Σημαντικά σημεία μιας μελέτης

Σημαντικά σημεία μιας μελέτης Το θέμα της έρευνας: Ποια είναι η συγκεκριμένη ερώτηση στην έρευνά μας; Τι απάντηση περιμένουμε να βρούμε στην ερώτησή μας; (Οι ερευνητικές υποθέσεις). Καινοτομία - Σημαντικότητα. Σχεδιασμός

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ (1 η φάση) ΠΟΡΕΙΑ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ Σύλληψη της Ιδέας Επιλογή Στόχου Μελέτη Βιβλιογραφίας, Δημιουργία Ερευνητικής Ομάδος Σχεδιασμός Πρωτοκόλλου Επιλογή Ζωϊκού Προτύπου Άδεια Πειραματισμού Πιλοτική Υλοποίηση ΑΝΑΔΡΑΣΗ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ (2 η φάση) ΠΟΡΕΙΑ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ Εφαρμογή Πρωτοκόλλου Ημερολόγιο Πειράματος Εργαστηριακές Μελέτες Συλλογή - Ανάλυση των Αποτελεσμάτων Δημοσιοποίηση των ευρημάτων Συμπεράσματα - Προοπτικές συνέχειας της έρευνας

Σύλληψη της Ιδέας Καθημέρα Κλινική Πράξη Απόρροια Προηγούμενου Ερευνητικού Πρωτοκόλλου Προβληματισμός από τη Βιβλιογραφία

Επιλογή Ερευνητικού Στόχου Απαραίτητος ο ακριβής προσδιορισμός ενός και μόνο πρωτεύοντος στόχου. Κριτήρια Εφικτότητος Πρωτοτυπία της Μελέτης Σημαντικότητα Ευρημάτων Αμεσότητα Εφαρμογής Ιεράρχηση δευτερευόντων στόχων Πιθανές Επεκτάσεις

Βιβλιογραφική Έρευνα Αποτελεί τη βάση για μια ερευνητική προσπάθεια Χρονοβόρα Μπορούν να επιτευχθούν σημαντικά οφέλη Οικονομία Κλίμακας (πόροι, ανθρωποώρες..) Τεκμηρίωση Τεχνογνωσία Ανάδειξη Δυνατοτήτων

Στάδια Βιβλιογραφικής Μελέτης Γενική Επισκόπηση Ειδική Διερεύνηση Έρευνα για κάθε επί μέρους τομέα Σχεδιασμός Μεθοδολογίας Σύγκριση αποτελεσμάτων Τεκμηρίωση των ευρημάτων

Ερευνητική Ομάδα Υπεύθυνος Πειράματος Ερευνητές Εργαστηριακή Ομάδα Τεχνική Υποστήριξη Ομάδα Ανάλυσης Αξιοποίησης Δεδομένων Υπεύθυνος Κτηνίατρος Ζωοκόμος Φροντιστής Πειραματοζώων +

Σχεδιασμός Πρωτοκόλλου Σχεδιασμός Μεθοδολογίας Καθορισμός Οροσήμων Καθορισμός Χρονικής Διάρκειας Επιλογή Υποδομών Μελέτη Κόστους Εφικτότητος Εύρεση Πόρων Λεπτομερής Καταγραφή Σταδίων Καταμερισμός Αρμοδιοτήτων Προμήθεια Υλικού - Αναλωσίμων

Πειραματικό ζωικό πρότυπο Πειραματικό ζωικό πρότυπο για μια ασθένεια θεωρείται το είδος του ζώου (ή υποείδος) στο οποίο μια αυθόρμητη ή προκλητή παθολογική κατάσταση μπορεί να ερευνηθεί και η οποία μοιάζει στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό με την αντίστοιχη κατάσταση στον άνθρωπο

Κριτήρια Επιλογής Ζωϊκού Προτύπου Καταλληλότητα είδους ή υποείδους Κόστος Απόκτησης Κόστος Συντήρησης Δυνατότητα προμήθειας Πειραματοζώου Συνθήκες διαμονής, διατροφής και αναπαραγωγής Ύπαρξη απαραίτητων μεθοδολογιών και υλικών για τη διεκπεραίωση των εξετάσεων στο συγκεκριμένο είδος Εμπειρία Ερευνητικής Ομάδας

Άδεια Πειραματισμού Π.Δ. 56/2013(Α, 106) «Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στην Οδηγία 2010/63/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς». https://www.e-nomothesia.gr/kat-zoa-suntrophias-prostasia-zoon/pd-56-2013.html

Στόχοι της Νομοθεσίας Σαφής προσδιορισμός των σκοπών της έρευνας Διασφάλιση της γενικής φροντίδας και των συνθηκών διαβίωσης Προστασία των αδέσποτων κατοικιδίων ζώων και αυτών που βρίσκονται υπό εξαφάνιση Περιορισμός στο ελάχιστο κατά το δυνατόν του πόνου, της ταλαιπωρίας, της αγωνίας και της μόνιμης βλάβης Αποφυγή άσκοπης επανάληψης πειραμάτων Ενθάρρυνση της έρευνας για ανάπτυξη εναλλακτικών μεθόδων πειραματισμού

Αρχή της αντικατάστασης, μείωσης και 3. Refinement Οι εκτροφείς, οι προμηθευτές και οι χρήστες υποχρεούνται να εφαρμόζουν την αρχή της βελτίωσης, δηλαδή να βελτιώνουν την εκτροφή, την παροχή στέγης και της φροντίδας των ζώων, καθώς και τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται σε διαδικασίες, έτσι ώστε να εξαλείφεται ή να μειώνεται στο ελάχιστο κάθε πιθανός πόνος, ταλαιπωρία, αγωνία ή μόνιμη βλάβη των ζώων. βελτίωσης(άρθρο 4 της Οδηγίας 2010/63/ΕΕ) 1. Replacement Οι χρήστες υποχρεούνται να εφαρμόζουν την αρχή της αντικατάστασης, δηλαδή όπου είναι δυνατόν, να χρησιμοποιούν άλλη επιστημονικά ικανοποιητική μέθοδο ή διαδικασία, η οποία δεν περιλαμβάνει τη χρήση ζώου. 2. Reduction Οι χρήστες υποχρεούνται να εφαρμόζουν την αρχή της μείωσης, δηλαδή να μειώνουν στο ελάχιστο δυνατό τον αριθμό των ζώων που χρησιμοποιούνται σε πρωτόκολλα, χωρίς να διακυβεύονται οι σκοποί του πρωτοκόλλου.

1. Replacement Οι χρήστες υποχρεούνται να εφαρμόζουν την αρχή της αντικατάστασης, δηλαδή όπου είναι δυνατόν, να χρησιμοποιούν άλλη επιστημονικά ικανοποιητική μέθοδο ή διαδικασία, η οποία δεν περιλαμβάνει τη χρήση ζώου. Οι μέθοδοι αντικατάστασης των πειραμάτων σε ζώα περιλαμβάνουν στην πραγματικότητα αντικατάσταση της χρήσης των πειραματοζώων με άλλες μεθόδους Μέθοδοι αντικατάστασης των πειραμάτων σε ζώα 1. In vitro μέθοδοι που παραπέμπουν σε μεθόδους δοκιμών σε σωλήνα ή κυτταρικές καλλιέργειες και αμπορούν να αποδειχθούν εξαιρετικά πολύτιμες για την αντικατάσταση ζωικών μοντέλων. 2. Βελτίωση της χρήσης πληροφοριών που προέρχονται από επιδημιολογικές μελέτες 3. Χρήση μαθηματικών και υπολογιστικών μοντέλων 4. Σε μερικές περιπτώσεις, μελέτες σε ανθρώπους με τη χρήση εθελοντών έχουν αντικαταστήσει επιτυχώς τις δοκιμές σε ζώα όπως συμβαίνει σε ορισμένες φάσεις της ανάπτυξης καλλυντικών.

Οι αρχές της ορθής και εξανθρωπισμένης χρήσης των πειραματοζώων, εφόσον αυτά κριθούν απαραίτητα στη μελέτη, συμπεριλαμβάνουν: Α) χρήση όσο το δυνατόν μικρότερου αριθμού πειραματοζώων προκειμένου να ληφθούν ικανοποιητικές, σαφείς και αδιάσειστες απαντήσεις στο ερώτημα Β) ελαχιστοποίηση του πόνου και της ενδεχόμενης πίεσης (stress) που θα ασκηθεί στο ζώο κατά την διάρκεια της προετοιμασίας του για το πείραμα αλλά και κατά την διάρκεια του πειράματος. Γ) αναισθησία: Έγκριτες μέθοδοι αναισθησίας ανάλογα με το είδος της μελέτης που πρόκειται κάθε φορά να πραγματοποιηθεί Δ) ευθανασία: Έγκριτες μέθοδοι ευθανασίας ανάλογα με το είδος της μελέτης που πρόκειται κάθε φορά να πραγματοποιηθεί.

2. Reduction Οι χρήστες υποχρεούνται να εφαρμόζουν την αρχή της μείωσης, δηλαδή να μειώνουν στο ελάχιστο δυνατό τον αριθμό των ζώων που χρησιμοποιούνται σε πρωτόκολλα, χωρίς να διακυβεύονται οι σκοποί του πρωτοκόλλου. Μέθοδοι μείωσης των δοκιμών σε ζώα: Οι ερευνητές χρησιμοποιούν μεθοδολογίες που τους επιτρέπουν να αποκτήσουν επαρκείς πληροφορίες αλλά απαιτούν λιγότερα ζώα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι τα λιγότερα ζώα χρησιμοποιούνται και ως εκ τούτου, λιγότερα ζώα υποφέρουν. Μέθοδοι Μείωσης δοκιμών σε ζώα 1. Προς το παρόν, υπάρχουν τροποποιημένες παραδοσιακές μέθοδοι, οι οποίες έχουν εμπλουτιστεί για να παρέχουν συγκρίσιμα αποτελέσματα με λιγότερα ζώα. Για παράδειγμα, οι νεότερες εκδόσεις της δοκιμής Draize μπορούν να μειώσουν τη χρήση ζώων. 2. Χρήση αλγορίθμων ώστε να υπολογίζεται ο ακριβής αριθμός των ζώων χωρίς να κινδυνεύει η ασφάλεια και η ακεραιότητα των αποτελεσμάτων. More information in: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/pmc3826013/

2Α. Ελεύθερο software G Power (από Faul, Erdfelder, Lang and Buchner, 2007) 2Β. Χρήση του νόμου της φθίνουσας απόδοσης: πρόκειται για περισσότερο εμπειρικό τρόπο ο οποίος χρησιμοποιείται όταν δεν υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό για την χρήση software G Power. Στηρίζεται στην τιμή Ε, η οποία αντιπροσωπεύει τον βαθμό ελευθερίας που προκύπτει από την ANOVA ανάλυση διακύμανσης. Η τιμή Ε πρέπει να είναι μεταξύ 10 και 20. Αν υπολογιστεί 10, τότε η χρήση μεγαλύτερου αριθμού ζώων θα αυξήσει την πιθανότητα στατιστικώς σημαντικών αποτελεσμάτων. Εάν η τιμή Ε είναι 20 τότε η αύξηση του αριθμού των πειραματοζώων δεν επηρεάζει την στατιστική σημαντικότητα των αποτελεσμάτων. Οποιοδήποτε μέγεθος του δείγματος ζώων, το οποίο διατηρεί το Ε μεταξύ 10 και 20 θα πρέπει να θεωρείται ως επαρκές. Το Ε μπορεί να μετρηθεί με ακόλουθο τύπο: Ε = Συνολικός αριθμός ζώων - Συνολικός αριθμός των ομάδων

Παράδειγμα Ας υποθέσουμε ότι ένας ερευνητής θέλει να δει το αποτέλεσμα ενός φαρμάκου και προς το σκοπό αυτό σχεδιάζει πέντε ομάδες (μία ομάδα ως ομάδα ελέγχου και τέσσερις ομάδες για τέσσερις διαφορετικές δόσεις αυτού του φαρμάκου με 10 αρουραίους η κάθε ομάδα. Σε αυτή την περίπτωση το Ε θα είναι: Ε = (10 5) 5 = 45 20 ΆΡΑ,ο αριθμός των πειραματοζώων που ζητά είναι μεγαλύτερος από τον απαραίτητο Αν χρησιμοποιήσει 5 ζώα σε κάθε ομάδα το θα είναι Ε = (5 5) 5 = 20 ακουμπώντας το ανώτερο όριο του νόμου της φθίνουσας απόδοσης και ΆΡΑ αποδεκτό

3. Refinement Οι εκτροφείς, οι προμηθευτές και οι χρήστες υποχρεούνται να εφαρμόζουν την αρχή της βελτίωσης, δηλαδή να βελτιώνουν την εκτροφή, την παροχή στέγης και της φροντίδας των ζώων, καθώς και τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται σε διαδικασίες, έτσι ώστε να εξαλείφεται ή να μειώνεται στο ελάχιστο κάθε πιθανός πόνος, ταλαιπωρία, αγωνία ή μόνιμη βλάβη των ζώων. Η αρχή της βελτίωσης σε δοκιμές σε ζώα είναι σημαντική επειδή στοχεύει να ανακουφίσει τον πόνο και την ταλαιπωρία των ζώων. Α) Ο πόνος μπορεί να προκληθεί από βλάβη των ιστών, λόγω μιας χειρουργικής διαδικασίας, ενός τραυματισμού ή μιας συγκεκριμένης ασθένειας. Β) Το ζώο μπορεί επίσης να υποφέρει από περιβαλλοντική ή /και ψυχολογική πίεση. Συνίσταται κατά περίπτωση: Η χρήση των αναισθητικών και αναλγητικών για την ανακούφιση του πόνου ή/και της δυσφορίας. Ηρεμιστικά μπορεί επίσης να ηρεμήσουν και να χαλαρώσουν το ζώο κατά τη διάρκεια ενός πειράματος αλλά αντεδείκνυεται σε μελέτες που αφορούν το ΚΝΣ. Τεχνολογίες που είναι λιγότερο επεμβατικές θεωρούνται επίσης τεχνικές βελτίωσης. Για παράδειγμα, οι υπέρηχοι και η μαγνητική τομογραφία (MRI) μπορούν και οι δύο να θεωρηθούν τεχνικές βελτίωσης.

Άδεια Πειραματισμού Αίτηση του ερευνητού (σκοπός της μελέτης, αριθμός, είδος και ηλικία των ζώων, στοιχεία σχετικά με την αναισθησία, αναλγησία, ευθανασία, την πιστοποιημένη εγκατάσταση πειραματισμού και την εμπειρία των ερευνητών) Αντίγραφο πτυχίου του κύριου ερευνητού και των συνεργατών Βιογραφικό σημείωμα - Ισχύει για τρία έτη με δυνατότητα ανανέωσης - Επιτροπή Αξιολόγησης Πρωτοκόλλου (ΕΑΠ)

Εκ των προτέρων διατυπωμένα ερωτήματα για την κατάρτιση υποδείγματος αίτησης έργου Τα ακόλουθα παραδείγματα ερωτημάτων αναπτύχθηκαν με σκοπό την καθοδήγηση των κρατών μελών για την κατάρτιση των υποδειγμάτων αιτήσεων έργου. Ο κατάλογος δεν είναι εξαντλητικός και εξακολουθεί να αποτελεί ευθύνη της αρμόδιας αρχής να καθορίζει με ποιον τρόπο θα λαμβάνονται οι απαραίτητες πληροφορίες.

1. Συνάφεια και αιτιολόγηση των ακόλουθων στοιχείων: α) Χρήση ζώων, συμπεριλαμβανομένης της καταγωγής, του εκτιμώμενου αριθμού, των ειδών και των σταδίων της ζωής τους Να συμπεριληφθεί η καταγωγή π.χ. εγκεκριμένος εκτροφέας εντός της ΕΕ Να συμπεριληφθεί η φυλή, ιδίως για είδη γενετικά τροποποιημένων ζώων, κατά περίπτωση Να διευκρινιστεί η εκτιμώμενη κλίμακα αριθμού ζώων, εάν δεν είναι δυνατή η παρουσίαση απόλυτων αριθμών (π.χ. ανάπτυξη μιας νέας σειράς γενετικά τροποποιημένων ζώων) Να διευκρινιστεί η επιστημονική συνάφεια των προτεινόμενων προτύπων. β) Διαδικασίες Τι θα συμβεί στα ζώα; (με επαρκείς λεπτομέρειες ώστε να είναι δυνατή η αξιολόγηση των βλαβών)

2. Εφαρμογή των τριών R α) Αντικατάσταση Γιατί δεν είναι δυνατή η επίτευξη των στόχων του έργου σας χωρίς τη χρήση ζώων; Ποιες εναλλακτικές λύσεις εξετάσατε και γιατί δεν είναι κατάλληλες; Ποιες εναλλακτικές λύσεις θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη των στόχων σας; Υπάρχει εναλλακτική μέθοδος (χωρίς τη χρήση ζώων) με τον ίδιο βαθμό αξιοπιστίας για αυτή τη διαδικασία; Εάν ναι, αιτιολογήστε για ποιον λόγο δεν χρησιμοποιείται αυτή η εναλλακτική μέθοδος Εάν όχι, ποιες πηγές συμβουλευτήκατε για τον εντοπισμό πιθανών εναλλακτικών λύσεων; Αναφέρετε την ημερομηνία που συμβουλευτήκατε αυτές τις πηγές (ακολουθούν παραδείγματα).

Βάσεις δεδομένων για αναζήτηση στοιχείων και εναλλακτικών μεθόδων Στην Πειραματική Έρευνα: - Πρόσφατος κατάλογος εναλλακτικών λύσεων, εγκεκριμένος από τον ΟΟΣΑ (http://www.oecd.org) - Πρόσφατος κατάλογος εναλλακτικών λύσεων, επικυρωμένος από την Υπηρεσία αναζήτησης εναλλακτικών μεθόδων αντί των πειραμάτων σε ζώα - EURL ECVA (http://ecvam-dbalm.jrc.ec.europa.eu/) -Πρόσφατος κατάλογος εναλλακτικών λύσεων εγκεκριμένος από την Ευρωπαϊκή Φαρμακοποιία - Βάσεις δεδομένων και/ή δημοσιεύσεις της ECVAM ή του ταμείου για την αντικατάσταση των ζώων στα ιατρικά πειράματα (FRAME) σχετικά με μεθόδους in vitro - Invittox (http://embryo.ib.amwaw.edu.pl/invittox) - SIS (http://ecvam-sis.jrc.int) - Άλλα: Go3Rs (αναζήτηση στη βάση δεδομένων pub med) (http://www.go3r.org/ ).

Βάσεις δεδομένων για αναζήτηση στοιχείων και εναλλακτικών μεθόδων Στην εκπαίδευση: - Norina (νορβηγική βάση δεδομένων σχετικά με εναλλακτικές λύσεις στη χρήση ζώων εργαστηρίου): (http://oslovet.veths.no/norina/) - Eurca: (http://www.eurca.org) - NCA (Κέντρο εναλλακτικών λύσεων στη χρήση ζώων - Κάτω Χώρες): (http://www.nca-nl.org) (θα το βρείτε στην ενότητα «σύνδεσμοι») - Interniche (Από το ινδικό χοιρίδιο στο «ποντίκι» του υπολογιστή, εναλλακτικές μέθοδοι για μια προοδευτική, μη βάναυση εκπαίδευση, N. Jukes και M. Chiuia): (http://www.interniche.org/alt_info.html)

2. Εφαρμογή των τριών R β) Μείωση Ποια μέτρα έχουν ληφθεί ή πρόκειται να ληφθούν ώστε να διασφαλιστεί η χρήση του μικρότερου δυνατού αριθμού ζώων σε αυτό το έργο; Διευκρινίστε τις αρχές πειραματικού σχεδιασμού στις οποίες θα βασιστείτε και τυχόν πηγές που θα συμβουλευτείτε π.χ. όσον αφορά τα στατιστικά στοιχεία. Έχει εξεταστεί το ενδεχόμενο συνεργασίας με άλλο εργαστήριο (εσωτερικά ή εξωτερικά) με σκοπό τη μείωση του αριθμού των ζώων που χρησιμοποιούνται (από κοινού χρήση ζώων) (π.χ. διαφορετικά όργανα του ίδιου ζώου χρησιμοποιούνται σε περισσότερα του ενός εργαστήρια); Αιτιολογήθηκε ο αριθμός των ζώων που θα χρησιμοποιηθούν βάσει κατάλληλης στατιστικής ανάλυσης; Εάν ναι, παραπέμψτε στην εν λόγω ανάλυση. Εάν όχι, αιτιολογήστε για ποιον λόγο δεν πραγματοποιήθηκε η εν λόγω ανάλυση

2. Εφαρμογή των τριών R γ) Βελτίωση Εξηγήστε την επιλογή σας ως προς το είδος, το/τα πρότυπο(-α) και τη/τις μέθοδο(-ους). Εξηγήστε για ποιο λόγο είναι τα πλέον ενδεδειγμένα για τον προβλεπόμενο σκοπό. Πώς θα ελαχιστοποιήσετε την ταλαιπωρία των ζώων προκειμένου να επιτύχετε τους στόχους σας; Παρέχετε ειδική αιτιολόγηση για τυχόν διαδικασίες υψηλής δριμύτητας.

3. Προγραμματισμένη χρήση αναισθητικών, αναλγητικών και άλλων μεθόδων για την ανακούφιση του πόνου. Εάν δεν χρησιμοποιούνται αναισθητικά, εξηγήστε τους λόγους. Εάν δεν χρησιμοποιούνται αναλγητικά, εξηγήστε τους λόγους. Διευκρινίστε τον τρόπο με τον οποίο θα διασφαλίσετε τη χρήση της πλέον κατάλληλης αγωγής. Σημείωση: Χρήση διαφορετικών προσεγγίσεων, δήλωση αναφορικά με παροχή συμβουλών/συμβολή/εποπτεία από τον επίσημο κτηνίατρο ή λεπτομερής περιγραφή της αγωγής, συμπεριλαμβανομένων των ουσιών, των μεθόδων και των όγκων. Ο επίσημος κτηνίατρος (και/ή το όργανο καλής διαβίωσης των ζώων) θα πρέπει να επιβεβαιώσει ότι παρασχέθηκαν κατάλληλες συμβουλές σχετικά με τη χρήση αναισθητικών και αναλγητικών και ο αιτών/ο υπεύθυνος διασφάλισης της συμμόρφωσης θα πρέπει να επιβεβαιώσει ότι οι εν λόγω συμβουλές θα ληφθούν υπόψη.

3. Προγραμματισμένη χρήση αναισθητικών, αναλγητικών και άλλων μεθόδων για την ανακούφιση του πόνου. Εάν δεν αναφέρονται ακριβείς πληροφορίες, πώς θα διασφαλίσετε τη χρήση των πλέον επικαιροποιημένων αναισθητικών/αναλγητικών/ δοσολογίας/μεθόδου ανάλογα με τα ζώα που χρησιμοποιούνται στο έργο; Ποιον έχετε συμβουλευθεί; Σημείωση: Κρίθηκε ότι η αναφορά όλων των ουσιών, των μεθόδων και των δοσολογιών δεν θα παρείχε ευελιξία και θα οδηγούσε ενδεχομένως σε αύξηση του αριθμού των τροποποιήσεων του έργου. Χρησιμοποιείστε βιβλιογραφία. Εξετάσατε άλλες μεθόδους στέγασης και φροντίδας ως μέσο για τη μείωση του πόνου, της ταλαιπωρίας ή της αγωνίας π.χ. μαλακή στρωμνή και παροχή της τροφής στο δάπεδο του κλωβού σε μελέτες σχετικές, π.χ. με την αρθρίτιδα;

4. Μείωση, αποφυγή και ανακούφιση κάθε μορφής ταλαιπωρίας του ζώου από τη γέννηση ως τον θάνατο, ανάλογα με την περίπτωση. Είναι σημαντικό να ελαχιστοποιηθεί η ταλαιπωρία, σύμφωνα με τους ειδικούς επιστημονικούς στόχους, και όχι να χρησιμοποιούνται απλώς τα «τυποποιημένα» καταληκτικά σημεία απαιτείται προσαρμογή σε ειδικές απαιτήσεις. Αναφέρετε πιθανά ανεπιθύμητα αποτελέσματα για καθεμία από τις κανονιστικές διαδικασίες που εφαρμόζονται τα. Αναφέρετε με ποιον τρόπο θα διαχειριστείτε αυτά τα αποτελέσματα με σκοπό την ελαχιστοποίηση της δριμύτητας. Να αναφερθεί για κάθε ανεπιθύμητο αποτέλεσμα: η ενδεχόμενη επίπτωση ο τρόπος με τον οποίο θα αναγνωριστεί το ανεπιθύμητο αποτέλεσμα τα μέτρα που θα λάβετε για την αποτροπή ή τον έλεγχο της εμφάνισης και της δριμύτητας εφαρμόσιμα και ρεαλιστικά μη βάναυσα καταληκτικά σημεία.

5. Χρήση μη βάναυσων καταληκτικών σημείων. Ορίστε σαφώς τα προβλεπόμενα μη βάναυσα καταληκτικά σημεία. Θα χρησιμοποιηθούν πιλοτικές μελέτες για τον καθορισμό των καταληκτικών σημείων στις βασικές μελέτες; Εάν το καταληκτικό σημείο είναι ο θάνατος, διευκρινίστε για ποιον λόγο είναι αναγκαίος και ποια μέτρα έχουν ληφθεί για την ελαχιστοποίηση του αντίκτυπου στα ζώα. Σημείωση: Η ύπαρξη τυποποιημένων κατευθυντήριων γραμμών για την εγκατάσταση μπορεί να αποβεί χρήσιμη για παρόμοια είδη μελετών.

6. Πειραματική στρατηγική και στατιστική μελέτη για την ελαχιστοποίηση του αριθμού των ζώων, του πόνου, της ταλαιπωρίας, της αγωνίας τους και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ανάλογα με την περίπτωση. Αναφέρετε τα βήματα του προγράμματος χρησιμοποιώντας ένα διάγραμμα ροής ή χάρτη διαδικασιών με σχόλια και περιγράψτε με ποιον τρόπο θα χρησιμοποιη-θεί κάθε πείραμα για την επίτευξη των στόχων σας. Θα πρέπει να συμπεριλά-βετε και τη χρήση πιλοτικών μελετών και τα διάφορα σημεία λήψης αποφάσεων. Περιγράψτε παλαιότερες εμπειρίες χρήσης των προτεινόμενων ζωιλών προτύπων αν υπάρχουν. Χρησιμοποιούνται πιλοτικές μελέτες; Για ποιο λόγο είναι αναγκαίες; Για παράδειγμα, για τον εντοπισμό/τη βελτίωση των μη βάναυσων καταληκτικών σημείων. Πώς θα πραγματοποιείται η παρακολούθηση των ζώων; Περιγράψτε το καθεστώς αξιολόγησης της καλής διαβίωσης των ζώων που πρόκειται να χρησιμοποιήσετε.

Βλέπε έγγραφο συναίνεσης σχετικά με το πλαίσιο αξιολόγησης της δριμύτητας στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/environment/chemicals/lab_animals/pdf/guidance/severity/e l.pdf 7. Επαναχρησιμοποίηση ζώων και σωρευτικές της επιπτώσεις στα ζώα. Θα επαναχρησιμοποιηθεί κάποιο ζώο; Εάν ναι παρέχετε σχετική αιτιολόγηση, εξηγήστε τους περιορισμούς, τον τρόπο με τον οποίο θα ληφθούν οι αποφάσεις και τον προτεινόμενο βαθμό δριμύτητας που θα ενέχουν οι νέες διαδικασίες. 8. Προτεινόμενη κατάταξη των διαδικασιών αναλόγως της δριμύτητας. Εξηγήστε με ποιον τρόπο προέκυψε ο προτεινόμενος βαθμός δριμύτητας.

9. Αποφυγή της αδικαιολόγητης επανάληψης των διαδικασιών όπου απαιτείται. Έχει πραγματοποιηθεί ξανά στο παρελθόν το συγκεκριμένο πείραμα σε ζώα; Εάν ναι, αιτιολογήστε για ποιον λόγο πρέπει να επαναληφθούν οι εργασίες. Εάν όχι, ποιες ενημερωτικές βάσεις δεδομένων /εργαλεία αναζήτησης (PubMed, Scopus, NCBI κτλπ) συμβουλευτήκατε για να ελέγξετε ότι το συγκεκριμένο πείραμα σε ζώα δεν έχει εκτελεστεί στο παρελθόν (αναφέρετε τουλάχιστον ένα καθώς και την ημερομηνία αναζήτησης).

10. Συνθήκες στέγασης, ζωοτεχνίας και φροντίδας των ζώων. Με ποιον τρόπο διασφαλίζετε την κατάλληλη ποιότητα ζωής για τα ζώα από τη γέννηση έως τον θάνατό τους; Με ποιον τρόπο εξετάσατε π.χ. τη μεταφορά τους: σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο (εντός της εγκατάστασης), την καταλληλότητα και την αξιοπιστία της πηγής (εκτροφέας/προμηθευτής/ χρήστης /άλλο). Περιγράψτε το πρόγραμμα κοινωνικού και περιβαλλοντικού εμπλουτισμού. Περιγράψτε τυχόν εξαιρέσεις, π.χ. αν κάποια ζώα πρέπει να κρατηθούν μεμομονωμένα και αιτιολογήστε την πρότασή σας.

11. Κατάληξη των ζώων. Θα μπορούσαν τα ζώα να διατηρηθούν εν ζωή μετά τη μελέτη και να επαναχρησιμοποιηθούν, να απελευθερωθούν ή να επαναπατριστούν; Εάν όχι, αναφέρετε τη μέθοδο θανάτωσης. Εάν δεν πρόκειται για μια από τις εγκεκριμένες μεθόδους, διευκρινίστε και αιτιολογήστε την ανάγκη χρήσης διαφορετικής μεθόδου. Προσδιορίστε τυχόν πρόσθετο κόστος όσον αφορά την καλή διαβίωση των ζώων σε σχέση με τις εν λόγω μεθόδους και τα μέτρα που ελήφθησαν για την ελαχιστοποίησή του. Συμπεριλάβετε τις πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για τη διασφάλιση της πλέον βελτιωμένης μεθόδου.

12. Επάρκεια των ατόμων που συμμετέχουν στο έργο. Επιβεβαιώστε την καταλληλότητα όλων των ατόμων ονομαστικά που συμμετέχουν στο έργο και τον τρόπο με τον οποίο διασφαλίζεται. Ως έργο νοείται ένα συνεκτικό πρόγραμμα εργασίας με καθορισμένο(-ους) επιστημονικό(-ούς) σκοπό(-ούς), το οποίο περιλαμβάνει μία ή περισσότερες διαδικασίες. Τα έργα μπορεί να ποικίλλουν σε μέγεθος και βαθμό πολυπλοκότητας, περιλαμβάνοντας για παράδειγμα από το έργο ενός μεμονωμένου επιστήμονα που συνίσταται σε μια απλή διαδικασία αιμοληψίας σε ένα συγκεκριμένο ζωικό είδος, έως ένα πρόγραμμα ανακάλυψης φαρμάκου που υλοποιείται από ένα ολόκληρο τμήμα, και στο οποίο εμπλέκονται πολλοί επιστήμονες, πολλαπλές σύνθετες διαδικασίες και ευρύ φάσμα ειδών ζώων. http://ec.europa.eu/environment/chemicals/lab_animals/pdf/consensus_document. pdf

Άρθρο 37 Αίτηση αδειοδότησης έργου Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι ο χρήστης ή το άτομο που είναι αρμόδιο για το έργο, υποβάλουν αίτηση αδειοδότησης του έργου. Στην αίτηση πρέπει να περιλαμβάνονται τουλάχιστον οι ακόλουθες ενδείξεις: α) πρόταση έργου β) μη τεχνική περίληψη έργου και γ) πληροφορίες σχετικά με τα στοιχεία που ορίζονται στο παράρτημα VI (0ι 12 ερωτήσεις).

Άρθρο 38 Αξιολόγηση του έργου 1. Η αξιολόγηση του έργου διεξάγεται με τον κατάλληλο για τον τύπο του έργου βαθμό λεπτομέρειας, και επαληθεύει ότι το έργο πληροί τα ακόλουθα κριτήρια: α) το έργο αιτιολογείται από επιστημονική ή εκπαιδευτική άποψη ή απαιτείται από το δίκαιο β) οι σκοποί του έργου δικαιολογούν τη χρήση ζώων, και γ) το έργο έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να επιτρέπει την εκτέλεση των διαδικασιών με το λιγότερο βάναυσο και τον φιλικότερο δυνατό προς το περιβάλλον τρόπο.

Άρθρο 38 Αξιολόγηση του έργου 2. Στη αξιολόγηση του έργου συνεκτιμώνται ιδίως τα ακόλουθα: α) αξιολόγηση των στόχων του έργου, των προβλεπόμενων επιστημονικών ωφελειών ή της εκπαιδευτικής αξίας β) εκτίμηση της συμμόρφωσης του έργου προς την απαίτηση αντικατάστασης, μείωσης και βελτίωσης γ) εκτίμηση και κατάταξης της ταξινόμησης της δριμύτητας των διαδικασιών δ) ανάλυση βλάβης-οφέλους του έργου, προκειμένου να εκτιμηθεί, όπου συντρέχει περίπτωση, αν η βλάβη στα ζώα, με κριτήριο τον πόνο, την ταλαιπωρία και την αγωνία τους, αιτιολογείται από το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, συνεκτιμώντας δεοντολογικά ζητήματα που μπορούν τελικά να ωφελήσουν τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον ε) εκτίμηση τυχόν επιχειρημάτων στ) προσδιορισμός του κατά πόσον και πότε θα αξιολογηθεί εκ των υστέρων το έργο.

Άρθρο 38 Αξιολόγηση του έργου 3. Η αρμόδια αρχή που πραγματοποιεί την αξιολόγηση του έργου λαμβάνει υπόψη της την εμπειρογνωμοσύνη, ιδίως στους ακόλουθους τομείς: α) τους τομείς της επιστημονικής χρήσης για τους οποίους θα χρησιμοποιηθούν τα ζώα, περιλαμβανομένης της αντικατάστασης, μείωσης και βελτίωσης (3Rs) του αντίστοιχου τομέα β) πειραματικό σχεδιασμό, συμπεριλαμβανομένων των στατιστικών, όπου κρίνεται σκόπιμο γ) κτηνιατρική πρακτική στην επιστήμη των εργαστηριακών ζώων ή κτηνιατρική πρακτική των ζώων στο φυσικό περιβάλλον, ανάλογα με την περίπτωση δ) ζωική παραγωγή και φροντίδα, για τα είδη που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν.

Άρθρο 38 Αξιολόγηση του έργου 4. Η διαδικασία αξιολόγησης του έργου είναι διαφανής. Με την επιφύλαξη της διαφύλαξης της πνευματικής ιδιοκτησίας και των εμπιστευτικών πληροφοριών, η αξιολόγηση του έργου διεξάγεται με αμεροληψία και δύναται να λαμβάνει υπόψη της τη γνώμη ανεξαρτήτων πλευρών.

Άρθρο 39 Αναδρομική αξιολόγηση 1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι η αναδρομική αξιολόγηση διεξάγεται από την αρμόδια αρχή η οποία, βάσει της απαραίτητης τεκμηρίωσης που υποβάλει ο χρήστης, και αξιολογεί τα ακόλουθα: α) αν επιτεύχθηκαν οι στόχοι του έργου β) τη βλάβη που προκλήθηκε στα ζώα, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού και των ειδών των ζώων που χρησιμοποιήθηκαν και της δριμύτητας των διαδικασιών, και γ) στοιχεία που μπορεί να συμβάλουν στην περαιτέρω υλοποίηση της απαίτησης αντικατάστασης, μείωσης και βελτίωσης.

Άρθρο 39 Αναδρομική αξιολόγηση 2. Όλα τα έργα που χρησιμοποιούν πρωτεύοντα πλην του ανθρώπου και τα έργα που περιέχουν διαδικασίες ταξινομημένες ως «βαρείς» ή δριμείς, υφίστανται αναδρομική αξιολόγηση. 3. Με την επιφύλαξη της παραγράφου 2 και κατά παρέκκλιση από το άρθρο 38 παράγραφος 2, στοιχείο στ), τα κράτη μέλη δύνανται να εξαιρούν έργα στα οποία ενέχονται διαδικασίες ταξινομημένες ως «ήπια» ή «χωρίς ανάνηψη» από την απαίτηση αναδρομικής αξιολόγησης.

Περαιτέρω καθοδήγηση σχετικά με ζητήματα που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αναδρομική αξιολόγηση http://www.rspca.org.uk/imagelocator/locateasset?asset=document&assetid =1232712119425&mode=prd

Κύβος του Bateson

Κύβος του Bateson

Κύβος του Bateson

Παραδείγματα προβλημάτων που προκύπτουν σε αιτήσεις έργων Ανεπαρκής επεξήγηση των οφελών που αναμένονται Ανεπαρκής αναφορά της πιθανότητας επιτυχίας, δηλαδή της πιθανότητας επίτευξης των στόχων που προβλέπονται για το έργο Ανεπαρκής αναφορά στην εφαρμογή των τριών R Ανεπαρκής εκτίμηση των βλαβών που δύναται να επιβληθούν στα ζώα

Πιλοτική Εφαρμογή Πλήρης Εφαρμογή Επιλεγμένης Μεθοδολογίας σε μικρό αριθμό δείγματος Εκτενής Καταγραφή Σχολιασμός Συλλογή Αποτελεσμάτων Αξιολόγηση Αποδοχή Επαναπροσδιορισμός Πρωτοκόλλου

Εφαρμογή Πρωτοκόλλου Λεπτομερέστατο Ημερολόγιο Πειράματος Τήρηση Προδιαγραφών Συγκέντρωση Καταγραφή συνόλου Αποτελεσμάτων Ανάλυση Εκτίμηση Εξαγωγή Συμπερασμάτων Δημοσιοποίηση Αποτελεσμάτων Επιλογή νέων Στόχων

Πρωτόκολλο εργασίας εργαστηρίων Προετοιμασία Πειραματοζώων Τρόπος Λήψης Δείγματος Παράμετροι που θα μελετηθούν Προετοιμασία ορισμένων φαρμάκων (Δοσολογία, τρόπος χορήγησης) Φύλαξη Δειγμάτων (Που και Πόσο)

Προαναλυτικά σφάλματα Βιολογική μεταβλητότητα ζώου Ιατρικές παρεμβάσεις που επηρεάζουν τους προσδιορισμούς Κακοί χειρισμοί κατά τη διαδικασία συλλογής των δειγμάτων Κακοί χειρισμοί κατά τη σήμανση και φύλαξη των δειγμάτων

Ημερολόγιο Πειράματος Λεπτομερής καταγραφή καθημερινής δραστηριότητας του πειράματος. Πολύτιμες πληροφορίες (μικρές και μεγάλες), όσον αφορά την καθημερινότητα του πειράματος

Συλλογή Δεδομένων Χαρακτηριστικά Ζωϊκού Προτύπου Υγεία, Συμπτώματα, Συμπεριφορά, Χρόνοι επιβίωσης In vivo μελέτες: Εργαστηριακές μελέτες: Αιματολογικές, Βιοχημικές Παθολογανατομικές Ανοσοϊστοχημικές Μοριακές Μικροσκοπία Πρωτεομική Γονιδιωματική

Ανάλυση Δεδομένων

Δημοσιοποίηση Αποτελεσμάτων

Η έρευνα... Διευρύνει τους ορίζοντες σας Μελέτη της Διεθνούς Βιβλιογραφίας και Αμερόληπτη Κριτική Σεβασμός στους κανόνες Ατομική και συλλογική προσπάθεια Μετριοπάθεια /Αυτοπεποίθηση. Προσπάθεια για το ανέφικτο. Αποδοχή του «λάθους» και επανεκκίνηση Ρεαλισμό και Αισιοδοξία Συνεργασίες Η χαρά της δημιουργίας Δυνατές φιλίες

Αρνητική Κριτική Επιχειρήματα σχετικά με την Υλοποίηση Πολλές έρευνες δεν περιέχουν το απαραίτητο επιστημονικό ενδιαφέρον. Δεν πραγματοποιούνται με σκοπό το ερευνητικό αποτέλεσμα. Μη τήρηση κανόνων και οδηγιών κατά την υλοποίηση. Υπάρχει ελλιπής έλεγχος των εγκαταστάσεων πειραματισμού και ατελής γνώση και εμπειρία των ερευνητών που πραγματοποιούν τα πειράματα.

Αναγκαιότητα των Πειραματικών Ερευνών Είναι αντιδεοντολογικό να πραγματοποιούνται παρεμβάσεις απευθείας σε ανθρώπους. Όταν κάνουμε μία παρέμβαση σε ένα ζωικό πρότυπο έχουμε απάντηση από το σύνολο των συστημάτων ενός οργανισμού και όχι από ένα όργανο ή ιστό (συστημική προσέγγιση). Χρησιμοποιώντας ζωικά πρότυπα μπορούμε να έχουμε απόλυτο έλεγχο των παρεμβάσεων.

Αναγκαιότητα των Πειραματικών Ερευνών Ο σχετικά μικρός χρόνος ζωής των προτύπων και η μεγάλη τοκετοομάδα επιτρέπουν την παρακολούθηση πολλών γενεών σε μικρό χρονικό διάστημα (επιγενετικές μελέτες). Τα ζωικά πρότυπα που χρησιμοποιούνται έχουν εκτραφεί για αυτό το σκοπό και είναι ελεύθερα ασθενειών.

Αναγκαιότητα των Πειραματικών Ερευνών Προσφέρεται η δυνατότητα πραγματοποίησης μίας ή και περισσοτέρων παρεμβάσεων. Δεν υπάρχει εναλλακτική μέθοδος όταν επιθυμούμε να μελετήσουμε αλληλεπιδράσεις μεταξύ συστημάτων. Δεν υπάρχει εναλλακτική μέθοδος σε περίπτωση πραγματοποίησης Ψυχιατρικής Νευρολογικής μελέτης (μελέτες συμπεριφορών).

Προβλήματα στην Πειραματική Έρευνα Εμφανίζεται στη βιβλιογραφία πλειάδα περιπτώσεων βλαβών ή υπερχρησίας πειραματοζώων, εξαιτίας ελλιπούς ελέγχου και γνώσης στη διαχείρηση ζωικών προτύπων. Σε πολλές περιπτώσεις τα λάθη αυτά καταλήγουν και σε λανθασμένα αποτελέσματα

Επίλυση των προβλημάτων Τα περισσότερα από τα προβλήματα που έχουν επισημανθεί αντιμετωπίζονται: Από προσεκτικό σχεδιασμό των πειραμάτων (Βεβαίωση για την ομολογία της παρέμβασης, του μοντέλου, των πιθανών παρενεργειών κλπ). Τηρώντας τους κανόνες που διέπουν τις αρχές πειραματισμού (διαβίωση, πειραματισμός, ευθανασία κλπ). Ελέγχοντας τακτικά ερευνητές και εγκαταστάσεις πειραματισμού.

Επίλογος Η έρευνα, είναι ένα γοητευτικό ταξίδι, με ενδιαφέρουσα πάντα διαδρομή! Η έρευνα προσέφερε πολλά στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης των ανθρώπων, αλλά και στην ποιότητα της ζωής τους. Προσφέρει και στους ερευνητές, γιατί τους κάνει καλύτερους επιστήμονες και καλύτερους ανθρώπους!