Σ Τ Ρ Α Τ Η Γ Ι Κ Η Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Μ Ο Υ Γ Ι Α Τ Η Ν Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Κ Α Ι Α Ν Α Ζ Ω Ο Γ Ο Ν Η Σ Η Τ Ο Υ Δ Η Μ Ο Σ Ι Ο Υ Χ Ω Ρ Ο Υ

Σ Τ Ρ Α Τ Η Γ Ι Κ Η Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Μ Ο Υ Γ Ι Α Τ Η Ν Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Κ Α Ι Α Ν Α Ζ Ω Ο Γ Ο Ν Η Σ Η Τ Ο Υ Δ Η Μ Ο Σ Ι Ο Υ Χ Ω Ρ Ο Υ Π Ε Ρ Ι Ο Χ Η Κ Α Λ Λ Ι Θ Ε Α Σ Ρ Ε Θ Υ Μ Ν Ο Υ Πατσουμάς Ι. Γιώργος Αρχιτέκτων Μηχ. ΕΜΠ MSc Πολεοδομία-Χωροταξία ΕΜΠ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2014

πίνακας περιεχομένων: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ... 3 Ο σχεδιασμός σύμφωνα με την πολιτική συνοχής, στα πλαίσια του ΣΕΣ.... 5 Σχέδιο - masterplan... 6 ΤΟ MASTERPLAN ΓΙΑ ΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ... 7 Χάρτης MASTERPLAN... 9 ΕΡΓΑΛΕΙΟΘΗΚΗ T O O L B O X... 10 Διάγραμμα Στόχων Εννοιών - Σεναρίων... 11 Πίνακας επιλογής σεναρίων για τους ΚΧ... 12 Σενάρια toolbox... 13 ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΓΕΙΤΟΝΙΩΝ... 25 ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΓΕΙΤΟΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΘΕΑ... 33 ΠΡΑΣΙΝΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ... 44 Α. Φυσικός χώρος ρέματος, εκτός αστικού ιστού.... 47 Β. Φυσικός χώρος ρέματος, εντός αστικού ιστού.... 48 Γ. Η νοητή συνέχεια του ρέματος εντός πολεοδομικού ιστού.... 50 Δ. Η απόληξη του πράσινου διαδρόμου στην παραλία.... 52 ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ ΡΕΜΑΤΟΣ ΣΥΝΑΤΣΑΚΗ... 53 Α τμήμα ρέμα εντός του φυσικού χώρου που περιβάλλει την πόλη... 53 Β τμήμα - φυσικός χώρος εντός του αστικού ιστού.... 55 Η λαϊκή αγορά... 56 Ο κόμβος... 58 Ο κόμβος... 59 Οι πύλες... 59 Γ τμήμα - πράσινος διάδρομος εντός ιστού οδός Παπαναστασίου... 59 Δ τμήμα - η απόληξη στην παραλία... 62 Η απόληξη των πράσινων διαδρόμων νέο δίκτυο τοποσήμων για το Ρέθυμνο... 64 Μητροπολιτικός χαρακτήρας διαδρομής.... 64 Το νέο αρχιτεκτονικό τοπόσημο στον άξονα κυκλοφορίας... 65 Κόμβοι του πλέγματος παρεμβάσεων στρατηγική του τοπόσημου... 65 Προτεινόμενη φύτευση... 67 Προτεινόμενα δάπεδα... 68 2

Μελέτη: Στρατηγική σχεδιασμού για την ανάπτυξη και αναζωογόνηση του δημόσιου χώρου Περιοχής Καλλιθέας Δήμου Ρεθύμνου Μηχανικός: Πατσουμάς Ι. Γιώργος Αρχιτέκτων Μηχ. ΕΜΠ MSc Πολεοδομία-Χωροταξία ΕΜΠ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ Η μελέτη για το δημόσιο χώρο του Ρεθύμνου και τη στρατηγική για την ανάπτυξη και αναζωογόνησή του συμπίπτει χρονικά με 2 φάσεις. Η πρώτη είναι η ολοκλήρωση και η εφαρμογή ενός ευρύτατου προγράμματος αναπλάσεων του Δήμου. Αυτή ως τώρα αφορά πλατείες στις κεντρικές περιοχές καθώς και το βασικό κεντρικό κυκλοφοριακό άξονα της πόλης, από ανατολή προς δύση σύμφωνα με τα πρότυπα της βιώσιμης κινητικότητας. Ο προγραμματισμός περιλαμβάνει την ανάπλαση-ανασχεδιασμό των παραλιακών μετώπων ενώ δρομολογείται και αυτή των ρεμάτων μαζί με επιμέρους παρεμβάσεις σε ένα δίκτυο δρόμων στην πόλη. Η δεύτερη φάση είναι η νέα περίοδος των ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης που θα γίνεται σύμφωνα με το ΣΕΣ. Η μελέτη αυτή για το Ρέθυμνο καθώς και η εστίασή της στην περιοχή της Καλλιθέας συντάσσει μια στρατηγική για τη νέα εποχή αναπλάσεων της πόλης του Ρεθύμνου που λαμβάνει υπόψη τα παραπάνω, σε ένα συνολικό τρόπο αντιμετώπισης και διαχείρισης του δημόσιου χώρου της πόλης και του εδαφικού δυναμικού. Η στρατηγική έχει δύο σκέλη που λειτουργούν ταυτόχρονα. Το πρώτο είναι η διατύπωση ενός πολεοδομικού σχεδίου masterplan το οποίο αποτυπώνει το όραμα για το Ρέθυμνο των επόμενων χρόνων το οποίο συνδυάζεται με το υπάρχον πλαίσιο των αναπλάσεων της πόλης. Το δεύτερο σκέλος αφορά στη διατύπωση μιας συνολικής στρατηγικής σεναρίων λειτουργιών που ανατίθενται στις αναπλάσεις των κοινόχρηστων και ελεύθερων χώρων της πόλης συνολικά, με τρόπο ανοικτό για την ενεργοποίηση των πολιτών, στη βάση ενός γενικού σχεδίου για την πόλη. 3

Πλαίσιο μελέτης: Πολιτική συνοχής για την Ευρώπη 2020 Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης (ΣΕΣ) Χωρική συνοχή και βιώσιμη αστική τοπική ανάπτυξη Στόχος: Εδαφική συνοχή και ολοκληρωμένη τοπική ανάπτυξη με την ενεργό συμμετοχή των τοπικών αρχών και κοινοτήτων. Στρατηγική: Ειδικός άξονας προτεραιότητας. Καθορισμός του masterplan για την αστική ανάπτυξη. Ολοκλήρωση άξονα, εφαρμογή masterplan: Επιλογή ειδικών στόχων, δράσεων και παρεμβάσεων καθώς και η διαχείριση του άξονα προτεραιότητας στην αρμοδιότητα των τοπικών αρχών και κοινοτήτων. Προβλέψεις για την ενεργό και ισότιμη συμμετοχή των τοπικών αρχών και των ειδικών εδαφικών ενοτήτων στον προγραμματισμό, εφαρμογή και παρακολούθηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Γενικοί στόχοι Επιχειρησιακού Προγράμματος -Βελτίωση αστικού περιβάλλοντος -Βιώσιμη αστική κινητικότητα -Προστασία της βιοποικιλότητας και του εδάφους και των οικοσυστημάτων -Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την πρόληψη των κινδύνων και τη διαχείριση -Προστασία, προώθηση και ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς -Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και αντιμετώπιση της φτώχειας -Κοινωνικές επιχειρήσεις -Προώθηση τοπικών σχεδίων και πρωτοβουλιών παροχής κοινωνικής εργασίας από νέους -Διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων και δημιουργία εναλλακτικών θέσεων εργασίας 4

Ο σχεδιασμός σύμφωνα με την πολιτική συνοχής, στα πλαίσια του ΣΕΣ. Ο σχεδιασμός που προτείνεται αφορά στο σύνολο της πόλης και ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής σχετικά με την αναβάθμιση των πόλεων για την εδαφική συνοχή. Στη βάση του σχεδιασμού αυτού υπάρχει το όραμα για την πόλη των επόμενων χρόνων, για το Δήμο των πολιτών. Το όραμα αυτό αφορά ειδικότερα στην αναζωογόνηση των γειτονιών του συνόλου της πόλης, στην αναβάθμιση της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος και του δημόσιου χώρου των περιοχών κατοικίας, την κοινωνική διάσταση της γειτονιάς, με τη συμμετοχή των πολιτών και την ενεργοποίηση των κατοίκων, την αναγνώριση και ανανέωση του φυσικού περιβάλλοντος και του ανάγλυφου και την αξιοποίηση του εδαφικού δυναμικού. Η στρατηγική για την υλοποίηση του οράματος οφείλει να έχει, σύμφωνα με το διαμορφούμενο πρότυπο για την Ευρώπη 2020, δύο πτυχές: Να αφορά το σύνολο της πόλης, να διαμορφώνει ένα γενικό πλάνο για την εικόνα και τη λειτουργία των γειτονιών. Ταυτόχρονα, για την υλοποίηση του οράματος και την εφαρμογή του πλάνου για τις γειτονιές, η διαμόρφωσή του περνά στη κρίση, τη συμμετοχή και την παρέμβαση της τοπικής κοινότητας, όπως αυτή εκφράζεται συλλογικά και ατομικά. Για το λόγο αυτό διαμορφώνεται ένα σχέδιο - masterplan, ως ειδικός άξονας προτεραιότητας για την αναζωογόνηση των γειτονιών και την κατάκτηση του οράματος για την πόλη. Παράλληλα, παραδίδεται ο τρόπος υλοποίησης του συστήματος, ο οποίος επαφίεται στη συμμετοχή των εταίρων του ΣΕΣ για την επιλογή των στόχων, των δράσεων, το χρόνο και το εύρος υλοποίησης των παρεμβάσεων, τον καθορισμό των προτεραιοτήτων. Πρόκειται δηλαδή για ένα δυναμικό σύστημα το οποίο αποτελεί το «λειτουργικό» για τη υλοποίηση του οράματος για την πόλη και τις γειτονιές της. Για την υλοποίηση αυτή απαιτούνται εφαρμογές οι οποίες είναι στη διάθεση των εταίρων της πόλης και θα καθορίσουν τη μορφή, τις ποιότητες και το χαρακτήρα της συνολικής αστικής παρέμβασης. 5

Σχέδιο - masterplan Το masterplan αποτυπώνει στο χώρο τις βασικές επιδιώξεις του οράματος για την πόλη. Το σχέδιο αυτό αφορά στο σύνολο του Δήμου και εξαρτάται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, το φυσικό και δομημένο περιβάλλον, το ανάγλυφο, το οδικό δίκτυο και το δίκτυο συγκοινωνιών, τις γειτονιές και τη σχέση της περιοχής μελέτης με το άμεσο περιβάλλον της. Το masterplan είναι το στρατηγικό σχέδιο στο οποίο θα αναπτυχθούν οι δράσεις για την επίτευξη του οράματος για την εικόνα και τη λειτουργία της πόλης. Αποτυπώνεται σε πολεοδομική κλίμακα και παρουσιάζει τις χωρικές ενότητες της αστικής παρέμβασης και το σχέδιο βιώσιμης κινητικότητας σε επίπεδο γειτονιών και δήμου. Εδαφικό δυναμικό Μελετάται ο τόπος των αστικών παρεμβάσεων. Γίνεται καταγραφή του δημόσιου χώρου της πόλης. Ο δημόσιος χώρος αφορά τα οικοδομικά τετράγωνα τα οποία είναι χαρακτηρισμένα ως κοινόχρηστοι χώροι (ΚΧ), τους ελεύθερους χώρους, το φυσικό περιβάλλον στα όρια της πόλης και εντός του αστικού ιστού, το οδικό δίκτυο και ειδικά το δίκτυο που εξυπηρετεί την κυκλοφορία στις γειτονιές του Δήμου. Παράλληλα καταγράφονται και οι χώροι οι οποίοι παρουσιάζουν ειδικό πολεοδομικό ενδιαφέρον όπως τα οικοδομικά τετράγωνα που είναι χαρακτηρισμένα ως κοινωφελείς χώροι (ΚΦ-σχολεία, εκκλησίες, παιδικοί σταθμοί, κέντρα υγείας, ΚΑΠΗ κλπ), τα δημόσια κτίρια, τα κενά οικόπεδα, τα αστικά κενά και τα σημεία ειδικού ενδιαφέροντος (τοπόσημα, μνημεία, κέντρα γειτονιάς, σημεία θέας κλπ.) Σκοπός της παραπάνω καταγραφής είναι η αποτύπωση του αστικού δυναμικού που είναι διαθέσιμο για τους σκοπούς της πολεοδομικής ανασυγκρότησης. Το δυναμικό αυτό συσχετίζεται σαφώς με το masterplan και αναζητούνται οι δυνατότητες δικτύων δημόσιων χώρων και διαδρομών βιώσιμης κινητικότητας που θα ολοκληρώνουν το επιτελικό σχέδιο για την περιοχή μελέτης. Την καταγραφή του δημόσιου χώρου ακολουθεί η κατηγοριοποίηση σύμφωνα με τα γενικά και ειδικά χαρακτηριστικά των χώρων ώστε να γίνει η εφαρμογή των εργαλείων του λειτουργικού συστήματος που θα αναπτυχθεί στο masterplan. Ορίζονται οι διαφορετικές χωρικές ενότητες και περιγράφεται ο ρόλος τους στο στρατηγικό πλάνο του masterplan. 6

ΤΟ MASTERPLAN ΓΙΑ ΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ Το στρατηγικό σχέδιο για το Ρέθυμνο περιλαμβάνει 3 βασικά στοιχεία, αυτά είναι: η διαδρομή γειτονιών οι πράσινοι διάδρομοι η ενεργοποίηση των δημόσιων χώρων μέσω της εργαλειοθήκης-toolbox. Η κεντρική ιδέα της διαδρομής γειτονιών είναι η δημιουργία μιας πορείας η οποία διασχίζει όλο τον οικιστικό όγκο του Ρεθύμνου από ανατολή προς δύση. Αυτή η διαδρομή αποτελεί τον τόπο αναφοράς των γειτονιών και σηματοδοτεί την επανάκτηση του δημόσιου χώρου του δρόμου από τα αυτοκίνητα στους κατοίκους, τα παιδιά, τη βιώσιμη κινητικότητα, τη γειτονιά και τη βόλτα. Μέσω αυτής ενώνονται όλες οι γειτονιές του Ρεθύμνου, με μια ποιοτική διαδρομή απόλαυσης της πόλης. Η διαδρομή γειτονιών είναι η ραχοκοκαλιά του συστήματος για την αναζωογόνηση των γειτονιών, στο μεγάλο όγκο της πόλης που δεν έχουν αγγίξει οι σύγχρονες αναπλάσεις Η κεντρική ιδέα των πράσινων διαδρόμων είναι η ένταξη του φυσικού χώρου των ρεμάτων της πόλης και η ολοκλήρωση τους με την νοητή προέκτασή τους ως την παραλία. Σκοπός είναι η ένωση των φυσικών χώρων στα όρια της πόλης βουνό και θάλασσα και η δημιουργία της αντίστοιχης νέας βόλτας εμπειρίας της πόλης, η απόδοση στη ζωή της πόλης του δημόσιου χώρου των ρεμάτων και η δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για το μικροκλίμα μέσω της διείσδυσης του φυσικού περιβάλλοντος διαμπερώς στον πολεοδομικό ιστό. Επίσης η αναπλάσεις για την προέκταση των ρεμάτων αποδίδουν στην πόλη νέου τύπου δημόσιους χώρους. Η διαδρομή των γειτονιών η οποία διασχίζει την πόλη από ανατολή προς δύση, τίθεται παράλληλα με τον κεντρικό διαμπερή κυκλοφοριακό-εμπορικό άξονα της πόλης και το παραλιακό της μέτωπο που αναπλάθεται. Πρόκειται για τον 3 ο διαμπερή άξονα, στον οποίο αναφέρεται η νέα εποχή για τις αναπλάσεις του Ρεθύμνου, με επίκεντρο τον οικιστικό όγκο του Ρεθύμνου και τις γειτονιές. Λειτουργεί συμπληρωματικά ως προς το χαρακτήρα και τις λειτουργίες των άλλων δύο προσθέτοντας ένα επιπλέον στρώμα 7

layer αστικής ποιότητας, επαναφέροντας στο προσκήνιο τη διάσταση της γειτονιάς σε επίπεδο πόλης. Οι πράσινοι διάδρομοι, τα ρέματα και η συνέχειά τους, με κατεύθυνση από νότο προς βορρά, τέμνουν τους 3 άξονες (διαδρομή γειτονιών, κεντρικός άξονας, παραλιακό μέτωπο), κατά τακτικό τρόπο, ορίζοντας τον ανάγλυφο και τις περιοχές της πόλης. Η απόδοση τους στην πόλη και η δημιουργία των πορειών από βουνό προς θάλασσα και αντίστροφα δημιουργούν σε συνδυασμό με τους 3 άξονες ένα πολεοδομικό πλέγμα λειτουργίας του δημόσιου χώρου της πόλης. Η μεταστροφή των ρεμάτων από όρια σε τόπους σύζευξης και η ολοκλήρωση των πράσινων διαδρόμων, ενεργοποιούν το σύνολο του εδαφικού δυναμικού της πόλης, εισάγοντας στο σχεδιασμό τη διάσταση του φυσικού της περιβάλλοντος. Το 2 ο layer αστικής ποιότητας σε επίπεδο πόλης, είναι η ένταξη του φυσικού της περιβάλλοντος στο σχεδιασμό (βουνό, θάλασσα, ρέματα, βλάστηση), η σύζευξή του σε πλέγμα με τις μεγάλες αναπλάσεις και η διάχυσή του στον πολεοδομικό ιστό. Η ανάπτυξη του πλέγματος των αξόνων και των ρεμάτων και η ανάγνωση του δημόσιου χώρου του Ρεθύμνου σε αυτή τη λογική έχει σκοπό αφενός να συνδυάσει τις διαφορετικές φάσεις των αναπλάσεων αλλά και να οργανώσει το νέο πλαίσιο αντίληψης για το δημόσιο χώρο της πόλης. Το Ρέθυμνο πλέον αποκτά στη στρατηγική των αναπλάσεών του ένα πολεοδομικό πρόγραμμα. Το πρόγραμμα αυτό εισάγει τη διάσταση της γειτονιάς και του φυσικού περιβάλλοντος στην αντίληψη της πόλης και τη συνδυάζει με τα υπάρχοντα δεδομένα. Η στρατηγική των σεναρίων αποτυπώνει τη συνολική διάσταση της πρότασης της μελέτης αυτής για την ανάπτυξη και ενεργοποίηση του δημόσιου χώρου. Ο δημόσιος χώρος αναπτύσσεται σε νέα πεδία (γειτονιά, διαδρομή, άξονες ρεμάτων, φυσικό περιβάλλον) και αναπτύσσεται με νέους τύπους επεμβάσεων ενώ η ενεργοποίησή του βασίζεται στην ανάπτυξη των σεναρίων με συνολικό και ανοικτό προς τους δημότες τρόπο. 8

Χάρτης MASTERPLAN 9

ΕΡΓΑΛΕΙΟΘΗΚΗ T O O L B O X Το λειτουργικό σύστημα που περιγράφεται αποτελείται από την εργαλειοθήκη toolbox- των αστικών παρεμβάσεων και αναπτύσσεται συνολικά στο χώρο μελέτης, στην επιφάνεια του Δήμου. Πρόκειται για μια σειρά αστικών εργαλείων σε διάφορες κλίμακες τα οποία αποτελούν μετάφραση σε επίπεδο πόλης των γενικών στόχων του επιχειρησιακού προγράμματος που αναφέρθηκαν παραπάνω. Τα εργαλεία αυτά αναπτύσσονται στον άξονα προτεραιότητας όπως ορίζεται από το masterplan και στους δημόσιους-ελεύθερους χώρους ανάλογα με τη στρατηγική του επιχειρησιακού σχεδίου και την κατηγοριοποίηση του εδαφικού δυναμικού. Επιχειρείται η επένδυση σε αναπλάσεις, χρήσεις και αστικό εξοπλισμό βάσει ενός συνολικού σχεδίου για την επίτευξη του οράματος για την πόλη. Οι επιμέρους επιλογές για την εφαρμογή της εργαλειοθήκης είναι στην κρίση των ενεργών πολιτών που συμμετέχουν αποφασιστικά στον τρόπο υλοποίησης του προγράμματος και στην τελική μορφή των παρεμβάσεων, σύμφωνα και με τις επιταγές του ΣΕΣ. Το λειτουργικό σύστημα είναι ανοιχτό σε μετατροπές και ερμηνείες από τις μελέτες εξειδίκευσης ανά περίπτωση. Οι ποιοτικές διαφοροποιήσεις είναι καθοριστικές για το χαρακτήρα των παρεμβάσεων, ειδικά σε κλίμακα γειτονιάς, αποτελούν όμως μέρος του συνολικού πλάνου. Το πλάνο αυτό συνιστά ένα πρόγραμμα χρήσεων, λειτουργιών, μορφών, εξοπλισμού, υλικών που περιγράφεται στο toolbox και αναπτύσσεται στρατηγικά στις χωρικές ενότητες του masteplan. Στρατηγική της μελέτης είναι οι αναπλάσεις που γίνονται στο Δήμο του Ρεθύμνου, ακόμα και όταν αυτές δεν είναι συνολικά προγράμματα αλλά μεμονωμένες περιπτώσεις, να αναφέρονται σε μία κοινή λογική ενεργοποίησης του δημόσιου χώρου. Σκοπός είναι να σταματήσει η αποσπασματική αντιμετώπιση και οι όποιες δράσεις να εντάσσονται στις επιλογές του masterplan, σε ένα σύστημα δημόσιων χώρων. Οι γενικοί στόχοι του επιχειρησιακού προγράμματος αντιστοιχούνται σε έννοιες σχεδιασμού και οι έννοιες μεταφράζονται σε σενάρια για τη ενεργοποίηση του δημόσιου χώρου. Έχουν επιλεχθεί ορισμένες βασικές έννοιες και τα αντίστοιχα σενάρια τα οποία χρησιμοποιεί η συγκεκριμένη μελέτη. Αυτά είναι προς εφαρμογή σε όλους τους δημόσιους χώρους της πόλης, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους. 10

Διάγραμμα Στόχων Εννοιών - Σεναρίων 11

Πίνακας επιλογής σεναρίων για τους ΚΧ Πίνακας επιλογής σεναρίων για τους ΚΧ 12

Σενάρια toolbox 13

14

15

16

17

6 18

19

9 20

21

22

23

24

ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΓΕΙΤΟΝΙΩΝ Βασικός πυλώνας του οραματισμού για την αναζωογόνηση των γειτονιών είναι η διαδρομή των γειτονιών που διασχίζει το Ρέθυμνο στην κύρια οικιστική του μάζα, νοτιότερα των κεντρικών αξόνων (Μαχητών Χωροφυλακής-Πορτάλιου-Κουντουριώτη- Ηγ.Γαβριήλ-Σταμαθιουδάκη και Πορτάλιου-Μοάτσου-Ζυμβρακάκη) και συνδέει τις διαφορετικές περιοχές του, όπως αυτές ορίζονται ουσιαστικά από το ανάγλυφο της πόλης με τα διαδοχικά ρέματα από Νότο προς Βορρά. Σε συνδυασμό με την ανάπλαση του κεντρικού άξονα κυκλοφορίας και την προγραμματισμένη ανάπλαση της παραλιακής οδού, αποτελεί τον 3 ο και νοτιότερο άξονα του πλέγματος αναπλάσεων της πόλης. Η διαδρομή γειτονιών αναλαμβάνει το ρόλο της ανάπτυξης και αναζωογόνησης του δημόσιου χώρου στις γειτονιές, ρόλος συμπληρωματικός ως προς το λειτουργικό των 2 άλλων αξόνων - διαμπερής εμπορικός κυκλοφοριακός άξονας στην περίπτωση των λεωφόρων στο κέντρο και αναψυχής τουρισμού στο μέτωπο της παραλίας. Η μετάδοση των αναπλάσεων στο κέντρο βάρους των γειτονιών είναι το ζητούμενο και η απόδοση ποιοτικών διαδρομών και δημόσιου χώρου στην καθημερινότητα των δημοτών, στον άμεσο χώρο που κατοικούν. Η διαδρομή αυτή είναι ο «γεωμετρικός τόπος» για την εκτόνωση της αστικής δραστηριότητας που έχει αποκλειστεί από το σύνολο των δρόμων των γειτονιών της πόλης, η επιφάνεια των οποίων έχει καταληφθεί κατά κύριο λόγο από τα οχήματα. Σκοπός της είναι να αποτελέσει το χώρο ώσμωσης μεταξύ των τμημάτων πόλης εκατέρωθεν και να ενεργοποιήσει χρήσεις γειτονιάς σε έναν νέο άξονα ανατολής δύσης. Η διαδρομή αυτή θα αποτελέσει το νέο άξονα αναφοράς της πόλης, αντίστοιχο και σε παραλληλία με τον παραλιακό άξονα και τις κεντρικές οδούς που διασχίζουν το Ρέθυμνο από άκρη σε άκρη. Εδώ θα υλοποιείται μέρος του νέου οράματος για την πόλη, μια διαδρομή αφιερωμένη στην μικροκλίμακα και την εξυπηρέτηση της γειτονιάς. Είναι ο δημόσιος χώρος που αυτή τη φορά αποδίδεται άμεσα στους κατοίκους, ενώνοντας τις γειτονιές από το ένα άκρο στο άλλο προσφέροντας έναν εκτεταμένο περίπατο που διασχίζει το ενδιαφέρον ανάγλυφο με τα ρέματα και τους λόφους διαπερνώντας την οικιστική περιοχή του Ρεθύμνου. 25

Στη νέα μορφή της πόλης, όπως αυτή προκύπτει αναβαθμισμένη από τα προγράμματα των τελευταίων ετών, προστίθεται ένα επιπλέον στρώμα, ένα layer που αναφέρεται στα τεκταινόμενα και τις δραστηριότητες της γειτονιάς. Η νέα διαδρομή που προτείνεται έχει να κάνει με τις κατοικίες των πολιτών, τον άμεσο δημόσιο χώρο τους που αποδίδεται για κοινωνικές και αστικές δραστηριότητες που η σύγχρονη πόλη έχει συνηθίσει να αγνοεί σε βάρος της ποιότητας ζωής και των παραδοσιακής εμπειρίας των κατοίκων περί οικήσεως και γειτονικών σχέσεων. Για το λόγο αυτό, μεγάλη σημασία έχει η απόσταση που αυτή απέχει από τον κύριο οικιστικό όγκο της πόλης στα νότια των αξόνων που έχουν αναπλαστεί ο οποίος δεν συμμετέχει άμεσα στην αναβαθμισμένη μορφή του Ρεθύμνου όπως έχει προκύψει. Η γεωμετρία του όγκου αυτού, ο οποίος ακολουθεί το ανάγλυφο και διαπλατύνεται προς νότο στις περιοχές της Καλλιθέας και κυρίως του Μασταμπά, ορίζει και την χάραξη της διαδρομής. Για τους σκοπούς της μελέτης θεωρείται βασική προϋπόθεση η διαδρομή των γειτονιών να βρίσκεται σε μέγιστο βάθος 2-3 οικοδομικών τετραγώνων από τον κύριο οικιστικό όγκο και τις αποστάσεις του από τους αναπλασμένους άξονες σύμφωνα με το πρότυπο της βιώσιμης κινητικότητας. ώστε να είναι άμεσα προσβάσιμη από τους κατοίκους και να αποτελεί φυσικό τόπο της γειτονιάς τους. Για το λόγο αυτό προτείνεται ο κύριος βρόγχος στο Μασταμπά, για την εξυπηρέτηση του συνόλου των κατοικιών εδώ, ενώ σημειώνονται η δυνατότητα γιαδευτερεύουσες διακλαδώσεις-βρόγχουςστα σημεία που η γραμμική πόλη αναπτύσσεται κατά πλάτος, βρόγχοι που ακολουθούν τη διάχυση του φαινομένου της επανάκτησης των ποιοτήτων γειτονιάς και μπορούν να υλοποιηθούν σε μετέπειτα φάσεις του έργου ανάλογα και με την επίδραση που έχει αυτό στην καθημερινή ζωή των κατοίκων στον άμεσο δημόσιο χώρο. Ενδιαφέρον έχει η σχέση της διαδρομής των γειτονιών με το φυσικό ανάγλυφο της πόλης. Η ενεργοποίηση της σχέσης αστικού και φυσικού περιβάλλοντος είναι από τις βασικές επιδιώξεις της μελέτης που θεωρεί ότι η αναζωογόνηση της γειτονιάς δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συμμετοχή της φύσης στο υποβαθμισμένο περιβαλλοντικά αστικό τοπίο. Ειδικά στην περίπτωση του Ρεθύμνου, το φυσικό τοπίο είναι ένας εξαιρετικός παράγοντας, που ενώ αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα στο βόρειο τμήμα της πόλης, στο νότιο έχει αγνοηθεί αν όχι κακοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό. 26

Επιδίωξη είναι η ανατροπή αυτής της πραγματικότητας με την εισαγωγή του φυσικού χώρου στο σχεδιασμό για τις γειτονιές που τώρα τον αγνοούν. Η διαδρομή απλώνεται κατά μήκος μιας πορείας που διακλαδίζεται ανάλογα με το πλάτος της πόλης που αναπτύσσεται σε υψόμετρο. Στρατηγικός στόχος είναι η τοποθέτησή της στο κέντρο των γειτονιών του Ρεθύμνου, ώστε να είναι εύκολη η πρόσβαση σε μικρή ακτίνα από τα όρια των γειτονιών και άμεση η συσχέτιση του δημόσιου χώρου που αποδίδεται κατά μήκος τους στο χώρο της γειτονιάς. Η συνέχειά της σε όλο το μήκος του αστικού ιστού αποτελεί το μεγάλο της πλεονέκτημα καθώς σκοπός είναι να προκαλέσει τον περίπατο στην άμεση περιοχή της γειτονιάς ακόμα και την κυκλοφορία, τη βόλτα των δημοτών ανάμεσα στις περιοχές. Το περίγραμμα των τελευταίων ορίζεται από τις φυσικές τομές των ρεμάτων που διασχίζουν με τακτικό τρόπο την πόλη στο νότιο τμήμα της από νότο προς βορρά. Τα σημεία τομής της διαδρομής με τα ρέματα αποτελούν έξοχους τόπους ώσμωσης της γειτονιάς με τον φυσικό χώρο. Πρόκειται για χώρους που ο κρίσιμος τόπος αναφοράς των γειτονιών εφάπτεται με τη φύση και διαχέεται σε αυτήν. Τα ρέματα από τομές σε ένα αστικό περιβάλλον που εξαπλώθηκε ακόμα και καλύπτοντάς τα, λογίζονται ως φυσικοί τόποι για την εκτόνωση της κοινωνικότητας της πόλης με όρους γειτονιάς και αναπρογραμματίζονται ως πράσινοι διάδρομοι. Συνδέονται με την πορεία των γειτονιών για την εξάπλωση του φυσικού στο αστικό σε μια αναστροφή της τωρινής κατάστασης. Η σύνδεση των φυσικών χώρων που περιβάλλουν τα νότια της πόλης, των λόφων, της χαλέπας και του δάσους, με την παραλία στα βόρεια, η αποκατάσταση των ρεμάτων με όρους βιώσιμου σχεδιασμού της πόλης στο φυσικό περιβάλλον, αντί για καταπάτησή του, ενεργοποιείται με το συνδυασμό διαδρομής γειτονιάς-ρεμάτων. Δημιουργείται ένα πλέγμα φυσικού και αστικού με όρους κοινωνικής ενεργοποίησης του δημόσιου χώρου της πόλης που επεκτείνεται στο φυσικό περιβάλλον των ρεμάτων της που τη διατρέχουν. Δρόμοι και ρέματα συμπληρώνουν το χώρο αναφοράς των γειτονιών για την αναζωογόνησή τους, πολλαπλασιάζοντας την επιφάνεια τα οφέλη και τις ποιότητες του νέου δημόσιου χώρου των γειτονιών του Ρεθύμνου. Η διάχυση του φυσικού στοιχείου κατά μήκος της διαδρομής γειτονιών και επί των οδών στη συνέχεια της πορείας του ρέματος προς αποκατάσταση της φυσικής παραμέτρου στην πόλη και την ανάπτυξη πράσινων 27

διαδρόμων διαδρομών στον άξονα βορράς-νότος αποτελεί πυλώνα της παρούσας μελέτης. Η στρατηγική για τη δημιουργία της διαδρομής των γειτονιών βασίζεται στη φιλοσοφία της «επανάκτησης» του δημοσίου χαρακτήρα της επιφάνειας των δρόμων που την απαρτίζουν. Η τωρινή κατάσταση χαρακτηρίζεται από την σχεδόν αποκλειστική χρήση των δρόμων από τα οχήματα, είτε για στάθμευση είτε για διέλευση. Επίσης τα πεζοδρόμια δεν επιτελούν σωστά το σκοπό τους καθώς καταλαμβάνονται σε μεγάλο τμήμα από φύτευση και υποδομές δικτύων, κολώνες, κάδους, σήμανση κυκλοφορίας κ.α. που εμποδίζουν τελικά το βασικό σκοπό τους που είναι η πεζή μετακίνηση. Η επανάκτηση που μελετάμε διακρίνεται σε φάσεις που έχουν να κάνουν με τη σταδιακή μείωση της κατάληψης από τα οχήματα του δημόσιου χώρου, σε επιφάνεια και χρόνο, και την απόδοσή του στους κατοίκους της γειτονιάς και τους χρήστες του περιπάτου. Κατάργηση θέσεων στάθμευσης διαπλάτυνση διαβάσεων, φύτευση, δρόμος για την πόλη, όχι το αυτοκίνητο. 28

Σε πρώτη φάση στόχος είναι η μείωση της κυκλοφορίας των οχημάτων. Καταρχήν επιδιώκεται να μειωθεί η διαμπερής κυκλοφορία διαμέσου των γειτονιών και ειδικά στους δρόμους που απαρτίζουν τη διαδρομή που σχεδιάζεται με την ελαχιστοποίηση των κινήσεων με αυτοκίνητο στις απολύτως απαραίτητες πρόσβαση χώρων στάθμευσης, οχήματα εξυπηρετήσεων και ανάγκης. Επιθυμητή είναι η μετάβαση σε ένα καθεστώς δρόμων ήπιας κυκλοφορίας για την αποκλειστική εξυπηρέτηση της γειτονιάς και σε επόμενη φάση η μετατροπή μέρους των οδών σε πεζόδρομους με πρόσβαση αυτοκινήτου για τη στάθμευση εντός των ιδιοκτησιών των κατοίκων. Spring parklets αντικατάσταση θέσεων στάθμευσης με μικρά «πάρκα» -στάσεις στο κατάστρωμα της οδού. 29

Παράλληλα επιδιώκεται η μείωση της παρόδιας στάθμευσης με την αφαίρεση θέσεων και την απόδοση του αντίστοιχου χώρου σε ωφέλιμο εμβαδόν για τους κατοίκους και για χρήσεις γειτονιάς. Σκοπός είναι η δημιουργία μιας ποιοτικής διαδρομής βόλτας κατά μήκος των γειτονιών με εκμετάλλευση των διαθέσιμων χαρακτηριστικών. Για την επανάκτηση εμβαδού σε όφελος του ελεύθερου χώρου για χρήσεις γειτονιάς και την αποκατάσταση της μετακίνησης των πεζών, σχεδιάζεται ελεύθερος διάδρομος κίνησης των πεζών με τα ανάλογα πλάτη. Για το σκοπό αυτό εξετάζεται η μετακίνηση και ομαδοποίηση των κάδων απορριμμάτων επί του καταστρώματος των οδών και προτείνονται διατάξεις υπογειοποίησής τους, σε χώρους που τώρα καταλαμβάνονται από παρόδια στάθμευση και η διαπλάτυνση των πεζοδρομίων τουλάχιστον στην μία πλευρά για τη δημιουργία ικανού διαδρόμου πεζών ποδηλατών. Διατάξεις βυθιζόμενων κάδων Για τον ίδιο σκοπό ανασχεδιάζεται η σήμανση των οδών και του εξοπλισμού ενώ εξετάζεται το ενδεχόμενο για υπογειοποίηση των δικτύων ηλεκτρισμού και τηλεφωνίας για την απελευθέρωση του αντίστοιχου χώρου και τη γεωμετρική και αισθητική βελτίωση των δρόμων. Σχεδιάζεται η φύτευση, ο φωτισμός και ο εξοπλισμός του 30

δρόμου. Διαπλατύνονται οι διασταυρώσεις και σηματοδοτούνται γεωμετρικά και οπτικά κατάλληλα στην κατεύθυνση της προτεραιότητας των πεζών επί της διαδρομής της γειτονιάς. Αναζητούνται τα σημεία που προκύπτουν μικρά πλατώματα και σχεδιάζονται. Σχεδιάζονται μικρά γραμμικά πλατώματα πρασίνου κατά μήκος της διαδρομής ενώ πλατώματα μπορούν να δημιουργηθούν και προς επέκταση της πρασιάς σε οικόπεδα με εμπορικές χρήσεις για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας της οδού. Επισημαίνονται οι θέσεις όπου υπάρχουν φυγές θέας προς βουνό ή θάλασσα και σχεδιάζονται εδώ καθιστικά για τη στάση και τον ποιοτικό εμπλουτισμό της διαδρομής γειτονιάς. Σημειώνονται οι διασταυρώσεις και οι διαδρομές προς το κέντρο της πόλης, την παραλία και προς χαρακτηριστικά σημεία για το συσχετισμό της διαδρομής με τον πολεοδομικό ιστό και την ενίσχυση της αντίληψης της πόλης μέσω της βόλτας ανάμεσα στις γειτονιές. Διαπλάτυνση πεζοδρομίου και χρήση από καφετέρια. επιχειρηματικότητα και αναζωογόνηση δημόσιου χώρου του δρόμου Σκοπός είναι να προκύψει μια αβίαστη διαδρομή για πεζούς και ποδήλατα, για παιχνίδι και ξεκούραση, για κοινωνικές επαφές και δραστηριότητες γειτονιάς, με τον περιορισμό της κατάληψης από τα οχήματα και την συνεχόμενη παρουσία του φυσικού στοιχείου για την αισθητική βελτίωση και την κλιματική άνεση. Η διαδρομή 31

αυτή εκτείνεται κατά μήκος και απολαμβάνει μέρος του πλάτους του δρόμου το οποίο συνεχώς αυξάνεται εις βάρος των οχημάτων με την πάροδο του χρόνου και της οικειοποίησης των νέων συνθηκών γειτονιάς και πόλης από τους κατοίκους γείτονες. Παρόμοιες συνθήκες είναι θεμιτό να δημιουργηθούν και στο υπόλοιπο οδικό δίκτυο των περιοχών της γειτονιάς, σε ένα σχεδιασμό αποφυγής της διαμπερούς κυκλοφορίας, με σκοπό την ολοένα περισσότερη απόδοση δημόσιου χώρου των δρόμων σε ήπιες χρήσεις μετακίνησης. Σκοπός είναι η εφαρμογή ενός πλέγματος γειτονιάς με κεντρικό άξονα τη διαδρομή των γειτονιών. Στην παρούσα μελέτη είναι σημαντικό να είναι σαφής η συνολική αντιμετώπιση του άξονα αυτού ως ενός άξονα γειτονιάς που θα παίξει κεντροβαρή ρόλο για την αναζωογόνηση της οικιστικής περιοχής του Ρεθύμνου. Για το λόγο αυτό σχεδιάζονται οι ελάχιστες απαραίτητες συνθήκες (διασφάλιση απρόσκοπτης κίνησης πεζών ποδηλατών, φύτευση, εξοπλισμός) σε όλο το μήκος της διαδρομής γειτονιών, συνθήκη απαραίτητη για την υλοποίηση της στρατηγικής. Ανάπτυξη μικρών γραμμικών «πάρκων» με φύτευση, με χρήσεις αστικού καθιστικού και επιχειρηματικότητας γειτονιάς 32

ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΓΕΙΤΟΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΘΕΑ Η διαδρομή των γειτονιών στην περιοχή μελέτης τοποθετείται στο μέσο του πλάτους του οικοδομικού όγκου όπως αυτός ορίζεται από τον αναπλασμένο γραμμικό κυκλοφοριακό άξονα της Μοάτσου Πορτάλιου στα βόρεια και τον σχεδιαζόμενο περιφερειακό στο νότια, μεταξύ των ρεμάτων Κόρακα Καμάρα στα ανατολικά και Καμαράκι στα δυτικά, που αποτελούν και τα φυσικά όρια της περιοχής μελέτης στο τμήμα αυτό. Πρόκειται για την κύρια οικιστική περιοχή της Καλλιθέας, καθώς το βορειότερο της Μοάτσου Πορτάλιου τμήμα της πόλης συγκεντρώνει τις κύριες λειτουργίες υπηρεσίες, γραφεία, εμπόριο, τουρισμό. Το τμήμα αυτό έχει μείνει σχεδόν ανεπηρέαστο από τις αναπλάσεις των κεντρικών οδών και δεν εξυπηρετείται άμεσα από το νέο δίκτυο βιώσιμης κινητικότητας. Ο δημόσιος χώρος των δρόμων χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο από αυτοκίνητα ενώ σημειώνονται διαμπερείς κινήσεις στον άξονα ανατολής δύσης για την αποφυγή της κίνησης στον κεντρικό άξονα. Οι κοινόχρηστοι χώροι είναι πολύ περιορισμένοι, γενικά δεν υπάρχουν ορισμένοι τόποι για κοινωνικές χρήσεις γειτονιάς και η προτεραιότητα στο δημόσιο χώρο δίνεται στην κίνηση και τη στάθμευση του αυτοκινήτου. Παράλληλα οι φυσικοί χώροι των ρεμάτων στα όρια της Καλλιθέας και του ρέματος Συνατσάκη στο μέσον περίπου δεν προκύπτει ότι χρησιμοποιούνται για την καθημερινή εκτόνωση της ζωής της γειτονιάς, τουλάχιστον κατά τακτικό τρόπο. Για τους παραπάνω λόγους, ο σχεδιασμός της διαδρομής των γειτονιών τίθεται κεντροβαρικά στην περιοχή κατοικίας περνώντας μέσα από τους φυσικούς χώρους των ρεμάτων που ενεργοποιούνται ως δημόσιοι χώροι στη λογική των πράσινων διαδρόμων. Ξεκινώντας από τα ανατολικά, η διαδρομή εξέρχεται από το ρέμα Κόρακα Καμάρα, όπου σχεδιάζεται σε συνδυασμό με τον αντίστοιχο πράσινο διάδρομο, και αναπτύσσεται στην οδό Κολοκοτρώνη. Συνεχίζει δυτικά κατά μήκος της οδού και στην Α πάροδο Κολοκοτρώνη, μέσω της οποίας εισέρχεται στο χώρο του ρέματος Συνατσάκη. Εδώ σχεδιάζεται σε συσχετισμό με τον πράσινο διάδρομο του ρέματος και τον διασχίζει ανηφορίζοντας στη δυτική κοίτη φτάνοντας την οδό Κιουρί και περνώντας στην οδό Καλλέργη. Ακολουθεί την οδό Καλλέργη κατά μήκος και των αδιάνοικτων τμημάτων της, και φτάνει στην οδό Αγ.Ιωάννου, στη νότια παρειά του ΚΧ 69 Α. Στη διασταύρωση με την Αγ.Ιωάννου σχεδιάζεται διάβαση για το πέρασμα της 33

34 ΡΕΜΑ ΚΑΜΑΡΑΚΙ ΟΔΟΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗ ΡΕΜΑ ΣΥΝΑΤΣΑΚΗ ΟΔΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ ΡΕΜΑ ΚΟΡΑΚΑ-ΚΑΜΑΡΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΓΕΙΤΟΝΙΩΝ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ

διαδρομής των γειτονιών στην οδό Πλάτωνος και το ΚΧ 438 Α. Στο σημείο αυτό κατέρχεται στο χώρο του ρέματος Καμαράκι, όπου διακλαδίζεται προς βορρά και νότο για να σχηματίσει το βρόγχο της διαδρομής γειτονιάς της περιοχής Μασταμπά, ακολουθώντας το σχεδιασμό του πράσινου διαδρόμου του ρέματος. Πρόκειται για μια διαδρομή που επιδιώκει τη συνέχεια του δημόσιου χώρου, διασχίζοντας σημεία με διαφορετικές ποιότητες που θα εξετάσουμε. Η διαδρομή χαρακτηρίζεται από 2 διακριτά τμήματα, την οδό Κολοκοτρώνη και την οδό Καλλέργη. Το ανατολικό άκρο της διαδρομής γειτονιάς στην περιοχή μελέτης είναι το ρέμα Κόρακα Καμάρα. Στο σημείο αυτό δεν έχει ολοκληρωθεί ο ρυμοτομικός σχεδιασμός, ενώ η οδός Κολοκοτρώνη οδηγεί στην Καλαϊτζάκη προς βορρά. Η συνέχεια προς το χώρο του ρέματος και η ολοκλήρωση του σχεδιασμού με την κατασκευή και του περιφερειακού είναι προς διερεύνηση. Η οδός Κολοκοτρώνη απεικονίζεται στο ρυμοτομικό σχέδιο του δήμου με πλάτος 12μ το οποίο κρίνεται απόλυτα ικανοποιητικό για τους σκοπούς της μελέτης, παρά το σχετικό κυκλοφοριακό φόρτο που αναλαμβάνει. Ο τελευταίος δύναται να μειωθεί περαιτέρω με τη δημιουργία του περιφερειακού και τη διακοπή των διαμπερών κινήσεων που λαμβάνουν χώρα εδώ. Κύρια στρατηγική είναι ο περιορισμός της μονόδρομης κίνησης οχημάτων σε ελάχιστο πλάτος μιας λωρίδας πλάτους 3,5 μέτρων καθόλο το μήκος της οδού και η δημιουργία ενός ελεύθερου διαδρόμου για πεζούς και ποδήλατα πλάτους τουλάχιστον 2,50 μέτρων στο βόρειο άκρο της οδού με την αντίστοιχη πρόβλεψη για ελεύθερο πεζοδρόμιο στο νότιο άκρο ελάχιστου πλάτους 1,20 μέτρων. Σκοπός των παραπάνω είναι ο περιορισμός της κίνησης και της ταχύτητας των οχημάτων καθώς και η εξασφάλιση του χώρου κίνησης των περιπατητών αλλά και των ποδηλατών, καθώς οι κλίσεις το επιτρέπουν. Για την ποιοτική, αισθητική και κλιματική, αναβάθμιση της οδού και κυρίως της βόλτας που εγκαθίσταται εδώ σχεδιάζονται νησίδες πρασίνου για τη δημιουργία συνεχούς κατά μήκος φύτευσης, υψηλής και χαμηλής. Στις διασταυρώσεις με τις κάθετους οδούς (Σανουάτσου, Κωνσταντινουπόλεως, Ούλωφ Πάλμε, Παπανικολάου, Θεοτοκοπούλου) οι διαβάσεις με την Κολοκοτρώνη τίθενται στο επίπεδο των πεζοδιαδρόμων, ψηλότερα από το οδόστρωμα και διαστρώνονται με κυβόλιθους. Επισημαίνεται με τον τρόπο αυτό η προτεραιότητα των διαβατών έναντι των οχημάτων. Παράλληλα στα σημεία των διασταυρώσεων αυξάνεται το πλάτος των πεζοδρομίων και σημειώνονται 35

κατάλληλα σημεία στάσης καθώς οι κάθετοι δρόμοι εξασφαλίζουν οπτικές φυγές προς το κέντρο του Ρεθύμνου και τη θάλασσα προς τα νότια αλλά και το φυσικό περιβάλλον στο βόρειο άκρο της πόλης. Οι φυγές αυτές επισημαίνονται και αναδεικνύονται καθώς αυξάνουν την αντίληψη του χώρου και τον προσανατολισμό στην βόλτα της διαδρομής γειτονιάς. Επίσης αποτελούν κύρια ποιοτικά χαρακτηριστικά ενός περιπάτου με διαβαθμίσεις θέας, θέσης και περιβάλλοντος που τώρα προσπερνώνται στην εποχούμενη κίνηση σε ένα αδιαμόρφωτο περιβάλλον οδού. Τα σημεία αυτά επισημαίνονται και με την ιδιαίτερη φύτευση τους (αροκάρια, φοίνικας) ενώ τοποθετείται και εξοπλισμός, σε μια λογική διαβαθμίσεων της οπτικής φυγής της ίδιας ης διαδρομής γειτονιάς και την απόδοση χώρων στάσης, ανάπαυσης και απόλαυσης της βόλτας με τις αντίστοιχες ποιοτικές διαφοροποιήσεις. Στην αρχή της οδού Κολοκοτρώνη στα ανατολικά σημειώνεται ο ΚΧ21 όπου σχεδιάζεται χώρος λαϊκής αγοράς. Πρόκειται για μια λειτουργία γειτονιάς με εξαιρετικές ποιότητες κοινωνικής επαφής και ενεργοποίησης των πολιτών που αυξάνει και την επιχειρηματικότητα των δημόσιων χώρων. Προτείνεται εδώ ο σχεδιασμός και η χρήση του χώρου και ως χώρος ανταλλαγής προϊόντων και υπαίθριας αγοράς που λειτουργεί με αντίστοιχο εξοπλισμό της λαϊκής καθημερινά και όχι μόνο σε εβδομαδιαία βάση. Παράλληλα τίθεται υπόψη και η λειτουργία ιδιωτικού παιδικού σταθμού στο σημείο και σχεδιάζεται διάβαση στάση και γραμμικό πάρκο έναντι της πλατείας της λαϊκής. Σε κοντινό σημείο, στη ΝΔ γωνία των οδών Κολοκοτρώνη και Κωνσταντινουπόλεως υπάρψει παιδική χαρά. Σε επαφή με αυτήν σχεδιάζεται ευρεία νησίδα πρασίνου και διάβαση στη διασταύρωση για την επαύξηση του εμβαδού της και την ευκολότερη πρόσβασή της. Τα τμήματα της Κολοκοτρώνη μεταξύ των οδών Ούλωφ Πάλμε - Παπανικολάου και το ελαφρώς ανηφορικό μπροστά από το 6 ο Δημοτικό Σχολείο σημειώνονται με πλάτος 10 μέτρων, ωστόσο η στρατηγική δεν μεταβάλλεται. Η εξασφάλιση για τα πλάτη διαδρόμων και φύτευσης που αναφέρθηκαν παραπάνω γίνεται με την κατάργηση της στάθμευσης στο νότιο άκρο της οδού, ενώ κατά μήκος της μάντρας του σχολείου μπορεί η ανάπτυξη γραμμικής φύτευσης σε ικανό πλάτος να συμβεί εκατέρωθεν της οδού. Γενική στρατηγική είναι η σταδιακή κατάργηση των θέσεων στάθμευσης και η απόδοση του αντίστοιχου χώρου στο δημόσιο χώρο της γειτονιάς. Στις θέσεις ή καλύτερα στις συστοιχίες θέσεων που καταργούνται μπορούν να δημιουργηθούν χώροι στάσης, φύτευσης και οι διατάξεις σε αυτές σε μεγαλύτερη ανάπτυξη να λάβουν 36

χαρακτηριστικά γραμμικών πλατειών πάρκων. Η διαδρομή της γειτονιάς θεωρείται ότι εκπληρώνει ιδανικά το ρόλο της, όχι μόνο εξασφαλίζοντας την άνετη, ασφαλή και απρόσκοπτη κίνηση πεζών και ποδηλατών σε περιβάλλον με συνεχή φύτευση και σκιά. Μπορεί να μεταβληθεί στον κοινό τόπο της γειτονιάς όταν στη διαδρομή αναπτυχθούν σημεία στάσης και κοινωνικής επαφής, περιοχές ικανού πλάτους και εμβαδού με εξοπλισμό για την εξυπηρέτηση των γειτόνων, καθιστικά, συστάδες φύτευσης, κήποι. Πρόθεση είναι ο χώρος να οικειοποιηθεί από τους κατοίκους και τους περιπατητές και να αποτελέσει προέκταση υπαίθρια του σαλονιού και επέκταση της αυλής τους. Για το σκοπό αυτό τίθεται στη διάθεση των κατοίκων το εργαλείο της δημοτικής διαδρομής για την επαύξηση του ζωτικού χώρου για τον άνθρωπο σε βάρους του αδρανούς για τη στάθμευση. Αντίστοιχα ο ζωτικός χώρος αυξάνεται με την οργάνωση του εξοπλισμού των οδών. Ένα χρήσιμο εργαλείο που προτείνεται είναι η οριοθέτηση περιοχών για τους κάδους απορριμμάτων και η υπογειοποίησή τους, στοιχείο που ελαχιστοποιεί το αποτύπωμά τους στο χώρο, αυξάνει τη χωρητικότητα τους (λιγότερες διαδρομές απορριμματοφόρων) βελτιώνει αισθητικά τη διαδρομή και απελευθερώνει πολύτιμο χώρο. Αντίστοιχα προτείνεται και η υπογειοποίηση και των λοιπών δικτύων (ηλεκτρικό, τηλεφωνία) που τώρα αποτελεί οπτικό και χωρικό εμπόδιο στην οδό. Παράλληλα εξετάζεται η δυνατότητα για επαύξηση του ελεύθερου πλάτους με την κατάργηση των θέσεων στάθμευσης μπροστά από ισόγεια με εμπορικές χρήσεις. Η απόδοση μέρους του χώρου αυτού στην εκμετάλλευση της επιχείρησης είναι ένα στοιχείο που μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος της επιχειρηματικότητας της οδού καθώς και της αναζωογόνησής τους με ανθρώπους που απολαμβάνουν τις αντίστοιχες υπηρεσίες και σε τμήμα της προέκτασης της πρασιάς των καταστημάτων με αντίστοιχο οικονομική ανταπόδοση προς το Δήμο. Η γενική πρόθεση είναι η απόδοση χώρων στους γείτονες και τους περιπατητές και η ανάπτυξη δραστηριοτήτων στο ανακτημένο μέρος της οδού. Αυτή θα συμβάλλει στην αναζωογόνηση του δρόμου και την ανάπτυξη των σχέσεων και της ανθρώπινης επαφής κατά το πρότυπο της λειτουργίας μιας γειτονιάς που δεν εγκλωβίζεται στις ιδιοκτησίες και δημιουργεί ενδιάμεσες ποιότητες στο αυστηρό όριο μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού χώρου. Με την Α πάροδο Θεοτοκοπούλου, στη συνέχεια της Κολοκοτρώνη, η διαδρομή κατέρχεται στο χώρο του ρέματος Συνατσάκη, στην κορυφή του ΚΧ429, διασχίζοντας τον πράσινο διάδρομο και ανέρχεται τη δυτική κοίτη με την υπάρχουσα διαμόρφωση 37

της οδού μέχρι το πλάτωμα στη συμβολή των οδών Κιουρί και Καλλέργη. Το τμήμα αυτό της ανόδου προτείνεται προς ανάπλαση ώστε να αποκτήσει κατάλληλα πεζοδρόμια, φωτισμό και φύτευση εκατέρωθεν της κίνησης των οχημάτων. Τα σημεία εισόδου εξόδου της διαδρομής γειτονιάς στο χώρο του ρέματος προσφέρονται για ιδιαίτερη συνθετική μεταχείριση, ως κομβικά στο πλέγμα των επεμβάσεων που προτείνει η στρατηγική της μελέτης αυτής για την ανάπτυξη και αναζωογόνηση του δημόσιου χώρου της πόλης. Το πλάτωμα ακριβώς στην κορυφή του πρανούς αποτελεί ιδανικό σημείο στάσης και ενατένισης του ρέματος και της διαδρομής των γειτονιών. Προτείνεται η οργάνωση του με την τακτοποίηση της ελεύθερης στάθμευσης που συμβαίνει εδώ και την απόδοση ικανού χώρου στους περιπατητές της διαδρομής. Η δημιουργία καθιστικών, μιας βρύσης, η φύτευση στη συνέχεια της βλάστησης του πρανούς μπορούν να οργανώσουν έναν κοινωνικό χώρο σε κεντροβαρές σημείο της διαδρομής. Παράλληλα, είναι δυνατό να σηματοδοτήσουν την πλέξη της με το ρέμα και να καθορίσουν κάδρα θέας προς βορρά και νότο στο εξαιρετικό φυσικό τοπίο της πόλης, αναδεικνύοντας τις εσωτερικές θέες του ρέματος που διατρέχει την αστική περιοχή. Εξερχόμενοι από το ρέμα Συνατσάκη, η οδός Καλλέργη αποτελεί το 2 ο τμήμα της διαδρομής γειτονιάς στην Καλλιθέα και διαφοροποιείται αισθητά από εκείνο της Κολοκοτρώνη. Η κύρια διαφοροποίηση έγκειται στο γεγονός ότι τα άκρα της και σε μήκος περίπου 70 μέτρων είναι αδιάνοικτα και ενδεχομένως απαιτούνται απαλλοτριώσεις για την πλήρη διάνοιξη των οδών και την εφαρμογή του ρυμοτομικού σχεδίου. Στο ανατολικό άκρο, μεταξύ των ΟΤ433Α και ΟΤ56 δεν υπάρχει ουσιαστικά δρόμος, παρά διάδρομοι και χαράξεις για την προσέγγιση αυτοκινήτων στις ιδιοκτησίες ενώ κάποια τμήματα είναι χέρσα. Ωστόσο η διαδρομή της γειτονιάς μπορεί να χαραχτεί με μικρές παρεμβάσεις καθώς η αναγκαία και ικανή συνθήκη είναι η εξασφάλιση της κίνησης των πεζών. Οπότε με τη δημιουργία ενός διαδρόμου μέχρι 2,50 μέτρων πλάτους η διαδρομή μπορεί να ορισθεί και μάλιστα με τρόπο που να προσθέσει στην ποιοτική της διαβάθμιση, διατηρώντας τις υπάρχουσες πορείες και βλάστηση. Αφήνοντας το τμήμα αυτό και προχωρώντας προς την οδό Χαλκιαδάκη και Ασκούτση, το πλάτος σημειώνεται στα 8 μέτρα. Πρόκειται για ένα τμήμα με αραιή δόμηση σε επαφή με το 2 ο Γυμνάσιο Λύκειο στο νότιο άκρο της. Ο σχεδιασμός προβλέπει τη δημιουργία της διαδρομής γειτονιάς με την κατάργηση της στάθμευσης, το 38

διαχωρισμό των κινήσεων, ενώ διερευνάται η δυνατότητα χωροθέτησης γραμμικού πάρκου με την κατάργηση της διαμπερούς κίνησης των οχημάτων στο τμήμα αυτό. Αυτή η παρέμβαση θα εμπλουτίσει το φυσικό χαρακτήρα της διαδρομής ενώ εξετάζεται η πρόσβαση στα γήπεδα του σχολείου που αναπτύσσονται αμφιθεατρικά. Στη συνέχεια προς δυτικά η οδός Καλλέργη είναι αδιέξοδο καθώς το τμήμα της ΟΤ69 και ΟΤ437 είναι αδιάνοικτο κατά το ήμισυ και ως την οδό Αγ.Ιωάννου μεσολαβεί χωράφι με ελιές. Και στο τμήμα αυτό θεωρείται πως αρκεί ένας διάδρομος μονοπάτι που θα περνάει ανάμεσα στις ελιές, χωρίς να είναι απαραίτητη (ή θεμιτή) η πλήρης διάνοιξη της οδού με την αντίστοιχη απαλλοτρίωση. Στη διασταύρωση διαδρομής γειτονιάς και Αγ.Ιωάννου, σε επαφή με τα ΚΧ 69 Α και ΚΧ 438 Α εκατέρωθεν της τελευταίας δημιουργείται διάβαση κατά τα πρότυπα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η διαδρομή στο σημείο αυτό σχεδιάζεται παράλληλα με τους υπό διαμόρφωση κοινόχρηστους χώρους, ενσωματώνοντας τους στο δίκτυο των δημόσιων χώρων που αναφέρονται στη γειτονιά. Η είσοδος στο ρέμα Καμαράκι είναι ένα κομβικό σημείο στο πλέγμα διαδρομής γειτονιάς και πράσινων διαδρόμων. Η παρούσα μελέτη θεωρεί ότι δύναται να λάβει ένα συμβολισμό που να σηματοδοτεί το νέο πλέγμα δημόσιων χώρων και το συνδυασμό τους στη νέα στρατηγική του σχεδιασμού. Ο συμβολισμός αυτός μπορεί να υλοποιηθεί αρχιτεκτονικά με τη δημιουργία ενός τοπόσημου, το οποίο να επαναλαμβάνεται ως ανάλογη σύνθεση και στους άλλους κόμβους διαδημοτικής διαδρομής και πράσινων διαδρόμων, ορίζοντας στο χάρτη μια συστοιχία χαρακτηριστικών σημείων που αναφέρονται στις επεμβάσεις που προτείνονται. Το ζητούμενο είναι η σηματοδότηση του μητροπολιτικού χαρακτήρα της διαδρομής γειτονιών, που απλώνεται σε όλο το μήκος και αφορά την πόλη στο σύνολό της καθώς και η ανάδειξη της εσωτερικής θέας των ρεμάτων που τώρα αποσιωπάται από το δημόσιο χώρο στο εσωτερικό των γειτονιών. Ένα επιπλέον στοιχείο που σημειώνεται κατά μήκος της διαδρομής της γειτονιάς είναι τα αστικά κενά που βρίσκονται σε επαφή ή σε άμεση σχέση με αυτήν. Τα κενά αυτά, οικόπεδα ή ακάλυπτοι χώροι οικοδομικών τετραγώνων αποτελούν σημαντικά ποιοτικά χαρακτηριστικά για τη διαδρομή που σχεδιάζεται. Κύριο μέλημα στο σχεδιασμό αυτό είναι η απόδοση στη γειτονιά μιας διαδρομής βόλτας με σκοπό την ενεργοποίηση και, μέσω αυτής, την απόλαυση του δημόσιου χώρου. Ο ιδιωτικός χώρος κατά μήκος 39

αυτής έχει άμεση σχέση με το δημόσιο του δρόμου που αποδίδεται στη γειτονιά. Καταρχήν, τα αστικά κενά αποτελούν χώρους «αναπνοής» της πορείας που αναπτύσσεται ενδιάμεσα σε σχετικά συνεχή αστικά μέτωπα, ειδικότερα στην περίπτωση της Κολοκοτρώνη στο κεντρικό τμήμα της. Τα τμήματα της διαδρομής γειτονιάς σε επαφή με τα αστικά κενά αποτελούν ιδανικούς χώρους για την αναζήτηση περιοχών στάσης καθώς εδώ το οπτικό φράγμα μειώνεται και η αίσθηση του χώρου είναι μεγαλύτερη. Η ύπαρξή τους κατά τακτικό τρόπο στο ανάπτυγμα της διαδρομής ενισχύει αυτήν την αίσθηση και ο σχεδιασμός της διαδρομής οφείλει να το εκμεταλλευτεί. Παράλληλα ο τρόπος ιδιοποίησης των χώρων αυτών από τη γειτονιά είναι απρόβλεπτος και μπορεί σε ένα βαθμό να ενισχυθεί από την ανάπτυξη της διαδρομής και την οικειοποίηση του δρόμου από τους κατοίκους. Τα αστικά κενά κατά μήκος της διαδρομής που σχεδιάζεται αφορούν τόσο σε κενά ΟΤ, (ΟΤ409Α και ΟΤ438 στα άκρα της διαδρομής), μεγάλα κενά οικόπεδα (ΟΤ14, ΟΤ56, ΟΤ433Α, ΟΤ434, ΟΤ437) με πρόσωπο στις οδούς Κολοκοτρώνη Καλλέργη, εκτεταμένα κενά στο εσωτερικό ΟΤ (ΟΤ26, ΟΤ33) με προσβάσεις διόδους από τη διαδρομή γειτονιάς (οδός Οδ.Ανδρούτσου, Β πάροδος Θεοτοκοπούλου, κενά στο πρόσωπο των ΟΤ26&33), ενώ σε κάποια αυτά διατηρείται έντονο το φυσικό στοιχείο όπως στο ΟΤ434 και στο αδιάνοικτο τμήμα της οδού Καλλέργη στο ΟΤ437. Η μελέτη δεν μπορεί να προτείνει την ένταξή τους στο σχεδιασμό με την προσθήκη εδώ λειτουργιών από το toolbox, ωστόσο είναι γεγονός πως η οικειοποίηση του χώρου τόσο από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες λόγω της σχέσης του με τη διαδρομή της γειτονιάς όσο και με τους υπόλοιπους κατοίκους της περιοχής και τους περιπατητές μπορεί να προκύψει με διάφορους τρόπους. Οι τρόπου αυτοί παραδοσιακά συμβαίνουν στη ζωή της γειτονιάς που είναι εξωστρεφής και συγχέει τα όρια ιδιωτικού και δημόσιου και είναι στην εμπειρία των κατοίκων του Ρεθύμνου. Τα κενά οικόπεδα μπορεί να είναι οι αλάνες για τα παιδιά της γειτονιάς, χώροι που μπορεί να στηθεί μια γιορτή με αντικρυστό και κεράσματα σε μια αργία, το πέταγμα του χαρταετού, ένας περίπατος ή ένα πικ-νικ στα ενδότερα ενός χέρσου τμήματος μια ζεστή ημέρα και άλλα αυθόρμητα και καθημερινά σε μια εμπειρία γειτονιάς που έχει χαθεί στη σύγχρονη μορφή της πόλης που είναι κατακλυσμένη από το αυτοκίνητο. Παράλληλα, δεδομένης της έλλειψης των ΚΧ στο χώρο της Καλλιθέας είναι θεμιτή η επισήμανση των κενών οικοπέδων. Πιθανές μελλοντικές απαλλοτριώσεις για την προσθήκη ελεύθερων χώρων με λειτουργίες 40

γειτονιάς σχεδιασμένες και ενταγμένες σε ένα σύστημα κοινοχρήστων μπορούν να λάβουν υπόψη τα κενά αυτά και τη σχέση τους με τη διαδρομή των γειτονιών. Στο αυθόρμητο αυτό δίκτυο των αστικών κενών έρχονται να προστεθούν και οι αυλές των σχολείων και των γηπέδων τους που μπορούν να ενεργοποιηθούν αντίστοιχα στην καθημερινότητα της γειτονιάς όλες τις ώρες. Παρόμοια και οι πρασιές και οι αυλές θεωρείται πως μέσω της διαδρομής που σχεδιάζεται μπορούν να γίνουν περισσότερο εξωστρεφείς και με την αύξηση του αισθήματος της γειτονιάς και της ασφάλειας να ανοιχτούν στο δημόσιο χώρο. Η διαδρομή των γειτονιών έχει ως αυτοσκοπό την απόδοση του δρόμου στους ανθρώπους, τη μετατροπή τους από εποχούμενους σε γείτονες, την ανάπτυξη των σχέσεων και της αλληλεγγύης και της αίσθησης ότι η γειτονιά τους ανήκει και τους αφορά. Να μετατρέψει δηλαδή το δρόμο, τις διασταυρώσεις, τα κενά, τις πρασιές, τις θέες σε εμπειρία γειτονιάς και να καλέσει τους κατοίκους να βγουν από τα σπίτια τους και να τη ζήσουν σε μια διάσταση καλά εντυπωμένη στον εξωστρεφή ελληνικό τρόπο ζωής αλλά ξεχασμένη στα αυστηρό μοτίβο των οικοπέδων δρόμων για αυτοκίνητα που είναι δομημένη η σύγχρονη ελληνική πόλη. Η στρατηγική της μελέτης βασίζεται στη συνέχεια της διαδρομής σε όλο το μήκος της πόλης για την αναζωογόνηση του δημόσιου χώρου και την ενεργοποίηση του κλίματος της γειτονιάς. Άποψη διαδρομής ενεργοποίηση γειτονιάς 41

Περίπατος στη γειτονιά 5 σενάρια αναζωογόνησης γειτονιάς Αστικός εξοπλισμός 42

Περίπατος στη διαδρομή γειτονιάς Διασταύρωση - διαβάσεις Βιώσιμη κινητικότητα 43

ΠΡΑΣΙΝΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ Πράσινη διαδρομή στα πλαίσια της μελέτης αυτής καλείται η διαδρομή που συνδέει τους φυσικούς χώρους στα άκρα της πόλης, στα βόρεια και νότια, μέσω των ρεμάτων. Είναι η διαδρομή απόλαυσης του φυσικού τοπίου, του κλίματος και της κοινωνικής επαφής που αναδεικνύει το φυσικό δυναμικό των ρεμάτων και το εντάσσει στη στρατηγική για το δημόσιο χώρο της πόλης. Η φυσιολογία του ανάγλυφου του Ρεθύμνου χαρακτηρίζεται από τις διαδοχικές τομές των ρεμάτων που ξεκινούν από τα υψώματα στο βόρειο τμήμα και συνεχίζουν νότια προς τη θάλασσα. Τα ρέματα σε μεγάλο βαθμό καθόρισαν την αστική μορφολογία, καθώς η πόλη αναπτύχθηκε γραμμικά και αμφιθεατρικά ακολουθώντας τις κλίσεις από την παραλία ως το όριο του ΒΟΑΚ. Οι διαφορετικές περιοχές της, Περιβόλια, Καλλιθέα, Μασταμπάς, Κουμπές, από ανατολή προς δύση οριοθετούνται από τα ρέματα στα όρια τους τα οποία σηματοδοτούν σημαντικές τομές στον πολεοδομικό ιστό, τουλάχιστον ως τον άξονα της Μοάτσου-Πορτάλιου όπου και οι κλίσεις ελαχιστοποιούνται και χάνεται το ίχνος τους. Η περιοχή μελέτης «Καλλιθέα» οριοθετείται από το ρέμα Κόρακα-Καμάρα στα ανατολικά που σηματοδοτεί και το όριο με τα Περιβόλια και το ρέμα Καμαράκι στα δυτικά στα όρια με τον Μασταμπά. Στο μέσον περίπου της περιοχής, υπάρχει το ρέμα Συνατσάκη το οποίο με τη σειρά του διαπερνά και διαμορφώνει τον αστικό ιστό. Η στρατηγική του σχεδιασμού για την ανάπτυξη και αναζωογόνηση του δημόσιου χώρου έχει ως κύριο άξονα την ενεργοποίηση των χώρων που ορίζουν τα ρέματα και η νοητή συνέχειά τους ως τη θάλασσα. Σκοπός είναι η απόδοση των χώρων αυτών στο δημόσιο χώρο της πόλης, η αναγνώριση, ανάδειξη και η εκμετάλλευση των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών και ο εμπλουτισμός του αστικού περιβάλλοντος με νέες ποιότητες δημόσιου χώρου με βασικό χαρακτηριστικό το φυσικό τοπίο του ρέματος. Η ενεργοποίηση του εδαφικού δυναμικού των ρεμάτων γίνεται με την αναγνώριση των διαφορετικών τόπων των πράσινων διαδρομών. Σε αυτούς ανατίθενται ρόλοι και προστίθενται λειτουργίες για τη συμμετοχή τους στο δημόσιο χώρο της πόλης ενώ σχεδιάζονται στη φιλοσοφία της πράσινης διαδρομής. 44

ΠΡΑΣΙΝΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΟΥ ΡΕΜΑΤΟΣ - ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗ 45

ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ - ΡΕΜΑ ΣΥΝΑΤΣΑΚΗ ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΟΥ ΡΕΜΑΤΟΣ 46

Η φιλοσοφία αυτή ορίζει ότι από βορρά προς σε νότο και σε όλο το μήκος της διαδρομής αναπτύσσεται ένας τόπος με χαρακτηριστικά φυσικού περιβάλλοντος που διασχίζει την πόλη και καταλήγει στη θάλασσα. Η δυναμική των διαδρομών είναι τέτοια που σε επίπεδο δημόσιων χώρων σχετίζεται με τον γραμμικό κυκλοφοριακό άξονα που διασχίζει, αν και πολύ διαφορετικός σε λειτουργία. Λειτουργούν οι πράσινοι διάδρομοι ως σημείο αναφοράς του δημόσιου χώρου των γειτονιών που περιγράφουν ενώ παράλληλα διαμορφώνουν απρόσκοπτες κινήσεις-διαδρομές κάθετα στην ανάπτυξη της πόλης συνδέοντας βουνό και θάλασσα στα άκρα τους, μεταβάλλοντας τον γραμμικό παράλληλο με την ακτή (και τον ΒΟΑΚ) τρόπο που αντιλαμβάνονται την πόλη οι κάτοικοι και οι επισκέπτες. Παράλληλα θεωρείται ότι η δημιουργία φυσικών διαδρόμων με φύτευση κατά μήκος του άξονα βορρά-νότου, πέρα από την ποιοτική αναβάθμιση της πόλης θα προσφέρει και στην κλιματική της αναβάθμιση καθώς θα προστεθούν στην επιφάνειά της, κατά τακτικό τρόπο 7-8 φυσικοί δίοδοι με φύτευση, που θα ευνοούν το μικροκλίμα και την κυκλοφορία του αέρα, των καθοδικών ρευμάτων αέρα από το βουνό και τις κοίτες των ρεμάτων καθώς και της θαλάσσιας αύρας. Αναγνώριση περιοχών πράσινης διαδρομής. Για την μελέτη της πράσινης διαδρομής, αυτή χωρίζεται σε 4 διακριτά τμήματα. Α. Φυσικός χώρος ρέματος, εκτός αστικού ιστού. Το πρώτο τμήμα είναι ο φυσικός χώρος του ρέματος εκτός του αστικού ιστού. Πρόκειται για το χώρο ο οποίος είναι πέραν του κτισμένου ορίου της πόλης όπου το ρέμα τίθεται σε αμιγώς φυσικό περιβάλλον δάσος, χαλέπα, χωράφια. Ο χώρος αυτός σε σχετική απόσταση από την πόλη, από το κέντρο των γειτονιών, ωστόσο είναι σε άμεση σχέση με αυτήν. Είναι ένας φυσικός χώρος, συχνά εξαιρετικού κάλους, που οδηγεί στην είσοδο φαραγγιών από όπου προέρχονται και τα ρέματα του Ρεθύμνου. Οι τόποι αυτοί τώρα είναι άγνωστοι για την καθημερινότητα των πολιτών και εκτός των περιπατητικών διαδρομών. Σε αυτούς είναι δυνατή η άμεση επαφή των ανθρώπων με τη φύση με όλα τα σχετικά ευεργετήματα. Η αποκατάσταση της πρόσβασης σε αυτούς τους χώρους και η αποσαφήνιση των διαδρομών είναι ζωτικής σημασίας. Η ευρύτητα των φυσικών χώρων και η μικρή απόσταση από τις κατοικημένες περιοχές 47