Μετεγκατάσταση επιχειρήσεων (delocalisation) σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία: η περίπτωση της Ελλάδας (μετεγκατάσταση στη γειτονιά -local delocalisation) Λόης Λαμπριανίδης Ημερίδα ΤΕΕ Αθήνα 11/2/2010 «Ελληνική Βιομηχανία προς την Οικονομία της Γνώσης: Συμπεράσματα και προτάσεις του 3 ου Συνεδρίου» Ενότητα «Χωροθέτηση Βιομηχανίας και Περιφερειακή Ανάπτυξη»
Μεταβολή Παγκόσμιων Εισερχομένων ΞΑΕ, εισαγωγών και ΑΕΠ 1970-2003 (1970=100), 100), τρέχουσες τιμές 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 Πηγή: UNCTAD FDI database online Εισερχόμενες ΞΑΕ ΑΕΠ Εισαγωγές
Συμμετοχή των υπανάπτυκτων χωρών στα παγκόσμια αποθέματα εισροών και εκροών ΞAΕ, 1980-2004 0,35 0,3 0,25 0,2 015 0,15 0,1 0,05 0 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Απ όθεμα εισερχομένων ΞΑΕ ($ΗΠΑ εκ.) ως % του συνόλου Απόθεμα εξερχομένων ΞΑΕ ($ΗΠΑ εκ.) ως % του συνόλου Πηγή: UNCTAD FDI database online
Αποθέματα εισερχόμενων ΞΑΕ, 1980, 1990 και 2003 ($ΗΠΑ εκ.)
Κατανομή παγκόσμιας προστιθέμενης αξίας στη μεταποίηση μεταξύ αναπτυγμένων και υπανάπτυκτων χωρών, 1953-2001 100% 80% 60% 40% 20% 0% 1953 1963 1970 1980 1990 1995 2001 Αναπτυγμένες Υπανάπτυκτες Πηγή : Για τα έτη 1953-1980 Dicken P. (1998) Global Shift: Transforming the World Economy, London: Paul Chapman, σελ. 93. Για τα έτη 1990-2001 World Bank, WDI online
Εξέλιξη του ΑΕΠ/κεφαλή τριών ομάδων χωρών 1960-2004 (σταθερές θ έ τιμές σε $ ΗΠΑ, 2000) 30000 25000 20000 Υψηλού εισοδήματος Πηγή: World Bank, WDI online 15000 Χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος Χαμηλού εισοδήματος 10000 5000 0 1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004
Συνολικό Kόστος Εργασίας στην Κλωστοϋφαντουργία, 2005 Ελβετία /Ελλάδα 3 /Βουλγαρία 23,7 / Μπαγκλαντές 125 Ελλάδα /Βουλγαρία 78 7,8 /Μπαγκλαντές 41,7 Συνολικό κόστος/ώρα US$ 40,00 00 35,00 30,00 25,00 20,00 20,17 15,78 15,00 11,67 10,00 5,00 3,80 3,00 1,50 0,76 0,28 0,00 Ελβετία Βέλγιο Γερμανία Αυστρία Γαλλία Βρετανία Ιταλία Ιαπωνία Καναδάς Ιρλανδία Αυστραλία ΗΠΑ Ισπανία ΕΛΛΑΔΑ Μάλτα Ισραήλ Ταιβάν Ν. Κορέα Πορτογαλία Χονγκ Κονγκ Τσεχία Πολωνία Ν. Αφρική Σλοβακία Εσθονία Τουρκία Αργεντινή Βενεζουέλα Βραζιλία Μαρόκο Μεξικό Ομάν Τυνησία Κολομβία Περού Μαυρίκιος Βουλγαρία Ταυλάνδη Μαλαισία Αίγυπτος Κίνα παράλια Κένυα Ινδία Ινδονησία Κίνα μεσόγεια Σρι Λάνκα Πακιστάν Μπαγκλαντές Βιετνάμ Source: Werner International (2005)
Εξέλιξη της δασμολογικής προστασίας (1940 1995) 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1940 1950 1960 1970 1980 1990 1995 Πηγή :Dicken P. (1998) Global Shift: Transforming the World Economy, London: Paul Chapman, σελ. 93
Παγκόσμιος πληθυσμός 2004 Κόσμος 6.345,1 100,0 Γερμανία 82,6 1,3 1 Κίνα 1.296,5 20,4 Βιετνάμ 82,2 1,3 2 Ινδία 10797 1.079,7 17,0 Τουρκία 71,77 11 1,1 3 ΗΠΑ 293,5 4,6 Αιθιοπία 70,0 1,1 4 Ινδονησία 217,6 3,4 Αίγυπτος 68,7 1,1 5 Βραζιλία 178,77 28 2,8 Ιά Ιράν 66,9 11 1,1 6 Πακιστάν 152,1 2,4 Ταϊλάνδη 62,4 1,0 7 Ρωσία 142,8 2,3 Γαλλία 60,0 0,9 8 Μπαγκλαντές 140,5 2,2 Βρετανία 59,4 0,9 9 Νιγηρία 139,8 2,2 Ιταλία 57,6 0,9 10 Ιαπωνία 127,8 2,0 Κονγκό 54,8 0,9 11 Μεξικό 103,8 1,6 Υποσύνολο 4.692,1 73,9 12 Φιλιππίνες 83,0 1,3 Ελλάδα 11,1 0,2 226 χώρες Πηγή: World Bank, WDI online India officially joins WTO January, 1995 China officially joins WTO November, 2001 after 15 years of negotiations.
Michael Wolf, Germany, Laif Photos & Reportagen for Stern Magazine. China, factory for the world image michael wolf 2004
image michael wolf 2004
image michael wolf 2004
image michael wolf 2004
image michael wolf 2004
Αποθέματα ΑΞΕ κατά κεφαλή, 1993,1998, 2004 28.000 Norway Finland 1993 1998 2004 CEECs SEE EU-8 CIS Ireland United Kingdom Netherlands Belgium Denmark Germany Sweden Poland Estonia Latvia Lithuania Russian Federation Belarus Ukraine Czech Republic France Switzerland l d Slovenia i Austria Croatia Slovakia Hungary g y Serbia & Montenegro Romania i Moldova Italy Bosnia & Herzegovina Albania FYROM Bulgaria Portugal Spain Greece Turk
Εξέλιξη των κατά κεφαλή αποθεμάτων εξερχομένων ΑΞΕ από την Ελλάδα, τις αναπτυγμένες και τις υπανάπτυκτες χώρες, 1980-2004 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Πηγή: UNCTAD FDI Database abase Αναπτυγμένες χώρες Υπανάπτυκτες χώρες Ελλάδα
Χώρα Θυγατρικές Α.α. % Βουλγαρία 521 41,1 Αλβανία 258 20,3 Ρουμανϊα 257 20,3 (81,7) Ρωσία 87 6,9 Πολωνία 37 29 2,9 ΠΓΔΜ 33 2,6 Ουκρανία 19 1,5 Σερβία & Μαυροβούνιο 15 12 1,2 Μολδαβία 10 0,8 Ουγγαρία 8 0,6 Βοσνία 7 0,6 Γεωργία 6 0,5 Τσεχία 4 0,3 Αζερμπαϊτζάν 1 0,1 Αρμενία 1 0,1 Καζακστάν 1 0,1 Κροατία 1 0,1 Λιθουανία 1 0,1 Σλοβακία 1 0,1 Σλοβενία 1 0,1 Σύνολο 1269 100,00 Source: Labrianidis et al., 1988 (\\pcioanna\documentsbase\ Excel Files\Balkans_excel\GGETpinakes.xls\Pinakas13) Κατανομή των ελληνικών θυγατρικών στις ΧΚΑΕ (1998)
Αριθμός θυγατρικών ελληνικών επιχειρήσεων και απασχολούμενοι σε αυτές ανά γεωγραφική περιοχή δραστηριοποίησής τους, 2006 (% και α.α.) Γεωγραφική Αριθμός Απασχολού περιοχή θυγατρικών μενοι Βαλκάνια 48,8 67,7 Υπόλοιπη Ευρώπη 35,7 21,1 Αμερική 57 5,7 0 Αφρική 3,8 6,4 Ασία 56 5,6 48 4,8 Αυστραλία 0,4 0 Σύνολο % 100,00 100,00 Σύνολο α.α. 1.116 116.081 Πηγή: Έρευνα πεδίου (συνεντεύξεις ξς επιχειρήσεις, εφημερίδες, εμπορικοί ακόλουθοι, web sites, κλπ)
Η γεωγραφία γρ μετράει! Ποσοστό εμπορίου εκροής ΑΞΕ στις γειτονικές χώρες Χώρα Συνολικό εμπόριο ΑΞΕ (1980-97) (1989-98) Γερμανία 40.6 37.3 Γαλλία 50.2 38.5 Αυστρία 54.9 46.4 Δανία 50.1 39.5 Βέλγιο - 62.0 66.3 Λουξεμβούργο Ελλάδα 19.0 90.0 Πηγή: IMF (1999), OECD (2000).
Κατανομή των συνολικών και των ελληνικών ΑΞΕ στη Βουλγαρία, 1992-97 Σύνολο ελληνικές ΑΞΕ L.L. BNSI Σόφια 52,7 56,8 48,5 Βόρεια Βουλγαρία 34,8 86 8,6 23 2,3 Νότια Βουλγαρία 10,2 31,7 44,6 υπόλοιπη 23 2,3 29 2,9 46 4,6 Σύνολο 100 100 100
Μετεγκα τάσταση στη γειτονιά (Local Delocalisation) Ελλάδα Βουλγαρία
Εξέλιξη της βιομηχανίας ένδυσης στην Ελλάδα (1970-σήμερα)
Οι επιχειρήσεις κλωστοϋφαντουργίας που έχουν επενδύσει και στα Βαλκάνια έχουν καλύτερες επιδόσεις από τις υπόλοιπες: επενδύσεις (κτίρια, μηχανήματα), κύκλο εργασιών, κέρδη κλπ) Επενδύσεις σε μηχανήματα Μηχανήματα 1.600.000 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000000 600.000 400.000 200.000000 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 000 001 002 003 004 Όχι Βαλκάνια Βαλκάνια
Ανάλυση της λιανικής τιμής αθλητικού παπουτσιού που κατασκευάστηκε στην Ινδονησία και στοιχίζει 100 Ευρώ Εργοστάσιο (υπεργολάβος) 13,5 Λοιπά κόστη παραγωγής 2,5 Κόστος εργασίας 0.5 Υλικά 8,5 Κέρδη 30 3,0 Επώνυμο /φίρμα 32 Έρευνα 11,0 Διαφήμιση 8,0 Κέρδη 13,0 Εμπόριο (Κατάστημα) 32,5 Κόστος εργασίας 18,0 Διαφήμιση 2,5 Kέρδη 12,0 Μεταφορικά & φόροι 5 ΦΠΑ 17 Σύνολο 100 Πηγή: Clean Clothes Campaign (accessed 17.1.06) 1
Δαπάνες για Ε & Α ΕΕ 15 150 δισ. ετησίως (1,9% ΑΕΠ) Ελλάδα 700εκ. (07%ΑΕΠ) (0,7% ΑΕΠ). Ελλάδα/ Σουηδία ΑΕΠ/κεφαλή 1 : 2,4 Κρατικές δαπάνες Ε&Α ως % 1:2,5 ΑΕΠ Επιχειρηματικές δαπάνες Ε&Α 1:22 ως % ΑΕΠ
Θέση της Ελλάδας στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Καινοτομίας,2005 (στοιχεία 2004) ΕΕ -25=100 Πληθυσμός με τριτοβάθμια εκπαίδευση 94 % διείσδυσης ευρυζωνικού δικτύου 3 % ατόμων ηλικίας 25-64 που συμμετείχαν σε συνεχιζόμενη κατάρτιση 39 % ατόμων ηλικίας 20-24 που έχουν ολοκληρώσει τουλάχιστον β' εκπαίδευση 107 Δαπάνες δημοσίου για Ε&Α % ΑΕΠ 59 Επιχειρηματικές δαπάνες για Ε&Α % ΑΕΠ 16 % επιχειρήσεων που πήρε δημόσια ενίσχυση για καινοτομία 108 Ε&Α στο πανεπιστήμιο που χρηματοδοτείται από επιχειρήσεις 102 % ΜΜΕ επιχειρήσεων με καινοτομικές δραστηριότητες 67 % ΜΜΕ επιχειρήσεων συνεργάζεται με άλλες σε καινοτομικές δραστηριότητες 69 Δαπάνες για καινοτομία των επιχειρήσεων ως % κύκλου εργασιών τους 114 Κεφάλαιο επιχειρηματικού κινδύνου για χρηματοδότηση Ε&Α προϊόντων,%αεπ 32 % ΑΕΠ για χρηματοδότηση η η τεχνολογιών πληροφορικής ρ και τηλεπικοινωνιών 81 % ΜΜΕ που εισήγαγαν μη τεχνολογικές καινοτομίες 139 % απασχόλησης στους τομείς υψηλής τεχνολογίας 55 Αξία εξαγωγών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας ως % συνολικών εξαγωγών 42 % πωλήσεων νέων προϊόντων στο συνολικό κύκλο εργασιών 48 Πωλήσεις προϊόντων που είναι νέα για την επιχείρηση αλλά όχι για την αγορά ως % συνολικού κύκλου εργασιών 74 % απασχολουμένων σε βιομηχανικούς κλάδους μέσης και υψηλής τεχνολογίας 30 Πατέντες ευρωπαϊκές (ΕΡΟ) / εκατομ. Κατοίκων 6 Πατέντες ΗΠΑ (USΡTΟ) / εκατομ. Κατοίκων 3 Πατέντες τριαδικές (δηλ. από Ευρώπη, ΗΠΑ και Ιαπωνία) / εκατομ. Κατοίκων 2 Αριθμός Trade mark/ εκατομ. κατοίκων 29 Νέα σχέδια (designs) / εκατομ. κατοίκων 1 Πηγή: EIS 2005 European Sector Innovation Scoreboards
Συνολικός δείκτης καινοτομίας κατά χώρα, 2005 24 24 24 22 22 22 0,8 23 23 23 21 19 19 0,7 20 21 21 18 18 18 19 20 20 0,6 17 17 17 16 16 16 0,5 15 15 14 14 14 13 04 0,4 13 13 15 0,3 12 12 12 10 11 11 11 10 8 0,2 9 8 9 8 9 10 0,1 7 7 7 5 5 5 6 6 6 0 4 4 4 3 3 3 2 2 2 Το ουρκία Ρου υμανία Λε ττονία Μάλτα Ε λλάδα Σλο οβακία Πο ολωνία ουλ λγαρία Τσεχία Λιθο ουανία Κύ ύπρος ορτο ογαλία Ισ σπανία Ουγ γγαρία ΕΕ Σλο οβενία Ιταλία Νορ ρβηγία ΕΕ -25 Ιρλ λανδία εμβο ούργο Ισλ λανδία ΕΕ-15 Γαλλία Ολλ λανδία Βρ ρετανία Βέλγιο Αυ υστρία Γερ ρμανία Δανία ΗΠΑ Ιαπ πωνία Φιλ λανδία Ελβετία Σο ουηδία EIS 2005 European Sector Innovation Scoreboards