ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 25.6.2014 COM(2014) 320 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ για τη λειτουργία της οδηγίας 2010/65/ΕΕ σχετικά με τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων για τα πλοία κατά τον κατάπλου ή/και απόπλου από λιμένες των κρατών μελών EL EL

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στις θαλάσσιες μεταφορές πρέπει να τηρούνται σύνθετες διοικητικές διαδικασίες, σύμφωνα με ένα ευρύ σύνολο διεθνούς, ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας στους τομείς των τελωνείων, της φορολογίας, της μετανάστευσης, της προστασίας και ασφάλειας, των αποβλήτων, της προστασίας της υγείας κ.λπ. Ως εκ τούτου, οι δημόσιες αρχές απαιτούν πολυάριθμα έγγραφα και πληροφορίες σχετικά με τους εν λόγω τομείς κατά τον κατάπλου ενός πλοίου σε λιμένα ή/και τον απόπλου του από αυτόν. Οι διατυπώσεις αυτές και οι διαδικασίες που απαιτούνται για την εκπλήρωσή τους συχνά θεωρούνται αλληλεπικαλυπτόμενες και χρονοβόρες και συνεπάγονται επιβαρύνσεις και καθυστερήσεις, με αποτέλεσμα να μειώνεται ενδεχομένως η ελκυστικότητα των θαλάσσιων μεταφορών. Στις 20 Οκτωβρίου 2010 εκδόθηκε η οδηγία 2010/65/ΕΕ σχετικά με τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων για τα πλοία κατά τον κατάπλου ή/και απόπλου από λιμένες των κρατών μελών 1 (οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων). Σκοπός της οδηγίας είναι να απλουστευθούν και να εναρμονιστούν ορισμένες από τις διαδικασίες αυτές με την καθιέρωση τυποποιημένης ηλεκτρονικής διαβίβασης πληροφοριών και με τον εξορθολογισμό των διατυπώσεων υποβολής δηλώσεων για τα πλοία κατά τον κατάπλου ή/και απόπλου από λιμένες της ΕΕ, ώστε να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος για τις ναυτιλιακές εταιρείες. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη θα αποδεχθούν το αργότερο έως την 1η Ιουνίου 2015 την εκπλήρωση των εν λόγω διατυπώσεων υποβολής δηλώσεων, οι οποίες περιλαμβάνονται στο παράρτημα της οδηγίας, σε ηλεκτρονική μορφή, καθώς και τη διαβίβασή τους μέσω εθνικής ενιαίας θυρίδας. Σύμφωνα με το άρθρο 15 της οδηγίας, η Επιτροπή οφείλει να υποβάλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έκθεση σχετικά με τη λειτουργία της εν λόγω οδηγίας, μεταξύ άλλων σχετικά με: την πρόοδο που έχει επιτευχθεί προς την κατεύθυνση της εναρμόνισης και του συντονισμού των διατυπώσεων υποβολής δηλώσεων, δηλαδή όσον αφορά την εφαρμογή της εθνικής ενιαίας θυρίδας τη διαθεσιμότητα δεδομένων όσον αφορά την κυκλοφορία/κίνηση των πλοίων εντός της Ένωσης ή/και των πλοίων που καταπλέουν σε λιμένες τρίτης χώρας το εφικτό της αποφυγής ή της απλούστευσης των διατυπώσεων για πλοία που έχουν καταπλεύσει σε λιμένα τρίτης χώρας ή ελεύθερης ζώνης τη συμβατότητα του συστήματος πληροφοριών για τους ποταμούς με τη διεργασία ηλεκτρονικής διαβίβασης δεδομένων τη δυνατότητα επέκτασης των απλουστεύσεων που εισάγει η οδηγία όσον αφορά τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές. Στην παρούσα έκθεση θα εξεταστούν τα εν λόγω ζητήματα. Δεδομένου ότι η δημιουργία της ενιαίας θυρίδας αποτελεί τη βασική απαίτηση της οδηγίας, το θέμα αυτό θα εξεταστεί σε χωριστή ενότητα (ενότητα 3). Τα υπόλοιπα ζητήματα εξετάζονται στην ενότητα 4. Επιπλέον, η έκθεση θα παράσχει πληροφορίες σχετικά με μελλοντικά σχέδια που αποσκοπούν στη βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών 1 ΕΕ L 283 της 29.10.2010. 2

στις θαλάσσιες μεταφορές και την απλούστευση και τη μείωση του διοικητικού φόρτου. Για τους σκοπούς της σύνταξης της παρούσας έκθεσης ανατέθηκε σε σύμβουλο η διεξαγωγή μελέτης 2 σχετικά με τα ανωτέρω ζητήματα. 2. ΠΛΑΙΣΙΟ Η οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων προτάθηκε από την Επιτροπή στο πλαίσιο της ανακοίνωσης και του σχεδίου δράσης για τη δημιουργία ευρωπαϊκού χώρου θαλάσσιων μεταφορών χωρίς σύνορα 3, στην οποία προτάθηκαν πολιτικές και δράσεις με σκοπό την εναρμόνιση και την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών στις θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων, ώστε να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και η ανταγωνιστικότητα των ενδοενωσιακών θαλάσσιων μεταφορών. Η οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων συνδέθηκε με την οδηγία 2002/59/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη δημιουργία κοινοτικού συστήματος παρακολούθησης της κυκλοφορίας των πλοίων και ενημέρωσης και την κατάργηση της οδηγίας 93/75/ΕΟΚ 4, ιδίως όσον αφορά το SafeSeaNet 5, το ενωσιακό σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών για τη θαλάσσια κυκλοφορία. Οι σχετικές πληροφορίες που θα υποβάλλονται θα πρέπει να ανταλλάσσονται μέσω του συστήματος SafeSeaNet, το οποίο, πέραν της λειτουργίας ασφαλείας που επιτελεί, καθιστά επίσης δυνατή την ανταλλαγή πρόσθετων πληροφοριών με στόχο τη διευκόλυνση της θαλάσσιας κυκλοφορίας και των θαλάσσιων μεταφορών. Με τη «Γαλάζια Ζώνη», πρόσφατη πρωτοβουλία που συμπληρώνει τους στόχους της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο της πράξης II για την ενιαία αγορά 6, επιδιώκεται η δημιουργία μιας πραγματικής ενιαίας αγοράς για τις θαλάσσιες μεταφορές, με την κατάργηση πλέον της υπαγωγής των ενωσιακών εμπορευμάτων που μεταφέρονται μεταξύ θαλασσίων λιμένων της ΕΕ στις διοικητικές και τελωνειακές διατυπώσεις που ισχύουν για τα εμπορεύματα που φθάνουν από υπερπόντιους λιμένες. Πιο συγκεκριμένα, η ανακοίνωση για τη Γαλάζια Ζώνη 7 προβλέπει την καθιέρωση εναρμονισμένου ηλεκτρονικού τελωνειακού δηλωτικού εμπορευμάτων, του αποκαλούμενου «emanifest», με σκοπό την περαιτέρω διευκόλυνση των θαλάσσιων μεταφορών για τα πλοία που καταπλέουν σε ενωσιακούς λιμένες και παράλληλα την εξασφάλιση εναρμόνισης και τη μείωση του διοικητικού φόρτου. 2 3 4 5 6 7 http://ec.europa.eu/transport/modes/maritime/studies/doc/2013-12-reporting-obligation-2010l0065- final-report.pdf COM (2009) 10 τελικό της 21.1.2009. ΕΕ L 208 της 5.8.2002. Το SafeSeaNet είναι ένα ηλεκτρονικό σύστημα διαβίβασης και ανταλλαγής πληροφοριών για την κυκλοφορία των πλοίων, το οποίο φιλοξενεί και αναπτύσσει σε τεχνικό επίπεδο ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA). Το σύστημα προβλέπει, μεταξύ άλλων, την ταυτοποίηση, το στίγμα και την κατάσταση του πλοίου, την ώρα αναχώρησης και άφιξης, αναφορές περιστατικών και πληροφορίες για επικίνδυνα φορτία. COM(2012) 573 τελικό της 3.10.2012. COM(2013) 510 τελικό της 8.7.2013. 3

3. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΝΙΑΙΩΝ ΘΥΡΙΔΩΝ Η έννοια της ενιαίας θυρίδας αποτελεί τη βασική απαίτηση για την εφαρμογή της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων. Η ενιαία θυρίδα: είναι ο τόπος στον οποίο όλες οι πληροφορίες δηλώνονται άπαξ και διατίθενται στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών σε διάφορους τομείς, όπως στους τομείς των λιμένων, των τελωνείων, της ασφάλειας, της υγείας και του ελέγχου των συνόρων, συνδέει το SafeSeaNet, το ηλεκτρονικό τελωνείο και άλλα ηλεκτρονικά συστήματα και πρέπει να είναι διαλειτουργική, προσβάσιμη και συμβατή με το σύστημα SafeSeaNet και, κατά περίπτωση, με τα συστήματα που προβλέπει η απόφαση 70/2008/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για ένα περιβάλλον χωρίς χαρτί για τα τελωνεία και τις εμπορικές επιχειρήσεις 8. 3.1. Παρούσα κατάσταση 3.1.1. Εναρμόνιση και συντονισμός των διατυπώσεων υποβολής δηλώσεων που έχει επιτευχθεί σε επίπεδο κρατών μελών δυνάμει του άρθρου 3 της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων Το άρθρο 3 παράγραφος 1 της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων ορίζει ότι κάθε κράτος μέλος λαμβάνει μέτρα για να διασφαλίζει ότι οι διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων απαιτούνται κατά τρόπο εναρμονισμένο και συντονισμένο εντός του συγκεκριμένου κράτους μέλους. Όλα τα κράτη μέλη έχουν μεταφέρει την οδηγία και έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες για την εφαρμογή εθνικής ενιαίας θυρίδας για τη ναυτιλία. Υπάρχουν, ωστόσο, σημαντικές διαφορές ως προς 1) τις αρχές σχεδιασμού, τα συστήματα και τα περιβάλλοντα ενιαίας θυρίδας, 2) τις προσεγγίσεις για τη δημιουργία ενιαίας θυρίδας και 3) την παρούσα κατάσταση όσον αφορά την εξέλιξη εντός των κρατών μελών. Ορισμένα κράτη μέλη αναμένουν την οριστικοποίηση των τεχνικών προδιαγραφών (βλέπε κατωτέρω) άλλα κράτη μέλη εκσυγχρονίζουν, διασυνδέουν ή «ανασυγκροτούν» τις υφιστάμενες εθνικές υποδομές τους για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων προκειμένου να δημιουργήσουν την εθνική ενιαία θυρίδα τους σύμφωνα με την οδηγία. Στο πλαίσιο αυτό εμπλέκονται διάφορες δημόσιες αρχές και ιδιωτικοί ενδιαφερόμενοι φορείς σε ποικίλους τομείς πολιτικής (μεταξύ άλλων στους τομείς της ναυτιλίας, των τελωνείων, της υγείας και του ελέγχου των συνόρων). Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας πολύπλοκης διαδικασίας εφαρμογής και συντονισμού. Απαιτούνται σημαντικές προσπάθειες σε επίπεδο κρατών μελών για τη συνεχή συμμετοχή όλων αυτών των ενδιαφερόμενων μερών και την εξασφάλιση συνεκτικού και αποτελεσματικού συντονισμού. Επιπλέον, τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν, σε διαφορετικό βαθμό το καθένα, τις ακόλουθες προκλήσεις: 8 ΕΕ L 23 της 26.1.2008. 4

τις επιπτώσεις της εφαρμογής στον διαθέσιμο προϋπολογισμό και στις διαδικασίες κατάρτισης του προϋπολογισμού των εμπλεκόμενων κρατών μελών και ενδιαφερόμενων φορέων ανησυχίες ή/και νομικές δυσκολίες όσον αφορά την ανταλλαγή εμπιστευτικών/ευαίσθητων πληροφοριών και την εγγύηση της ποιότητας των δεδομένων την ανύπαρκτη ή ανεπαρκή ανάπτυξη τεχνικών προδιαγραφών σε επίπεδο ΕΕ μέχρι στιγμής το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής, το οποίο συνδέεται επίσης με την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού δηλωτικού εμπορευμάτων (emanifest) στο πλαίσιο της Γαλάζιας Ζώνης (πρβλ. κατωτέρω). Ο ναυτιλιακός κλάδος επεσήμανε ότι, απουσία περισσοτέρων προτύπων διαλειτουργικότητας και ελλείψει εναρμόνισης των απαιτούμενων πληροφοριών σε εθνικό επίπεδο, υπάρχει κίνδυνος τα συστήματα εθνικής ενιαίας θυρίδας που θα αναπτυχθούν από τα κράτη μέλη να διαφέρουν εντέλει σε σημαντικό βαθμό μεταξύ τους, γεγονός που ενδέχεται να δημιουργήσει την ανάγκη ανάπτυξης ειδικών διεπαφών για την επικοινωνία του κλάδου με το σύστημα καθενός εκ των κρατών μελών, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το κόστος εφαρμογής και να μειωθούν τα οφέλη για τον κλάδο. 3.1.2. Εναρμόνιση και συντονισμός των διατυπώσεων υποβολής δηλώσεων που έχει επιτευχθεί σε επίπεδο ΕΕ δυνάμει του άρθρου 3 της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων Σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 2 της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων, η Επιτροπή αναπτύσσει, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, μηχανισμούς για την εναρμόνιση και τον συντονισμό των διατυπώσεων υποβολής δηλώσεων εντός της Ένωσης. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η οδηγία δεν προβλέπει συγκεκριμένες διαδικασίες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε δεσμευτικές πράξεις για την παροχή κινήτρων όσον αφορά την εναρμόνιση. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή συγκρότησε την ομάδα εμπειρογνωμόνων για την απλούστευση των θαλάσσιων μεταφορών και τις υπηρεσίες ηλεκτρονικής πληροφόρησης, την «ομάδα ems», στόχος της οποίας είναι η παροχή στήριξης στα κράτη μέλη για την εφαρμογή της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων με συντονισμένο τρόπο. Επιπλέον, στην ομάδα είναι ευπρόσδεκτοι παρατηρητές από τις ενώσεις των κυριότερων ενδιαφερόμενων φορέων. Η οργάνωση της ομάδας ems αναλύεται στο παράρτημα I. Η οδηγία εφαρμόζεται βάσει σταδιακής προσέγγισης: (1) Στάδιο 1: Ανάπτυξη λειτουργικών προδιαγραφών (2) Στάδιο 2: Ανάπτυξη τεχνικών προδιαγραφών (3) Στάδιο 3: Τεχνική εφαρμογή (4) Στάδιο 4: Διεξαγωγή δοκιμών (5) Στάδιο 5: Στάδιο αρχικής λειτουργίας Λεπτομερής περιγραφή των διαφόρων σταδίων παρατίθεται στο παράρτημα II. 5

Στο αρχικό χρονοδιάγραμμα προβλεπόταν η ανάπτυξη κοινών λειτουργικών προδιαγραφών (στάδιο 1) κατά τη διάρκεια του 2012 και του 2013 και τεχνικών προδιαγραφών (στάδιο 2) έως τα τέλη του 2013. Επί του παρόντος, έχουν καθοριστεί λειτουργικές προδιαγραφές από τις αρμόδιες υποομάδες για όλες σχεδόν τις ειδικές κοινοποιήσεις που προσδιορίζονται στο παράρτημα της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων. Ορισμένα κοινά δεδομένα και ζητήματα με οριζόντια διάσταση προσδιορίστηκαν, αξιολογήθηκαν και εναρμονίστηκαν σε οριζόντιο επίπεδο. Η υποομάδα για θέματα χαρτογράφησης και λειτουργικότητας δεδομένων έχει προτείνει ένα εναρμονισμένο σύνολο δεδομένων όσον αφορά τις πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται για την εκπλήρωση των απαιτήσεων της οδηγίας, αλλά οι σχετικές εργασίες δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Μέχρι στιγμής δεν έχουν αναπτυχθεί επιχειρηματικοί κανόνες για το έντυπο FAL 2 (δηλωτικό φορτίου) και το δηλωτικό εμπορευμάτων και η ανάπτυξη αυτών δεν συμπεριλήφθηκε στη διαδικασία χαρτογράφησης δεδομένων, προκειμένου να μην παρεμποδιστεί η ανάπτυξη από τις υπηρεσίες της Επιτροπής των προδιαγραφών για το ηλεκτρονικό δηλωτικό εμπορευμάτων (emanifest). Το εν λόγω ηλεκτρονικό δηλωτικό εμπορευμάτων, το οποίο πρέπει να υποβάλλεται μέσω της εθνικής ενιαίας θυρίδας, εντάσσεται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Γαλάζια Ζώνη». Δεδομένου ότι η όλη διαδικασία εναρμόνισης θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία κοινών ορισμών και μορφότυπων των δεδομένων που απαιτούνται στις διάφορες διατυπώσεις, οι υπηρεσίες της Επιτροπής θα καταβάλουν προσπάθειες για την εναρμόνιση των τεχνικών προδιαγραφών τόσο του εναρμονισμένου ηλεκτρονικού δηλωτικού εμπορευμάτων όσο και των άλλων διατυπώσεων υποβολής δηλώσεων που συλλέγονται σύμφωνα με την οδηγία 2010/65/ΕΕ. Το ηλεκτρονικό δηλωτικό εμπορευμάτων βρίσκεται ακόμη υπό συζήτηση. Το στάδιο της τεχνικής εφαρμογής ξεκίνησε στις αρχές του 2014, ωστόσο ορισμένα κράτη μέλη αναμένουν την ολοκλήρωση των λειτουργικών και τεχνικών προδιαγραφών για να ξεκινήσουν την εκτέλεση. Πράγματι, σε συνέχεια των ανωτέρω, αναπτύχθηκαν τεχνικές προδιαγραφές, δηλαδή ορισμοί δεδομένων και μορφότυποι δεδομένων, μόνο για τις διατυπώσεις που καλύπτονται από τις συμφωνηθείσες λειτουργικές προδιαγραφές. Οι εργασίες θα πρέπει να συνεχιστούν. Το γεγονός αυτό ενδέχεται να επηρεάσει το μελλοντικό χρονοδιάγραμμα, καθώς τα συστήματα θα πρέπει να είναι έτοιμα για τη διεξαγωγή δοκιμών κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, ούτως ώστε το στάδιο αρχικής λειτουργίας να ξεκινήσει έως την 1η Ιουνίου 2015 το αργότερο. 3.1.3. Υποστηρικτικά έργα Προκειμένου να διευκολύνει περαιτέρω την εφαρμογή της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων, η Επιτροπή εγκαινίασε τα έργα επίδειξης AnNa και ΟΘΠ (IMP) στα οποία συμμετέχουν αρκετά κράτη μέλη. 3.1.3.1. Το έργο επίδειξης ΟΘΠ Με το έργο επίδειξης ΟΘΠ, με προϋπολογισμό 700.000 ευρώ, υλοποιείται η δράση 3.1 του προγράμματος εργασίας της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής (ΟΘΠ) η οποία αφορά την εξέλιξη του SafeSeaNet, και έχει ανατεθεί στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA). Σκοπός του έργου επίδειξης είναι η ανάπτυξη στοιχείων λογισμικού και υπηρεσιών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παροχή στήριξης στα συμμετέχοντα κράτη μέλη (Βουλγαρία, Ελλάδα, Ιταλία, Μάλτα και Ρουμανία) και τη Νορβηγία 6

στην εφαρμογή των οικείων λύσεων για την εθνική ενιαία θυρίδα σύμφωνα με την οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων. Κάτι τέτοιο θα παρείχε τη δυνατότητα στα συμμετέχοντα κράτη μέλη να περιορίσουν το κόστος και τον χρόνο που απαιτούνται για την υλοποίηση της εθνικής ενιαίας θυρίδας, χρησιμοποιώντας εκ νέου και ενσωματώνοντας στα εθνικά τους συστήματα τα στοιχεία που έχουν αναπτυχθεί σε κεντρικό επίπεδο στο πλαίσιο του έργου. Το βασικό παραδοτέο του έργου είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ενός πρωτοτύπου της εθνικής ενιαίας θυρίδας με το οποίο θα πραγματοποιηθούν δοκιμές στις ροές πληροφοριών μεταξύ: του ναυτιλιακού κλάδου (π.χ. του πράκτορα/πλοιάρχου/δεόντως εξουσιοδοτημένου προσώπου) και της εθνικής ενιαίας θυρίδας της εθνικής ενιαίας θυρίδας και των δημόσιων αρχών (αρχές ασφάλειας στη θάλασσα, τελωνειακές αρχές, συνοριακές αρχές, υγειονομικές αρχές, λιμενικές αρχές και άλλες που ενδέχεται να προσδιοριστούν), και του κεντρικού συστήματος SafeSeaNet και της εθνικής ενιαίας θυρίδας. Διαμορφώθηκε μια πρώτη έκδοση του πρωτοτύπου κυκλοφόρησε η οποία τέθηκε σε δοκιμή μέσα στο 2013. Η εν λόγω έκδοση παρείχε τη δυνατότητα εκπλήρωσης των διατυπώσεων υποβολής δηλώσεων μέσω εναρμονισμένης διεπαφής. Η δομή και οι μορφότυποι δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν βασίστηκαν στα αποτελέσματα του έργου της υποομάδας σε θέματα χαρτογράφησης δεδομένων και λειτουργικότητας της ομάδας ems. Μια δεύτερη έκδοση του πρωτοτύπου η οποία περιλαμβάνει διεπαφές με τις δημόσιες αρχές για την επεξεργασία των πληροφοριών που λαμβάνονται από τους παρόχους δεδομένων των πλοίων και για την καταγραφή των σχετικών αποφάσεων, η οποία καθιστά επίσης δυνατή την ανταλλαγή πληροφοριών με το σύστημα SafeSeaNet, κατέστη διαθέσιμη στις αρχές του 2014. Εντός του 2014 προβλέπονται περαιτέρω εξελίξεις, με το τελικό στάδιο του έργου να διαρκεί έως τον Νοέμβριο του 2014. 3.1.3.2. Το έργο AnNa 9 Ο τίτλος AnNa του εν λόγω έργου, το οποίο επελέγη στο πλαίσιο του πολυετούς διαγωνισμού για τα ΔΕΔ-Μ «Θαλάσσιες αρτηρίες του 2012», με προϋπολογισμό 37.076.000 ευρώ και διάρκεια από το 2012 έως το 2015, αποτελεί σύντμηση της ονομασίας «Advanced National Networks for Administrations» (προηγμένα εθνικά διοικητικά δίκτυα) και είναι έργο κρατών μελών για την υποστήριξη της αποτελεσματικής εφαρμογής της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων. Στόχος του έργου είναι η παροχή συνδρομής για την αποτελεσματική και βιώσιμη ανάπτυξη των εθνικών ενιαίων θυρίδων σύμφωνα με την οδηγία (π.χ. με την παροχή στήριξης για την ενσωμάτωση συστημάτων βάσει ΤΠΕ στην ανάπτυξη της ενιαίας θυρίδας για τη ναυτιλία). Στο έργο συμμετέχουν ενεργά 14 κράτη μέλη (Βέλγιο, Βουλγαρία, Κύπρος, Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία, Λετονία, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο), ενώ 6 ακόμη κράτη μέλη (Κροατία, Δανία, Γερμανία, Ιρλανδία, Φινλανδία και Μάλτα) έχουν την ιδιότητα παρατηρητή 10. Με το 9 10 www.annamsw.eu. Επιπλέον, καθεστώς παρατηρητή έχουν η Ισλανδία, το Ισραήλ, το Μαυροβούνιο και η Νορβηγία. 7

έργο συνδέονται διάφορες οργανώσεις ενδιαφερόμενων ναυτιλιακών φορέων 11. Το έργο AnNa λειτουργεί από τη βάση προς την κορυφή, παρέχοντας συνδρομή στις εθνικές διοικήσεις για τη δημιουργία των ενιαίων ναυτιλιακών θυρίδων τους, και στηρίζει την ενοποίηση (συστημάτων) εντός και μεταξύ των εθνικών ενιαίων ναυτιλιακών θυρίδων (από το πλοίο προς την ξηρά και μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών και διοικήσεων) με βάση τις ανάγκες για: βέλτιστη χρήση των δεδομένων και των (διεθνών) μοντέλων δεδομένων που είναι ήδη διαθέσιμα σαφή προσδιορισμό των δεδομένων που απαιτούνται από τις δημόσιες αρχές (βάσει νόμου) και από τους φορείς εκμετάλλευσης εφοδιαστικών αλυσίδων προσδιορισμό του τρόπου με τον οποίο μπορεί να γίνει εκ νέου χρήση των δεδομένων ενσωμάτωση «πιο μακροπρόθεσμου ορίζοντα» αυτό σημαίνει ότι οι εργασίες και οι επενδύσεις θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από σχέση ποιότητας/τιμής (και όσον αφορά τις επενδύσεις που πραγματοποιούνται σε συστήματα λιμενικής κοινότητας), και να συνδέονται με την εφαρμογή του θεματολογίου για την ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των στόχων για τις ηλεκτρονικές εμπορευματικές μεταφορές (e-freight) και το ηλεκτρονικό τελωνείο (e-customs). ανάπτυξη πλαισίου που να παρέχει κατάλογο ελέγχου εφικτών μέτρων (συμπεριλαμβανομένης της διεθνούς προοπτικής τους). Αναπτύσσονται λειτουργικές και τεχνικές απαιτήσεις, καθώς και ενδιάμεσο γενικό σχέδιο για τις ελάχιστες απαιτήσεις της οδηγίας και έγγραφο στρατηγικής ενδιαφερόμενων φορέων στο οποίο περιγράφονται οι απόψεις των διαφόρων οργανώσεων ενδιαφερόμενων φορέων. Στο επόμενο στάδιο θα δρομολογηθούν πιλοτικά έργα για τη δοκιμή διαφόρων αρχών σχεδιασμού και ιδεών σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας. Προκειμένου να αποφευχθούν αλληλεπικαλύψεις ή αντικρουόμενες δραστηριότητες με τις δραστηριότητες της ομάδας ems, τα παραδοτέα του έργου AnNa παρουσιάζονται και επικυρώνονται από την ομάδα ems. Τόσο το έργο επίδειξης ΟΘΠ όσο και το έργο AnNa αποσκοπούν στην ικανοποίηση των αναγκών που διαπιστώνονται σε ορισμένα κράτη μέλη ως προς την εφαρμογή της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων. Οι εργασίες που εκτελούνται στο πλαίσιο του έργου επίδειξης ΟΘΠ και του έργου AnNa θεωρούνται προστιθέμενη αξία στο έργο της ομάδας ems και των υποομάδων της για τη συνολική εφαρμογή της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων, υπό την προϋπόθεση ότι χαρακτηρίζονται από ορθό συντονισμό και συνέπεια. 11 CESMA (Συνομοσπονδία των Ευρωπαϊκών Ενώσεων Πλοιάρχων), CLECAT (Ευρωπαϊκός οργανισμός υπηρεσιών μεταφοράς εμπορευμάτων, εφοδιαστικής και τελωνείων), FIATA (Διεθνής Ομοσπονδία Ενώσεων Διαμεταφορέων), ECASBA (Ένωση Ναυλομεσιτών και Ναυτικών Πρακτόρων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας), ECSA (Ένωση Εφοπλιστών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας), EHMC (Ευρωπαϊκή Επιτροπή Λιμενικών Αρχών), EPCSA (Ένωση Ευρωπαϊκών Συστημάτων Λιμενικής Κοινότητας), ESPO (Οργανισμός Ευρωπαϊκών Θαλάσσιων Λιμένων), WSC (Παγκόσμιο Συμβούλιο Ναυτιλίας) και ΠΟΤ (Παγκόσμιος Οργανισμός Τελωνείων). 8

4. ΑΛΛΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΔΗΛΩΣΕΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 15 4.1. Διαθεσιμότητα δεδομένων όσον αφορά την κυκλοφορία/κίνηση των πλοίων εντός της Ένωσης ή/και των πλοίων που καταπλέουν σε λιμένες τρίτης χώρας ή ελεύθερες ζώνες Επί του παρόντος δεν υπάρχουν διαθέσιμες λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την έκταση της κυκλοφορίας/κίνησης των πλοίων που μεταβαίνουν από έναν λιμένα της ΕΕ προς άλλον, ή των πλοίων που πραγματοποιούν ενδιάμεση στάση σε λιμένες τρίτης χώρας ή εισέρχονται σε ελεύθερες ζώνες. Οργανώσεις ενδιαφερόμενων φορέων όπως οι ECSA και WSC αναφέρουν ότι η συντριπτική πλειονότητα των πλοίων που πλέουν στα ύδατα της ΕΕ καταπλέουν ενδιαμέσως σε λιμένες τρίτης χώρας, αλλά δεν διατίθενται δημοσίως ακριβή δεδομένα ούτε όσον αφορά τους όγκους εμπορευμάτων ούτε όσον αφορά τη συχνότητα της κυκλοφορίας. Όλες οι πληροφορίες σχετικά με τα εμπορεύματα περιλαμβάνονται στο δηλωτικό εμπορευμάτων. Τα δεδομένα εμπορευμάτων υποβάλλονται στα τελωνεία για οικονομικούς και άλλους σκοπούς και στους λιμένες/τερματικούς σταθμούς για επιχειρησιακούς λόγους. Ανταλλάσσονται σε εμπιστευτική βάση για τους εν λόγω συγκεκριμένους σκοπούς και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς μόνο με ρητή άδεια του προσώπου ή της αρχής που παρέχει τα δεδομένα. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να παρέχουν δεδομένα εμπορευμάτων στην Επιτροπή (Eurostat) αλλά τα εν λόγω δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για τους σκοπούς που καθορίζονται στην οδηγία 2009/42/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Μαΐου 2009, σχετικά με τις στατιστικές καταγραφές για τις θαλάσσιες μεταφορές εμπορευμάτων και επιβατών 12. Τα δεδομένα σχετικά με θαλάσσιες μεταφορές μεταξύ λιμένων θεωρούνται εμπιστευτικά από την ομάδα εργασίας για τις στατιστικές των θαλάσσιων μεταφορών 13. Αντιθέτως, τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τους όγκους εμπορευμάτων διαδίδονται από τη Eurostat συγκεντρωτικά σε επίπεδο «από τον λιμένα στην παράκτια ζώνη». Επίσης, υπάρχουν και άλλα στατιστικά στοιχεία που είναι διαθέσιμα δημοσίως, αλλά είναι υπερβολικά γενικής φύσεως (δεν αφορούν συγκεκριμένες μεταφορές εμπορευμάτων) ή/και δεν συνδέονται με δεδομένα σχετικά με την κίνηση των πλοίων. Τα δεδομένα σχετικά με την κίνηση ενσωματώνονται στις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων (απαιτήσεις κοινοποίησης για την ασφάλεια των λιμένων, κοινοποίηση επικίνδυνων εμπορευμάτων επί των πλοίων κ.λπ.) ή μπορούν να ληφθούν μέσω συστημάτων εντοπισμού όπως τα συστήματα αυτόματης αναγνώρισης (AIS) 14 και τα συστήματα αναγνώρισης και εξ αποστάσεως παρακολούθησης (LRIT) 15. Ελάχιστες 12 13 14 15 ΕΕ L 141/29 της 6.6.2009. Η ομάδα εργασίας για τις στατιστικές των θαλάσσιων μεταφορών είναι μια ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής η οποία συμβουλεύει την Επιτροπή σχετικά με θέματα που αφορούν τον συγκεκριμένο τομέα, αναπτύσσει στενή συνεργασία μεταξύ των στατιστικών υπηρεσιών των κρατών μελών και της Επιτροπής και διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών, εμπειριών και ορθών πρακτικών. Το AIS θεσπίζεται από τη Διεθνή σύμβαση για την ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα (SOLAS), όπως τροποποιήθηκε, σύμφωνα με την οποία όλα τα πλοία απαιτείται να διαθέτουν συστήματα αυτόματης αναγνώρισης ικανά να παρέχουν αυτόματα πληροφορίες σχετικά με το πλοίο σε άλλα πλοία και στις αρχές ακτοφυλακής. Το LRIT θεσπίζεται από τη σύμβαση SOLAS, όπως τροποποιήθηκε. Ο βασικός σκοπός των αναφορών στίγματος των πλοίων βάσει του συστήματος LRIT είναι να παρέχεται η δυνατότητα στην κυβέρνηση κράτους που είναι συμβαλλόμενο μέρος της σύμβασης να λαμβάνει πληροφορίες ταυτοποίησης και 9

είναι οι διαθέσιμες μελέτες που περιέχουν ανάλυση δεδομένων κίνησης πλοίων για μια συγκεκριμένη περιοχή, για συγκεκριμένους τύπους πλοίων ή για συγκεκριμένες περιόδους, οι οποίες δεν επαρκούν για να παράσχουν ολοκληρωμένη εικόνα του αριθμού των κινήσεων πλοίων εντός της ΕΕ και προς και από λιμένες τρίτων χωρών ή ελεύθερες ζώνες. Μελέτες που συνδέουν τις κινήσεις των πλοίων με την κυκλοφορία λιμένων/εμπορευμάτων έχουν διενεργηθεί (επιτυχώς) σε επίπεδο λιμένων ή τερματικών σταθμών. Παρότι θεωρητικά θα έπρεπε να είναι δυνατή η αντιστοίχιση π.χ. δεδομένων του AIS με δεδομένα εμπορευμάτων, κάτι τέτοιο θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να πραγματοποιηθεί σε επίπεδο ΕΕ. Ο όγκος των δεδομένων που υπάρχουν στις βάσεις δεδομένων AIS είναι τεράστιος και η λήψη δεδομένων εμπορευμάτων από λιμένες δεν είναι εύκολη για λόγους εμπιστευτικότητας. Η γενικευμένη διάδοση των δεδομένων από λιμένα σε λιμένα σχετικά με τους όγκους εμπορευμάτων, τα οποία συγκεντρώνονται στο πλαίσιο της οδηγίας 2009/42/ΕΚ, θα αντέβαινε στις αρχές της εμπιστευτικότητας των δεδομένων βάσει του κώδικα ορθής πρακτικής για τις ευρωπαϊκές στατιστικές, καθώς και στο νομικό πλαίσιο για τη Eurostat και τις εθνικές στατιστικές αρχές. Ωστόσο, ερευνητές που έχουν λάβει έγκριση μπορούν να έχουν πρόσβαση στα εμπιστευτικά μικροδεδομένα για επιστημονικούς σκοπούς, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι κατευθυντήριες γραμμές της Eurostat όσον αφορά αυτού του είδους την πρόσβαση. Λεπτομερή δεδομένα κίνησης σκαφών θα μπορούσαν ενδεχομένως να προκύψουν μέσω της χρήσης των πληροφοριών των AIS. Πληροφορίες θα μπορούσαν επίσης να συγκεντρωθούν με βάση τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων για τις θαλάσσιες μεταφορές και, στο μέλλον, με βάση το ηλεκτρονικό δηλωτικό εμπορευμάτων (emanifest). 4.2. Το εφικτό της αποφυγής ή της απλούστευσης των διατυπώσεων για πλοία που έχουν καταπλεύσει σε λιμένα τρίτης χώρας ή ελεύθερης ζώνης Παρά τις απλουστεύσεις που εισάχθηκαν στο παρελθόν, οι διοικητικές διαδικασίες για τις θαλάσσιες μεταφορές εξακολουθούν να θεωρούνται υπερβολικά πολύπλοκες, περιττές και μη εναρμονισμένες μεταξύ κρατών μελών και λιμένων. Κατά συνέπεια, δεν αξιοποιείται πάντοτε το πλήρες δυναμικό της ναυτιλίας. Σημαντική περαιτέρω διευκόλυνση προβλέπεται με τη δρομολόγηση της πρωτοβουλίας «Γαλάζια Ζώνη», η οποία θα παράσχει στα πλοία τη δυνατότητα να δραστηριοποιούνται ελεύθερα εντός της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ με ελάχιστο διοικητικό φόρτο, προβλέποντας, μεταξύ άλλων, την απλούστευση και την εναρμόνιση των τελωνειακών μέτρων για τις θαλάσσιες μεταφορές σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το πλοίο έχει καταπλεύσει και σε λιμένες τρίτων χωρών. Όταν πλοίο το οποίο πλέει εκτός της ζώνης των 12 ναυτικών μιλίων των χωρικών υδάτων μεταφέρει ενωσιακά εμπορεύματα, τα εμπορεύματα αποκτούν αυτομάτως χαρακτήρα μη ενωσιακών εμπορευμάτων και όλα τα εμπορεύματα θα αντιμετωπιστούν ως τέτοια κατά τον κατάπλου. Αυτό ισχύει ακόμη και όταν το πλοίο έχει προορισμό άλλον λιμένα της ΕΕ. Ως εκ τούτου, κατά την είσοδο πλοίου σε λιμένα της ΕΕ, το τελωνείο απαιτεί την εκπλήρωση ορισμένων διατυπώσεων θέσης του πλοίου εγκαίρως ώστε να είναι σε θέση να αξιολογεί τον κίνδυνο ασφάλειας που αποτελεί πλοίο που πλέει στα ανοιχτά των ακτών του και να αντιδρά, εάν απαιτείται, προκειμένου να μειώσει τυχόν κινδύνους. 10

υποβολής δηλώσεων, την υποβολή δηλωτικών, την απόδειξη του ενωσιακού χαρακτήρα όπου απαιτείται και άλλες πληροφορίες σχετικά με το φορτίο για τα προς εκφόρτωση εμπορεύματα κατά τον κατάπλου του πλοίου σε επόμενους λιμένες της ΕΕ, τα προς εκφόρτωση εμπορεύματα ενδέχεται να υπόκεινται στους ίδιους/σε παρόμοιους ελέγχους. Στην ανακοίνωση για τη Γαλάζια Ζώνη γίνεται αναφορά σε δύο νομικά μέτρα που πρόκειται να προταθούν από την Επιτροπή. Το πρώτο, το οποίο έχει εγκριθεί, αφορά την περαιτέρω απλούστευση του καθεστώτος για την εκτέλεση τακτικής γραμμής θαλάσσιων μεταφορών, δηλαδή αδειοδοτημένα σκάφη τα οποία μεταφέρουν κυρίως ενωσιακά εμπορεύματα και καταπλέουν σε τακτική βάση μόνο σε λιμένες της ΕΕ. Βάσει των νέων κανόνων, οι οποίοι ισχύουν από την 1η Μαρτίου 2014, το καθεστώς τακτικής γραμμής θαλάσσιων μεταφορών θα καταστεί πιο ελκυστικό. Πρώτον, η περίοδος διαβούλευσης μετά την υποβολή αίτησης μειώθηκε από 45 σε 15 ημέρες. Δεύτερον, οι ναυτιλιακές εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να συμπεριλαμβάνουν εξαρχής όχι μόνο τα κράτη μέλη που αφορά η γραμμή τη δεδομένη χρονική στιγμή αλλά και εκείνα που ενδέχεται να αφορά η γραμμή στο μέλλον. Καθώς τα περισσότερα πλοία καταπλέουν συχνά σε λιμένες τρίτων χωρών και μεταφέρουν τόσο ενωσιακά όσο και μη ενωσιακά εμπορεύματα, είτε αποκλείονται από την τακτική γραμμή θαλάσσιων μεταφορών είτε αυτή ενδέχεται να μην αποτελεί ενδεδειγμένη απλούστευση για αυτά. Προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό της ναυτιλίας, χρειάζεται πραγματική διευκόλυνση που θα καλύπτει και αυτό το είδος ναυτιλιακών γραμμών. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή αναπτύσσει το ηλεκτρονικό δηλωτικό εμπορευμάτων ως δεύτερο μέτρο. Σε πρώτο στάδιο, το ηλεκτρονικό δηλωτικό εμπορευμάτων, όταν υποβάλλεται σε λιμένα της ΕΕ, θα διευκολύνει τον προσδιορισμό του χαρακτήρα των εμπορευμάτων από τα τελωνεία, με αποτέλεσμα τη μείωση των τελωνειακών ελέγχων. Ακόμη και στην περίπτωση πλοίου που κατέπλευσε σε λιμένα τρίτης χώρας και τα ενωσιακά εμπορεύματα παρέμειναν στο πλοίο, θα είναι πιο εύκολο να αποδειχθεί ο ενωσιακός χαρακτήρας τους, με αποτέλεσμα να καθίσταται δυνατή η ταχύτερη αναχώρηση προς τον προορισμό. Το ηλεκτρονικό δηλωτικό εμπορευμάτων θα πρέπει να είναι έτοιμο προς εφαρμογή τον Ιούνιο του 2015. Όσον αφορά τη μεταφορά επιβατών, καθιερώθηκαν απλουστεύσεις στον κώδικα συνόρων του Σένγκεν. Κατά την είσοδο πλοίου σε λιμένα της ΕΕ, η αρχή ελέγχου των συνόρων απαιτεί την εκπλήρωση ορισμένων διατυπώσεων όπως η διαβίβαση καταστάσεων επιβατών και πληρώματος. Αυτό ισχύει όταν ένα πλοίο καταπλέει από ή αποπλέει προς άλλο λιμένα της ΕΕ ή λιμένα τρίτης χώρας. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 562/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2006, για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (κώδικας συνόρων του Σένγκεν) 16, όπως τροποποιήθηκε περαιτέρω από τον κανονισμό αριθ. 610/2013 17, προβλέπει διευκόλυνση των εν λόγω διαδικασιών για τα κρουαζιερόπλοια, τα σκάφη αναψυχής και τα δρομολόγια οχηματαγωγών, εναρμονίζοντας, μεταξύ άλλων, τις προθεσμίες υποβολής των καταλόγων με τις προθεσμίες που καθορίζονται στην οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων. 16 17 ΕΕ L105/1 της 13.4.2006. ΕΕ L182/1 της 29.6.2013. 11

4.3. Ενδεχόμενη επέκταση της απλούστευσης που θεσπίστηκε με την οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων στις εσωτερικές πλωτές οδούς και συμβατότητα της διεργασίας ηλεκτρονικής διαβίβασης δεδομένων με τις υπηρεσίες πληροφοριών εσωτερικής ναυσιπλοΐας (ΥΠΕΝ) Οι τομείς των θαλάσσιων μεταφορών και των εσωτερικών πλωτών μεταφορών είναι δύο διαφορετικοί και χωριστοί τομείς. Ο τομέας των θαλάσσιων μεταφορών ρυθμίζεται ήδη κατά τρόπο ολοκληρωμένο από ενωσιακούς και διεθνείς κανόνες και υποχρεωτικές διοικητικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων συνόλων πληροφοριών και υποχρεώσεων υποβολής δηλώσεων. Από την άλλη πλευρά, ο τομέας της εσωτερικής ναυσιπλοΐας διέπεται σε μικρότερο βαθμό από κανονιστικές ρυθμίσεις. Η οδηγία 2005/44/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις εναρμονισμένες υπηρεσίες πληροφοριών εσωτερικής ναυσιπλοΐας (ΥΠΕΝ) στις εσωτερικές πλωτές οδούς της Κοινότητας 18 και οι μετέπειτα τεχνικές προδιαγραφές για την ηλεκτρονική υποβολή αναφορών των πλοίων εσωτερικής ναυσιπλοΐας που περιγράφονται στον κανονισμό αριθ. 164/2010 19 της Επιτροπής ορίζουν τους κανόνες και τα πρότυπα για την ηλεκτρονική υποβολή αναφορών και τη διαβίβαση δεδομένων μεταξύ κρατών μελών, προκειμένου να χρησιμοποιούνται όπου απαιτείται η υποβολή αναφορών των πλοίων βάσει εθνικών ή διεθνών κανονισμών. Επιπλέον, η Κεντρική Επιτροπή για τη Ναυσιπλοΐα στον Ρήνο κατέστησε υποχρεωτική την υποβολή αναφορών για ορισμένα σκάφη που μεταφέρουν εμπορευματοκιβώτια στον Ρήνο από την 1η Ιανουαρίου 2010 και μεταξύ της Γερμανίας και των Κάτω Χωρών εφαρμόζεται διαδικασία διεθνούς ανταλλαγής δεδομένων. Ο τομέας των θαλάσσιων μεταφορών έχει αναπτύξει εντωμεταξύ έναν άρτια συγκροτημένο μηχανισμό ανταλλαγής δεδομένων όπως το σύστημα SafeSeaNet. Πέραν αυτού, η οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων προβλέπει πλέον τις εθνικές ενιαίες θυρίδες για την υποβολή των αναγκαίων πληροφοριών για πολλαπλούς σκοπούς με απλουστευμένο και εξορθολογισμένο τρόπο. Η ηλεκτρονική διαβίβαση δεδομένων στον τομέα των εσωτερικών πλωτών μεταφορών οργανώνεται μέσω του συστήματος των ΥΠΕΝ, χωρίς όμως ενιαίο σημείο εισόδου πληροφοριών, ούτε προηγμένο μηχανισμό ανταλλαγής συγκρίσιμο με εκείνο του συστήματος SafeSeaNet. Οι απλουστεύσεις όσον αφορά τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων για τον θαλάσσιο τομέα θα μπορούσαν ενδεχομένως να επεκταθούν στον τομέα των εσωτερικών πλωτών μεταφορών, αλλά για κάτι τέτοιο απαιτείται 1) εναρμόνιση των συνόλων πληροφοριών που χρησιμοποιούνται στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών και εκείνων που χρησιμοποιούνται στον τομέα των εσωτερικών πλωτών μεταφορών και 2) επανεξέταση της οργάνωσης της ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων και, ενδεχομένως, του νομικού πλαισίου για την ηλεκτρονική υποβολή δηλώσεων στον τομέα των εσωτερικών πλωτών μεταφορών. Επιπλέον, θα πρέπει να καταρτιστεί άρτια δομημένο σχέδιο δράσης σε στάδια και με ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα, το οποίο να τύχει της υποστήριξης όλων των σχετικών ενδιαφερόμενων φορέων. 18 19 ΕΕ L255/152 της 30.9.2005. ΕΕ L57/1 της 6.3.2010. 12

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η διαδικασία εφαρμογής της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων είναι ακόμη σε εξέλιξη και η τελική δημιουργία των εθνικών ενιαίων θυρίδων δεν αναμένεται πριν από τον Ιούνιο του 2015. Εντούτοις, ήδη μπορούν να διατυπωθούν ορισμένες παρατηρήσεις με βάση τα συμπεράσματα της έκθεσης που εκπονήθηκε από τον σύμβουλο και κατόπιν των συζητήσεων με τα κράτη μέλη και τους ενδιαφερόμενους φορείς στο πλαίσιο της ομάδας ems. Υπάρχει πλήθος διαφορετικών αρχών και ενδιαφερόμενων φορέων με ποικίλα καθήκοντα, αρμοδιότητες και ευθύνες που εμπλέκονται στη δημιουργία της εθνικής ενιαίας θυρίδας. Η μεταξύ τους συνεργασία, τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι καίριας σημασίας και θα πρέπει να ενισχυθεί. Για λόγους μεγιστοποίησης της αποδοτικότητας και αποφυγής της αλληλεπικάλυψης των προσπαθειών, επικρατεί η τάση τα νέα έργα να βασίζονται σε υφιστάμενες πλατφόρμες, τεχνικές λύσεις και σε υπάρχουσα τυποποίηση, με στόχο επίσης να χρησιμοποιηθούν οι επενδύσεις σε συστήματα που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Ωστόσο, όταν στηρίζεται κανείς στα υφιστάμενα συστήματα, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις απαιτήσεις της οδηγίας και να διασφαλίζει την εκπλήρωσή τους με ορθό τρόπο. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη πρέπει να αξιολογήσουν προσεκτικά τα υφιστάμενα συστήματά τους, να συμμετάσχουν ενεργά στο έργο της ομάδας ems και να εφαρμόσουν τις λειτουργικές και τεχνικές προδιαγραφές με ορθό τρόπο και σύμφωνα με ό,τι συζητείται στους κόλπους της ομάδας ems. Επιπλέον, οφέλη θα μπορούσαν να αντληθούν από τις εργασίες που εκτελούνται στο πλαίσιο του έργου επίδειξης ΟΘΠ και του έργου AnNa. Αμφότερα τα έργα προσφέρουν έμπρακτες λύσεις για την υλοποίηση των εθνικών ενιαίων θυρίδων. Υπάρχει ανάγκη για συνεχή στήριξη όσον αφορά τη διαδικασία εφαρμογής για τη δημιουργία της εθνικής ενιαίας θυρίδας εντός του καθορισμένου χρονικού πλαισίου. Οι λειτουργικές και τεχνικές προδιαγραφές πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω το συντομότερο δυνατόν. Εν προκειμένω, η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού δηλωτικού εμπορευμάτων (emanifest), το οποίο αντιπροσωπεύει το κύριο μέρος του όγκου πληροφοριών που πρέπει να υποβάλλονται στην ενιαία θυρίδα, αποτελεί σημαντική συνιστώσα. Τα κράτη μέλη αναμένουν να σχηματιστεί σαφής εικόνα σχετικά με το σύνολο δεδομένων του ηλεκτρονικού δηλωτικού εμπορευμάτων για να ολοκληρώσουν την εφαρμογή ΤΠΕ της εθνικής ενιαίας θυρίδας. Προβλέπεται η διεξαγωγή ψηφοφορίας στην αρμόδια επιτροπή για τον κοινοτικό τελωνειακό κώδικα σχετικά με το απαιτούμενο νομικό πλαίσιο έως τα μέσα του 2014. Όσον αφορά τις άλλες απαιτήσεις υποβολής δηλώσεων, θα μπορούσαν να συναχθούν τα ακόλουθα συμπεράσματα: Σήμερα δεν υπάρχουν διαθέσιμες επαρκείς και αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με την έκταση της κυκλοφορίας/κίνησης των πλοίων που μεταβαίνουν από έναν λιμένα της ΕΕ προς άλλον ή των πλοίων που πραγματοποιούν ενδιάμεση στάση σε λιμένες τρίτων χωρών ή εισέρχονται σε ελεύθερες ζώνες. Έχουν, ωστόσο, εντοπιστεί δυνατότητες για τη συγκέντρωση περισσότερων πληροφοριών στο μέλλον. Η Επιτροπή θα εξετάσει αυτές τις δυνατότητες και θα διαπιστώσει κατά πόσον και με ποιον τρόπο θα μπορούσαν να συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας και της διαθεσιμότητας στατιστικών. Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η βέλτιστη αξιοποίηση της ναυτιλίας μέσω της αποφυγής ή της περαιτέρω απλούστευσης των διατυπώσεων για πλοία που 13

έχουν καταπλεύσει σε λιμένα τρίτης χώρας ή ελεύθερης ζώνης. Η πρόσφατη πρωτοβουλία «Γαλάζια Ζώνη» και η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού δηλωτικού εμπορευμάτων (emanifest), μόλις εφαρμοστούν, θα αποτελέσουν σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Ως επόμενο βήμα, η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο περαιτέρω μέτρων απλούστευσης, για παράδειγμα προσθέτοντας και άλλες (τελωνειακές) λειτουργίες στο ηλεκτρονικό δηλωτικό εμπορευμάτων. Είναι εφικτή η επέκταση της απλούστευσης που προβλέπει η οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων στις εσωτερικές πλωτές μεταφορές και η συνδυασμένη εφαρμογή των ΥΠΕΝ με το σύστημα SafeSeaNet, έστω και υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Η Επιτροπή θα εξετάσει τα ανωτέρω και, εφόσον ενδείκνυται, θα ασχοληθεί με ορισμένα ζητήματα στο πλαίσιο της επικείμενης επανεξέτασης της πολιτικής των ΥΠΕΝ και της πρωτοβουλίας για τις ηλεκτρονικές εμπορευματικές μεταφορές (e-freight). 6. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ επισημαίνεται η ανάγκη αποδοτικότερης χρήσης των πόρων και η ανάγκη διασφάλισης της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού κλάδου μεταφορών και του εμπορίου εν γένει. Η Επιτροπή θεωρεί ότι ένα σημαντικό στοιχείο για την επίτευξη των στόχων αυτών είναι η βελτίωση της χρήσης των ηλεκτρονικών πληροφοριών. Οι εθνικές ενιαίες θυρίδες θα δημιουργήσουν εθνικά διατομεακά περιβάλλοντα ανταλλαγής πληροφοριών, τα οποία θα παρέχουν στις εθνικές αρχές τη δυνατότητα πρόσβασης σε όλες τις σχετικές ναυτιλιακές πληροφορίες μέσω ενός μοναδικού σημείου, ενώ ο κλάδος θα πρέπει να υποβάλει πληροφορίες μόνον άπαξ. Με την υποστήριξη του συστήματος SafeSeaNet θα καταστεί εφικτή και θα εφαρμοστεί η ανταλλαγή συναφών πληροφοριών μεταξύ εθνικών ενιαίων θυρίδων και συνεπώς μεταξύ κρατών μελών. Οι εθνικές ενιαίες θυρίδες και η πλατφόρμα SafeSeaNet παρέχουν από κοινού ένα πραγματικό πλαίσιο για τη συλλογή και ανταλλαγή ναυτιλιακών δεδομένων, προσφέροντας υπηρεσίες και καλύπτοντας ευρύ φάσμα λειτουργιών και αναγκών που σχετίζονται με τη ναυτιλία. Μάλιστα, το σύστημα SafeSeaNet αναπτύσσεται και μπορεί να παρέχει ολοκληρωμένες ναυτιλιακές υπηρεσίες, ενσωματώνοντας επίγεια και δορυφορικά συστήματα AIS, LRIT και δορυφορικές εικόνες. Βάσει αυτού, επί του παρόντος οι πληροφορίες από το σύστημα SafeSeaNet χρησιμοποιούνται ήδη και για άλλους σκοπούς πέραν της ασφάλειας στη θάλασσα, δηλαδή για σκοπούς ελέγχου των συνόρων/της μετανάστευσης από τον FRONTEX, για την επιτήρηση της αλιείας από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ελέγχου της Αλιείας και για επιχειρήσεις ασφάλειας της ναυσιπλοΐας όπως η καταπολέμηση της πειρατείας. Η ενδεχόμενη χρήση του SafeSeaNet για άλλες λειτουργίες όπως η επιβολή του νόμου, η ακτοφυλακή και τα τελωνεία βρίσκεται υπό συζήτηση. Μια τέτοια εξέλιξη θα διαδραματίσει επίσης κεντρικό ρόλο στην υλοποίηση της πρωτοβουλίας/δράσης για το κοινό περιβάλλον ανταλλαγής πληροφοριών (ΚΠΑΠ), που αποσκοπεί στη διευκόλυνση της διατομεακής ανταλλαγής πληροφοριών για την επιτήρηση στον τομέα της ναυτιλίας, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της άμυνας. Η εθνική ενιαία θυρίδα/πλατφόρμα SafeSeaNet εξασφαλίζει ήδη σε σημαντικό βαθμό την ανταλλαγή δεδομένων και πληροφοριών, τόσο σε κεντρικό όσο και σε αποκεντρωμένο επίπεδο, παρέχοντας τη δυνατότητα στις εθνικές αρχές να 14

στηριχθούν στα υφιστάμενα συστήματα και λύσεις, ενισχύοντας έτσι περαιτέρω την ανταλλαγή πληροφοριών σε διεθνές, ενωσιακό και εθνικό επίπεδο. Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, θα απαιτηθούν διευκρινίσεις και προσαρμογές στην ισχύουσα νομοθεσία με βάση τα διδάγματα που θα αποκομιστούν από την εφαρμογή της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων και την πείρα από τη χρήση και την περαιτέρω τεχνολογική εξέλιξη εντός του πεδίου εφαρμογής του συστήματος SafeSeaNet. Σε σχέση με την οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων και τις εθνικές ενιαίες θυρίδες, θα μπορούσαν να εξεταστούν τα ακόλουθα ζητήματα ούτως ώστε να επέλθει περαιτέρω απλούστευση και μείωση του διοικητικού φόρτου, τόσο για τις διοικήσεις όσο και για τον ναυτιλιακό κλάδο: Επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας ώστε να καλυφθούν πρόσθετες διατυπώσεις, όπως π.χ. κοινοποιήσεις ελέγχου του κράτους λιμένος. Μεθοδολογία παρακολούθησης για την εφαρμογή των εθνικών ενιαίων θυρίδων με στόχο την περαιτέρω βελτιστοποίησή τους. Εναρμόνιση των νομικών διατάξεων των διαφόρων νομικών πράξεων της Ένωσης οι οποίες προβλέπουν υποχρεώσεις υποβολής αναφορών που καλύπτονται από την οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων όσον αφορά τα πλοία στα οποία εφαρμόζονται και εξαιρέσεις. Επανεξέταση του άρθρου 9 το οποίο εξαιρεί τα πλοία που δραστηριοποιούνται στην ενδοενωσιακή ναυτιλία από ορισμένες υποχρεώσεις υποβολής δηλώσεων, καθώς τα κράτη μέλη ισχυρίστηκαν ότι ενδέχεται να είναι απαραίτητη η διαβίβαση κάποιων πληροφοριών. Η επανεξέταση του άρθρου ενδέχεται να οδηγήσει σε καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσαν να προβλεφθούν εξαιρέσεις για πλοία που δραστηριοποιούνται μεταξύ λιμένων της ΕΕ. Περαιτέρω εναρμόνιση των προθεσμιών για τις υποχρεώσεις υποβολής δηλώσεων στις διάφορες νομικές πράξεις της Ένωσης που καλύπτονται από την οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων. Εναρμόνιση των διατυπώσεων υποβολής δηλώσεων που απορρέουν από εθνικές απαιτήσεις, οι οποίες θα πρέπει να υποβάλλονται μέσω των εθνικών ενιαίων θυρίδων. Εκ νέου χρήση των δεδομένων σε επίπεδο ΕΕ. Επιπλέον, θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο θεσμοθέτησης της δυνατότητας της Επιτροπής να εκδίδει νομικά δεσμευτικές προδιαγραφές. Υφίσταται σαφής ανάγκη για μια δεσμευτική πράξη που θα μπορούσε να βασιστεί στο έγγραφο ελέγχου διεπαφής και λειτουργικότητας της οδηγίας 2002/59/ΕΚ για να ρυθμισθούν ορισμένες λειτουργίες (όπως π.χ. για πληροφορίες σχετικές με τα εμπορεύματα) και ζητημάτων τεχνικής φύσεως όπως, για παράδειγμα, ζητημάτων τεχνικών προδιαγραφών και εξακρίβωσης ταυτότητας και δικαιωμάτων πρόσβασης που δεν μπορούν να καλυφθούν επί του παρόντος δυνάμει του νομικού πλαισίου που προβλέπει η οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων. Σε σχέση με το σύστημα SafeSeaNet, εξετάζεται προσέγγιση σε δύο στάδια για την αναθεώρηση της οδηγίας 2002/59/ΕΚ. Το πρώτο στάδιο επικεντρώνεται στα σημαντικά στοιχεία της βελτίωσης της χρήσης των ηλεκτρονικών πληροφοριών και 15

της δημιουργίας διαλειτουργικότητας με τα υφιστάμενα θαλάσσια και άλλα συναφή συστήματα παρακολούθησης, πληροφοριών και υποβολής αναφορών, ώστε να καταστεί δυνατή η παροχή ολοκληρωμένων ναυτιλιακών υπηρεσιών με πυρήνα το σύστημα SafeSeaNet. Οι υπό εξέταση δράσεις περιλαμβάνουν: Επικαιροποίηση του παραρτήματος III της οδηγίας 2002/59/ΕΚ, αξιοποίηση των τεχνολογικών εξελίξεων στο σύστημα SafeSeaNet μέσω των ολοκληρωμένων ναυτιλιακών υπηρεσιών και, κατά συνέπεια, προσαρμογή των αρχών και της εντολής της διευθύνουσας ομάδας υψηλού επιπέδου. Αποσαφήνιση της περαιτέρω ολοκλήρωσης και χρήσης της εθνικής ενιαίας θυρίδας/πλατφόρμας SafeSeaNet όσον αφορά την περιβαλλοντική παρακολούθηση και υποβολή αναφορών, π.χ. λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής αποβλήτων και συστήματα παρακολούθησης και πληροφόρησης σχετικά με τη ρύπανση από τα πλοία. Το δεύτερο στάδιο το οποίο θα έγκειται στην πλήρη αναθεώρηση της οδηγίας, θα λαμβάνει υπόψη τον αντίκτυπο και τα διδάγματα που αντλούνται από την εφαρμογή της οδηγίας για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων. Επιπλέον, η Επιτροπή θα αναπτύξει περαιτέρω την πρωτοβουλία ηλεκτρονικής ναυτιλίας (e-maritime) η οποία αποσκοπεί στη βελτιστοποίηση των λιμενικών διαδικασιών σχετικά με τα πλοία και τα εμπορεύματα και τη μείωση του διοικητικού φόρτου μέσω της εξέτασης υφιστάμενων πρακτικών, διαδικασιών και κανονισμών και της υποβολής προτάσεων απλούστευσης που απορρέουν από τη χρήση των υφιστάμενων και αναδυόμενων ηλεκτρονικών συστημάτων, από την ανταλλαγή πληροφοριών και από την κατάργηση παρωχημένων πρακτικών και κανονισμών. Στο πλαίσιο της εν λόγω πρωτοβουλίας, θα δρομολογηθούν συζητήσεις με εμπειρογνώμονες που θα παράσχουν στον κλάδο των θαλάσσιων μεταφορών και στις διοικήσεις την ευκαιρία να συνεργαστούν προκειμένου να προσδιορίσουν τους φραγμούς που παρεμποδίζουν την ανταγωνιστικότητα και την αποδοτικότητα του ευρωπαϊκού τομέα θαλάσσιων μεταφορών και να εντοπίσουν πολλά υποσχόμενες ιδέες για τη βελτίωση της παρούσας κατάστασης. Από την άποψη της εφοδιαστικής, η Επιτροπή θα δρομολογήσει την πολιτική για τις ηλεκτρονικές εμπορευματικές μεταφορές (e-freight) η οποία αποσκοπεί στη σύνδεση των ενδιαφερόμενων φορέων για την αποτελεσματική πρόσβαση και χρήση των πληροφοριών στον τομέα των εμπορευματικών μεταφορών, όχι μόνο στη ναυτιλία αλλά σε όλους τους τρόπους μεταφοράς. Ο στόχος των ηλεκτρονικών εμπορευματικών μεταφορών περιλαμβάνει τρεις πτυχές: «πραγματική» μετάβαση από τα έντυπα στα ηλεκτρονικά έγγραφα, απλούστευση των διαδικασιών και αποφυγή της επανάληψης εισαγωγής δεδομένων σε διαφορετικά συστήματα, καθώς και ενσωμάτωση πληροφοριών από διάφορες πηγές και σε διάφορα επίπεδα. Θα δημιουργηθούν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων, η οδηγία για τις διατυπώσεις υποβολής δηλώσεων και οι πρωτοβουλίες πολιτικής όπως η ηλεκτρονική ναυτιλία (e-maritime) και η Γαλάζια Ζώνη θα πρέπει να συμπληρωθούν με τα τεχνικά εργαλεία και τις ικανότητες συντονισμού που θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για τις ηλεκτρονικές εμπορευματικές μεταφορές (e-freight). Μέσω της εκτεταμένης εκ νέου χρήσης δεδομένων, η υποβολή ενός ενιαίου συνόλου πληροφοριών από τον εμπορικό κλάδο προς τις αρχές θα επαρκεί για την εξυπηρέτηση σκοπών που αφορούν τις μεταφορές, τελωνειακών και άλλων σκοπών σε όλους τους τρόπους μεταφοράς. 16

Η δημιουργία εθνικών ενιαίων θυρίδων και η διαθεσιμότητα ηλεκτρονικών πληροφοριών και συστημάτων ανταλλαγής δεδομένων στον ναυτιλιακό τομέα συνιστά ήδη σημαντικό επίτευγμα πρέπει όμως να σκεφτόμαστε με γνώμονα το μέλλον. Το σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών για τη θαλάσσια κυκλοφορία επόμενης γενιάς, με το συνδυασμό και την αξιοποίηση των εθνικών ενιαίων θυρίδων, του συστήματος SafeSeaNet και της πρωτοβουλίας για την ηλεκτρονική ναυτιλία (e-maritime), θα ωφελήσει διάφορες λειτουργίες και θα καλύψει ανάγκες του ναυτιλιακού κλάδου τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, ενισχύοντας κατά συνέπεια περαιτέρω τόσο την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, τις θαλάσσιες μεταφορές και τη θαλάσσια κυκλοφορία όσο και πτυχές διευκόλυνσης του εμπορίου. Με τον τρόπο αυτόν θα ευνοηθεί μια πιο ολιστική προσέγγιση που θα συμβάλει στην επίτευξη των γενικών στόχων για τις μεταφορές που τίθενται στη Λευκή Βίβλο της Επιτροπής για τις μεταφορές. 17