ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : «ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΙΣΘΩΤΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΟ ΩΡΑΡΙΟ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΕΝΘΗΜΕΡΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ-ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΕΣ : ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ :

ΙΔΡΥΜΑ: Τ.Ε.Ι ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΕΞΑΜΗΝΟ: ΠΤΥΧΙΟ 2 ο ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : «ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΙΣΘΩΤΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΟ ΩΡΑΡΙΟ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΕΝΘΗΜΕΡΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ-ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΕΣ : ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ : ΜΑΝΩΛΗ ΣΟΦΙΑ κ. ΤΣΟΚΤΟΥΡΙΔΟΥ Κ. ΚΑΡΑΤΖΑΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΑΒΑΛΑ 2006

ΙΔΡΥΜΑ: Τ.Ε.Ι ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΕΞΑΜΗΝΟ: ΠΤΥΧΙΟ 2 ο ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ : «ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΙΣΘΩΤΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΟ ΩΡΑΡΙΟ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΕΝΘΗΜΕΡΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ-ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΕΣ : ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ : ΜΑΝΩΛΗ ΣΟΦΙΑ κ. ΤΣΟΚΤΟΥΡΙΔΟΥ Κ. ΚΑΡΑΤΖΑΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΑΒΑΛΑ 2006

Εκ μέσης καρδίας αφιερώνουμε το παρών πόνημα στην οικογένεια μας

Πίνακας Περιεχομένων Πίνακας Περιεχομένων ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... I ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ... 4 1.1. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 4 1.2. ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 5 1.2.1. Ο εργοδότης... 5 1.2.1.1. Η έννοια του εργοδότη... 5 1.2.1.2. Υποχρεώσεις εργοδοτών κατά το στάδιο πρόσληψης... 7 Α. Αναγγελία πρόσληψης στον Ο.Α.Ε.Δ... 7 Β. Αναγγελία πρόσληψης στο Ι.Κ.Α... 11 Γ. Βιβλίο νεοπροσλαμβανόμενου προσωπικού... 13 1.2.2. Ο μισθωτός... 14 1.2.2.1. Έννοια μισθωτού... 14 1.2.2.2. Διακρίσεις μισθωτού... 15 1.2.2.3. Εργάτες και υπαλλήλους... 15 1.2.2.4. Πoλλαπλώς απασχολούμενος μισθωτός... 18 1.3 ΜΙΣΘΟΣ... 18 1.3.1 Έννοια μισθού και μορφές μισθολογικών παροχών... 18 Α. Χρηματικός μισθός... 19 Β. Μισθός εις είδος... 19 1.3.2. Χαρακτηριστικά παρεχόμενης εργασίας που δε θεωρείται μισθός... 20 1.3.3. Διάκριση μισθού ανάλογα με τον τρόπο καταβολής του.... 21 1.3.4. Διακρίσεις μισθού... 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 24 2.1. Η ΣΧΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 24 2.1.1. Γενικά χαρακτηριστικά της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας... 24 2.1.1.1. Το στοιχείο της παροχής εργασίας και το στοιχείο της αντιπαροχής μισθού... 24 2.1.1.2. Το στοιχείο της διάρκειας (σύμβαση αορίστου και ορισμένου χρόνου)... 26 2.2. ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ... 27 2.3. ΣΥΜΒΑΣΗ ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ... 28 2.4. ΟΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 29 Α. Σύμβαση μαθητείας... 29 Β. Σύμβαση μίσθωσης έργου... 31 Γ. Σύμβαση μίσθωσης παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών... 32 Δ. Σύμβαση μεσιτείας... 33 Ε. Σύμβαση αντιπροσωπείας... 33 ΣΤ. Σύμβαση εντολής... 33 Ζ. Εθελοντική απασχόληση... 34 Η. Η ομαδική σύμβαση εργασίας... 34 Θ. Σύμβαση μίσθωσης προσοδοφόρου πράγματος (ταξί)... 35 Ι. Σχέση εργασίας και παροχή εργασίας με βάση οικογενειακή αρχή... 36 2.5. Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΕΩΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 37 i

Πίνακας Περιεχομένων 2.5.1. Η σύναψη της συμβάσεως εργασίας... 37 2.5.2. Ειδικοί τρόποι κατάρτισης της σύμβασης... 37 Α. Συμβατική ελευθερία και περιορισμοί... 37 Β. Πρόσληψη σε διαγωνισμό... 40 Γ. Σύμβαση δοκιμαστικής εργασίας... 41 Δ. Η σύμβαση εργασίας με προσχώρηση... 42 2.6. ΤΟ ΚΥΡΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 42 2.7. ΛΟΓΟΙ ΑΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ... 43 Α. Έλλειψη δικαιοπρακτικής ικανότητας... 43 Β. Έλλειψη νόμιμης εκπροσώπησης εκ μέους του εργοδότη... 44 Γ. Παράλειψη τήρησης έγγραφου τύπου... 44 Δ. Μη εφοδιασμός με βιβλιάριο υγείας... 45 Ε. Ανυπαρξία επαγγελματικής άδειας ή πτυχίου άσκησης επαγγέλματος 46 ΣΤ. Μη τήρηση λοιπών όρων και διαδικαστικών προϋποθέσεων κατά τη πρόσληψη... 46 2.7.1. Συνέπειες από την έλλειψη προϋποθέσεων... 47 2.8. Η ΑΚΥΡΩΣΙΜΗ ΚΑΙ Η ΑΚΥΡΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 47 2.8.1. Η ακυρώσιμη σύμβαση... 47 2.8.2. Η άκυρη σύμβαση... 48 2.9. ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΕΓΓΡΑΦΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕΣΗΣ... 50 2.9.1. Το περιεχόμενο της αρχικής ενημέρωσης... 50 2.9.2. Ενημέρωση για μεταγενέστερη μεταβολή των στοιχείων... 52 2.9.3. Ενημέρωση για μεταγενέστερη μεταβολή στοιχείων... 52 2.9.4. Συνέπειες από τη παράλειψη ενημέρωσης... 52 2.10. ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕΣΗΣ... 53 2.10.1. Κοινοί τρόποι λύσης της εργασιακής σχέσης... 53 Α. Ο θάνατος του μισθωτού... 53 Β. Ο θάνατος του εργοδότη... 53 Γ. Η καταγγελία της σύμβασης εργασίας από τον εργοδότη ή το μισθωτό... 54 Δ. Η αντίθετη κοινή συμφωνία εργαζομένου και εργοδότη... 54 Ε. Στην περίπτωση σύγχυσης των ιδιοτήτων των δύο συμβαλλομένων... 54 ΣΤ. Περιπτώσεις αυτοδίκαιης λύσης ή καταγγελίας της σχέσης εργασίας 54 2.11. ΛΥΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΕΝΟΥ ΧΡΟΝΟΥ... 55 2.11.1. Λύση σύμβασης ορισμένου χρόνου... 55 Α. Λήξη με τη πάροδο του συμφωνημένου χρόνου... 55 Β. Με οικειοθελή αποχώρηση του μισθωτού... 56 Γ. Με καταγγελία για σπουδαίο λόγο... 56 2.11.1.1. Έννοια σπουδαίου λόγου... 57 2.11.2. Λύση σύμβασης αορίστου χρόνου... 57 2.12. Η ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ (ΑΠΟΛΥΣΗ)... 58 2.12.1. Η τακτική καταγγελία... 58 2.12.2. Η άτακτη καταγγελία... 59 2.13. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΥΡΟΥΣ ΤΗΣ ΕΡΓΟΔΟΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑΣ... 59 1. Έγγραφος τύπος... 59 2. Καταβολή της νόμιμης αποζημίωσης... 59 3. Καταχώρηση της απασχόλησης στο τηρούμενο μισθολόγιο του Ι.ΚΑ ή ασφάλιση του μισθωτού... 59 4. Μη καταχρηστική απόλυση... 60 ii

Πίνακας Περιεχομένων 2.14. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ... 60 2.15. ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΣΕΙΣ... 61 2.16. ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΣΘΩΤΟΥ (ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ)... 61 2.16.1. Καταγγελία της σύμβασης εργασίας εκ μέρους του μισθωτού (παραίτηση)... 61 2.16.2. Οικειοθελής αποχώρηση με τη συγκατάθεση του εργοδότη... 62 2.17. ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΟΜΕΝΩΝ ΜΙΣΘΩΤΩΝ... 63 2.17.1. Αποζημίωση απολύσεως υπαλλήλων... 63 2.17.2. Αποζημίωση απόλυσης εργατοτεχνίτων... 64 2.17.3. Υπολογισμός της αποζημίωσης... 65 2.17.4. Καταβολή της αποζημίωσης... 66 2.17.5. Παραδείγματα υπολογισμού αποζημίωσης... 67 2.17.6. Πότε δεν οφείλεται αποζημίωση... 69 2.18. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΜΕ ΤΗ ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕΣΗΣ... 70 2.18.1. Αναγγελία της κατάθεσης στον Ο.Α.Ε.Δ.... 70 2.18.2. Αναγγελία των οικειοθελών αποχωρήσεων στον Ο.Α.Ε,Δ.... 70 2.18.3. Αναγγελία στον Ο.Α.Ε.Δ. και λοιπών περιπτώσεων λύσης σχέσης... 71 2.18.4. Αναγγελία της καταγγελίας στο Ι.Κ.Α.... 71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΧΡΟΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 72 3.1. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΧΡΟΝΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 72 3.2. ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ... 75 3.3. ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 77 3.3.1 Έννοια ωραρίου εργασίας... 77 3.4. Ο ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΚΑΙ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 77 3.4.1. Η διάρκεια της απασχόλησης... 77 3.4.2. Διακρίσεις ωραρίου... 78 3.4.2.1. Νόμιμο ωράριο... 78 3.4.2.2. Συμβατικό ωράριο... 78 3.4.2.3. Αμιγές συμβατικό ωράριο... 79 3.5. ΑΝΩΤΑΤΟ ΝΟΜΙΜΟ ΩΡΑΡΙΟ... 79 3.6. ΑΝΩΤΑΤΟ ΟΡΙΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΥ ΩΡΑΡΙΟΥ... 80 3.7. ΠΕΝΘΗΜΕΡΟ... 80 3.8. ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 81 3.8.1. Διαδικασία συμφωνίας για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας... 81 3.8.2. Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας... 83 3.9. ΟΙ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΟ ΧΡΟΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 84 3.9.1. Η υπερεργασία... 84 3.9.1.1. Απλή υπερεργασία... 84 3.9.1.2. Θεσμοθετημένη υπερεργασία... 85 3.9.2. Υπολογισμός ωρομισθίων στην υπερεργασία... 86 3.10. Η ΥΠΕΡΩΡΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ... 86 3.10.1. Έννοια και τρόπος επιβολής... 86 3.10.2. ΕΙΔΗ ΥΠΕΡΩΡΙΑΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ... 88 3.10.3. Νόμιμη και παράνομη υπερωριακή απασχόληση... 88 3.10.4. Οροί δημόσιας τάξης για την πραγματοποίηση υπερωριών... 89 3.10.5. Η αμοιβή της νόμιμης υπερωριακής εργασίας... 91 3.10.6. Η αποζημίωση της παράνομης υπερωριακής εργασίας... 94 3.10.7. Διοικητικός έλεγχος και ποινικές κυρώσεις... 95 iii

Πίνακας Περιεχομένων 3.11. ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ... 95 3.12. Η ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ... 96 3.12.1. Η έννοια της μερικής απασχόλησης... 96 3.12.2. Η ρύθμιση της μερικής απασχόλησης... 96 3.12.3. Αποδοχές μισθωτών με μερική απασχόληση... 98 3.13. Στατιστικά στοιχεία... 99 3.14. Η ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑ... 101 3.14.1. Έννοια νυχτερινής εργασίας... 101 3.14.2. Αμοιβή νυχτερινής εργασίας... 102 3.15. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΚΥΡΙΑΚΕΣ... 102 3.15.1. Γενικά... 102 3.15.2. Ημέρες αναπληρωματικής ανάπαυσης... 103 3.15.3. Σε ποιες περιπτώσεις επιτρέπεται η απασχόληση τις Κυριακές... 104 3.15.4. Αμοιβή κυριακάτικης εργασίας... 104 3.16. ΜΕΡΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ & ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΡΓΙΑΣ... 105 3.16.1. Πως αμείβονται οι ημέρες υποχρεωτικής και προαιρετικής αργίας... 106 3.17. ΗΜΕΡΕΣ ΑΡΓΙΑΣ ΚΑΤ ΕΘΙΜΟΝ... 106 3.17.1. Αμοιβή των κατ εθίμων αργίες... 106 3.18. ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ... 107 3.19. ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ... 107 3.20. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΙΣΘΩΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΟΥ ΣΥΜΠΙΠΤΕΙ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΜΕΤΑΞΥ 18 ΗΣ ΚΑΙ 24 ΗΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ... 108 3.21. ΟΙ ΝΕΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 108 ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 113 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 115 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 116 iv

Πρόλογος ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στα πλαίσια της πτυχιακής μας εργασίας, μας ανατέθηκε να διαπραγματευτούμε το θέμα «Συμβάσεις εργασίας μισθωτών και νόμιμο ωράριο της πενθήμερης απασχόλησης». Το υλικό αντλήθηκε από βιβλία εργατικού δικαίου. Το εργατικό δίκαιο βρίσκεται σε συνεχή εξελικτική τάση και παίρνει νέα μορφή, όπως διαπιστώνουμε τα τελευταία χρόνια με την καθιέρωση των νέων ρυθμίσεων, που επιβάλλουν την διαρκή παρακολούθηση του για την νέα επίλυση των διαφορών που ανακύπτουν κάθε φορά στις εργασιακές σχέσεις Εργοδοτών Εργαζομένων, κατά τρόπο δίκαιο και δημιουργικό, μέσα σε πνεύμα συνεργασίας, σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και προσωπικότητας, τήρησης των υποχρεώσεων πίστεως και πρόνοιας καθώς και της κοινωνικής προστασίας. Η γνώση του δικαίου της εργασίας τόσο για τους μισθωτούς και εργοδότες όσο και για τους απασχολούμενους με την εφαρμογή και ερμηνεία Κρατικούς Υπαλλήλους Νομικούς Λογιστές _ Σπουδαστές κ.λ.π., είναι δύσκολη και πολλές φορές προβληματική, λόγω της συχνής επέμβασης της πολιτείας με νόμους διατάγματα αποφάσεις κ.λ.π που δημιουργούν πληθωρισμό διατάξεων εργατικής νομοθεσίας. Έχοντας γνώση των δυσχερειών και προβλημάτων που δημιουργούνται στις εργασιακές σχέσεις, καταβλήθηκε κάθε προσπάθεια ώστε η εργασία αυτή να περιέχει όλες τις μέχρι σήμερα μεταβολές των διατάξεων της εργατικής 1

Πρόλογος νομοθεσίας. Για τυχόν παραλείψεις και αδυναμίες ζητούμε την ανοχή και ευμενή κρίση του επιβλέποντα καθηγητή. Από τη θέση αυτή επιθυμούμε όπως εκφράσουμε την οφειλετική ευγνωμοσύνη μας προς τα άτομα που εργάζονται στην βιβλιοθήκη του Τ.Ε.Ι Καβάλας, στην εισηγήτρια κα. Τσοκτουρίδου Κωσταντίνα. Καβάλα, 1 Οκτωβρίου 2006, Μανώλη Σοφία, Καρατζάη Δήμητρα 2

Εισαγωγή ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το θέμα το οποίο μας ανατέθηκε να διαπραγματευτούμε είναι «Οι συμβάσεις εργασίας μισθωτών και νόμιμο ωράριο στο σύστημα της πενθήμερης απασχόλησης». Αρχικά στην εργασία αυτή αναφέρονται οι βασικές έννοιες των προσώπων που συνδέονται στην σχέση εργασίας, έτσι ώστε να καταρτιστεί μια σύμβαση εργασία. Στη συνέχεια αναλύεται οι έννοια του μισθού, καθώς και οι διακρίσεις του. Στο επόμενο κεφάλαιο γίνεται αναλυτική αναφορά στις συμβάσεις εργασίας. Ξεκινώντας από την έννοια της, τα στοιχεία που την διέπουν καθώς και τα είδη συμβάσεων που υπάρχουν, για να καταλήξουμε στη διαδικασία κατάρτισης της ατομικής σύμβασης εργασίας καθώς και της συλλογικής σύμβασης εργασίας. Στη συνέχεια, μετά την κατάρτιση των συμβάσεων εργασίας αναφερόμαστε στην λειτουργίας της μέχρι να επέλθει η λύση της σύμβασης εργασίας καθώς και τους τρόπους και τους λόγους για τους οποίους μπορεί να επέλθει η λύση. Στο επόμενο κεφάλαιο αναφερόμαστε αρχικά στον χρόνο εργασίας γενικά, μέχρι να εστιάσουμε στο ωράριο εργασίας και πως αυτό διακρίνεται σε νόμιμο και συμβατικό. Επίσης, αναφερόμαστε στο σύστημα της πενθήμερης εργασίας και πως αυτό λειτουργεί. Στη συνέχεια επισημαίνονται οι αποκλείσεις από το νόμιμο χρόνο εργασίας και εκτενέστερα πότε πρόκειται για υπερεργασία και πότε για υπερωριακή εργασία. Τελειώνοντας, στα δύο τελευταία κεφάλαια, γίνεται αναφορά στην νυχτερινή εργασία, πότε αυτή υφίσταται και πως ορίζει ο νόμος ότι αυτή πρέπει να αμείβεται. Επίσης, αναλύουμε το τι συμβαίνει με την απασχόληση κατά τις Κυριακές και τις αργίες και φυσικά το πώς αμείβεται η απασχόληση κατά τις Κυριακές και αργίες. Τέλος, επισημαίνονται οι νέες ρυθμίσεις που έχουν οριστεί για το χρόνο εργασίας. 3

Βασικές Έννοιες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 1.1. Η έννοια της εργασίας Εργασία είναι κάθε απασχόληση του ανθρώπου, κάθε μορφή δραστηριότητα με κάποιο σκοπό. Νομικά σκοπός, της εργασίας μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, αρκεί να είναι θεμιτός, δηλαδή όχι παράνομος ή ανήθικος. Το είδος της εργασίας μπορεί να είναι πνευματική ή σωματική, να συνίσταται σε ενέργεια θετική ή σε απλή παρουσία σ' ένα τόπο. Γενικά μπορεί να έχει οποιαδήποτε μορφή. Ακόμα και η ακινησία (λ.χ. η απασχόληση μοντέλου) ή ο ύπνος (όπως ο φύλακας που κοιμάται σ' εργοστάσιο) αποτελούν εργασία με τη νομική έννοια, γιατί και η συγκεκριμένη στάση κατάσταση του ανθρώπου έχει αξία, και είναι παροχή σ' αυτόν πού προσφέρεται. Επίσης η ετοιμότητα για παροχή εργασίας, η δέσμευση δηλαδή του χρόνου του εργαζομένου χωρίς εγρήγορσή των πνευματικών ή σωματικών δυνάμεών του, μπορεί να είναι αντικείμενο σχέσεως εργασίας, οπότε νομικά εξομοιώνεται με την εργασία, διαρρυθμίζεται όμως ειδικότερα. Η εργασία είναι αντικείμενο της εργασιακής σχέσεως ως ενέργεια ορισμένης μορφής ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της, γι' αυτό και μετριέται κυρίως με το χρόνο. Οι οικονομολόγοι μάλιστα, πού ασχολούνται με την κοστολόγηση ή τη μέτρηση της παραγωγικότητας της εργασίας, χρησιμοποιούν τους τεχνοκρατικούς όρους ανθρωποώρα, ανθρωποημέρα. Από τις διακρίσεις της εργασίας ιδιαίτερα σημαντική είναι η διάκρισή της σε εξαρτημένη και ανεξάρτητη, γιατί στο εργατικό δίκαιο υπάγεται μόνο η σχέση παροχής εξαρτημένης εργασίας. Προϋπόθεση δηλαδή για την εφαρμογή του εργατικού δικαίου είναι η ύπαρξη εξαρτημένης εργασίας. Η εξαρτημένη εργασία τεκμηριώνεται με τη σύναψη σύμβασης εξαρτημένης εργασίας μεταξύ του εργοδότη και του εργαζομένου 1. 1) Αλεξ. Καρακατσάνης ΑΤΟΜΙΚΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 4

Βασικές Έννοιες 1.2. Τα πρόσωπα της σχέσης εργασίας 1.2.1. Ο εργοδότης 1.2.1.1. Η έννοια του εργοδότη Ο εργοδότης είναι το πρόσωπο στο οποίο προσφέρει την εργασία του ο μισθωτός, το πρόσωπο που δικαιούται, βάσει μιας σχέσεως εξαρτημένης εργασίας, να χρησιμοποιεί την εργασία του μισθωτού. Ο εργοδότης στη σχέση του με το μισθωτό εμφανίζεται με δύο ιδιότητες: 1. Με την ιδιότητα του αντισυμβαλλόμενου στην ατομική σχέση εργασίας, του δικαιούχου δηλαδή της εργασίας και να καταβάλλει το μισθό. 2. Με την ιδιότητα του φορέα των λειτουργικών εξουσιών στην εκμετάλλευση, που είναι προσδιοριστικές για τη λειτουργία της σχέσεως εργασίας. Η πρώτη του ιδιότητα ανταποκρίνεται στην έννομη θέση του στην ατομική σύμβαση εργασίας, η δεύτερη προκύπτει από την έννομη θέση του ως οργάνου μέσα στην εκμετάλλευση. Ο εργοδότης με την πρώτη του ιδιότητα μπορεί να είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο, η δεύτερη όμως ιδιότητα προϋποθέτει μόνο φυσικά πρόσωπα, μεμονωμένα ή με τη μορφή συλλογικού οργάνου. Και οι δύο ιδιότητες μπορεί να συμπίπτουν στο ίδιο πρόσωπο, μπορεί και όχι. Το δεύτερο συμβαίνει λ.χ. σε επιχειρήσεις νομικών προσώπων η σε επιχειρήσεις που ανήκουν σε πρόσωπα ανίκανα για δικαιοπραξία, όπότε την αξίωση για την παροχή της εργασίας την έχει το νομικό πρόσωπο ή ο ανίκανος για δικαιοπραξία επιχειρηματίας, ενώ τις εργοδοτικές λειτουργίες τις εκτελούν τα όργανα του νομικού προσώπου ή το πρόσωπο που ασκεί την επιχείρηση βάσει έννομης σχέσεως στο όνομα, και για λογαριασμό του ανικάνου για δικαιοπραξία. Η έννοια όμως του εργοδότη διασπάται και γι' άλλους λόγους. Έτσι. στη περίπτωση «δανεισμού» ή αποστάσεως μισθωτού από μία επιχείρηση σε 5

Βασικές Έννοιες άλλη, για όσο διάστημα διαρκεί ο δανεισμός, ο ενοχικός συμβατικός δεσμός του μισθωτού με την επιχείρηση, που τον έχει διαθέσει, δε λύνεται, μολονότι ο μισθωτός αυτός υπόκειται στις εργοδοτικές λειτουργίες, που ασκούνται στην εκμετάλλευση της επιχειρήσεως που τον χρησιμοποιεί. Ο Αν και ή αξίωση του εργοδότη για παροχή εργασίας είναι κατά κανόνα αμεταβίβαστη 22 τα διευθυντικά λειτουργικά δικαιώματα του εργοδότη είναι επιδεκτικά εκχωρήσεως. Ο εργοδότης μπορεί να εξουσιοδοτήσει άλλα πρόσωπα στην επιχείρηση να ασκήσουν ολικά ή εν μέρει τα σχετικά δικαιώματά του. Στις εκμεταλλεύσεις με ιεραρχική δομή θέσεων αυτό είναι ο κανόνας. Στην ουσία τέτοια διευθυντικά καθήκοντα ασκούνται σ' όλη την κλίμακα της ιεραρχίας, στην οποία επιμερίζονται όχι μόνο οι εργασίες, πού ασκούνται διαδοχικά, αλλά και οι αποφάσεις, με άλλα λόγια η διεύθυνση. Τυπικά, κάθε τμήμα διευθυντικής εξουσίας, πού ασκείται από οποιαδήποτε βαθμίδα αυτής της κλίμακας, αντλεί τη δύναμη επιβολής του από το διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη, στην ουσία όμως σημειώνεται μετατόπιση στην ισορροπία δυνάμεων μέσα στην εκμετάλλευση, κοινωνικά πολύ σημαντική. Η εξουσία περνά κατά κανόνα στους μάνατζερ, οι οποίοι ελέγχουν την επιχείρηση. Το πρόσωπο του εργοδότη δεν είναι αποφασιστικής σημασίας για την υπόσταση της σχέσεως εργασίας Στην πραγματικότητα η σχέση εργασίας με την ένταξη της στην εκμετάλλευση γίνεται στοιχείο της, και η υπόσταση και λειτουργία της δεν επηρεάζονται από τυχόν μεταβολή στο πρόσωπο του εργοδότη. Σε περίπτωση τέτοιας μεταβολής, εφόσον δε διακόπτονται οι εργασίες της εκμεταλλεύσεως, η σχέση εργασίας συνεχίζεται με τον νέο εργοδότη χωρίς καμιά μεταβολή 3. Αυτό ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις μεταβολής του προσώπου του εργοδότη ανεξάρτητα από τον νομικό λόγο της, που μπορεί να είναι μεταβίβαση της εκμεταλλεύσεως εκούσια ή αναγκαστική, όπως με πλειστηριασμό, κληρονόμηση κ.α. Τη σχέση εργασίας δε την καταλύει ούτε ο θάνατος του εργοδότη όταν ή λειτουργία της εκμεταλλεύσεως, στην οποία απασχολείται ο μισθωτός, συνεχίζεται, εκτός αν τα μέρη είχαν αποβλέψει κυρίως στο πρόσωπο του, ο 2 Αρθρο 651 ΑΚ 3 Αρθρο 6 ν.2112/1920 και άρθρο 9 ΒΔ 1617.7.1920 6

Βασικές Έννοιες μισθός βαρύνει τον αρχικό εργοδότη, εκτός αν συμφωνηθεί κάτι διαφορετικό από τα μέρη. 1.2.1.2. Υποχρεώσεις εργοδοτών κατά το στάδιο πρόσληψης Α. Αναγγελία πρόσληψης στον Ο.Α.Ε.Δ Όλοι οι εργοδότες καθώς επίσης και το Δημόσιο και τα ΝΠΔΔ έχουν υποχρέωση να προσλαμβάνουν το κάθε είδος προσωπικό τους με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου διαμέσου των Γραφείων Εργασίας του Ο.Α.Ε.Δ 3. Τα Γραφεία Εργασίας του Ο.Α.Ε.Δ. με την τήρηση πλήρους Μητρώου Ανέργων κάθε ειδικότητας πρέπει να ικανοποιούν τις απαιτήσεις για πρόσληψη μισθωτών. Οι εργοδότες που θέλουν να απασχολήσουν προσωπικό πρέπει να απευθύνονται στο αρμόδιο Γραφείο Εργασίας του Ο.Α.Ε.Δ, το οποίο δίνει για κάθε προσλαμβανόμενο μισθωτό κάρτα τοποθέτησης σε εργασία. Το Γραφείο Εργασίας του Ο.Α.Ε.Δ υποχρεούται να τοποθετεί εκείνους τους μισθωτούς που επιλέγει ο εργοδότης χωρίς να τηρεί τη σειρά προτεραιότητας του Μητρώου Ανέργων. Εφόσον όμως ο εργοδότης δεν κάνει επιλογή, αλλά ζητήσει ανώνυμα έναν αριθμό μισθωτών, τότε το αρμόδιο γραφείο του Ο.Α.Ε.Δ πρέπει να τηρήσει τη σειρά προτεραιότητας του Μητρώου Ανέργων. Οι Εργοδότες μπορούν και χωρίς τη μεσολάβηση του Γραφείου Εργασίας του Ο.Α.Ε.Δ να προσλαμβάνουν προσωπικό με την προϋπόθεση να αναγγέλλουν τις προσλήψεις στον Ο.Α.Ε.Δ εντός οκτώ (8) ημερών από την επόμενη μέρα της προσλήψεως και όταν πρόκειται για επιχειρήσεις που λειτουργούν για πρώτη φορά οι προσλήψεις των μισθωτών τους μπορούν να αναγγέλλονται εντός τριάντα (30) ημερών κατά τους τρεις πρώτους μήνες από της ιδρύσεώς τους, χωρίς κυρώσεις 4. 3 Δ.Ε.Ν 1999 σελ.355 4 Άρθρο 1Ν.Δ 763/70 7

Βασικές Έννοιες Βάσει άρθρου 12 4 του Ν. 3144/2003 η υπηρεσία του Ο.Α.Ε.Δ οφείλει να αποστέλλει στην αρμόδια υπηρεσία του ΣΕΠΕ ένα αντίτυπο κάθε πρόσληψης νέου εργαζόμενου. Σημειώνουμε ότι η πρόσληψη μισθωτού από εργοδότη χωρίς τη μεσολάβηση του Ο.Α.Ε.Δ δεν δημιουργεί ακυρότητα της σύμβασης εργασίας καθόσον αυτή είναι καθ' όλα έγκυρη και συνεπάγεται την εφαρμογή της εργατικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας από της ημερομηνίας έναρξης παροχής νόμιμα των εργασιών του, ευθυνόμενου του εργοδότη με κυρώσεις. Οι Δημόσιες Υπηρεσίες - ΝΠΔΔ - Τράπεζες - Δημόσιες Επιχειρήσεις ή Επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας υποχρεούνται να γνωστοποιούν στον Ο.Α.Ε.Δ κάθε προκήρυξη διαγωνισμού για πρόσληψη προσωπικού με οποιαδήποτε σχέση 5 Οι διευθύνοντες Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή Αυτόνομους Οργανισμούς Δημοσίου Δικαίου ή Επιχειρήσεις και εκμεταλλεύσεις Διοικούμενες για λογαριασμό του Κράτους ή από παραχώρησή του, οφείλουν όποτε καλούνται από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων να δηλώνουν εγγράφως και υπευθύνως, στις υπηρεσίες που ορίζονται κάθε φορά, τη δύναμη του προσωπικού που απασχολούν, ώστε να γίνεται δυνατή η εξακρίβωση του εργατικού δυναμικού της χώρας 6. Προσλήψεις σε Ανώνυμες Δημοτικές Επιχειρήσεις Εποχιακής Λειτουργίας 7. Η μεσολάβηση για εξεύρεση εργασίας γίνεται μόνο από τις υπηρεσίες του Ο.Α.Ε.Δ γιατί η ιδιωτική μεσολάβηση για εξεύρεση εργασίας και η λειτουργία ιδιωτικών γραφείων ευρέσεως εργασίας απαγορεύεται (Ν. 3248/55 που κύρωσε την υπ'αρίθμ. 95 ΔΣΕ αρ. 9 και Ν. 1346/83 αρ. 26 παρ. 4). Ο Ο.Α.Ε.Δ για απλούστευση της διαδικασίας χορηγεί δια των υπηρεσιών του στους εργοδότες έντυπο "Αναγγελία Πρόσληψης", το οποίο οι εργοδότες μπορούν να στέλνουν στο Γραφείο Εργασίας του Ο.Α.Ε.Δ συμπληρωμένο για κάθε μισθωτό μαζί με την Κάρτα Ανεργίας που τυχόν έχει ο άνεργος και το οποίο ο Ο.Α.Ε.Δ επιστρέφει το ένα από τα δύο αντίτυπα στον εργοδότη μετά τη συμπλήρωση της ένδειξης στο τέλος του εντύπου ότι έγινε η 5Δ.Ε.Ν 1971 σελ 73 6Άρθρο 5 παρ. 3 ΝΔ 2656/53 και 763/70 7 ΕΑΕΔ 2003 σελ 794 8

Βασικές Έννοιες αναγγελία. Το αντίτυπο ο εργοδότης έχει υποχρέωση να επιδεικνύει στα αρμόδια όργανα ελέγχου του Ο.Α.Ε.Δ. Οι εργαζόμενοι σε περισσότερους από ένα εργοδότες (πολλαπλή απασχόληση στο νόμιμο ωράριο εργασία) παίρνουν Κάρτα Τοποθέτησης μόνο για την κύρια απασχόλησή τους. Προκειμένου δε να αναλάβουν εργασία και σε άλλο εργοδότη πρέπει να καταθέτουν σ'αυτόν βεβαίωση του εργοδότη της κύριας απασχόλησής τους, στην οποία θα περιλαμβάνονται τα στοιχεία της Κάρτας Αναγγελίας της Πρόσληψης της κύριας απασχόλησης 8 (Εγκ. Ο.Α.Ε.Δ 70/51049/1969 ΔΕΝ 1969 σελ 915). 8 Εγκ.ΟΑΕΔ 70/51049/1969, Δ.Ε.Ν 1069 σελ 913 9

Βασικές Έννοιες 10

Βασικές Έννοιες Β. Αναγγελία πρόσληψης στο Ι.Κ.Α α. Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 2 ΝΔ 4104/60 (ΦΕΚ 147/Ν20-9-1960) και το αρ. 5 παρ. 2 Απόφασης Υπ. Εργασίας 455575/65 (ΦΕΚ 816/Β/7-12-1965), με την πρόσληψη του μισθωτού ο εργοδότης έχει υποχρέωση να υποβάλλει στο Ι.Κ.Α Δήλωση Απογραφής Ασφαλισμένου. Εάν όμως ο εργοδότης έχει περιλάβει τον μισθωτό που προσέλαβε στις μισθολογικές καταστάσεις του Ι.Κ.Α και έχει αγοράσει τα ένσημα, θεωρείται ότι εκπλήρωσε την υποχρέωσή του για αναγγελία της πρόσληψης στο Ι.Κ.Α. β. Σχετικά με πρόσληψη Συνταξιούχων Γήρατος ή Αναπηρίας του Ι.Κ.Α ο εργοδότης, σύμφωνα με το αρ. 29 Ν. 1902/90, όταν προσλαμβάνει συνταξιούχους γήρατος ή αναπηρίας του Ι.Κ.Α, έχει υποχρέωση να κοινοποιήσει αντίγραφο της Αναγγελίας Πρόσληψης του Γραφείου Εργασίας Ο.Α.Ε.Δ στο αρμόδιο Υποκ/μα Ι.Κ.Α και να κάνει σχετική ενημέρωση. Εάν ο εργοδότης δεν ενημερώσει σχετικά ως ανωτέρω, την αρμόδια υπηρεσία του Ι.Κ.Α, επιβάλλεται απ' αυτήν πρόστιμο ίσο με το 30πλάσιο του τεκμαρτού ημερομισθίου της 6ης ασφαλιστικής κλάσης ου ισχύει κάθε φορά 9. Το ποσοστό επιβάρυνσης των εισφορών είναι 75% 10. Η καταβολή της συντάξεως των συνταξιούχων γήρατος και αναπηρίας που απασχολούνται και δεν ασφαλίζονται αναστέλλεται επί τρίμηνο 11 Βάσει του άρθρου 2 του Ν. 2556/97 οι εργοδότες υποχρεούνται στην τήρηση ειδικού βιβλίου νεοπροσλαμβανομένων 12 9 Δ.Ε.Ν 1996,σελ. 131 10 Άρθρο 11, Ν.1976/91 11 Άρθρο 11παρ.3, Ν.1976/91, Δ,Ε.Ν 92 σελ 902,1084 &1173 12 Δ.Ε.Ν 1997 σελ355, Δ.Ε.Ν 1998 σελ 1460, ΕΑΕΔ 1999 σελ 839, Δ.Ε.Ν 2003 σελ 601 11

Βασικές Έννοιες 12

Βασικές Έννοιες Γ. Βιβλίο νεοπροσλαμβανόμενου προσωπικού Κάθε εργοδότης υποχρεώνεται να καταχωρεί σε ειδικό και θεωρημένο έντυπο, τους μισθωτός που προσλαμβάνει αμέσως μετά την πρόσληψή τους και πριν αυτοί αναλάβουν εργασία. Ο τύπος του ειδικού εντύπου έχει τη μορφή γραμμογραφημένου βιβλίου που φέρει τον τίτλο στο εξώφυλλο «Ειδικό Βιβλίο καταχώρισης νεοπροσλαμβανόμενου προσωπικού)) και αποτελείται από 10, 50 ή 100 τουλάχιστον διπλά αριθμημένα φύλλα. Στο εξώφυλλο εκτός από τον τίτλο του βιβλίου, αναγράφονται ο Αύξων Αριθμός αυτού, ο αριθμός πρωτοκόλλου απογραφής του εργοδότη, η ημερομηνία θεώρησης του βιβλίου από τον προϊστάμενο εσόδων, καθώς και η υπογραφή του τελευταίου. Μέσα σε πλαίσιο, εφιστάται η προσοχή στον εργοδότη, αφενός για την υποχρεωτική καταχώριση των νεοπροσλαμβανόμενων μισθωτών και αφετέρου για την υποχρεωτική τήρηση του βιβλίου στον τόπο απασχόλησης και την επίδειξή του, όταν ζητηθεί. Στο σύνολο των φύλλων (εξώφυλλο και εσωτερικά) αναγράφονται και τα παρακάτω στοιχεία της επιχείρησης. Τ ο υποκατάστημα του I.Κ.Α. και ο κωδικός του. Ο αριθμός μητρώου του εργοδότη. Ο Α.Φ.Μ. του εργοδότη. Η επωνυμία της επιχείρησης. Το είδος της επιχείρησης και Η διεύθυνση της επιχείρησης. Επίσης, στο σύνολο των φύλλων αναγράφεται με κεφαλαία γράμματα η ένδειξη ότι το βιβλίο «ΤΗΡΕΙΤΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ». Στα εσωτερικά φύλλα καθέτως και σε αντίστοιχες στήλες, αναγράφονται ο Αύξων Αριθμός, το ονοματεπώνυμο του απασχολούμενου, το πατρώνυμό του, η ημερομηνία πρόσληψής του, ο αριθμός μητρώου του απασχολούμενου, η ειδικότητά του, ο μισθός ή το ημερομίσθιό του και η 13

Βασικές Έννοιες υπογραφή του εργαζόμενου και του εργοδότη. Τέλος, στο εσωτερικό μέρος του πίσω εξωφύλλου αναγράφονται τα στοιχεία ταυτότητας των υπεύθυνων της επιχείρησης, καθώς και ο Α.Φ.Μ. αυτών και η ιδιότητά τους στην επιχείρηση. Ο εργοδότης με τη χρησιμοποίηση χημικού χαρτιού (καρμπόν) συμπληρώνει στα δύο φύλλα όλες τις παραπάνω ενδείξεις κάθε φορά που προσλαμβάνει μισθωτούς, που υπογράφονται στις αντίστοιχες ενδείξεις από τους εργαζόμενους και από τον εργοδότη ή τον υπεύθυνο της επιχείρησης, αν πρόκειται για νομικό πρόσωπο. Το βιβλίο συμπληρωμένο, όπως προβλέπει οι παραπάνω, τηρείται σε προσιτό σημείο στον τόπο εργασίας των μισθωτών, με ευθύνη του εργοδότη και τίθεται αμέσως στη διάθεση των αρμόδιων οργάνων του I.Κ.Α., όταν ζητηθεί 13. 1.2.2. Ο μισθωτός 1.2.2.1. Έννοια μισθωτού Ως μισθωτός θεωρείται εκείνο το Φυσικό πρόσωπο, το οποίο, που έναντι αμοιβής. παρέχει εξαρτημένη εργασία στο Φυσικό ή Νομικό Πρόσωπο εκείνο που τον απασχολεί (δηλαδή στο εργοδότη του). Τα τέσσερα βασικά στοιχεία που προσδιορίζουν την έννοια του μισθωτού είναι α) η υποχρέωση του για παροχή εργασίας, β) η υποχρέωση αυτή να προκύπτει από μια σύμβαση εργασίας του ιδιωτικού δίκαιου ή από μια άλλη παρόμοια έννομη σχέση, γ) η υποχρέωση του να έχει ως αντικείμενο την παροχή εξαρτημένης εργασίας, δ) η εργασία να παρέχεται με αμοιβή. Ως μισθωτοί χαρακτηρίζονται γενικά. όλοι ανεξαιρέτως οι εργαζόμενοι,,είτε αυτοί ονομάζονται υπάλληλοι, είτε εργάτες είτε μαθητευόμενοι αρκεί βεβαίως. να παρέχουν έπ αμοιβή εξαρτημένη εργασία 14. 13 Αρχοντής Θεολ.Καπανταης εργατικά ζητήματα για μισθωτούς και εργοδότες ΚΑΒΑΛΑ 2004-2005 ΣΕΛ.47. 14 Πέτρος Γ.Ραπανάκης οι νέες εργασιακές ρυθμίσεις 2001 σελ.240 14

Βασικές Έννοιες 1.2.2.2. Διακρίσεις μισθωτού Οι μισθωτοί διακρίνονται σε κατηγορίες με διάφορα κριτήρια. Έτσι ανάλογα με τον κλάδο απασχολήσεως, υπάρχουν μισθωτοί βιομηχανίας, μισθωτοί εμπορικών επιχειρήσεων, μισθωτοί καταστημάτων, γραφείων κ.α. τεκμηριώνεται και ανάλογα με την μορφή της επιχείρησης, μισθωτοί του δημοσίου, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των νομικών προσώπων του δημοσίου δικαίου, δημόσιων επιχειρήσεων, ιδρυμάτων, τραπεζών κ.α.. Υπάρχουν επίσης οι ανάλογες με την ειδικότητα επαγγελματικές διακρίσεις μισθωτών. Οι διακρίσεις αυτές έχουν σημασία για την εφαρμογή στις σχέσεις τους των ειδικών εργατικών νόμων, για πολλά θέματα εργασίας, και ακόμα για την εφαρμογή των συμβάσεων εργασίας, που συνήθως έχουν ορισμένο πεδίο εφαρμογής κατά κλάδο ή ειδικότητα 15. 1.2.2.3. Εργάτες και υπαλλήλους Οι μισθωτοί διακρίνονται δύο κυρίως κατηγορίες: Στους υπαλλήλους και τους εργάτες. Ως ιδιωτικός υπάλληλος, με βάση το άρθρο 1 του, Ν.Δ.2655/1953, voείται κάθε πρόσωπο πού απασχολείται κατά κύριο επάγγελμα, και έναντι αμοιβής, ανεξάρτητα με τον τρόπο πληρωμής του, σε υπηρεσία ιδιωτικού καταστήματος, γραφείου ή γενικά επιχείρησης και δεν παρέχει αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο σωματική εργασία. Δεν θεωρούνται ιδιωτικοί υπάλληλοι οι υπηρέτες κάθε κατηγορίας, καθώς και γενικά κάθε πρόσωπο που χρησιμοποιείται άμεσα στην παραγωγή ως βιομηχανικός, βιοτεχνικός, γεωργικός ή μεταλλευτικός εργάτης ή ως βοηθός ή μαθητευόμενος στις ανωτέρω κατηγορίες απασχόλησης ή παρέχει υπηρετικές γενικά εργασίες. Κατόπιν τούτου, ως υπάλληλος νοείται ο μισθωτός που απασχολούμενος παρέχει αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο πνευματική εργασία. Αντίθετα εργάτης νοείται ο μισθωτός ο οποίος παρέχει αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο χειρονακτική (σωματική) εργασία. 15 Αλεξ.Καρακατσάνης ΑΤΟΜΙΚΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 2001 σελ 37 15

Βασικές Έννοιες Όσον αφορά την έννοια του υπηρέτη, σ αυτήν κατατάσσεται ο μισθωτός που απασχολούμενος παρέχει υπηρετική εργασία. Στην έννοια του υπηρέτη υπάγεται ο φύλακας, ο θυρωρός, καθαρίστρια, η οικιακή βοηθός, ο νυχτοφύλακας κ.λ.π. Οι υπηρέτες με βάση την εργατική νομοθεσία έχουν εξομοιωθεί με τους εργάτες. Ο τρόπος πληρωμής ενός μισθωτού, με μηνιαίο μισθό ή με ημερομίσθιο, δεν αποτελεί κριτήριο με βάση το οποίο να κατατάσσεται στην κατηγορία του υπαλλήλου ή του εργάτη. Βασικό στοιχείο διαχωρισμού και διάκρισης ενός μισθωτού στην κατηγορία του υπαλλήλου ή του εργάτη είναι το είδος της εργασίας που παρέχει Συνεπώς, όσοι μισθωτοί αμείβονται με μηνιαίο μισθό δεν χαρακτηρίζονται για το λόγο αυτό και μόνο ως υπάλληλοι και τούτο γιατί υπάρχουν μισθωτού που αν και αμείβονται με μηνιαίο μισθό, εν τούτοις παρέχουν σωματική εργασία ή υπηρεσίες υπηρετικού προσωπικού και κατόπιν τούτου χαρακτηρίζονται ως εργάτες ή υπηρέτες αντίστοιχα. Όσον αφορά τα κριτήρια χαρακτηρισμού ενός μισθωτού ως υπαλλήλου ή εργάτη, εκδόθηκε η υπ' αριθ. 10318/1994 εγκύκλιος του Υπουργείου Εργασίας στην οποία αναφέρονται τα εξής: "Κατά τις διατάξεις των εδαφίων αι και β' του άρθρου 1 του Ν.Δ.2655/1953 περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του Ν.2112/1920 κ.λπ.", το οποίο αντικατέστησε το άρθρο 7 του Ν.4558/1930 που είχε τροποποιήσει και συμπληρώσει το άρθρο 10 του Κ.Ν.9514/1928 "Ιδιωτικός υπάλληλος θεωρείται κάθε πρόσωπο κατά κύριο επάγγελμα ασχολούμενο επί αντιμισθία, ανεξαρτήτως τρόπου πληρωμής, σε υπηρεσία ιδιωτικού καταστήματος, γραφείου ή εν γένει επιχείρησης ή οιασδήποτε εργασίας και παρέχον εργασία αποκλειστικά ή κατά κύριο χαρακτήρα μη σωματική. Δεν θεωρούνται ιδιωτικοί υπάλληλοι οι υπηρέτες κάθε κατηγορίας, καθώς και κάθε εν γένει πρόσωπο, το οποίο χρησιμοποιείται στην παραγωγή άμεσα ως βιομηχανικός, βιοτεχνικός και μεταλλευτικός ή γεωργικός εργάτης ή ως βοηθός ή μαθητευόμενος των εν λόγω κατηγοριών ή παρέχουν υπηρετικές εν γένει υπηρεσίες". 16

Βασικές Έννοιες Κατά σαφή έννοια των ανωτέρω συνδυασμένων διατάξεων, η διάκριση του μισθωτού ως εργάτη ή υπαλλήλου εξαρτάται από το είδος, τη φύση και τη μορφή παρεχόμενης εργασίας, δηλαδή από στοιχεία καθαρώς αντικειμενικά, τα οποία συγκροτούν το ουσιαστικό κριτήριο διακρίσεως και όχι από τον περιεχόμενο στη σύμβαση χαρακτηρισμό αυτού ή από τον τρόπο αμοιβής του (με μισθό ή με ημερομίσθιο) ή από την κατοχή των τυπικών προσόντων (πτυχίων, διπλώματος κ.λ.π.). Εργασία δε εργάτη, θεωρείται εκείνη, η οποία προέρχεται αποκλειστικά ή,κατά κύριο λόγο από την καταβολή:σωματικής, ενέργειας, ενώ όταν η εργασία παρίσταται ως προϊόν πνευματικής καταβολής, τότε και εφόσον ο εργαζόμενος διαθέτει εμπειρία, θεωρητική μόρφωση,και, κατάρτιση για την εκτέλεση της συγκεκριμένης εργασίας, εκτελεί δε αυτή με υπευθυνότητα)και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες κατά την εκτέλεσή της, θεωρείται εργασία υπαλλήλου, και όσοι ασκούν,αυτή ανήκουν στην κατηγορία των ιδιωτικών υπαλλήλων. Για παράδειγμα, η παρεχόμενη, υπό των διανομέων ταχυδρομικών εταιριών εργασία με την ιδιότητα του μισθωτού, η οποία συνίσταται αποκλειστικά και μόνο στη διανομή εντός της πόλεως μικροδεμάτων, τα οποία παραλαμβάνουν από τους πελάτες της επιχείρησης που τους απασχολεί και τα παραδίδουν στους παραλήπτες που αυτοί (πελάτες) καθορίζουν, άνευ άλλης συντάξεως (εκ μέρους των μισθωτών) κάποιων εγγράφων ή καταστάσεων ή σημειωμάτων παραλαβής και επιδόσεως, είτε παροχής εργασίας γραφικής ή άλλης εργασίας διανοητικής φύσεως, με δεδομένο ότι η εν λόγω εργασία δεν απαιτεί πέραν των στοιχειωδών πνευματικών γνώσεων ιδιαίτερα πνευματικά προσόντα, εμπειρία και θεωρητική μόρφωση, σε τρόπο ώστε να προέχει κυρίως αν μη αποκλειστικώς το σωματικό στοιχείο, χαρακτηρίζεται ως εργασία η οποία προέρχεται κατά κύριο λόγο ή αποκλειστικά από την παροχή, σωματικής ενέργειας εκ μέρους των και συνεπώς επικρατούσα άποψη είναι ότι οι μισθωτοί αυτοί έχουν την ιδιότητα του εργάτη. Όταν η εργασία είναι προϊόν πνευματικής ενέργειας, τότε, εφόσον ο εργαζόμενος έχει την κατάρτιση και εμπειρία που απαιτείται γι' αυτήν και την εκτελεί με υπευθυνότητα, θεωρείται εργασία υπαλλήλου και εκείνοι που την 17

Βασικές Έννοιες ασκούν ανήκουν στην κατηγορία των ιδιωτικών υπαλλήλων. Από την. τελευταία αυτή κατηγορία διακρίνονται οι άμεσα απασχολούμενοι στη βιομηχανική παραγωγή, για το χαρακτηρισμό των οποίων ως ιδιωτικών υπαλλήλων δεν αρκεί η ενασχόλησή τους με το χειρισμό και τη ρύθμιση των μηχανικών μέσων, με τα οποία, λόγω της αλματώδους τεχνολογικής προόδου, αναπληρώνεται η καταβολή μυϊκής δύναμης, αλλά απαιτείται εξειδικευμένη εμπειρία, θεωρητική μόρφωση και ιδίως η ανάπτυξη πρωτοβουλίας και ανάληψη ευθύνης κατά την εκτέλεση της εργασίας, γιατί μόνο αν συντρέχουν αυτά το πνευματικό στοιχείο υπερτερεί του σωματικού. Η άνω διάκριση των μισθωτών σε υπαλλήλους και εργάτες είναι ιδιαίτερης σημασίας και τούτο διότι η κείμενη εργατική νομοθεσία αvτιμετωπίζει διαφορετικά την κάθε κατηγορία μισθωτών σε μια σειρά από θέματα (όπως καθεστώς αργιών, οφειλόμενης αποζημίωσης λόγω απόλυσης κ.λπ.). 1.2.2.4. Πoλλαπλώς απασχολούμενος μισθωτός Ως μισθωτός, πολλαπλώς απασχολούμενος θεωρείται εκείνος ο οποίος παρέχει την εργασία του σε πέραν του ενός εργοδότη μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα και ταυτόχρονα συνδέεται με ξεχωριστή και αυτοτελή εργασιακή σύμβαση με κάθε έναν από αυτούς. Η κείμενη εργατική νομοθεσία έχει αποδεχθεί ότι μπορεί ένας μισθωτός να παρέχει κατά το ίδιο χρονικό διάστημα την εργασία του σε διάφορους εργοδότες, έχοντας προς τούτο συνάψει αυτοτελείς συμβάσεις με κάθε ένα από τους εργοδότες του. 1.3 ΜΙΣΘΟΣ 1.3.1 Έννοια μισθού και μορφές μισθολογικών παροχών Ως μισθός θεωρείται κάθε παροχή του εργοδότη προς τον εργαζόμενο που καταβάλλεται ως αντάλλαγμα για την παρεχόμενη από αυτόν (τον 18

Βασικές Έννοιες εργαζόμενο) εργασία, η οποία παρουσιάζει οικονομική αξία. Ο μισθός, κατά κανόνα, καταβάλλεται σε χρήμα στον εργαζόμενο (είναι χρηματικός), μπορεί όμως ένα μέρος αυτού να καταβάλλεται και σε είδος. Όπως ήδη αναφέραμε, υπάρχουν δύο μορφές μισθολογικών παροχών: Α. Χρηματικός μισθός Ο μισθός καταβάλλεται σε χρήμα και μάλιστα στο ισχύον εθνικό ή υπερεθνικό νόμισμα (στις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης, όπου είναι ενταγμένη και η χώρα μας, έχει εγκαθιδρυθεί ως ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα το ευρώ). Β. Μισθός εις είδος Η αντιπαροχή που καταβάλλει ο εργοδότης στο μισθωτό για την παρεχόμενη απ' αυτόν εργασία στα πλαίσια της εργασιακής σχέσης έχει σήμερα κυρίως το χαρακτήρα του χρηματικού μισθού. Ωστόσο, καμιά διάταξη δεν επιβάλλει ο μισθός να συνίσταται αποκλειστικά εις χρήματα, πολλές δε είναι οι ειδικές διατάξεις που ρητά δέχονται ή υπονοούν ότι η αντιπαροχή της εργασίας μπορεί να συνίσταται και σε είδος, δηλαδή σε άλλα, πλην χρήματος, αντικείμενα τα οποία χορηγεί ο εργοδότης στο μισθωτό είτε κατά κυριότητα (τρόφιμα, ιματισμός κλπ.) είτε κατά χρήση (κατοικία, αυτοκίνητο, κινητό τηλέφωνο κλπ.) ή ακόμη σε παροχή που συνίσταται στην παραχώρηση κάποιων υπηρεσιών ή κάποιου δικαιώματος που μπορεί να αποτιμηθεί σε χρήμα. Πάντως, για να αναγνωρισθεί ότι μια παροχή σε είδος αποτελεί μισθό θα πρέπει να έχει οικονομική αξία που να μπορεί να αποτιμηθεί σε χρήμα. Επίσης, αν και δεν υφίσταται ρητή σχετική νομοθετική πρόβλεψη, είναι αυτονόητο πως ο εργοδότης δεν μπορεί αυθαίρετα να μετατρέπει μέρος του χρηματικού μισθού σε παροχές εις είδος, ιδίως όταν η καταβολή της χρηματικής παροχής προβλέπεται είτε στο νόμο, είτε σε συλλογική σύμβαση εργασίας ή απόφαση διαιτησίας, είτε τέλος να έχει συνομολογηθεί με την ατομική σύμβαση εργασίας. 19

Βασικές Έννοιες Δηλαδή, στο μισθό περιλαμβάνεται όχι μόνο η κύρια παροχή (βασικός μισθός), αλλά και κάθε άλλη πρόσθετη παροχή που καταβάλλεται ως αντάλλαγμα της εργασίας 16. 1.3.2. Χαρακτηριστικά παρεχόμενης εργασίας που δε θεωρείται μισθός Έχει κριθεί από τα Δικαστήρια ότι δεν φέρουν το χαρακτήρα μισθού με τη βασική του έννοια, του ανταλλάγματος δηλαδή της παρεχομένης εργασίας: α) Οι παροχές που χορηγούνται αποκλειστικά και μόνο για την πληρέστερη εξυπηρέτηση των λειτουργικών αναγκών εν γένει της εργασίας ή της επιχείρησης ή για την εξυπηρέτηση του μισθωτού κατά την εκτέλεση της εργασίας του ή για την κάλυψη με αυτή δαπανών, στις οποίες υποβάλλεται ο μισθωτός όταν εξέρχεται από την έδρα του για να εκτελέσει την εργασία του και κατά την αληθή και πραγματική βούληση των συμβαλλομένων μερών δεν δίδονται για επαύξηση του νομίμου ή συμβατικού μισθού. β) Οι ωφέλειες του μισθωτού από τη χρήση του παραχωρηθέντος σ' αυτόν από τον εργοδότη Ι.Χ επιβατικού αυτοκινήτου, εφόσον η παραχώρηση έγινε προς εξυπηρέτηση των λειτουργικών αναγκών της επιχείρησης για την ταχύτερη εκτέλεση της εργασίας. γ) Τα έξοδα κίνησης (οδοιπορικά), όταν καταβάλλονται εκτάκτως και προσκαίρως για την πραγματοποίηση των υπηρεσιακών μετακινήσεων, εξαρτώνται από τις πραγματοποιούμενες μετακινήσεις για την εκτέλεση υπηρεσίας και συνδέονται άρρηκτα με την εκτέλεση αυτής, υπόκεινται δε σε έλεγχο και απόδοση λογαριασμού. Αντιθέτως, αποτελούν μισθό όταν χορηγούνται τακτικά και αδιάλειπτα κατά μήνα, ανεξαρτήτως της πραγματοποίησης υπηρεσιακών μετακινήσεων, της χρήσης οχήματος ή άλλου μεταφορικού μέσου και δεν υπόκειται σε έλεγχο και απόδοση λογαριασμού. Πάντως το πότε μια παροχή αποτελεί μισθό ανήκει, σε περίπτωση αμφισβήτησης, στην κρίση των Τακτικών Δικαστηρίων". 16 Ι. Λουξουριώτης ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΗΣ ΣΕΛ 278-281 20

Βασικές Έννοιες Το ύψος του μισθού ενός εργαζόμενου μπορεί να προσδιορισθεί, είτε από την Ατομική Σύμβαση Εργασίας, είτε με σιωπηρή συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου, είτε με αποδοχή και εφαρμογή εκ μέρους των συμβαλλομένων (εργοδότη και εργαζόμενου) των όρων που προβλέπονται στις Σ.Σ.Ε. ή ΔΑ. 1.3.3. Διάκριση μισθού ανάλογα με τον τρόπο καταβολής του. Ο μισθός, ανάλογα με τον τρόπο καταβολής του στο μισθωτό, διακρίνεται σε μηνιαίο μισθό, σε ημερομίσθιο και σε ωρομίσθιο. Το ύψος του μισθού είναι σε πλήρη συνάρτηση με την απασχόληση του μισθωτού. Κατόπιν τούτου, όσοι μισθωτοί απουσιάζουν αδικαιολόγητα από την εργασία τους ή κάνουν χρήση αδείας άνευ αποδοχών για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, δεν δικαιούνται να λάβουν τις αποδοχές εκείνες που αναφέρονται στο χρονικό διάστημα της ως άνω απουσίας τους. 1.3.4. Διακρίσεις μισθού Βασικές διακρίσεις του μισθού που ενδιαφέρουν άμεσα τους εκκαθαριστές μισθοδοσίας είναι 17 : α) σε νόμιμο ή βασικό μισθό, β) σε πραγματικό ή καταβαλλόμενο μισθό, γ) σε συνηθισμένο (ειθισμένο) μισθό δ) σε τακτικές αποδοχές και ε) σε εκτάκτως καταβαλλόμενο μισθό. -Νόμιμος ή βασικός μισθός είναι αυτός που ορίζεται από τις Σ.Σ.Ε. ή ΔΑ και αναλύεται στο βασικό μισθό και στα πάσης φύσεως επιδόματα που δικαιούνται οι μισθωτοί και τα οποία αναφέρονται στις Σ.Σ.Ε., όπως είναι το επίδομα γάμου, το επίδομα τέκνων, το ταμειακό επίδομα, οι τριετίες, το επίδομα πτυχίου κ.λ.π. Ο νόμιμος μισθός δεν είναι τίποτε άλλο παρά τα κατώτατα όρια αμοιβών των εργαζομένων, υπό την έννοια ότι δεν είναι δυνατόν να ορισθεί συμβατικός μισθός μικρότερος από το νόμιμο. Η επιλογή της ρυθμιστικής πηγής από την οποία προκύπτει ο νόμιμος μισθός του κάθε εργαζόμενου γίνεται κατ αρχήν με βάση την εκτελούμενη εργασία ή 17 Γ.Α Καπάνταης κ Δ.Αυγουλα ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΜΙΣΘΩΤΟΥΣ ΚΑΙ ΕΡΓΟΔΟΤΕΣ ΚΑΒΑΛΑ 2004,ΣΕΛ.35 21

Βασικές Έννοιες με βάση το κλάδο παραγωγής ή υπηρεσιών στον οποίο εντάσσεται η επιχειρηματική δραστηριότητα του εργοδότη του ή σε σχέση με την ίδια την επιχείρηση στην οποία απασχολείται, ανάλογα με το εάν υφίσταται η συγκεκριμένη περίπτωση ομοιοεπαγγελματική ή / και κλαδική ή / και επιχειρησιακή Σ.Σ.Ε. που τον καταλαμβάνει. Έτσι δεν αποκλείεται να υφίστανται περισσότεροι από ένας << νόμιμοι μισθοί >> (δηλαδή να υπάγεται ταυτόχρονα τόσο σε τυχόν υφιστάμενη ομοιοεπαγγελματική Σ.Σ.Ε. όσο και σε κλαδική Σ.Σ.Ε. ή ακόμα και σε υπάρχουσα επιχειρησιακή Σ.Σ.Ε.), οπότε η επιλογή της Σ.Σ.Ε. που θα ρυθμίσει της αποδοχές του και τους λοιπούς όρους εργασίας του θα γίνει με βάση τα εργαλεία επίλυσης του ζητήματος της << συρροής >> συλλογικών ρυθμίσεων εργασίας. -Πραγματικός ή καταβαλλόμενος μισθός είναι αυτός που έχει καθορισθεί και οφείλεται στο μισθωτό κατά μήνα σύμφωνα με τις οικείες Σ.Σ.Ε., ΔΑ στην περίπτωση που ο μισθωτός αμείβεται με βάση το νόμιμο μισθό ή με βάση την ατομική σύμβαση εργασίας στην περίπτωση που ο καταβαλλόμενος μισθός είναι ανώτερος του νόμιμου. Άρα, καταβαλλόμενος είναι ο τυχόν μεγαλύτερος του νόμιμου μισθός που οφείλεται κατά μήνα στο μισθωτό. Στον εντοπισμό του συνηθισμένου ή εθισμένου μισθού καταφεύγει κανείς μόνο στη περίπτωση κατά την οποία για τη συγκεκριμένη (κύρια ή πρόσθετη) εργασία που παρέχει ένας εργαζόμενος δεν έχει προβλεφθεί συμβατικός μισθός και για οποιοδήποτε λόγο δεν δικαιούται για την εργασία αυτή να λάβει ούτε κάποιο νόμιμο μισθό. -Ως συνηθισμένος μισθός θεωρούνται οι αποδοχές που καταβάλλονται σε άλλους εργαζομένους της ίδιας ειδικότητας και τα ίδια προσόντα οι οποίοι προσφέρουν όμοια εργασία, στην ίδια γεωγραφική περιοχή και υπό της ίδιες συνθήκες με το συγκεκριμένο εργαζόμενο για τον οποίο αναζητείται ο καθορισμός του μισθού του. -Οι τακτικές αποδοχές περιλαμβάνουν το σύνολο του πραγματικού ή καταβαλλόμενου μισθού προσαυξημένου με την αναλογική συμμετοχή κάθε 22

Βασικές Έννοιες άλλης παροχής που καταβάλλεται στο μισθωτό τακτικά και νόμιμα στη διάρκεια ενός έτους. Οι τακτικές αποδοχές δεν αφορούν άμεση αμοιβή μιας συγκεκριμένης απασχόλησης ενός μισθωτού, απλά χρησιμεύουν για τον υπολογισμό κάποιων πρόσθετων παροχών που δεν συνιστούν αμοιβή μιας συγκεκριμένης εργασίας και οι οποίες καταβάλλονται στο μισθωτό κατά τη διάρκεια της εργασιακής του σχέσης, όπως για παράδειγμα είναι τα επιδόματα εορτών και η αποζημίωση απόλυσης. Σύμφωνα με τις διατάξεις της υπ' αριθ. 19040/1981 Υπουργικής Απόφασης, όπως τροποποιήθηκε και του άρθρου 2, παρ. 1 του άρθρου 3, παρ. 1 και του άρθρου 3 του Α.Ν.539/1945, του άρθρου 3, παρ. 16 του Ν.4504/1966 και του άρθρου 1. παρ. 1 και 2 του Ν.435/1976, ως τακτικές αποδοχές, με τις οποίες υπολογίζονται τα επιδόματα εορτών, οι αποδοχές άδειας και η υπερωριακή προσαύξηση, νοούνται και οι πρόσθετες τακτικές παροχές, εφόσον δίδονται σταθερώς και μονίμως, ως τακτικό νόμιμο αντάλλαγμα της παρεχόμενης εργασίας. -Εκτάκτως καταβαλλόμενος μισθός είναι αυτός που χορηγείται σε μη τακτά χρονικά διαστήματα, όπως για παράδειγμα η έκτακτη υπερωριακή απασχόληση ενός μισθωτού, η έκτακτη νυχτερινή απασχόληση, η έκτακτη απασχόληση κατά την Κυριακή, η χορήγηση bonus κ.λ.π. 23

Συμβάσεις Εργασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2.1. Η σχέση εργασίας Η σχέση εργασίας περιλαμβάνει το σύνολο των προϋποθέσεων με τις οποίες αναλαμβάνει ο εργαζόμενος να εκτελεί την εργασία του. Δημιουργείται από την πραγματική απασχόληση του μισθωτού, ανεξάρτητα δηλαδή από το κύρος της σύμβασης. Συνεπώς εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση η προστατευτική για τον εργαζόμενο νομοθεσία. Ακόμη και στις περιπτώσεις που η σύμβαση είναι για οποιοδήποτε λόγο άκυρη. 2.1.1. Γενικά χαρακτηριστικά της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας 2.1.1.1. Το στοιχείο της παροχής εργασίας και το στοιχείο της αντιπαροχής μισθού Σύμφωνα με το άρθρο 648 Ι Α.Κ.: «με τη σύμβαση εργασίας ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση να παρέχει για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, την εργασία στον εργοδότη και αυτός να καταβάλει το συμφωνημένο μισθό» Από τη διατύπωση αυτή, αφενός συνάγεται αμφοτεροβαρής χαρακτήρας της εργασιακής σύμβασης και αφετέρου εξάγονται οι δύο κύριες αμοιβαίες υποχρεώσεις εργαζόμενου και εργοδότη, που είναι η «παροχή εργασίας» από τον πρώτο και η «αντιπαροχή» μισθού από τον δεύτερο. Δεδομένου όμως ότι η διάταξη του άρθρου 648 1 δεν αναφέρεται αποκλειστικά στις συμβάσεις εξαρτnμένnς εργασίας, αλλά καλύπτει εννοιολογικά και τις συμβάσεις παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών, για την εννοιολογική συγκρότηση της σύμβασης εξαρτnμένnς εργασίας θα πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη και ένα τρίτο θεμελιακό στοιχείο, αυτό της «εξάρτnσnς» του παρέχοντος την εργασία από τον αποδέκτη αυτής. Έτσι λοιπόν δεν μπορεί καταρχήν να υφίσταται σύμβαση εξαρτημένης εργασίας χωρίς ανάληψη αφενός υποχρέωσης για παροχή εργασίας, υπό 24

Συμβάσεις Εργασίας την έννοια της προσφοράς όχι ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος (δηλαδή ενός έργου), αλλά της διάθεσης εκ μέρους του μισθωτού της εργασιακής δύναμης του εντός καθορισμένων και επαναλαμβανόμενων χρονολογικών ενοτήτων (ωράριο εργασίας) και αφετέρου της ανάληψης εκ μέρους του εργοδότη της υποχρέωσης καταβολής ως αντιπαροχής ενός οικονομικού ωφελήματος (μισθός) αδιάφορα από τη συγκεκριμένη μορφή του. Δεν μπορεί δηλαδή να υφίσταται σύμβαση εργασίας χωρίς τα συμβατικά στοιχεία τη παροχής εργασίας και της αντιπαροχής μισθού. Οπού ελλείπουν τα στοιχεία αυτά, προφανώς θα πρόκειται για συμβατική σχέση άλλου είδους (π.χ άμισθη σύμβαση εντολής ή σύμβαση έργου.) και όχι για σύμβαση μαθητείας. Δεδομένου ότι η διάθεση της εργασιακή δύναμης εκ μέρους του μισθωτού δεν γίνεται εφάπαξ αλλά εκτείνεται μέσα στο χρόνο κατά κανόνα με επαναλαμβανόμενες, όπως ήδη αναφέραμε, τακτικές χρονικές ενότητες (ωράριο εργασίας) η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας εντάσσεται στην κατηγορία των λεγόμενων διαρκών συμβάσεων. Έτσι, το στοιχείο του χρόνου αποτελεί ένα ακόμη δομικό συστατικό της εργασιακής σχέσης, με άμεσες και έμμεσε συνέπειες σε διάφορα επίπεδα, τόσο κατά την ίδρυση και τη λειτουργία όσο και κατά τη λύση αυτής. Πέραν αυτών από τον ενοχικό χαρακτήρα της σύμβασης εργασίας αλλά και από τη φύση του ίδιου του περιεχομένου της (παροχή εργασίας) προκύπτει και ένα ακόμη βασικό χαρακτηριστικό της που είναι το πιο έντονο προσωπικό στοιχείο που διαπερνά σε όλα τα επίπεδα την εργασιακή σχέση, που πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη κατά την προσέγγιση των επιμέρους ζητημάτων που προκύπτουν κατά την ίδρυση, λειτουργία και λύση αυτής. Έτσι, σύμβαση εξαρτημένης εργασίας θα μπορούσε να οριστεί ως εκείνη η διαρκείς αμφοτεροβαρής ενοχική σύμβαση ιδιωτικού δικαίου μεταξύ δύο συμβαλλομένων στο πλαίσιο της οποίας, ο μεν ένας (μισθωτός) που είναι πάντοτε φυσικό πρόσωπο και υπόκειται στο διευθυντικό δικαίωμα του δεύτερου συμβαλλόμενου (εργοδότη), που μπορεί να είναι είτε φυσικό είτε νομικό πρόσωπο, αναλαμβάνει να διαθέτει εντός επαναλαμβανόμενων χρονικών ενοτήτων (στο πλαίσιο ενός ωραρίου) την εργασιακή του δύναμη στον δεύτερο συμβαλλόμενο, ο οποίος οφείλει να καταβάλλει όση 25

Συμβάσεις Εργασίας αντιπαροχή για την παρεχόμενη εργασία ένα συγκεκριμένο περιουσιακό ωφέλημα (μισθός) 18. 2.1.1.2. Το στοιχείο της διάρκειας (σύμβαση αορίστου και ορισμένου χρόνου) Με τη σύμβαση εργασίας ιδρύεται σχέση διαρκείας με επαναλαμβανόμενες τακτικά στο χρόνο τις αντίστοιχες παροχές και αντιπαροχές. Ή διάρκεια μπορεί να είναι ορισμένη η αόριστη. Στην πρώτη περίπτωση γίνεται λόγος για σύμβαση ορισμένου χρόνου, στη δεύτερη για σύμβαση αόριστου χρόνου. Η διάρκεια στην ορισμένου χρόνου σύμβαση είναι δυνατό να ορίζεται με ακριβείς χρονικούς προσδιορισμούς, λ.χ. σύμβαση ενός η δύο χρόνων η σύμβαση ως ένα ορισμένο μελλοντικό χρονικό σημείο, η να συνάγεται από το είδος και το σκοπό της συμβάσεως (άρθρο 669 2 έδ. 1 Α.Κ.), λ.χ. πρόσληψη μισθωτών για την εκτέλεση συγκεκριμένου έργου, όπως μιας οικοδομής, η για εποχιακή εργασία. Κατά το άρθρο 8 1 έδ. 20 του ν. 2112/1920 οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου εξομοιώνονται με τις συμβάσεις αορίστου χρόνου, όταν ο καθορισμός της διάρκειας τους δε δικαιολογείται από τη φύση της συμβάσεως, αλλά έγινε σκόπιμα για να καταστρατηγηθούν οι σχετικές με την καταγγελία της συμβάσεως αορίστου χρόνου διατάξεις αυτού του νόμου. Τέτοια πρόθεση καταστρατηγήσεως πρέπει να τεκμαίρεται, όταν καθορίζεται ο χρόνος της συμβάσεως, χωρίς να υπάρχει εσωτερικός λόγος, χωρίς δηλαδή να δικαιoλoγείται από τη φύση της εργασίας και το σκοπό πού υπηρετεί. Από τη άποψη αυτή είναι ιδιαίτερα ύποπτες οι αλυσιδωτές, διαδοχικές δηλαδή, συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου, όταν ή ανανέωση της συμβάσεως για ορισμένο κάθε φορά χρόνο δε δικαιολογείται από τις συνθήκες της εργασίας και τις ανάγκες της εκμεταλλεύσεως. Σε τέτοια περίπτωση οι διαδoχικές συμβάσεις θεωρούνται χρονικά τμήματα μιας ενιαίας συμβάσεως αορίστου χρόνου, σύναψή τους επιβάλλεται από το νόμο ή οργανισμό με ισχύ νόμου Το ίδιο ύποπτες είναι και όσες συμβάσεις μετατρέπονται από αόριστου χρόνου σε ορισμένου χρόνου. 18 Ι.Ληξουριώτης ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΗΣ σελ 285 26

Συμβάσεις Εργασίας Από την άλλη πλευρά, η σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου μετατρέπεται σε σύμβαση αορίστου χρόνου, όταν, μολονότι έχει φτάσει το συμφωνημένο χρονικό σημείο της λήξεώς της, συνεχίζεται η εκτέλεση της, ο μισθωτός δηλαδή εξακολουθεί την εργασία του χωρίς να εναντιώνεται ο εργοδότης 19. Η σύμβαση εργασίας δεν είναι ορισμένου χρόνου, όταν ο προσδιορισμός της λήξεώς της εξαρτάται από περιστατικό μελλοντικό αλλά αβέβαιο, προπαντός όταν περιλαμβάνει εξουσιαστική διαλυτική αίρεση υπέρ του εργοδότη, αίρεση δηλαδή ότι η σύμβαση θα λυθεί, όταν το ορίσει ο εργοδότης. Η σύμβαση εργασίας με όριο ηλικίας σε συνάρτηση ή όχι με ορισμένο χρόνο υπηρεσίας, τον οποίο όταν τον συμπληρώσει ο μισθωτός, λύνεται η σύμβασή του και αποχωρεί από την εργασία, θεωρείται από τη νομολογία ως ορισμένου χρόνου. Αν όμως σε τέτοια σύμβαση ρητά προβλέπεται δικαίωμα του εργοδότη να απολύσει το μισθωτό και προτού συμπληρώσει αυτό το όριο με βάση τις διατάξεις περί καταγγελίας της συμβάσεως εργασίας αορίστου χρόνου, η σχέση κατά τη διάρκεια της λειτουργεί ως αορίστου χρόνου, λήγει όμως αυτοδίκαια με τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας, που την οριοθετεί τελικά χρονικά. 2.2. Σύμβαση εκ περιτροπής Σύμβαση εκ περιτροπής υπάρχει όταν η εργασία είτε βάση της ατομικής σύμβασης, είτε από τη φύση της, είτε από τις συνθήκες, δεν παρέχεται όλες τις εργάσιμες ημέρες του μήνα δηλαδή μπορεί να έχει ενδιάμεσες ή περιοδικές διακοπές με πλήρες συμβατικό ημερήσιο ωράριο 20. Ο εργοδότης και ο μισθωτός δύναται είτε κατά τη σύσταση της σχέσης εργασίας, είτε κατά τη διάρκεια αυτής, να συμφωνήσουν εγγράφως πάσης μορφής εκ περιτροπής εργασία, καθορίζοντας και την ανάλογη μισθοδοσία, βάσει των ισχυόντων εκάστοτε ημερομισθίων ή μισθών. 19 Άρθρο 671 ΑΚ 20 Εγκ.Υπουργ.Εργ.2432/99 27

Συμβάσεις Εργασίας Με τον όρο πάσης μορφής εκ περιτροπής εργασία παρέχεται η δυνατότητα καθιέρωσης μειωμένης εβδομαδιαίας ή μηνιαίας απασχόλησης, κατά τη διάρκεια της οποίας ο μισθωτός δύναται να λαμβάνει τις αποδοχές που αναλογούν στο χρόνο απασχόλησης του 21. Αντιθέτως η προφορική συμφωνία είναι άκυρη και ο εργοδότης καθίσταται υπερήμερος, οπότε οφείλει να καταβάλλει πλήρως τις αποδοχές με δική του υπαιτιότητα 22. 2.3. Σύμβαση μερικής απασχόλησης Σύμβαση μερικής απασχόλησης υπάρχει όταν η εργασία, βάσει της ατομικής σύμβασης εργασίας παρέχεται για μικρότερα χρονικά διαστήματα της ημέρας ή της εβδομάδας δηλαδή με αριθμό ωρών ημερήσιας απασχόλησης μικρότερο από αυτόν της πλήρους απασχόλησης 23. Ο εργοδότης και ο μισθωτός κατά τη σύσταση της σχέσης εργασίας ή κατά τη διάρκεια της μπορούν με έγγραφη σύμβαση, να συμφωνήσουν περί παροχής μειωμένης (μερικής) ημερήσιας ή εβδομαδιαίας απασχόλησης. Η καταγγελία της σύμβασης λόγω άρνησης του μισθωτού να δεχθεί μειωμένη ημερήσια ή εβδομαδιαία απασχόληση είναι άκυρη Ο μερικώς απασχολούμενος μισθωτός έχει προτεραιότητα πρόσληψης σε θέση πλήρους απασχόλησης στην ίδια επιχείρηση 24. Οι αποδοχές των μερικώς απασχολούμενων δε μπορεί να είναι κατώτερες από αυτές που προβλέπονται από τις κείμενες κάθε φορά διατάξεις για τους απασχολούμενους με το κανονικό ωράριο για ην ίδια εργασία συναδέλφους τους και αντιστοιχούν στις ώρες μερικής απασχόλησης 25 21 Άρθρο 13 παρ.7 του ΝΔ2961/54 22 Άρθρο 25 παρ.3 του Α.Ν 1846/51 23 Εγκ.Υπ.Εργ.2436/99 24 Αρθρο 38 παρ. 2 & 6 25 Αρθρο 38,παρ.3&6 28