μιχαηλίδης, «Η 9 η Ιουλίου 1821 εν Λευκωσία Κύπρου» [...] Εγείραν τα μεσάνυχτα κι επήρεν το ξηφώτιν κι ο Κκιόρογλους, που τουν καλή, πολλά καλ η ψυχή του, 5
εξέβην πόσσω του κρυφά κι επήεν στον Δεσπότην κι εξύπνησέν τον κι έκατσεν κοντά του και λαλεί του: «Εν έσσω μου, Κυπριανέ, τ αμάξιν μου ζεμένον, τ αμάξιν μου, Κυπριανέ, εν έσσ αντροχιασμένον κι αν θέλεις για να ποσπαστείς πού σίουρην κρεμμάλλαν, κι αν θέλεις πού τον θάνατον να φύεις, να γλιτώσεις, να πας με το χαρέμιν μου κρυφά κρυφά στην Σκάλαν, τα κουσουλάτα ν αννοιχτά, να πάεις να τρυπώσεις. Ήρτεν του Μουσελλίμαγα φερμάνιν πού την Πόρταν κι εψές άρπα κι ανόρπιστα εγίνην μεκιλίσιν κι έχει πκιον εις το χέριν του την μαύρην σας την σόρταν, στο χέριν του τον θάνατον, στο χέριν του την κρίσην. Να μεν αρκείς, Κυπριανέ, να χάνεις τον καιρόν σου, να πάεις να φαρανκιστείς, αν θέλεις το καλόν σου. Πρέπει να πας, ειδεκανού εχάθης δίχως άλλον, αν σ εύρ η μέρα, το πωρνόν, δα μέσα δα, εννά σαι νεκρός εις την κρεμμασταρκάν, είτε νεκρός στον πάλλον. Άνου να πάμεν γλήγορα, τ αμάξιν καρτερά σε!» [ ] «Πίσκοπε, γιώ την γνώμην μου ποττέ δεν την αλλάσσω κι όσα κι αν πεις, μεν θαρευτείς πως εννά σου πιστέψω. Έχω στον νου μου, Πίσκοπε, να σφάξω να κρεμμάσω, κι αν ημπορώ πού τους Ρωμιούς την Κύπρον να παστρέψω, κι ακόμα, αν ημπόρεια τον κόσμο να γυρίσω, εθεννά σφάξω τους Ρωμιούς, ψυχήν να μεν αφήσω!» [ ] 6
Ερωτήσεις: 1. Ο Κκιόρογλου και ο Μουσελλίμαγας απευθύνονται στον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό. Να συγκρίνετε τους δύο χαρακτήρες με βάση τη συμπεριφορά τους, όπως αυτή διαγράφεται στα πιο πάνω αποσπάσματα. (μονάδες 6) 2. Ποιο μήνυμα θέλει να δώσει ο ποιητής μέσα από τη συμπεριφορά του Κκιόρογλου; (μονάδες 2) Δ4. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Άντον Τσέχοφ, «Διηγήματα» Ο θάνατος ενός υπαλλήλου Ένα υπέροχο βράδυ, ένας όχι λιγότερο υπέροχος επιστάτης, ο Ιβάν Ντμίτρεβιτς Τσερβιακώφ, καθόταν στη δεύτερη σειρά και παρακολουθούσε με τα κιάλια την παράσταση Οι Καμπάνες του Κορνιεβίλ. Παρακολουθούσε και αισθανόταν τον εαυτό του ότι είχε φτάσει στο αποκορύφωμα της ευδαιμονίας. Όμως ξαφνικά Στα διηγήματα συναντάμε συχνά αυτό το «όμως ξαφνικά». Οι συγγραφείς έχουν δίκιο, η ζωή είναι γεμάτη από τόσα απρόοπτα. Όμως ξαφνικά το πρόσωπό του συσπάστηκε, τα μάτια του θόλωσαν, η ανάσα του κόπηκε Έβγαλε τα κιάλια από τα μάτια του, έσκυψε και αψού φτερνίστηκε, όπως βλέπετε. Το φτέρνισμα σε κανένα και πουθενά δεν απαγορεύεται. Φτερνίζονται και οι μουζίκοι, και οι αστυνομικοί, καμιά φορά ακόμα και οι μυστικοσύμβουλοι. Όλοι φτερνίζονται. Ο Τσερβιακώφ καθόλου δε στενοχωρήθηκε, σκουπίστηκε με το μαντήλι και, σαν ευγενικός άνθρωπος, κοίταξε γύρω του: Μήπως ενόχλησε κανέναν με το φτέρνισμά του; Αλλά να που τώρα συνειδητοποίησε ότι έπρεπε να στενοχωρηθεί πολύ. Είδε ότι ο γεράκος που καθόταν στο μπροστινό κάθισμα, στην πρώτη σειρά, σκούπιζε προσεκτικά τη φαλάκρα και το σβέρκο του με το γάντι και κάτι μουρμούριζε. Στο πρόσωπο του γεράκου ο Τσερβιακώφ αναγνώρισε το στρατηγό Μπριζάλοφ, που υπηρετούσε στη διοίκηση των συγκοινωνιών. «Τον πιτσίλισα!» σκέφτηκε ο Τσερβιακώφ. «Δεν είναι προϊστάμενός μου, είναι ξένος, όμως είναι απρέπεια.» [ ] Ο Τσερβιακώφ ένιωσε κάτι να ραγίζει μέσα του. Χωρίς να βλέπει και χωρίς ν ακούει τίποτα, έκανε πίσω, προς την πόρτα, και βγήκε στο δρόμο σέρνοντας τα πόδια του Περπατώντας μηχανικά έφτασε στο σπίτι του και, χωρίς να βγάλει τη στολή του, ξάπλωσε στο ντιβάνι και πέθανε. 7
Ερωτήσεις: 1. Να συσχετίσετε την αρχή του διηγήματος με την τελευταία παράγραφό του. Τι είναι τελικά το διήγημα, χιουμοριστικό ή τραγικό; Να τεκμηριώσετε την άποψή σας. (μονάδες 4) 2. Πού νομίζετε ότι στοχεύει η κριτική του Τσέχοφ στο διήγημα «Ο θάνατος ενός υπαλλήλου»; (μονάδες 4) Η Διευθύντρια Χρυστάλλα Νικολαΐδου 8
9