Ρύθμιση Αγοράς Τερματισμού Κλήσεων σε Δίκτυα Κινητής Τηλεφωνίας

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΔΜΠΣ Οικονομική και Διοίκηση των Τηλεπικοινωνιακών Δικτύων Ρύθμιση Αγοράς Τερματισμού Κλήσεων σε Δίκτυα Κινητής Τηλεφωνίας Θεωρία και Πολιτική του Ανταγωνισμού και της Εποπτείας των Δικτύων Κ. Παναγιωτόπουλος Ν. Τριανταφυλλόπουλος Π. Τσίπρας 2017 1

Περιεχόμενα 1.Εισαγωγή... 3 2.Εταιρίες Κινητής Τηλεφωνίας Σήμερα... 5 COSMOTE... 5 WIND... 6 VODAFONE... 7 CYTA HELLAS... 7 3.Τεχνολογίες Δικτύου... 8 Τεχνολογία GSM... 8 Τεχνολογία 3G... 8 Τεχνολογία 4G/LTE... 8 4.Το Δίκτυο Κινητής Τηλεφωνίας στην Ελλάδα... 9 5.Ρύθμιση Αγοράς... 11 Μορφές των ρυθμίσεων... 11 Απελευθέρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών... 12 Κοινοτική Νομοθεσία και Εναρμόνισή της... 12 Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων ως ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή (ΑΔΑ)... 13 Οργάνωση της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων... 14 Αρμοδιότητες της Ε.Ε.Τ.Τ.... 14 Ρυθμιστικές Διαβουλεύσεις ΕΕΤΤ... 16 1η Δημόσια Διαβούλευση... 16 2η Δημόσια Διαβούλευση... 17 3η Δημόσια Διαβούλευση... 18 4η Δημόσια Διαβούλευση... 19 6.Οικονομικά μεγέθη του Κλάδου... 22 Σύνολο κλάδου τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα... 22 Αποτελέσματα κινητών τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα... 23 Δείκτες κινητών τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα... 25 7.Εξέλιξη τιμών κινητής τηλεφωνίας... 26 8.Εξέλιξη επενδύσεων του Κλάδου... 28 9.Διαχρονική συνεισφορά Κλάδου στο ΑΕΠ... 30 Συμπεράσματα... 34 Βιβλιογραφία - Πηγές... 35 2

1.Εισαγωγή Η εμπορική λειτουργία των δυο πρώτων αδειοδοτημένων εταιριών κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα, της Telestet (σήμερα Wind) και της Panafon (σήμερα Vodafone), ξεκίνησε την 1η Ιουλίου 1993. Η Cosmote, απέκτησε άδεια κινητής τηλεφωνίας μερικά χρόνια αργότερα και ξεκίνησε την εμπορική της λειτουργία την 1η Απριλίου 1998. Σχεδόν τίποτα δεν προοιωνίζονταν τα πρώτα χρόνια ανάπτυξης της αγοράς της κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο, τη μετέπειτα πορεία και σημερινή εικόνα του Κλάδου. Η κινητή τηλεφωνία έφερε επανάσταση, όχι μόνο στις τηλεπικοινωνίες, αλλά σε όλες τις μορφές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας. Στην αρχή της λειτουργίας της κινητής τηλεφωνίας το κόστος πραγματοποίησης κλήσεων ήταν υψηλό ενώ τα δίκτυα κάλυπταν ένα μικρό μόνο μέρος της χώρας (αρχικά μόνο την Αττική και τα νησιά του Σαρωνικού και, στη συνέχεια, τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας), με μόνη διαθέσιμη λειτουργία σε ένα κινητό τηλέφωνο την πραγματοποίηση φωνητικής κλήσης ενώ λίγο αργότερα δηλαδή το 1995 λανσάρεται η υπηρεσία γραπτών μηνυμάτων δηλαδή το SMS. H ανάπτυξη ήταν ραγδαία. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, το κινητό τηλέφωνο μεταβλήθηκε, από ένα ακριβό αξεσουάρ για λίγους, σε ένα απαραίτητο εργαλείο για όλους, πολίτες και επιχειρήσεις. Από το 1998 και έως το 2002, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της διείσδυσης της κινητής τηλεφωνίας στον ελληνικό πληθυσμό έφτανε το 10%, ενώ το 2005 η διείσδυση έφτασε το 100% του πληθυσμού. Πέρα από τα οικονομικά οφέλη, ο Κλάδος έχει λειτουργήσει ενεργά ως κανάλι διάχυσης τεχνολογικών (και όχι μόνο) καινοτομιών στην ελληνική κοινωνία, συνεισφέροντας στην ενίσχυση της επικοινωνίας και της ασφάλειας των πολιτών, τη μείωση του ψηφιακού χάσματος και την ενίσχυση της καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Από το 2008, η κινητή τηλεφωνία υποκαθιστά τη σταθερή με διαρκώς εντεινόμενους ρυθμούς, ενώ σε πανευρωπαϊκό επίπεδο έχει καταφέρει να έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά ικανοποίησης πελατών σε σχέση με άλλους Κλάδους. Σήμερα, η διείσδυση τoυ Κλάδου των Κινητών Επικοινωνιών στην Ελλάδα φτάνει το 141%, δηλαδή λίγο υψηλότερα από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο ενώ ο αρχικός ρόλος της κινητής τηλεφωνίας ως ένα φορητό τηλέφωνο έχει πλέον μετεξελιχθεί σε έναν πλήρως λειτουργικό φορητό υπολογιστή, που δίνει στον κάτοχό του τη δυνατότητα πρόσβασης σε μια ατελείωτη σειρά λειτουργιών. Αυτή η εντυπωσιακή πορεία δεν ήταν αποτέλεσμα τυχαίων παραγόντων, αλλά η λογική εξέλιξη πολλών και σημαντικών καινοτομιών, σε τεχνολογικό και επιχειρηματικό επίπεδο, που πέτυχε ο Κλάδος στην 20ετή του παρουσία. Τα σημαντικότερα σημεία-σταθμοί στον κλάδο συνοψίζονται στον Πίνακα. Χρονολογία Γεγονός Περιγραφή 1992 Πρώτες άδειες κινητής Δόθηκαν από την κυβέρνηση κατόπιν διαγωνιστικής διαδικασίας στις τηλεφωνίας εταιρίες Telestet (με κύριο μέτοχο την Telecom Italia) και Panafon (με κύριους μετόχους τις Intracom, Vodafone Group Plc και US West International). 1993 Εμπορική Λειτουργία Τα πρώτα δίκτυα στηρίχτηκαν στο πρότυπο 2ης γενιάς GSM (Global Telestet και Panafon System for Mobile Communications). 3

29/6/1993 Πρώτη φωνητική κλήση Από το δίκτυο της Telestet 1995 Γραπτά μηνύματα Η μεγάλη επιτυχία του SMS (Short Messaging Service) δημιουργεί μια νέα αγορά και μια νέα πηγή εσόδων για τις εταιρίες, πέρα από τις φωνητικές κλήσεις. 1996 Πρώτες κερδοφόρες Η επίτευξη κερδοφορίας σε μόλις τρία χρόνια από την έναρξη παροχής χρήσεις για τις εταιρίες υπηρεσιών (ενώ λειτουργική κερδοφορία είχε ήδη πραγματοποιηθεί από το 1994) καταδεικνύει τη ραγδαία ανάπτυξη του Κλάδου. 1997 Υπηρεσίες καρτοκινητής Τα καρτοκινητά πέτυχαν μια τεράστια αύξηση της διείσδυσης της κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα, επεκτείνοντας τη χρήση σε νέες και μεγαλύτερες ηλικίες. 1998 Εμπορική λειτουργία Η Cosmote εισέρχεται εμπορικά στην αγορά πέντε χρόνια μετά. Η τρίτη COSMOTE άδεια κινητής τηλεφωνίας είχε δοθεί από την κυβέρνηση ήδη από το 1995 στον ΟΤΕ και την Telenor. 2000 Υπηρεσίες δεδομένων Το πρωτόκολλο WAP (Wireless Application Protocol) καταδεικνύει για πρώτη φορά τις δυνατότητες των δικτύων κινητής τηλεφωνίας να υποστηρίξουν εφαρμογές δεδομένων 2001 Άδειες τρίτης γενιάς Το κράτος εκχωρεί επιπλέον φάσμα και άδειες παροχής υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας 3ης γενιάς στις εταιρίες κατόπιν δημοπρασίας. 2001 Υπηρεσίες 2.5G Ηεγκατάστασηδικτύου GPRS (General Packet Radio Service), ως τεχνολογίας υπερκείμενης των δικτύων GSM, σηματοδοτεί τη μετάβαση από τις υπηρεσίες φωνής στις υπηρεσίες δεδομένων στην ελληνική αγορά 2002 Εμπορική λειτουργία Q Η Q Telecom, θυγατρική της Infoquest, γίνεται κάτοχος της 4ης άδειας Telecom κινητής τηλεφωνίας και αρχίζει να παρέχει υπηρεσίες, κυρίως μέσω συμφωνίας εθνικής περιαγωγής. Το 2006 εξαγοράστηκε από την TIM (όπως είχε μετονομαστεί το 2004 η Telestet). 2003 Μενού υπηρεσιών Οι εταιρίες παρέχουν για πρώτη φορά στους συνδρομητές τους δεδομένων ολοκληρωμένα πακέτα υπηρεσιών (Cosmote i-mode, Vodafone Live!, Wind Plus). 2004 Υπηρεσίες 3G Η εκχώρηση νέου φάσματος για την ανάπτυξη δικτύων τρίτης γενιάς, βασισμένων στην τεχνολογία UMTS (Universal Mobile Telecommunication System), οδηγεί σε σημαντική αύξηση ταχυτήτων και ενισχύει την παροχή και χρήση υπηρεσιών δεδομένων. 2007 Smartphones και Η πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω κινητού γίνεται ο βασικότερος υπηρεσίες mobile inter- πυλώνας ανάπτυξης της αγοράς δεδομένων και υπηρεσιών στον Κλάδο. net Το λανσάρισμα του iphone και του App Store και αργότερα των συσκευών βασισμένων στο λειτουργικό σύστημα Android, δίνουν σημαντική ώθηση στην αγορά των smartphones και οδηγούν στη σταδιακή μετάβαση από υπηρεσίες φωνής στα δεδομένα. 2009 Στρατηγικές συμμαχίες Σύναψη στρατηγικών συμμαχιών μεταξύ εταιριών κινητής τηλεφωνίας και συγχωνεύσεις και παρόχων σταθερής τηλεφωνίας, internet ή περιεχομένου. Παραδείγματα αποτελούν η στρατηγική συμμαχία Vodafone και HOL, όπως και η απορρόφηση της Tellas από τη Wind 2010 Υπηρεσίες 3.5G Η ανάπτυξη τεχνολογίας HSPA (High Speed Packet Access) αυξάνει ακόμα περισσότερο τις δυνατότητες και τις ταχύτητες υπηρεσιών δεδομένων στα δίκτυα κινητής. 2010 Ενιαία τηλεπικοινωνιακά Ολοκληρωμένες τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες σταθερής, κινητής και δίκτυα internet 4

2011 Ανανέωση παλιών και Οι εταιρείες ανανεώνουν τα πρώτα δικαιώματα χρήσης στα 900ΜΗz παραχώρηση νέων και αποκτούν μέσω δημοπρασίας νέα δικαιώματα στα 1800ΜΗz και δικαιώματων χρήσης στα 900ΜΗz μέχρι το 2027. Τα παλιά και νέα δικαιώματα χρήσης μετατρέπονται σε τεχνολογικώς ουδέτερα 2012 Υπηρεσίες 4G Η Cosmote και η Vodafone παρέχουν 4G/ LTE υπηρεσίες (δεδομένα σε πολύ υψηλές ταχύτητες) 2014 Εισαγωγή της Cyta Hellas Η Cyta Hellas εισέρχεται στον χώρο της κινητής τηλεφωνίας 2015 Υπηρεσίες 4G+ Εμπορική διάθεση του δικτύου 4G+ από την Cosmote 2.Εταιρίες Κινητής Τηλεφωνίας Σήμερα COSMOTE Η Cosmote είναι η μόνη εταιρεία κινητής τηλεφωνίας στην Ευρώπη, με πολύ πετυχημένη είσοδο, η οποία ενώ ήταν θυγατρική του επίσημου κρατικού μονοπωλίου και επιβεβλημένου παρόχου σταθερής τηλεφωνίας, δεν εισήχθη πρώτη στην αγορά κινητής τηλεφωνίας. Το κύριο αντικείμενο εργασιών της Cosmote είναι η παροχή όλου του φάσματος υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας, ο οποίο περιλαμβάνει υπηρεσίες βάσει συμβολαίου, υπηρεσίες προπληρωμένης κινητής τηλεφωνίας και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, όπως προσωπικό τηλεφωνητή, δυνατότητα αποστολής/λήψης γραπτών μηνυμάτων, μηνυμάτων πολυμέσων, προώθηση κλήσεων, αναγνώριση κλήσεων, υπηρεσίες πληροφοριών και προηγμένες υπηρεσίες. Τον Απρίλιο του 1998 ξεκίνησε η λειτουργία της Cosmote εστιάζοντας στην εκμετάλλευση δικτύου κινητής / ασύρματης τηλεφωνίας με σκοπό την παροχή υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας και συναφών υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας στην Ελλάδα ή το εξωτερικό. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου η πελατειακή βάση της εταιρείας έφτασε τους 300.000 συνδρομητές, με μερίδιο στην αγορά περίπου 14,5%. 118 Τον Δεκέμβριο του 1999 η πελατειακή βάση της εταιρείας φτάνει το 1.000.000 συνδρομητές, και τον Δεκέμβριο του 2000 τα 2.000.000 συνδρομητές έχοντας το 35% του συνολικού μεριδίου της αγοράς. Ο ρυθμός αύξησης της πελατειακής βάσης συνεχίστηκε και το 2003 ξεπερνώντας τα 3.500.000 συνδρομητές, και φτάνοντας στο τέλος του 2009 να ξεπερνά τους 9.200.000 συνδρομητές. Το 2010 έκλεισε με αρνητικό ρυθμό μεταβολής που κυμαινόταν στο -15,70% λόγω της διαδικασίας ταυτοποίησης, και η εταιρεία είχε 7.770.000 συνδρομητές (cosmote, 2012). Σημαντική είναι η δράση της Cosmote στις ξένες αγορές. Τον Αύγουστο του 2000 εξαγοράζει το 85% του μετοχικού κεφαλαίου της αλβανικής εταιρείας κινητής τηλεφωνίας AMC από την COSMO-HOLDING ALBANIA, θυγατρική της Cosmote. Τον Ιανουάριου του 2003 αναλαμβάνει τη διαχείριση των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας του Ομίλου ΟΤΕ, Globul στη Βουλγαρία και Cosmofon στην ΠΓΔΜ. Τον Ιούλιο του 2005 αποκτά το 70% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας κινητής τηλεφωνίας Cosmorom, σήμερα Cosmote Ρουμανίας, τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου αποκτά το 100% των μετοχών της GLOBUL στη 5

Βουλγαρία και της Cosmofon στην ΠΓΔΜ, και τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου η Cosmote Ρουμανίας ξεκινά την εμπορική της λειτουργία. Τον Ιούνιο του 2008 κυρώνεται από το ελληνικό κοινοβούλιο η συμφωνία μετόχων μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και της Deutsche Telekom A.G.. Το 2010, η Cosmote αναβάθμισε το δίκτυό της, διαθέτοντας ευρυζωνικές ταχύτητες έως 42,2 Mbps καθοδικής ζεύξης και 5,8 Mbps ανοδικής ζεύξης, ενώ ανακοίνωσε πιλοτικές δοκιμές για LTE. Τον Σεπτέμβριο του 2011, η πληθυσμιακή κάλυψη του 3G δικτύου της εταιρείας ξεπέρασε το 98%. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, η Cosmote ανανέωσε την άδειά της στα 900 MHz και απόκτησε επιπλέον φάσμα στα 900 & 1800 MHz στο πλαίσιο διαγωνισμού της ρυθμιστικής αρχής (σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων), έναντι ποσού που ξεπερνά τα 118 εκατομμύρια ευρώ. Τον Ιανουάριο του 2012 η AMC (νυν Telekom Albania) διέθεσε υπηρεσίες 3G στην Αλβανία, ενώ μόλις τον Απρίλιο, η πληθυσμιακή κάλυψη 3G ανήλθε σε 95%. Τον Νοέμβριο, η Cosmote, πρώτη στην ελληνική αγορά, διέθεσε εμπορικά δίκτυo τύπου 4G (για την ακρίβεια 3.9G), τεχνολογίας LTE, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Το 2013 η Cosmote ξεκίνησε την παροχή της υπηρεσίας HD Voice για το σύνολο των συνδρομητών της και σύστησε στην ελληνική αγορά το Spotify. Τον Ιούλιο του 2013 η εταιρεία υπέγραψε συμφωνία με την Telenor για την πώληση του 100% της GLOBUL και της GERMANOS στη Βουλγαρία. Σήμερα η Cosmote δεν δραστηριοποιείται στη χώρα. WIND Η κύρια δραστηριότητα της WIND Ελλάς Τηλεπικοινωνίες ΑΕΒΕ είναι η εκμετάλλευση δικτύου και η παροχή υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας, υπηρεσιών Internet, όπως επίσης και εμπόριο κινητών τηλεφώνων, αξεσουάρ και καρτών κινητής τηλεφωνίας. Η βασική οργάνωση επιχειρήσεων όπου βρίσκονται κάτω από την «ομπρέλα» της εταιρείας περατώνεται με το σύστημα franchising. Η WIND Ελλάς Τηλεπικοινωνίες ΑΕΒΕ, πρώην TIM Ελλάς Τηλεπικοινωνίες ΑΕΒΕ, ιδρύθηκε το 1992 και παρέχει υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας από τον Ιούνιο του 2003. Τον Ιούνιο του 2007, η εταιρεία πραγματοποίησε την αλλαγή της εμπορικής της επωνυμίας και σήμερα λειτουργεί κάτω από την εμπορική επωνυμία WIND Ελλάς. Τον Ιανουάριο του 2006, η Helen GAC Ανώνυμη Εταιρεία Τηλεπικοινωνιών ( Helen GAC ), που ανήκει εξ ολοκλήρου στην WIND Ελλάς, απέκτησε την QTelecommunications Ανώνυμη Εταιρεία Τηλεπικοινωνιών ( Q-Telecom ), θυγατρική της Infoquest Ανώνυμη Εμπορική και Βιομηχανική Εταιρεία ( Infoquest ). Τον Ιούνιο του 2007, η Q-Telecom συγχωνεύτηκε με την WIND Ελλάς Τηλεπικοινωνίες ΑΕΒΕ Τον Απρίλιο του 2007, η εταιρεία ανακοίνωσε την επιτυχή ολοκλήρωση της εξαγοράς της Hellas Telecommunications (Luxembourg) S.àr.l ( Hellas ), Λουξεμβουργιανή εταιρεία η οποία άμεσα κατέχει 100% των μετοχών της WIND Ελλάς Τηλεπικοινωνίες ΑΕΒΕ, από την Weather Investments S.p.A., μία εταιρεία ιδιωτικών επενδύσεων στις τηλεπικοινωνίες που ελέγχεται κατά 97% από την οικογένεια Sawiris και τον Naguib Sawiris. Η εταιρεία πραγματοποίησε την αλλαγή της επωνυμίας της από TIM Ελλάς Τηλεπικοινωνίες ΑΕΒΕ σε WIND Ελλάς Τηλεπικοινωνίες ΑΕΒΕ στις 30 Μαΐου του 2007. Στις 28 Αυγούστου 2008, η WIND Hellas Telecommunications S.A. ανακοίνωσε την εξαγορά της Tellas S.A., ενώ η 6

ολοκλήρωση της συγχώνευσης ολοκληρώθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2008 (WIND Ελλάς Τηλεπικοινωνίες ΑΕΒΕ, 2009) VODAFONE Η εταιρεία δραστηριοποιείται ως προς της εκμετάλλευση δικτύου και σε υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας. Καθώς επίσης, και σε υπηρεσίες internet, εισαγωγές 122 και εμπόριο τηλεφωνικού εξοπλισμού, Η-Υ, περιφερειακών, αναλώσιμων και λογισμικού. Αναφορικά με τις κινητές τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες, η εταιρεία καλύπτει τις ακόλουθες: φωνητική κινητή τηλεφωνία, προσωπικό τηλεφωνητή, δυνατότητα αποστολής/λήψης γραπτών μηνυμάτων (SMS), μηνυμάτων πολυμέσων (MMS), προώθηση κλήσεων, αναγνώριση κλήσεων, υπηρεσίες πληροφοριών και προηγμένες υπηρεσίες. Στις 27/10/2012 η Vodafone εκτέλεσε την πρώτη δημόσια δοκιμή του 4G δικτύου της στην Ελλάδα και παράλληλα έκανε διαθέσιμη την πρόσβαση σε αυτό. Η Vodafone ιδρύθηκε στην Ελλάδα το 1992, υπό την εμπορική ονομασία Panafon, με τη συμμετοχή των εταιρειών Vodafone Group Plc., France Telecom, Ιντρακόμ και Data Bank. Τον Ιανουάριο του 2002 άλλαξε η εμπορική της ονομασία επισήμως από Panafon-Vodafone σε Vodafone. Το Δεκέμβριο του 1998 η εταιρεία εισήχθη στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, καθώς και στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου, ενώ τον Ιούλιο 2004 η μετοχή της σταμάτησε να αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης και στα δύο Χρηματιστήρια. Η διαγραφή των μετοχών της από το Χ.Α.Α. οφείλεται στην εξαγορά του υπολοίπου των μετοχών της από τη βασική μέτοχο εταιρεία Vodafone Group PLC μαζί με τις θυγατρικές της Vodafone International Holdings B.V. και Data Holdings A.E. μέσω δημόσιας πρότασης το Δεκέμβριο του 2003 (ICAP, 2009). Κύριος μέτοχος της εταιρείας είναι το Vodafone Group Plc., το οποίο κατέχει το 99,878% των μετοχών της Vodafone (VODAFONE ΠΑΝΑΦΟΝ Α.Ε.Ε.Τ., 2010). CYTA HELLAS Αποτελεί τον τέταρτο <<παίκτη>> στην ελληνική αγορά κινητής τηλεφωνίας. Την πρώτη επίσημη «εμφάνισή» της στον τομέα των υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας την έκανε τον Σεπτέμβριο του 2014. Προσφέρει υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας, γραπτών μηνυμάτων και mobile internet. H θυγατρική του κύριου τηλεπικοινωνιακού παρόχου της Κύπρου λειτουργεί ως εικονικός πάροχος υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας (Mobile Virtual Network Operator - MVNO) και χρησιμοποιεί τις υποδομές του δικτύου κινητής τηλεφωνίας της Vodafone Ελλάδος όσον αφορά το κομμάτι των κεραιών και των σταθμών βάσης, καθώς έχει ήδη υλοποιήσει τις δικές της υποδομές στα κεντρικά συστήματα υποστήριξης των υπηρεσιών. Επίσης, η Cyta διαθέτει ιδιόκτητες υποδομές για την παροχή κινητής τηλεφωνίας σε τελικούς χρήστες. Η Cyta Hellas διαθέτει υποδομή δικτύου με τη δική της ταυτότητα παρόχου υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας, διατηρεί δικό της σύστημα provisioning και billing, διαθέτει δικούς της μηχανισμούς αναγνώρισης της ταυτότητας τελικού χρήστη (authentication), εμπορικής προώθησης (marketing) και δική της εμπορική ταυτότητα, την εμπλοκή ή την εμφάνιση της ταυτότητας της Vodafone. Τέλος, το πέρασμά της στη κινητή τηλεφωνία έγινε και με τη συνδρομή της Huawei. 7

3.Τεχνολογίες Δικτύου Τεχνολογία GSM Σήμερα το πρότυπο GSM είναι η δημοφιλέστερη τεχνολογία κυψελικής κινητής τηλεφωνίας δεύτερης γενιάς. Πήρε το όνομα από μία ομάδα με το όνομα Groupe Speciale Mobile (GSM) που ως στόχο είχε τον καθορισμό ενός πανευρωπαϊκού προτύπου. Είχε εκατομμύρια χρήστες και αυτό οφείλεται όχι μόνο στην ποιότητά του αλλά και στο γεγονός ότι είναι το μόνο πρότυπο δεύτερης γενιάς στην Ευρώπη. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί πλεονέκτημα μιας και απλοποιεί την περιαγωγή των συνδρομητών μεταξύ των διαφορετικών δικτύων στην ίδια ή σε διαφορετικές χώρες. Η πρώτη χρήση έγινε το 1992 και βασιζόταν στην περιοχή συχνοτήτων των 900 MHz. Το σύστημα που χρησιμοποιεί την περιοχή συχνοτήτων των 1800 MHz ονομάζεται DCS 1800, αλλά κατά τα άλλα είναι ίδιο με το GSM. Σε ότι αφορά τη λειτουργία του, το σύστημα GSM καθορίζει διάφορα κανάλια συχνότητας που οργανώνονται σε πλαίσια (frames), τα οποία διαιρούνται σε σχισμές (slots). Στην Ελλάδα το 1992 δόθηκαν οι πρώτες άδειες κινητής τηλεφωνίας από την κυβέρνηση κατόπιν διαγωνιστικής διαδικασίας στις εταιρίες Telestet (με κύριο μέτοχο την Telecom Ita-lia) και Panafon (με κύριους μετόχους τις Intracom, Vodafone Group Plc και US West International). Έτσι το 1993 ξεκίνησε η εμπορική λειτουργία των δικτύων GSM και στις 29/6/1993 έγινε η πρώτη φωνητική κλήση. Τεχνολογία 3G Το 3G, είναι η τρίτη γενιά ασύρματης τεχνολογίας κινητών τηλεπικοινωνιών. Αυτό βασίζεται σε ένα σύνολο προτύπων που χρησιμοποιούνται για κινητές συσκευές και υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας και δίκτυα που συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές της Διεθνούς Κινητής Τηλεπικοινωνίας-2000 (IMT-2000) της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών. Το 3G βρίσκει εφαρμογή στην ασύρματη φωνητική τηλεφωνία, την πρόσβαση στο κινητό Internet, τη σταθερή ασύρματη πρόσβαση στο Internet, τις βιντεοκλήσεις και την κινητή τηλεόραση. Τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών 3G υποστηρίζουν υπηρεσίες που παρέχουν ρυθμό μεταφοράς πληροφοριών τουλάχιστον 200 kbit / s. Οι μεταγενέστερες κυκλοφορίες 3G, οι οποίες συχνά υποδηλώνονται στο 3.5G και στο 3.75G, παρέχουν επίσης ευρυζωνική πρόσβαση κινητής τηλεφωνίας αρκετών Mbit/s σε smartphones και κινητά μόντεμ σε φορητούς υπολογιστές. Αυτό εξασφαλίζει ότι μπορεί να εφαρμοστεί στην ασύρματη φωνητική τηλεφωνία, την πρόσβαση στο κινητό Internet, τη σταθερή ασύρματη πρόσβαση στο Internet, τις βιντεοκλήσεις και τις τεχνολογίες κινητής τηλεόρασης. Hεκχώρηση νέου φάσματος για την ανάπτυξη δικτύων τρίτης γενιάς, βασισμένων στην τεχνολογία UMTS (Universal Mobile Telecommunication System) ξεκινάει στην Ελληνική αγορά το 2004. Τεχνολογία 4G/LTE Η τέταρτη γενιά (4G) κινητής τηλεφωνίας είναι διάδοχος της τρίτης γενιάς (3G). Ένα σύστημα 4G παρέχει υπέρ-ευρυζωνική πρόσβαση στο Internet. Για παράδειγμα, στα ασύρματα μόντεμ, σε smartphones και σε άλλες φορητές συσκευές. Περιλαμβάνουν 8

εφαρμογές όπως: mobile web πρόσβαση, IP τηλεφωνία, υπηρεσίες τυχερών παιχνιδιών, υψηλής ευκρίνειας κινητή τηλεόραση, video conferencing, 3D τηλεόραση και cloud computing. Δύο υποψήφια 4G συστήματα για εμπορική ανάπτυξη ήταν το Mobile WiMAX πρότυπο (χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη Νότιο Κορέα το 2006) και το Long Term Evolution (LTE) πρότυπο (στο Όσλο, της Νορβηγίας και της Στοκχόλμης, στη Σουηδία από το 2009) το οποίο και τελικά επικράτησε. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές, ένα σύστημα 4G δεν υποστηρίζει τις παραδοσιακές circuit-switched υπηρεσίες τηλεφωνίας, αλλά όλα τα Internet 15 Protocol (IP), με βάση την επικοινωνία, όπως η IP τηλεφωνία. Στην Ελλάδα πρώτη η Cosmote με τη Vodafone ξεκίνησαν να παρέχουν υπηρεσίες 4G με δεδομένα σε πολύ υψηλές ταχύτητες το 2012. 4.Το Δίκτυο Κινητής Τηλεφωνίας στην Ελλάδα Στην Ελλάδα,σήμερα, λειτουργούν τρεις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, οι εταιρείες COSMOTE, WIND και VODAFONE. Τα δίκτυα τους χρησιμοποιούν ζώνες συχνοτήτων περί τα 800 MHz, 900 MHz, 1800 ΜΗz, 2100 MHz και 2600 ΜΗz. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει με λεπτομέρεια τις υπηρεσίες που τα δίκτυα αυτά παρέχουν και το αντίστοιχο απονεμηθέν φάσμα. Η δεύτερη στήλη αναφέρεται στο downlink, δηλαδή στις συχνότητες στις οποίες εκπέμπει ο σταθμός βάσης. Η τρίτη στήλη αντιστοιχεί στο uplink, δηλαδή στις συχνότητες όπου ο σταθμός βάσης λειτουργεί για τη λήψη σήματος. Στην τέταρτη στήλη, καταγράφεται η τεχνολογία η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κάθε ζώνη συχνοτήτων. Η ένδειξη υποδεικνύει ότι κάθε εταιρεία μπορεί να επιλέξει την τεχνολογία που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει υπό την προϋπόθεση τήρησης των τεχνικών όρων που αναγράφονται στο σχετικό Δικαίωμα Χρήσης Ραδιοσυχνότητας, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι τα συστήματά της δε δημιουργούν παρεμβολές σε άλλους νόμιμους χρήστες του ραδιοφάσματος και παρέχουν κατάλληλη προστασία σε συστήματα παρακείμενων ζωνών του ραδιοφάσματος. 800 ΜΗz Πάροχος Φάσμα Downlink (ΜΗz) Φάσμα Uplink (MHz) COSMOTE 811-821 852-862 VODAFONE 801-811 842-852 WIND 791-801 832-842 Τεχνολογία Ημερομηνία Έναρξης Δικαιώματος Χρήσης Ημερομηνία Λήξης Δικαιώματος Χρήσης 1/11/2014 28/2/2030 1/11/2014 28/2/2030 1/11/2014 28/2/2030 COSMOTE 925-930 880-885 30/9/2012 29/9/2027 900 MHz COSMOTE 930-935 885-890 9/9/2002 08/09/2017 9/9/2017 29/9/2027 9

WIND 935-945 890-900 VODAFONE 950-960 905-915 30/9/2012 29/9/2027 30/9/2012 29/9/2027 VODAFONE 945-950 900-905 6/8/2001 05/08/2016 6/8/2016 29/9/2027 1800 MHz WIND 1805-1810 1710-1715 WIND 1810-1820 1715-1725 VODAFONE 1820-1830 1725-1735 VODAFONE 1830-1835 1735-1740 COSMOTE 1855-1880 1760-1785 COSMOTE 1845-1855 1750-1760 GSM/DCS (στο τμήμα 1855-1865 MHz και 1760-1770 ΜΗz ) 6/8/2001 5/8/2016 6/8/2001 5/8/2016 1/7/2012 31-06-2027 6/8/2001 5/8/2016 5/12/1995 4/12/2020 1/7/2012 31/06/2027 2100 MHz VODAFONE WIND COSMOTE 2110.3-2130.3 1920.3 1940.3 1915.1-1920.1 (TDD) 2130.3-2140.3 1940.3 1950.3 1910.1-1915.1 (TDD) 2140.3-2155.3 1950.3 1965.3 1905.1-1910.1 (TDD) UMTS/IMT 2000 UMTS/IMT 2000 UMTS/IMT 2000 UMTS/IMT 2000 UMTS/IMT 2000 UMTS/IMT 2000 6/8/2001 5/8/2021 6/8/2001 5/8/2021 6/8/2001 5/8/2021 6/8/2001 5/8/2021 6/8/2001 5/8/2021 6/8/2001 5/8/2021 2600 MHz COSMOTE VODAFONE WIND 2640-2670 2520-2550 2575-2595 (TDD) 2620-2640 2500-2520 2595-2615 (TDD) 2670-2690 2550-2570 1/11/2014 28/2/2030 1/11/2014 28/2/2030 1/11/2014 28/2/2030 1/11/2014 28/2/2030 1/11/2014 28/2/2030 10

5.Ρύθμιση Αγοράς Μορφές των ρυθμίσεων Οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις στο επίπεδο των αγορών κοινής ωφέλειας αφορούν κυρίως οικονομικές ρυθμίσεις (economic regulations) και διοικητικές ρυθμίσεις (administrative regulations). Οι οικονομικές ρυθμίσεις επεμβαίνουν απευθείας στις αποφάσεις σε επίπεδο επιχείρησης και αγοράς, ενώ οι διοικητικές ρυθμίσεις αφορούν στις κυβερνητικές διαδικασίες και λειτουργίες. Πιο συγκεκριμένα, αυτές οι κρατικές παρεμβάσεις έχουν τις εξής μορφές: Εμπόδια εισόδου που διαμορφώνονται με τη δημιουργία νόμιμων μονοπωλίων εφόσον έχουν εξεταστεί οι απαιτούμενες ανάγκες βάση της ζήτησης για την υπηρεσία ανάγκες. Ρύθμιση και έλεγχος των τιμών ως προς το ύψος και τη δομή των χρεώσεων και του κόστους. Ειδικότερα, αυτό το είδος παρέμβασης περιλαμβάνει τον ορισμό των τιμών, τον ορισμό του κατώτερου και του ανώτερου επιπέδου τιμών και υποχρεωτικές αναφορές τιμών. Επιβολή προτύπων ποιότητας και υποχρεωτική δημοσιοποίηση των χρεώσεων για την προστασία των καταναλωτών. Υπογραφή σύμβασης σύμφωνα με την οποία η ρυθμιζόμενη επιχείρηση είναι υποχρεωμένη να παρέχει τις υπηρεσίες της σε όλους τους πολίτες. Εκτός τις παραπάνω μορφές ρυθμίσεων, υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές μορφές ρυθμίσεων που καλύπτουν ένα πιο ευρύ φάσμα ρυθμιστικών μέτρων και είναι γνωστές ως εξωτερικές ρυθμίσεις. Αυτές συνήθως διαχωρίζονται σε: Διαχειριστικές Ρυθμίσεις. Οι ρυθμιστικές αρχές γνωρίζουν τις συνθήκες παραγωγής, κόστους και ζήτησης, γεγονός που προϋποθέτει πολύ υψηλή πληροφόρηση. Η πληροφόρηση αυτή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ρυθμιζόμενες επιχειρήσεις (πρόβλημα ασύμμετρης πληροφόρησης). Ρυθμίσεις Κινήτρων. Σε αυτή την περίπτωση, οι ρυθμίσεις έχουν ως στόχο τη δημιουργία κινήτρων στη διοίκηση των επιχειρήσεων σε τομείς με εμπόδια εισόδου, προκειμένου να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και να ελαχιστοποιήσουν τα προβλήματα πληροφόρησης. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι π.χ. η υιοθέτηση ενός συστήματος ανταμοιβών για τη διοίκηση ή τους εργαζόμενους. Όρια Τιμών. Σε αυτό το είδος ρυθμίσεων δεν υπάρχει όριο στα επιτρεπόμενα κέρδη, αλλά στο μέσο επίπεδο των τιμών, το οποίο υπολογίζεται με βάση ένα δείκτη που περιλαμβάνει τη γενική αύξηση του κόστους. Αυτός ο δείκτης προσαρμόζεται με έναν παράγοντα Χ, ο οποίος λαμβάνει υπόψη την μελλοντική αύξηση της παραγωγικότητας στην επιχείρηση. Ανταγωνισμός Σύγκρισης (Yardstick Competition). Στην απουσία ανταγωνισμού και άρα πληροφόρησης από ομοειδείς επιχειρήσεις ένας τρόπος μείωσης του προβλήματος πληροφόρησης για την εκτίμηση των επιδόσεων της ρυθμιζόμενης επιχείρησης είναι η χρήση πληροφοριών από άλλες ρυθμιζόμενες επιχειρήσεις. Σε μια τέτοια περίπτωση οι ρυθμιζόμενες επιχειρήσεις οδηγούνται σε έναν έμμεσο ανταγωνισμό μεταξύ τους μέσω 11

της σύνδεσης της τιμής μιας επιχείρησης με το κόστος λειτουργίας των άλλων επιχειρήσεων. Παροχή Προνομίων. Η ρύθμιση αυτή επιχειρεί την εισαγωγή του ανταγωνισμού στον τομέα με τη μορφή πλειστηριασμού για το μονοπώλιο, όπου πολλές επιχειρήσεις ανταγωνίζονται για το ποια θα δραστηριοποιηθεί τελικά στην αγορά. Προτιμάται τελικά εκείνη η επιχείρηση που θα δεσμευθεί για την προσφορά του προϊόντος ή υπηρεσίας στην χαμηλότερη τιμή. Με αυτό τον τρόπο επιχειρείται η επίτευξη των κοστολογικών οφελών της παραγωγής από μία μόνο επιχείρηση να αντιμετωπίζονται προβλήματα μονοπωλιακής συμπεριφοράς. Ανάλογα με τον οικονομικό τομέα, οι παραπάνω μορφές ρύθμισης μπορεί να παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις. Έτσι, για παράδειγμα, η ύπαρξη ενός φυσικού μονοπωλίου ή μη ανταγωνιστικών τμημάτων οδηγεί στην αναζήτηση ενός διανύσματος τιμών που να επιτρέπει την κάλυψη του κόστους ταυτόχρονα με την ελαχιστοποίηση της απώλειας κοινωνικής ευημερίας. Οι στόχοι που αφορούν στην περιφερειακή πολιτική και στην κατανομή μπορούν να εκπληρωθούν παραδείγματος χάριν με μία δομή τιμών με εσωτερική επιχορήγηση. Απελευθέρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών Η απελευθέρωση της τηλεπικοινωνιακής αγοράς στην Ελλάδα εισάγεται με τον Νόμο 2867/2000 ο οποίος άρχισε να ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2001 αντικαθιστώντας το νομικό καθεστώς που καθιέρωσε ο προηγούμενος Νόμος 2246/1994 με τις σχετικές τροποποιήσεις του. Ο νέος νόμος αποτελώντας το βασικό νομοθέτημα που διέπει την αγορά των τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα, θέτει ένα νέο πλαίσιο για τις τηλεπικοινωνίες συμβάλλοντας στην ανάπτυξή τους με συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού, ενώ παράλληλα λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των καταναλωτών και την εξαιρετική σημασία των τηλεπικοινωνιών εν όψει της σύγκλισης των τεχνολογιών σε διεθνές επίπεδο. Με το νόμο αυτό δημιουργείται το περιβάλλον μέσα στο οποίο οφείλει να δραστηριοποιείται κάθε τηλεπικοινωνιακή επιχείρηση και ρυθμίζονται όλες οι τηλεπικοινωνιακές δραστηριότητες που αναπτύσσονται εντός της Ελλάδας με βάση ορισμένες θεμελιώδεις αρχές που διέπουν την οικονομική δραστηριότητα γενικά, καθώς και τη συγκεκριμένη δραστηριότητα ειδικότερα, όπως αυτές της προστασίας του καταναλωτή, του ελεύθερου ανταγωνισμού, της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, του απορρήτου των τηλεπικοινωνιών, της παροχής καθολικής υπηρεσίας για όλες τις περιοχές και τους κατοίκους της χώρας και της ανάπτυξης των τηλεπικοινωνιών. Κοινοτική Νομοθεσία και Εναρμόνισή της Όσον αφορά τον ανταγωνισμό στις αγορές των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα εξέδωσε το 1990, την Οδηγία 90/388/ΕΟΚ. Σύμφωνα με την παραπάνω Οδηγία τα κράτη μέλη μεριμνούν για την κατάργηση των αποκλειστικών ή ειδικών δικαιωμάτων για την παροχή τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, εκτός των υπηρεσιών φωνητικής τηλεφωνίας και λαμβάνουν κάθε αναγκαίο μέτρο προκειμένου να διασφαλίζεται σε κάθε οικονομικό φορέα το δικαίωμα παροχής των εν λόγω τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών. Όμως, η οδηγία αυτή εξαιρούσε ρητώς από το πεδίο εφαρμογής της την κινητή 12

τηλεφωνία. Ο λόγος της εξαιρέσεως αυτής, ήταν αφ ενός μεν ότι στο στάδιο εκείνο έπρεπε να προηγηθεί η προέχουσα τότε ρύθμιση του καθεστώτος των λεγόμενων βασικών τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, αφ ετέρου δε, ότι η κινητή τηλεφωνία είχε στο μακρινό εκείνο παρελθόν, πολύ μικρή ακόμη διάδοση και άρα μικρή πρακτική σημασία. Όπως όμως έχει παρατηρηθεί ο τομέας των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών είναι μια περιοχή εντυπωσιακών καινοτομιών και ταχείας τεχνολογικής αναπτύξεως. Τα πράγματα επομένως προχώρησαν ραγδαία για την κινητή τηλεφωνία. Έτσι θεσπίστηκε η Οδηγία 96/2/ΕΚ για την τροποποίηση της Οδηγίας 90/388/ΕΟΚ, όσον αφορά τις κινητές και προσωπικές επικοινωνίες. Η προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας προς την Οδηγία 96/2/ΕΚ έγινε με το Προεδρικό Διάταγμα 124/1998.Ειδικότερα, σύμφωνα με το παραπάνω Προεδρικό Διάταγμα, τα κράτη μέλη οφείλουν να εξασφαλίζουν τα ακόλουθα: α) οι όροι για τη χορήγηση αδείας πρέπει να περιέχουν μόνο ότι δικαιολογείται από τις ουσιώδεις απαιτήσεις και, στην περίπτωση των συστημάτων για χρήση από το κοινό, από τις απαιτήσεις για την παροχή δημοσίων υπηρεσιών υπό μορφή εμπορικών κανονιστικών διατάξεων β) οι όροι για τη χορήγηση αδείας σε φορείς εκμετάλλευσης κινητού δικτύου πρέπει να εξασφαλίζουν τη διαφάνεια και να αποφεύγουν τις διακρίσεις μεταξύ φορέων εκμετάλλευσης σταθερού και κινητού δικτύου σε περίπτωση συνιδιοκτησίας, γ) οι όροι για τη χορήγηση αδείας δεν πρέπει να περιέχουν αδικαιολόγητους τεχνικούς. Ιδιαίτερα, τα κράτη μέλη δεν πρέπει να εμποδίζουν το συνδυασμό αδειών ή να περιορίζουν την προσφορά διαφορετικών τεχνολογιών οι οποίες χρησιμοποιούν ξεχωριστές συχνότητες σε περίπτωση πολυπρότυπων συσκευών. Εφόσον υπάρχουν διαθέσιμες συχνότητες, τα κράτη μέλη οφείλουν να χορηγούν άδεια σε οποιονδήποτε υποβάλλει αίτηση, εφαρμόζοντας ανοιχτές, αμερόληπτες και διαφανείς διαδικασίες. Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων ως ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή (ΑΔΑ) Οι Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές (ΑΔΑ) οι οποίες διακρίνονται για την οργανωτική και λειτουργική ανεξαρτησία τους και για το εύρος των αρμοδιοτήτων τους, εντάσσονται σε ένα αυστηρώς καθορισμένο πλαίσιο και αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση του γενικού συμφέροντος. Η Ε.Ε.Τ.Τ. είναι ανεξάρτητη διοικητική αρχή με έδρα την Αθήνα, που απολαμβάνει διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας. Η Ε.Ε.Τ.Τ. μπορεί με απόφασή της να εγκαθιστά και να λειτουργεί γραφεία και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Αποτελεί τον Εθνικό Ρυθμιστή που ρυθμίζει, εποπτεύει και ελέγχει: (α) την αγορά ηλεκτρονικών επικοινωνιών, στην οποία δραστηριοποιούνται οι εταιρίες σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, ασύρματων επικοινωνιών και διαδικτύου και (β) την ταχυδρομική αγορά, στην οποία δραστηριοποιούνται οι εταιρίες παροχής ταχυδρομικών υπηρεσιών και υπηρεσιών ταχυμεταφοράς. Επιπλέον, η ΕΕΤΤ ασκεί αρμοδιότητες επιτροπής ανταγωνισμού στις εν λόγω αγορές. Η Αρχή ιδρύθηκε το 1992 με το Ν.2075/1992 υπό την επωνυμία Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών (ΕΕΤ), καθώς οι αρμοδιότητές της αρχικά επικεντρώνονταν στην εποπτεία της απελευθερωμένης αγοράς των τηλεπικοινωνιών. Η λειτουργία της ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1995. Με την ψήφιση του Ν.2668/1998, ο οποίος καθόριζε τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της αγοράς των ταχυδρομικών υπηρεσιών, ανατέθηκε στην ΕΕΤ η επιπρόσθετη ευθύνη για την εποπτεία και ρύθμιση της αγοράς των 13

ταχυδρομικών υπηρεσιών και η Αρχή μετονομάστηκε σε Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ). Με το Ν.2867/2000 ενισχύθηκε ο ρυθμιστικός, εποπτικός και ελεγκτικός ρόλος της ΕΕΤΤ, ενώ με το Ν.3431/2006 περί ηλεκτρονικών επικοινωνιών που ενσωμάτωσε νεότερες ευρωπαϊκές ρυθμίσεις, καθορίστηκε το πλαίσιο παροχής δικτύων και υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών και συναφών ευκολιών εντός της ελληνικής επικράτειας και διευρύνθηκαν οι αρμοδιότητές της. Ισχύοντες Νόμοι: Ν.4070/2012 για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες (όπως τροποποιήθηκε με τον.4146/2013, ΦΕΚ 90 Α/18-4-2013, το Ν.4313/2014, ΦΕΚ 261 Α/17-12-2014 και το Ν. 4339/2015, ΦΕΚ 133 Α/29-10-2015) Ν.4053/2012 για την ταχυδρομική αγορά και θέματα ηλεκτρονικών επικοινωνιών Οργάνωση της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων Η Ολομέλεια της ΕΕΤΤ απαρτίζεται από εννέα μέλη. Ο Πρόεδρος και οι δύο Αντιπρόεδροι για τους τομείς ηλεκτρονικών επικοινωνιών και ταχυδρομικών υπηρεσιών αντίστοιχα, επιλέγονται και διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο, ύστερα από πρόταση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και γνώμη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Τα υπόλοιπα έξι μέλη διορίζονται από τον Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων. Οι πράξεις διορισμού όλων των μελών δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Στην Ολομέλεια της Αρχής επιλέγονται πρόσωπα εγνωσμένου κύρους, που απολαμβάνουν ευρείας κοινωνικής αποδοχής και διακρίνονται για την επιστημονική τους κατάρτιση και την επαγγελματική τους ικανότητα στον τεχνικό, οικονομικό ή νομικό τομέα. Τα μέλη της Ολομέλειας της ΕΕΤΤ κατά την άσκηση των καθηκόντων τους απολαμβάνουν πλήρους προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας. Αρμοδιότητες της Ε.Ε.Τ.Τ. Η ΕΕΤΤ είναι ο Εθνικός Ρυθμιστής της αγοράς ηλεκτρονικών επικοινωνιών και έχει την ευθύνη για τη θέσπιση και την εποπτεία των κανόνων λειτουργίας της. Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, η ΕΕΤΤ εξειδικεύει κάθε φορά το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο των ηλεκτρονικών επικοινωνιών για την Ελλάδα βασισμένη στον ισχύοντα εθνικό νόμο καθώς και σε μεγάλο βαθμό στο δίκαιο περί ανταγωνισμού. Βάσει του ευρωπαϊκού κανονιστικού πλαισίου, ο τομέας των ηλεκτρονικών επικοινωνιών χωρίζεται σε 18 επιμέρους αγορές οι οποίες υπόκεινται σε ρύθμιση. Η ΕΕΤΤ διεξάγει εμπεριστατωμένη ανάλυση και μελέτη για κάθε αγορά και επιβάλλει στους παρόχους που κατέχουν δεσπόζουσα θέση1 σε αυτήν, συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας του ανταγωνισμού. Οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις της ΕΕΤΤ με βάση την ανάλυση των αγορών στοχεύουν: Στη διασφάλιση και ενδυνάμωση του υγιούς ανταγωνισμού Στην ανάπτυξη της αγοράς ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Στη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που απολαμβάνει ο καταναλωτής. 14

Στην προστασία του καταναλωτή. Στη γενικότερη ενίσχυση της Εθνικής Οικονομίας, με την προσέλκυση επενδύσεων. Περαιτέρω, βασικές αρμοδιότητες της ΕΕΤΤ είναι: 1. Να αδειοδοτεί τις επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν στην παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών. 2. Να εξετάζει συμφωνίες, εξαγορές και συγχωνεύσεις μεταξύ εταιρειών του χώρου. 3. Να διαχειρίζεται το Εθνικό Σχέδιο Αριθμοδότησης. 4. Να εκχωρεί δικαιώματα χρήσης ραδιοσυχνοτήτων και αριθμούς στους παρόχους ηλεκτρονικών επικοινωνιών. 5. Να εκχωρεί Ονόματα Δικτυακών Τόπων με Κατάληξη [.gr]. 6. Να εκδίδει Κώδικες Δεοντολογίας για την παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών. 7. Να ρυθμίζει τα θέματα ηλεκτρονικών υπογραφών, φορητότητας αριθμών, επιλογής και προεπιλογής φορέα. 8. Να απευθύνει οδηγίες, απαγορεύσεις και συστάσεις καθώς και να επιβάλει πρόστιμα ή άλλες διοικητικές κυρώσεις στις περιπτώσεις παραβάσεων της τηλεπικοινωνιακής νομοθεσίας περί προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού. 9. Να εκδίδει κανονισμούς για θέματα προστασίας του καταναλωτή. Παράλληλα, η ΕΕΤΤ έχει καθοριστικό ρόλο όσον αφορά στην Καθολική Υπηρεσία. Για τον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, ως Καθολική Υπηρεσία ορίζεται ένα προκαθορισμένο ελάχιστο σύνολο τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών συγκεκριμένης ποιότητας που πρέπει να προσφέρεται με προσιτή τιμή σε όλους, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική τους θέση. Συγκεκριμένα, η ΕΕΤΤ υποβάλλει εισηγήσεις στους αρμόδιους Υπουργούς για όλα τα ζητήματα αναφορικά με την Καθολική Υπηρεσία και εποπτεύει την παροχή της. Στο πλαίσιο του εποπτικού της ρόλου, η ΕΕΤΤ πραγματοποιεί: Τον κοστολογικό έλεγχο και εγκρίνει τις τιμές του ΟΤΕ. Έκτακτους καθώς και προγραμματισμένους επιτόπιους ελέγχους και αυτοψίες στις επιχειρήσεις ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Τα ελεγκτικά της συνεργεία: Διενεργούν αυτοψίες. Λαμβάνουν στοιχεία και έγγραφα από το προσωπικό των εταιρειών που ελέγχθηκαν. Συγκεντρώνουν πληροφορίες σχετικές με το αντικείμενο του ελέγχου. Οι έλεγχοι αυτοί έχουν διττό στόχο: αφενός μεν την τήρηση της νομοθεσίας περί ηλεκτρονικών επικοινωνιών, τη διασφάλιση του ανταγωνισμού και την ομαλή λειτουργία της αγοράς σύμφωνα με την εθνική και κοινοτική νομοθεσία, αφετέρου δε, την προστασία 15

των συμφερόντων των καταναλωτών. Οι παραπάνω λειτουργίες ολοκληρώνονται με τη διαρκή συλλογή στοιχείων της αγοράς καθώς και την παρακολούθηση των τάσεων αυτής. Ρυθμιστικές Διαβουλεύσεις ΕΕΤΤ Στα πλαίσια των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΕΕΤΤ έχει προχωρήσει σε τέσσερεις διαβουλεύσεις μέχρι σήμερα. Οι αποφάσεις αυτών αναλύονται παρακάτω. 1η Δημόσια Διαβούλευση Η ΕΕΤΤ διεξήγαγε Δημόσια Διαβούλευση (από τις 24 Δεκεμβρίου 2001 έως τις 31 Ιανουαρίου 2002) που αφορούσε στο Επίπεδο του ανταγωνισμού στον τερματισμό κλήσεων στα κινητά δίκτυα, στην επίδρασή του στην ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών και το κόστος των παρεχόμενων στους χρήστες υπηρεσιών. Από τη Δημόσια Διαβούλευση προέκυψε ως βασικό συμπέρασμα ότι υπό τις παρούσες συνθήκες είναι αδύνατον να εμφανιστούν ανταγωνιστικές πιέσεις, έτσι ώστε να συγκρατήσουν και να μειώσουν τα τέλη τερματισμού των κλήσεων προς τα κινητά δίκτυα. Τα υφιστάμενα τέλη τερματισμού αποτελούν τροχοπέδη στην είσοδο και ανάπτυξη των νέων σταθερών παροχών, δεδομένου ότι ευνοούνται οι κλήσεις από κινητό προς κινητό έναντι εκείνων από σταθερό προς κινητό. Ος αποτέλεσμα, η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων στη Δημόσια Διαβούλευση τόνισε ότι η ρυθμιστική παρέμβαση της ΕΕΤΤ με στόχο τη μείωση των τελών τερματισμού στα κινητά δίκτυα είναι απολύτως απαραίτητη, για να ανατρέψει το κλίμα στρέβλωσης του ανταγωνισμού και να προστατεύσει τον τελικό καταναλωτή. Σχετικά με τον τερματισμό κλήσης σε κινητά δίκτυα, σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε αναφορά στην αγορά «απόληξης κλήσης σε δημόσιο κινητό τηλεφωνικό δίκτυο», την οποία συμπεριέλαβε στον κατάλογο αγορών που θα αποτελούσε έπειτα μέρος της σύστασης σχετικά με συναφείς αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με δήλωσή της κατέστησε σαφές ότι ο τερματισμός κλήσεων στο δίκτυο κάθε κινητού παρόχου αποτελεί, υπό τις παρούσες συνθήκες, τον πιο κατάλληλο ορισμό της σχετικής αγοράς. Η ΕΕΤΤ εξέτασε την ύπαρξη εναλλαξιμότητας από την πλευρά της ζήτησης και προσφοράς και διαπίστωσε ότι ο τερματισμός κλήσεων στα κινητά δίκτυα συνιστά μια αγορά η οποία είναι πολύ στενότερη από την παρούσα «εθνική αγορά διασύνδεσης». Πρωτίστως, η ΕΕΤΤ θα εξέταζε την περίπτωση εκείνη όπου οι υπηρεσίες τερματισμού κλήσεων σε κινητά αποτελούν μια ενιαία εθνική αγορά, η οποία περιλαμβάνει όλα τα κινητά δίκτυα. Εάν, παρ' όλα αυτά, η ΕΕΤΤ έκρινε ότι η σχετική αγορά αφορά στον τερματισμό κλήσεων στο δίκτυο κάθε κινητού παρόχου (υιοθετώντας δηλαδή τον πιο στενό ορισμό), τότε κάθε κινητός πάροχος μπορεί να θεωρηθεί ότι κατέχει Σημαντική Ισχύ στην ανωτέρω αναφερόμενη αγορά. Σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να κριθεί ως πιθανή η ρύθμιση από την ΕΕΤΤ των τελών τερματισμού κλήσεων και των τριών παροχών κινητών τηλεπικοινωνιακών δικτύων. Αυτή η δήλωση, βεβαίως, θα ίσχυε υπό την προϋπόθεση ότι η ΕΕΤΤ θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν επαρκείς ανταγωνιστικές πιέσεις, ώστε να συγκρατήσουν τα τέλη τερματισμού κλήσεων στα κινητά δίκτυα. Είναι, βέβαια, προφανές ότι, στην περίπτωση που κρινόταν ότι ο ανταγωνισμός στη σχετική αγορά είναι επαρκής για να συγκρατήσει τα τέλη τερματισμού στα κινητά δίκτυα, η ΕΕΤΤ δε θα προχωρούσε σε καμία ρυθμιστική παρέμβαση, σεβόμενη την αρχή της αναλογικότητας. 16

Βασιζόμενη στην Οδηγία για τη διασύνδεση (97/33/ΕΚ) και το Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ) 165/99, η ΕΕΤΤ εξέδωσε απόφαση με την οποία όρισε την COSMOTE και τη VODAFONE- ΠΑΝΑΦΟΝ ως τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς με Σημαντική Ισχύ στην αγορά των δημόσιων δικτύων κινητής τηλεφωνίας και των δημόσιων υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας. Οι δύο αυτοί οργανισμοί θα έπρεπε να αναλάβουν και να εκπληρώσουν όλες τις σχετικές υποχρεώσεις που προβλέπονται από την κείμενη εσωτερική και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ενδεικτικά αναφερόταν ότι οι εν λόγω οργανισμοί πρέπει να ικανοποιούν όλα τα εύλογα αιτήματα για πρόσβαση στο δίκτυο, συμπεριλαμβανομένης πρόσβασης σε σημεία διαφορετικά των τερματικών σημείων του δικτύου που προσφέρονται στην πλειοψηφία των τελικών χρηστών. Επιπλέον, οι οργανισμοί αυτοί έπρεπε να τηρούν τις αρχές της αμεροληψίας και διαφάνειας όσον αφορά στη διασύνδεση που προσφέρεται σε τρίτους. Η εν λόγω υποχρέωση εξειδικεύεται με την αντίστοιχη των ανωτέρω οργανισμών να αντιμετωπίζουν ισότιμα οργανισμούς οι οποίοι ζητούν διασύνδεση ή ειδική πρόσβαση. Η ισότιμη μεταχείριση προϋποθέτει ότι τα συγκεκριμένα αιτήματα των οργανισμών γίνονται υπό παρόμοιους όρους, σε παρόμοιες περιστάσεις και για παρόμοιες υπηρεσίες. Σε εφαρμογή της ίδιας αρχής και ως προϋπόθεση για την υλοποίηση του σκοπού της διάταξης, οι οργανισμοί με Σημαντική Ισχύ στην αγορά των δημόσιων δικτύων κινητής τηλεφωνίας και των δημόσιων υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας υποχρεούνται να παρέχουν πληροφορίες και διευκολύνσεις σχετικά με τη διασύνδεση ή ειδική πρόσβαση σε τρίτους υπό τους ίδιους όρους και την ίδια ποιότητα με τις παρεχόμενες για τις δικές τους υπηρεσίες ή τις υπηρεσίες των θυγατρικών τους ή των εταίρων τους. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι οι οργανισμοί με Σημαντική Ισχύ στη σχετική αγορά υποχρεούνται να διαθέτουν, κατόπιν αιτήσεως, όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και προδιαγραφές σε εκείνους τους οργανισμούς που εξετάζουν το ενδεχόμενο διασύνδεσης, προκειμένου να διευκολυνθεί η σύναψη συμφωνίας. 2η Δημόσια Διαβούλευση Στο πλαίσιο του δεύτερου γύρου ανάλυσης της αγοράς τερματισμού φωνητικών κλήσεων σε μεμονωμένα κινητά δίκτυα (Αγορά 7), η ΕΕΤΤ από τις 4-07-2008 έως και τις 4-08-2008 διεξήγαγε εθνική Δημόσια Διαβούλευση και ταυτόχρονη κοινοποίηση προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε. Ε.) και τις Εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές των άλλων κρατών μελών της Ε.Ε. του Σχεδίου Μέτρων αναφορικά με τον ορισμό, την ανάλυση του επιπέδου ανταγωνισμού και τις προτεινόμενες κανονιστικές υποχρεώσεις. Η Ε.Ε. ενέκρινε το κοινοποιημένο Σχέδιο Μέτρων και η ΕΕΤΤ προχώρησε στην έκδοση σχετικής Απόφασης αφού έλαβε υπόψη της στο μέγιστο δυνατό βαθμό τις παρατηρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καθώς και τα σχόλια των παρόχων που συμμετείχαν στην εθνική Δημόσια Διαβούλευση. Στην Απόφασή της, η ΕΕΤΤ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εξακολουθούν να υφίστανται διακριτές αγορές για τον τερματισμό φωνητικών κλήσεων στο δίκτυο κάθε παρόχου δικτύου κινητής στην Ελλάδα, το γεωγραφικό εύρος των οποίων είναι η Ελληνική Επικράτεια. Επίσης, η ΕΕΤΤ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εταιρείες VODAFONE, COSMOTE και WIND εξακολουθούν να κατέχουν Σημαντική Ισχύ (ΣΙΑ) στις ορισθείσες σχετικές αγορές. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕΤΤ διατήρησε τις κανονιστικές υποχρεώσεις που είχαν επιβληθεί κατά τον πρώτο γύρο ανάλυσης της σχετικής αγοράς με την εισαγωγή τροποποιήσεων αναφορικά με την υποχρέωση διαφάνειας και την υποχρέωση ελέγχου 17

τιμών. Ειδικότερα, επιβλήθηκαν στους ανωτέρω παρόχους, οι ακόλουθες κανονιστικές υποχρεώσεις: 1)Παροχής πρόσβασης και χρήσης ειδικών ευκολιών δικτύου. 2)Αμεροληψίας (μη διακριτικής μεταχείρισης). 3)Διαφάνειας, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης δημοσίευσης Προσφοράς Αναφοράς διασύνδεσης (ΠΑ) με ορισμένο ελάχιστο περιεχόμενο. Στο πλαίσιο του ελέγχου συμμόρφωσης με την υποχρέωση διαφάνειας, επιβάλλεται η υποβολή Προσφοράς Αναφοράς για την εκ των προτέρων έγκρισή της από την ΕΕΤΤ. Σχετικά με την υποχρέωση του ελέγχου τιμών, η ΕΕΤΤ όρισε την υποχρέωση μείωσης των τελών τερματισμού στο δίκτυο του κάθε παρόχου με ΣΙΑ, στις ορισθείσες αγορές σύμφωνα με μια σταδιακή πορεία. Η σταδιακή πορεία αποτελείται από τρία βήματα, τα οποία περιλαμβάνουν τις κατάλληλες προσαρμογές στη ρυθμιζόμενη τιμή οροφής και πρέπει να υλοποιηθούν από τους ανωτέρω παρόχους δικτύου κινητής, την 1 η Ιανουαρίου 2009 (τιμή οροφής 0,0786 ευρώ ανά λεπτό) την 1 η Ιανουαρίου 2010 (0,0624 ευρώ ανά λεπτό) και την 1 η Ιανουαρίου 2011 (0,0495 ευρώ ανά λεπτό). Μετά την 1-01-2011 η τιμή-στόχος η οποία επιτυγχάνεται την εν λόγω ημερομηνία Θα εξακολουθήσει να ισχύει ως τιμή οροφής των τελών τερματισμού μέχρι την έκδοση νεότερης σχετικής απόφασης από την ΕΕΤΤ. Στο πλαίσιο της υποχρέωσης ελέγχου τιμών, η ΕΕΤΤ επικαιροποίησε το κοστολογικό μοντέλο bottom-υρ, το οποίο αναπτύχθηκε κατά τον πρώτο γύρο ανάλυσης της σχετικής αγοράς, σύμφωνα με τις επικρατούσες συνθήκες στην αγορά. Συνολικά, από την 1 η Ιανουαρίου 2009 Θα εφαρμοστούν μειώσεις των τελών τερματισμού σε κινητά δίκτυα έως και 52% για τα επόμενα δύο χρόνια. Σύμφωνα με την έγκριση του Σχεδίου Μέτρων από την Ε. Ε. η ΕΕΤΤ Θα εξετάσει την αναπροσαρμογή των τελών τερματισμού σύμφωνα με την οδηγία για τη μεθοδολογία υπολογισμού τους όταν αυτή υιοθετηθεί από την Ε.Ε. 3η Δημόσια Διαβούλευση Η ΕΕΤΤ, στο πλαίσιο του τρίτου γύρου ανάλυσης αγορών ηλεκτρονικών επικοινωνιών, εξέτασε την αγορά τερματισμού φωνητικών κλήσεων σε μεμονωμένα κινητά δίκτυα (Αγορά 7), λαμβάνοντας υπόψη της τις εθνικές συνθήκες, όπως αυτές διαμορφώθηκαν στη διάρκεια του δεύτερου κύκλου ανάλυσης. Το προτεινόμενο Σχέδιο Μέτρων τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση στο διάστημα από 6 Απριλίου έως 14 Μαΐου 2012. Η ΕΕΤΤ παρείχε αναλυτικές απαντήσεις επί των κυριότερων παρατηρήσεων των συμμετεχόντων στη διαβούλευση και τον Ιούνιο του 2012 προχώρησε στην παράλληλη κοινοποίηση του Σχεδίου Μέτρων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο Σώμα Ευρωπαίων Ρυθμιστών Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών (Body of European Regulators of Electronic Communications- BEREC) και τις Εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές (ΕΡΑ) των κρατών μελών της ΕΕ. Η ΕΕΤΤ, λαμβάνοντας υπόψη της τα σχόλια τόσο των συμμετεχόντων στη Δημόσια Διαβούλευση όσο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προέβη στην έκδοση σχετικής Απόφασης, σύμφωνα με την οποία εξακολουθούν να υφίστανται διακριτές αγορές για τον τερματισμό φωνητικών κλήσεων στο δίκτυο κάθε παρόχου κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα. Το γεωγραφικό εύρος των αγορών είναι η Ελληνική Επικράτεια. Οι εν λόγω αγορές 18

εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από έλλειψη αποτελεσματικού ανταγωνισμού με τις εταιρίες COSMOTE, VODAFONE-ΠΑΝΑΦΟΝ και WIND να κατέχουν Σημαντική Ισχύ (ΣΙΑ) στις ορισθείσες σχετικές αγορές. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕΤΤ αποφάσισε τη διατήρηση και σε κάποιες περιπτώσεις την τροποποίηση των κανονιστικών υποχρεώσεων που είχαν επιβληθεί στις εταιρίες με ΣΙΑ, βάσει του δεύτερου γύρου ανάλυσης, ώστε να αντιμετωπιστούν τα πιθανά προβλήματα ανταγωνισμού. Συγκεκριμένα, στους ανωτέρω παρόχους επιβλήθηκαν οι ακόλουθες κανονιστικές υποχρεώσεις: Παροχή πρόσβασης και χρήσης ειδικών ευκολιών δικτύου. Μη διακριτική μεταχείριση. Διαφάνεια, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης δημοσίευσης Προσφοράς Αναφοράς Διασύνδεσης (Reference Interconnection Offer-RIO) με ορισμένο ελάχιστο περιεχόμενο. Λογιστικός διαχωρισμός. Έλεγχος τιμών. Ειδικότερα, αναφορικά με την τελευταία υποχρέωση, η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι τα τέλη τερματισμού πρέπει να καθορίζονται με βάση τις δαπάνες ενός αποδοτικού φορέα εκμετάλλευσης και να είναι συμμετρικά. Παράλληλα, η αξιολόγηση των αποδοτικών δαπανών θα πρέπει να βασίζεται στο τρέχον κόστος υιοθετώντας, ως σχετική κοστολογική μέθοδο, την προσέγγιση από τα κάτω προς τα επάνω, βάσει μοντέλων Μακροπρόθεσμου Επαυξητικού Κόστους (Long-run Incremental Cost-LRIC). Ως εκ τούτου, η ΕΕΤΤ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι εύλογο και αναλογικό να επιβληθεί κανονιστικά η διατήρηση της υποχρέωσης ελέγχου τιμών με μια μέθοδο τιμολόγησης, η οποία να είναι σύμφωνη με τα οριζόμενα στη σχετική Σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. 4η Δημόσια Διαβούλευση Η ΕΕΤΤ, στο πλαίσιο του 4ου κύκλου ανάλυσης της χονδρικής αγοράς τερματισμού φωνητικών κλήσεων σε μεμονωμένα κινητά δίκτυα, διεξήγαγε εθνική δημόσια διαβούλευση μέχρι και τις 16/09/2016 με σκοπό τη διαμόρφωση του σχεδίου μέτρων το οποίο θα κοινοποιήσει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το BEREC και τις Ρυθμιστικές Αρχές των κρατών μελών. Η υπηρεσία τερματισμού κινητής επικοινωνίας συνίσταται σε χονδρική υπηρεσία η οποία παρέχεται από έναν πάροχο κινητής σε έναν άλλον πάροχο σταθερού ή κινητού δικτύου, ώστε να είναι δυνατή η ολοκλήρωση των τηλεφωνικών κλήσεων που εκκινούν από το δίκτυο των τελευταίων και κατευθύνονται σε συνδρομητή του πρώτου. Η λειτουργία της υπηρεσίας φαίνεται στο παρακάτω σχήμα. 19

Υπηρεσίες τερματισμού μπορούν να προσφέρουν τόσο οι πάροχοι δικτύου κινητής, όσο και οι πάροχοι εικονικού δικτύου κινητής (full Mobile Virtual Network Operators MVNOs), καθώς και οι δύο κατηγορίες παρόχων μπορούν να τερματίσουν κλήσεις τις οποίες λαμβάνουν μέσω σημείων διασύνδεσης μεταξύ του δικτύου τους και άλλων παρόχων. Η ΕΕΤΤ, στο πλαίσιο του ορισμού της αγοράς, κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα: i. Οι κλήσεις που τερματίζουν προς σταθερά δίκτυα δεν ανήκουν στην ίδια αγορά με τις κλήσεις προς κινητά δίκτυα. ii. iii. iv. Οι κλήσεις που τερματίζουν σε δίκτυα 2G, 3G και 4G είναι μεταξύ τους υποκατάστατες και άρα ανήκουν στην ίδια αγορά. Η χρήση υπηρεσιών μηνυμάτων (SMS/IM) δεν αποτελεί υποκατάστατο των κλήσεων προς κινητό. Οι κλήσεις VoIP μέσω δικτύου WiFi ή δικτύου κινητής δεν ανήκουν στην ίδια αγορά με τις κλήσεις προς κινητό. v. Η σχετική αγορά προϊόντων υπηρεσιών χονδρικού τερματισμού φωνητικών κλήσεων σε μεμονωμένα κινητά δίκτυα είναι μια αγορά ανά δίκτυο. vi. vii. Η ιδιοπαροχή (δηλ. η παροχή της υπηρεσίας τερματισμού ενός παρόχου κινητής για κλήσεις που εκκινούν στο δίκτυό του) συμπεριλαμβάνεται στην αγορά. Το γεωγραφικό εύρος της αγοράς είναι η ελληνική επικράτεια. Βάσει των ανωτέρω, η ΕΕΤΤ κατέληξε στο αρχικό συμπέρασμα ότι η σχετική χονδρική αγορά τερματισμού φωνητικών κλήσεων σε μεμονωμένα δίκτυα κινητής περιλαμβάνει τον χονδρικό τερματισμό σε δίκτυα 2G, 3G και 4G, καθώς και την ιδιοπαροχή και ότι το γεωγραφικό εύρος της αγοράς συμπίπτει με ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. 20

Ακολούθως, η ΕΕΤΤ διεξήγαγε ανάλυση σχετικά με το εάν οι εν λόγω αγορές είναι επαρκώς ανταγωνιστικές και συγκεκριμένα εάν κάποια επιχείρηση ή επιχειρήσεις κατέχουν Σημαντική Ισχύ στην Αγορά (ΣΙΑ). Η ΕΕΤΤ με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: τα μερίδια αγοράς και τη διαχρονική τους εξέλιξη, η ύπαρξη φραγμών εισόδου και δυνητικός ανταγωνισμός, η ισχύς επί των τιμών των ΠΔΚ και ΜVNOs, η αντισταθμιστική αγοραστική ισχύς και λαμβάνοντας υπόψη υφιστάμενα και πιθανά προβλήματα ανταγωνισμού, κατέληξε στο αρχικό συμπέρασμα ότι κάθε ΠΔΚ και ΜVΝΟ στη Ελλάδα, συγκεκριμένα η Cosmote, η Vοdafοne, η WIND και η CΥΤΑ, θα πρέπει να ορισθούν ως έχουσες ΣΙΑ στη σχετική αγορά για τον τερματισμό φωνητικών κλήσεων στα δικά τους δίκτυα, ανεξαρτήτως του σημείου εκκίνησης της κλήσης και κατά συνέπεια Θα πρέπει να τους επιβληθούν κατάλληλες και αναλογικές ρυθμιστικές υποχρεώσεις. Οι ex ante ρυθμιστικές υποχρεώσεις που προτείνει η ΕΕΤΤ να επιβληθούν στους παρόχους με ΣΙΑ είναι οι ακόλουθες: 1. Υποχρέωση πρόσβασης και χρήσης ειδικών ευκολιών δικτύου. Μεταξύ άλλων, σύμφωνα με την εν λόγω υποχρέωση, κάθε πάροχος με ΣΙΑ υποχρεούται να παρέχει πρόσβαση στο δίκτυό του και να διαπραγματεύεται καλόπιστα με όλους τους παρόχους που αιτούνται υπηρεσίες τερματισμού. Παράλληλα, η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι οι πάροχοι με ΣΙΑ θα πρέπει εντός διαστήματος έξι (6) μηνών από τη θέση σε ισχύ της απόφασης της ανάλυσης αγοράς, να προσφέρουν διασύνδεση τεχνολογίας Internet Protocol (ΙΡ). 2. Υποχρέωση αμεροληψίας, σύμφωνα με την οποία οι πάροχοι με ΣΙΑ στη σχετική αγορά, υποχρεούνται να εφαρμόζουν ισοδύναμους όρους, σε ισοδύναμες περιστάσεις και να παρέχουν υπηρεσίες και πληροφορίες σε τρίτους υπό τους ίδιους όρους και της ιδίας ποιότητας με αυτές που παρέχουν και στο τυχόν λιανικό τους άκρο. 3. Υποχρέωση διαφάνειας, η οποία συμπεριλαμβάνει μεταξύ άλλων την υποχρέωση δημοσίευσης προσφοράς αναφοράς διασύνδεσης, μέσω της οποίας εξασφαλίζεται η δημοσίευση όλων των αναγκαίων πληροφοριών οι οποίες απαιτούνται για την παροχή πρόσβασης στο δίκτυο του παρόχου που διαθέτει ΣΙΑ, ενώ παράλληλα διασφαλίζεται ότι δεν γίνονται διακρίσεις από αυτόν προς τους άλλους παρόχους δημοσίων δικτύων ή υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών. 4. Υποχρέωση λογιστικού διαχωρισμού μόνο στους παρόχους δικτύων κινητής, δεδομένου ότι η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι η υλοποίηση της συγκεκριμένης υποχρέωσης θα επέφερε δυσανάλογο κόστος στον εικονικό πάροχο δικτύου κινητής. 5. Υποχρέωση ελέγχου τιμών και κοστολόγησης βάσει οικονομοτεχνικού μοντέλου Μακροπρόθεσμου Καθαρού Επαυξητικού Κόστους (Bottom Up Pure Long Run Incremental Cost - LRIC). Η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι η ρύθμιση της χονδρικής αγοράς τερματισμού φωνητικών κλήσεων σε μεμονωμένα δίκτυα κινητής βάσει των ανωτέρω υποχρεώσεων μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα ανταγωνισμού στη σχετική αγορά λιανικής, προς όφελος των τελικών καταναλωτών. 21

Λουξεμβούργο Σουηδία* Κύπρος* Μάλτα Μ.Βρετανία Σλοβακία Φινλανδία Βέλγιο Ιρλανδία Σλοβενία Δανία Ισπανία* EE-28* Ολλανδία Πολωνία Αυστρία Βουλγαρία* Λιθουανία* Γαλλία Λετονία* Πορτογαλία* Γερμανία* Ρουμανία Κροατία* Εσθονία Ιταλία Ουγγαρία Τσεχία Ελλάδα 6.Οικονομικά μεγέθη του Κλάδου Σύνολο κλάδου τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα Ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών στην Ευρώπη είναι σε ύφεση τα τελευταία έτη, το 2015 όμως διαφαίνονται τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης, με όχημα τα έσοδα από δεδομένα. Οι τηλεπικοινωνίες στην Ελλάδα έχουν παρουσιάσει ακόμα βαθύτερη μείωση της δραστηριότητας τους, καθώς το δυσμενές επενδυτικό περιβάλλον, η υπερφορολόγηση των υπηρεσιών και το έντονα υφεσιακό περιβάλλον της ελληνικής οικονομίας έχουν επιδράσει άμεσα στα έσοδα τους με μείωση κατά 38% από το 2007 έως το 2014 (πηγή: Eurostat). Μεταβολή κύκλου εργασιών τηλεπικοινωνιών ανά χώρα της ΕΕ-28 (2008-2014) 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% -50% 34% 31% 18% 13% 6% -2% -3% -4% -10%-12% -14% -15%-16%-17% -21%-23%-23% -24% -24% -24%-25%-26%-27% -27% -31% -31% -37% -38% -38% Μεταβολή κύκλου εργασιών τηλεπικοινωνιών ανά χώρα της ΕΕ-28 2008-2014, (Πηγή: Eurostat) * 2008-2013 Σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον όμως, οι τηλεπικοινωνίες εξελίσσονται και διαφοροποιούνται σε σχέση με το παρελθόν. Ειδικότερα: Η φωνή σε όγκους τόσο στα σταθερά όσο και στα κινητά δίκτυα είναι στάσιμη, ενώ σε έσοδα μειώνεται συνεχώς Η ψηφιακή τηλεόραση αποτελεί ένα ανερχόμενο κλάδο με αυξανόμενη διείσδυση στον πληθυσμό Ακολουθώντας με καθυστέρηση τις διεθνείς τάσεις, σημειώνεται ταχύτατη αύξηση της χρήσης δεδομένων μέσω κινητών συσκευών και μείωση της χρήσης μηνυμάτων Γρήγορη ανάπτυξη και μεγάλες μελλοντικές δυνατότητες παρουσιάζουν οι κινητές εφαρμογές (mobile Apps) Οι πάροχοι κινητής και σταθερής τηλεφωνίας συγχωνεύονται ή συνεργάζονται και προωθούν συνδυαστικά πακέτα που παρέχουν στους συνδρομητές υπηρεσίες σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, διαδικτύου και ψηφιακής τηλεόρασης. 22

Συνολικά, το 2015 οι τηλεπικοινωνίες και οι συνδεόμενες υπηρεσίες με αυτές δημιούργησαν έσοδα της τάξης των 4,57 δισ. 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1,867 Έσοδα τηλεπικοινωνιών 2015 246 66 370 1,620 400 4,568 Έσοδα τηλεπικοινωνιών ανά κατηγορία υπηρεσίας (επεξεργασία στοιχείων παρόχων) * έσοδα διαχωρισμό σε τηλεπικοινωνίες και συνδρομητική τηλεόραση Αποτελέσματα κινητών τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα Η ραγδαία ανάπτυξη του Κλάδου κινητών επικοινωνιών κατά την πρώτη 15ετία της λειτουργίας του αποτυπώνεται στην εξέλιξη των εσόδων του. Συγκεκριμένα, ο κύκλος εργασιών του Κλάδου από 12 εκ το 1993, το 2006 ξεπέρασε τα 4,5 δισ., καταγράφοντας εντυπωσιακούς ρυθμούς αύξησης όλη αυτήν την περίοδο. Ωστόσο, από το 2008 τα έσοδα έχουν επηρεαστεί αρνητικά από την υπεροφορολόγηση των υπηρεσιών, την οικονομική κρίση, τη μείωση των τιμών λόγω ανταγωνισμού και ρυθμιστικές αλλαγές στα τέλη τερματισμού. Ωστόσο, η επιβολή capital controls και η γενικότερη αβεβαιότητα το γ τρίμηνο του 2015 δεν φαίνεται να επηρέασαν σημαντικά τα έσοδα με βάση τα τριμηνιαία στοιχεία του κλάδου. Ύφεση στην ελληνική οικονομία και στην κινητή τηλεφωνία (2008-2015) Μεταβολή ΑΕΠ σε σταθερές τιμές Μεταβολή εσόδων κινητής τηλεφωνίας 5% 0% -5% -10% -15% -20% 0.7% -0.3% -0.2% -1.7% -4.3% -3.2% -5.8% -5.5% -4.7% -7.3% -6.3% -7.9% -9.1% -13.7% -12.0% -16.7% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ύφεση στην ελληνική οικονομία και στην κινητή τηλεφωνία (2008-2015) (Πηγή: Eurostat, επεξεργασία στοιχείων παρόχων) 23

Τα έσοδα των κινητών τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα παρουσιάζουν μείωση για 8 συνεχή έτη. Η συνολική μείωση από την περίοδο 2008-2015 ανέρχεται σε 52% ενώ το 2016 τα συνολικά έσοδα από την κινητή τηλεφωνία μειώθηκαν με ρυθμό 5,9%. Το 2015 τα έσοδα του κλάδου από υπηρεσίες μειώθηκαν κατά -2,9%, ρυθμός μείωσης που είναι ο χαμηλότερος από το 2008. Το 2016 τα έσοδα των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας μειώθηκαν περαιτέρω από υπηρεσίες, με τον κλάδο να συνεχίζει να εμφανίζει μεταβολές που είναι περισσότερο αρνητικές από τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας συνολικά. Αναλυτικότερα, το 2016 τα έσοδα υπηρεσιών των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας έναντι του 2015 μειώθηκαν 4,5% στα 1.782,1 εκατ. ευρώ. Να σημειωθεί πάντως ότι ο ρυθμός μεταβολής αποκλιμακώνεται και στο τελευταίο τρίμηνο της προηγούμενης χρήσης έγινε θετικός για πρώτη φορά μετά από πολλά έτη. Μεταβολή εσόδων υπηρεσιών από το προηγούμενο έτος (2010 2016) Μεταβολή εσόδων υπηρεσιών από το προηγούμενο έτος (2010 2016) (Πηγή: ΕΕΚΤ, επεξεργασία στοιχείων παρόχων) Το EBITDA (κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων) του κλάδου το 2015 συνεχίζει να μειώνεται για 7ο έτος, αν και με χαμηλότερο ρυθμό και κυμαίνεται σε επίπεδα ελαφρά χαμηλότερα από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά (32% περιθώριο στην Ελλάδα έναντι 33% στην Ευρώπη). Ο κλάδος έχει περιορίσει σημαντικά τα έξοδα του τα τελευταία έτη, επιτυγχάνοντας να συγκρατήσει τη μείωση του EBITDA. Το 2016 διαμορφώθηκε στα 701,5 εκατ. ευρώ έναντι 720 εκατ. (μείωση 2,5%) το 2015. 24

Συνδρομητές σε εκ. -18.8% -20.9% -7.1% -9.4% -14.3% -8.1% -2.8% σε εκ. 1.2% 2,000 1,800 1,600 1,400 1,200 1,000 800 600 400 200 0 Εξέλιξη EBITDA EBITDA σε εκ. Μεταβολή από προηγούμενο έτος 1,739 1,375 1,116 1,037 940 806 741 720 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% Εξέλιξη EBITDA (επεξεργασία στοιχείων παρόχων) Δείκτες κινητών τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα Ο αριθμός των συνδρομητών παρουσιάζει μικρή μείωση το 2015 κατά 3% και τα τελευταία έτη κυμαίνεται γύρω στα 16 εκ. Ο αριθμός των συνδρομητών είναι ο μόνος δείκτης που φαίνεται να επηρεάστηκε από την επιβολή των capital controls με εμφανή μείωση το γ τρίμηνο που ωστόσο διορθώθηκε πλήρως το δ τρίμηνο. Το 2016, ο αριθμός των συνδρομητών αυξήθηκε τα πρώτα τρία τρίμηνα αλλά μειώθηκε απότομα το τελευταίο τρίμηνο σε 16.290.000, κλείνοντας το έτος στο ίδιο επίπεδο με το τελευταίο τρίμηνο του 2015. Μεταβολή από προηγούμενο έτος Αριθμός συνδρομητών (μ.ο. έτους) 25 20 15 10 5 0 17.1% 12.5% 17.5 20.4 16.4 16.2 14.9 15.5 16.4 18.1 0.4% 4.4% 5.2% -3.0% -14.1% -15.1% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% Αριθμός συνδρομητών (μέσος όρος έτους) (επεξεργασία στοιχείων παρόχων) 25

-23.4% -27.0% -7.9% -9.7% -17.6% -1.9% -2.0% 8.2% Το 2014 και 2015, τα έσοδα ανά χρήστη (ARPU) στην Ελλάδα μειώνονται περαιτέρω κατά 2% ελαφρά κάτω από τα 10 μηνιαίως. Η χαμηλότερη τιμή ανά λεπτό ομιλίας και η χαμηλότερη διείσδυση δεδομένων στην Ελλάδα επιδρούν αρνητικά στο δείκτη αυτό. Το 2016 ο δείκτης ARPU περιορίστηκε με ρυθμό 2,8% λόγω της μείωσης των τιμών στα 9,4 ευρώ το δ τρίμηνο. 40 35 30 25 20 15 10 5 0 18.1 13.9 12.8 13.8 Εξέλιξη ARPU Μεταβολή από προηγούμενο έτος ARPU ανά μήνα 10.3 10.1 9.9 12.5 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% -25% -30% Εξέλιξη ARPU (επεξεργασία στοιχείων παρόχων) 7.Εξέλιξη τιμών κινητής τηλεφωνίας Παρά την μείωση των εσόδων και την ταυτόχρονη πραγματοποίηση επενδύσεων, ο Κλάδος των κινητών επικοινωνιών πραγματοποίησε τη μεγαλύτερη μείωση τιμών στην ελληνική οικονομία, λόγω του έντονου ανταγωνισμού, των ρυθμιστικών παρεμβάσεων και της μείωσης του κόστους παροχής των υπηρεσιών. Από το 2004 έως και το 2012 η μείωση των τιμών ανά λεπτό ομιλίας (προ φόρων) προσέγγισε το 78% στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα η χώρα να έχει σήμερα τις χαμηλότερες τιμές από κάθε άλλη χώρα στην Ευρώπη. Το όφελος για τον καταναλωτή από τις χαμηλότερες τιμές μεταφέρεται στο σύνολο της οικονομίας, τόσο μέσω επιχειρήσεων που περιορίζουν τα έξοδά τους, όσο και μέσω των νοικοκυριών που με το χαμηλότερο κόστος ζωής λόγω του περιορισμού των εξόδων τους για κινητή τηλεφωνία, αυξάνουν το διαθέσιμο εισόδημα. Το όφελος αυτό περιορίζεται όμως, από τις αυξήσεις των έμμεσων φόρων που παρατηρήθηκαν τα τελευταία χρόνια και αντιστάθμισαν εν μέρει τα οφέλη για τον καταναλωτή. 26

Διαχρονική εξέλιξη τιμών προ φόρων ανά λεπτό ομιλίας σε Ελλάδα και Ευρώπη (Πηγή: ΕΕΚΤ - Οικονομικά στοιχεία εταιρειών, Διεθνείς αναλυτές) Τιμές προ φόρων ανά λεπτό ομιλίας (Πηγή: ΕΕΚΤ - Οικονομικά στοιχεία εταιρειών, Διεθνείς αναλυτές) 27

Μεταβολή μέσης τιμής ψηφιακών επικοινωνιών προ φόρων από το προηγούμενο έτος 160 140 152.4 120 100 80 60 40 81.8 61.4 54.5 53.6 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ανά λεπτό ομιλίας μέσω κινητού ανά μήνυμα μέσω κινητού ανά megabyte μέσω κινητού ανά συνδρομητή σταθερής ομιλίας και διαδικτύου ανά συνδρομητή ψηφιακής τηλεόρασης Μεταβολή μέσης τιμής ψηφιακών επικοινωνιών 2010-2015 (Πηγή: ΕΕΚΤ - Οικονομικά στοιχεία εταιρειών) Η συνολική μεταβολή μέσης τιμής ψηφιακών επικοινωνιών το διάστημα 2010 2015 ανήλθε σε: Ομιλία (κινητή τηλεφωνία): -45,5% Δεδομένα (κινητή τηλεφωνία): -38,6% Μηνύματα (κινητή τηλεφωνία): +52,4% Σταθερή τηλεφωνία (συνδρομή): -18,2% Ψηφιακή τηλεόραση (συνδρομή): -46,4% 8.Εξέλιξη επενδύσεων του Κλάδου Σε ότι αφορά τον τομέα των επενδύσεων, από το 1993 μέχρι και το 2012, ο Κλάδος επένδυσε 7,012 δισ. ( να συμπεριλαμβάνονται οι άδειες χορήγησης φάσματος), κυρίως σε δίκτυα και τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό, με στόχο να καλύψει γεωγραφικά όλη την επικράτεια και να εξυπηρετήσει την αυξανόμενη ζήτηση και εξέλιξη των υπηρεσιών. Όπως φαίνεται παρακάτω, οι επενδύσεις ως ποσοστό των εσόδων ανήλθαν σε 29%,κατά μέσο όρο την περίοδο εξάπλωσης της κινητής τηλεφωνίας (1995-2001) και 11% κατά μέσο όρο την περίοδο ωρίμανσης του Κλάδου (2002-2012). 28

Τα αντίστοιχα ποσοστά ως προς τα αποτελέσματα προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων είναι 72% (1995-2001) και 30% (2002-2012). Το 2012, ο Κλάδος επανεπένδυσε 291 εκ, δηλαδή ποσοστό ίσο με το 10% των εσόδων του και το 27% των κερδών προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων. Τα ποσοστά αυτά βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία με τα ευρωπαϊκά, παρά την ύφεση και τις δυσκολίες χρηματοδότησης στο ελληνικό περιβάλλον. Ειδικά το 2012, η καθυστέρηση στην υλοποίηση του νέου θεσμικού πλαισίου για τους σταθμούς βάσης περιόρισε τις επενδύσεις του Κλάδου. Επενδύσεις του Κλάδου κινητών τηλεπικοινωνιών 1993 2012 (Πηγή: ΕΕΚΤ, Οικονομικά στοιχεία εταιρειών) Παρά τις δυσκολίες από την οικονομική συγκυρία, οι επενδύσεις του κλάδου αυξήθηκαν το 2014 κατά 21% και το 2015 κατά 35%. Το 2016, οι επενδύσεις ανήλθαν σε 340 εκατ. Ευρώ (έναντι 346,5 εκατ. ευρώ το 2015), αλλά ο ρυθμός πτώσης είναι χαμηλότερος από τη μείωση των εσόδων. Το ποσοστό των εσόδων που δαπανάται σε επενδύσεις αυξήθηκε το 2016 στο υψηλότερο επίπεδο εδώ και πολλά έτη. Οι κινητές τηλεπικοινωνίες έχουν επενδύσει το 2016 το 19% των εσόδων από υπηρεσίες και το 48% των κερδών προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA). Οι συνολικές επενδύσεις στην κινητή τηλεφωνία ανέρχονται την περίοδο 1993 2016 σε 7,8 δισ.(στα παραπάνω μεγέθη δεν περιλαμβάνονται τα ποσά που δαπανήθηκαν για άδειες φάσματος). Επενδύσεις του κλάδου (2010 2016) Επενδύσεις κινητών επικοινωνιών σε εκατ. Ευρώ και ως % των εσόδων (Πηγή: ΕΕΚΤ, Οικονομικά στοιχεία εταιρειών) 29

9.Διαχρονική συνεισφορά Κλάδου στο ΑΕΠ Η συνεισφορά των κινητών επικοινωνιών είναι σημαντική ως καταλύτης ανάπτυξης στην ευρύτερη οικονομία. Ο Κλάδος συνεισφέρει με τη δημιουργία εισοδημάτων από την παροχή των υπηρεσιών του, με επενδύσεις που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, με την αύξηση της παραγωγικότητας άλλων κλάδων που αξιοποιούν τις δυνατότητες που παρέχει η κινητή επικοινωνία φωνής και δεδομένων και τέλος με τη συμμετοχή του στα δημόσια έσοδα. Επιπλέον, οι επενδύσεις του Κλάδου σε νέες τεχνολογίες και υποδομές, όπως και όλες οι επενδύσεις που αφορούν Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), μπορούν, σύμφωνα με την ITU, να συνεισφέρουν στην οικονομική ανάκαμψη της χώρας, εξαιτίας των ισχυρών εξωτερικών επιδράσεων (externalities) και του υψηλού ποσοστού πολλαπλασιαστικών ωφελειών στην απόδοση τους. Το Σχήμα παρουσιάζει τη συνεισφορά του Κλάδου στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) διαχρονικά, η οποία φαίνεται να περιορίζεται τα τελευταία έτη λόγω της κρίσης που αντιμετωπίζει ο Κλάδος, και η οποία είναι βαθύτερη από την ύφεση της χώρας. Εκτίμηση συνεισφοράς του Κλάδου στο ΑΕΠ (Πηγή: ΕΕΚΤ) Η άμεση συνεισφορά του κλάδου κινητών επικοινωνιών στο ΑΕΠ της Ελλάδας, περιλαμβάνοντας τους παρόχους, τους προμηθευτές τους, τους εμπόρους συσκευών και τις κινητές εφαρμογές εκτιμάται σε 2.436 εκ. ή 1,4% του ΑΕΠ το 2015. Οι αγορές των παραπάνω κλάδων από άλλους κλάδους, καθώς και οι δαπάνες των εργαζομένων των κλάδων σε όλη την οικονομία δημιουργούν περαιτέρω πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην οικονομία, τα οποία ανέρχονται σε 1.626 εκ. ή 0,9% τους ΑΕΠ. Τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα έχουν υπολογιστεί με ανάλυση εισροών- εκροών από την οποία προκύπτουν οι πολλαπλασιαστές των τηλεπικοινωνιών (για τους παρόχους), του λιανικού εμπορίου (για τους εμπόρους συσκευών) και της ανάπτυξης λογισμικού (για τις κινητές εφαρμογές) ενώ ο πολλαπλασιαστής των προμηθευτών συνυπολογίζεται μέσα στις τηλεπικοινωνίες, καθώς αφορά πολλούς κλάδους. 30