Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων για τις Λεκάνες Απορροής των Ποταμών Κερίτη Θερίσου και Κοιλιάρη, Χανιά Τεχνική Έκθεση Νοέμβριος 2010
Τεχνική Έκθεση Προς ΟΑΔΥΚ και Ν.Α. Χανίων Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων για τις Λεκάνες Απορροής των Ποταμών Κερίτη-Θερίσου και Κοιλιάρη, Χανιά Νικόλαος Π. Νικολαΐδης και Γεώργιος Καρατζάς Καθηγητές, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνείο Κρήτης Εξωτερικός Συνεργάτης: Θεόδωρος Κουσουρής, Περιβαλλοντολόγος Συμμετείχαν οι: Νεκτάριος Κουργιαλάς, Φωτεινή Σταμάτη και Δανιήλ Μωραΐτης Σε συνεργασία με: Κωνσταντίνο Βοζινάκη, Υδρογεωλόγο, Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων, Ν. Α. Χανίων Και Μαρίνο Κριτσωτάκη, Υδρογεωλόγο, Υπηρεσία Υδάτων, Περιφέρεια Κρήτης Νοέμβριος 2010 3
4
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο 1 - Περιγραφή Λεκανών Απορροής των Ποταμών Κερίτη, Θερίσου και Κοιλιάρη 13 Κεφάλαιο 2 Χαρακτηρισμός Υδάτινων Συστημάτων 32 Κεφάλαιο 3 Περιβαλλοντικές Πιέσεις 48 Κεφάλαιο 4 Χημική Κατάσταση των Υδάτινων Συστημάτων στις Λεκάνες Απορροής των Ποταμών Κερίτη-Θερίσου και Κοιλιάρη 69 Κεφάλαιο 5 Οικολογική Κατάσταση της Λίμνης Αγιάς και του Ποταμού Κερίτη 107 Κεφάλαιο 6 Οικολογική Κατάσταση του Ποταμού Κοιλιάρη 125 Κεφάλαιο 7 Υδρολογική Ανάλυση του Καρστικού Υδροφορέα 142 Κεφάλαιο 8 Μοντέλο Διαχείρισης του Καρστικού Υδροφορέα Αγιάς 173 Κεφάλαιο 9 Μοντελοποίηση Επιφανειακών Υδάτων 182 Κεφάλαιο 10 Περιβαλλοντική Κατάσταση και Περιβαλλοντικοί Στόχοι 198 Κεφάλαιο 11 Πρόγραμμα Περιβαλλοντικών Μέτρων 229 Κεφάλαιο 12 Προκαταρτικό Σχέδιο Διαχείρισης Ξηρασίας 241 Κεφάλαιο 13 Δημόσια Διαβούλευση και ιεράρχιση έργων 252 Βιβλιογραφία 256 Παράρτημα 259 5
6
Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων για τις Λεκάνες Απορροής των Ποταμών Κερίτη-Θερίσου και Κοιλιάρη, Χανιά Τεχνική Έκθεση Προς Δημόσια Διαβούλευση Το Εργαστήριο Υδρογεωχημικής Μηχανικής και Αποκατάστασης Εδαφών με υπεύθυνο τον καθηγητή Νικόλαο Νικολαΐδη και το Εργαστήριο Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής με υπεύθυνο το καθηγητή Γεώργιο Καρατζά του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης ανέλαβε από τον Οργανισμό Ανάπτυξης Δυτικής Κρήτης (ΟΑΔΥΚ) την εκπόνηση ειδικού σχεδίου διαχείρισης των υδατικών πόρων για τις λεκάνες απορροής Κερίτη Θερίσσου και Κοιλιάρη. Ο στόχος του έργου είναι η ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση των υδατικών αποθεμάτων για τις λεκάνες απορροής του Νομού Χανίων, Κερίτη-Θερίσσου και Κοιλιάρη, ώστε να συμβάλλει στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος, στην κοινωνική συνοχή, στην οικονομική προστιθέμενη αξία και γενικότερα στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Οι επιμέρους στόχοι του έργου είναι: 1. Αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης των υδατικών πόρων της περιοχής μελέτης βάσει των υπαρχόντων δεδομένων και μελετών, έπειτα από σύνθεση. 2. Χαρακτηρισμός των υδάτινων συστημάτων (water bodies) με βάση της Οδηγία Πλαίσιο 2000/60. 3. Ανάλυση των περιβαλλοντικών πιέσεων και επιπτώσεων της ρύπανσης. 4. Αξιολόγηση της ποιοτικής και ποσοτικής κατάστασης των υδάτινων συστημάτων. 5. Αξιολόγηση των εναλλακτικών περιβαλλοντικών μέτρων και δημόσια ενημέρωση κοινωνικών εταίρων για τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων. 6. Ιεράρχηση των περιοχών παρέμβασης (προτάσεις περιβαλλοντικών μέτρων). 7. Στρατηγικό σχέδιο βιώσιμης διαχείρισης των υδατικών πόρων. Το έργο εκπονήθηκε σε 7 στάδια που θα περιλαμβάνουν: 1. Καταγραφή της παρούσας κατάστασης Κατεγράφησαν οι υπάρχουσες μελέτες και τα υδρογεωχημικά δεδομένα ποιότητας και ποσότητας των υδάτων καθώς και τα υπάρχοντα έργα και δράσεις σχετικά με την διαχείριση των υδατικών πόρων. Έγινε σύνθεση των μελετών και αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης των υδατικών πόρων της περιοχής μελέτης με βάση την υπάρχουσα νομοθεσία και τη διεθνή πρακτική. 2. Χαρακτηρισμός των τύπων των υδάτινων συστημάτων με βάση της Οδηγία Πλαίσιο 2000/60 Χρησιμοποιήθηκαν θεματικοί χάρτες GIS καθώς και άλλα δεδομένα και μετρήσεις για να γίνει ο χαρακτηρισμός του τύπου όλων των υδάτινων συστημάτων της 7
περιοχής μελέτης με βάση μία από τις δύο κατηγορίες που προσδιορίζει η οδηγία (Άρθρο 5 - Χαρακτηριστικά περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού - υδατικού διαμερίσματος). Έγινε ανάλυση των γεωχημικών χαρακτηριστικών των υδάτινων συστημάτων και επισκόπηση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην κατάσταση των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές των Παραρτημάτων ΙΙ και ΙV της Οδηγίας. Στη παρούσα μελέτη δεν έγινε οικονομική ανάλυση της χρήσης ύδατος, καθώς η μελέτη αυτή εκπονείται από το ΥπουργείοΑγροτικής Ανάπτυξης. 3. Ανάλυση των περιβαλλοντικών πιέσεων και επιπτώσεων της ρύπανσης Η αξιολόγηση έγινε για 5 είδη πιέσεων σύμφωνα με τα πρότυπα των Πιλοτικών Λεκανών Απορροής Ποταμού (Pilot River Basin). Οι πιέσεις που εξετάστηκαν είναι: i. Ρύπανση από θρεπτικά άλατα (λόγω λιπασμάτων και κτηνοτροφίας), ii. iii. iv. Ρύπανση από φυτοφάρμακα, Κατανάλωση και ζήτηση νερού από ποικίλες χρήσεις, Διάβρωση από φερτά υλικά και ρύπανση φωσφόρου v. Εξαφάνιση ή και αλλοιώσεις φυσικών οικοσυστημάτων Το δίκτυο δειγματοληψιών περιλαμβάνει τα επιφανειακά και υπόγεια νερά της περιοχής και θα αναλυθούν τα δείγματα νερού για ανιόντα και κατιόντα, βαρέα μέταλλα, θρεπτικά και φυτοφάρμακα. Τα πιο πάνω δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της κατάστασης των υδάτινων σωμάτων της περιοχής. Σημειώνεται ότι αξιολογήθηκε μόνο η χημική κατάσταση και όχι η οικολογική, καθώς τα ποτάμια της περιοχής είναι διαλείπουσας ροής και οι μεθοδολογίες οικολογικής ποιότητας δεν μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά σε τέτοια συστήματα. 4. Ανάλυση της υδρογεωλογικής λεκάνης του καρστικού υδροφορέα και των επιφανειακών απορροών με την μεθοδολογία DPSIR - Η μεθοδολογία DPSIR (Drivers-Pressures- State-Impact-Response) είναι μέρος της δημιουργίας του διαχειριστικού σχεδίου λεκάνης απορροής και θα χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση της υδρογεωλογικής λεκάνης. Υπολογίστηκαν τα ρυπαντικά φορτία, αξιολογήθηκε η ποιότητα των νερών και έγινε μοντελοποίηση των επιφανειακών και υπόγειων συστημάτων της περιοχής μελέτης. Σχετικά με τον καρστικό υδροφορέα και τη λεκάνη απορροής: i. Μελετήθηκε η απόκριση των καρστικών πηγών και δημιουργήθηκεμοντέλο πρόβλεψης παροχών με βάση τα υδρομετεωρολογικά δεδομένα. ii. iii. iv. Έγινε σύγκριση των αποτελεσμάτων της προσομοίωσης του μοντέλου με υπάρχοντα δεδομένα παροχών των πηγών. Έγιναν προτάσεις αξιοποίησης των πηγών. Έγινε αξιολόγηση της ποσότητας και της ποιότητας των επιφανειακών απορροών με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα. v. Έγινε μοντελοποίηση της υδρολογίας και της χημικής ποιότητας των υδάτων (θρεπτικά συστατικά). 8
vi. Έγινε αξιολόγηση του υδατικού ισοζυγίου. 5. Προτάσεις αξιοποίησης των υδατικών πόρων της περιοχής Έγιναν προτάσεις αξιοποίησης των υδατικών αποθεμάτων και βελτιστοποίησης των παροχών άρδευσης καθώς και σύνθεση των αποτελεσμάτων και αξιολόγηση εναλλακτικών προτάσεων για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και των πλημμυρών για τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων. 6. Ιεράρχηση των περιοχών παρέμβασης (προτάσεις περιβαλλοντικών μέτρων) Έγινε αξιολόγηση των εναλλακτικών προτάσεων περιβαλλοντικών μέτρων και δημόσια ενημέρωση των κοινωνικών εταίρων για τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων. Οι προτάσεις θα συμπεριλαμβάνουν τα ακόλουθα: a. Προστασία του υδρογεωλογικής λεκάνης b. Προστασία της περιοχής των πηγών 7. Στρατηγικό σχέδιο βιώσιμης διαχείρισης των υδατικών πόρων σύμφωνα με το Άρθρο 10 (Σχέδιο Διαχείρισης περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού - υδατικού διαμερίσματος) της Οδηγίας 2000/60ΕΕ Το διαχειριστικό σχέδιο περιλαμβάνει την περιγραφή της κατάστασης, καθώς και το προτεινόμενο πρόγραμμα μέτρων. Όλα τα δεδομένα και συμπεράσματα που πρόεκυψαν από τη μελέτη θα χρησιμοποιηθούν από την Περιφέρεια Κρήτης για δημόσια διαβούλευση. Τα σχέδια διαχείρισης περιλαμβάνουν (σύμφωνα με το ΠΔ 51 ΦΕΚ 54/8-3-2007 Παράρτημα VII) τα ακόλουθα στοιχεία: Σύντομη περιγραφή άρθρων του ΠΔ51- ΦΕΚ 54/8-3-2007 Παράρτημα VII που θα καλυφθούν από την μελέτη Α1. Γενική περιγραφή των χαρακτηριστικών της κάθε περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού για τα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα. Α2. Περίληψη των σημαντικών πιέσεων και επιπτώσεων που ασκούν οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην κατάσταση των επιφανειακών και των υπογείων υδάτων. Α3. Προσδιορισμός και χαρτογράφηση των προστατευόμενων περιοχών. Παρατηρήσεις και αποκλίσεις Στον προσδιορισμό των συνθηκών αναφοράς θα καλυφθούν ποσοτικοί και ποιοτικοί δείκτες και όχι οικολογικοί δείκτες Σύμφωνα με το εδάφιο 3 της παραπάνω πρότασης. Δημιουργία χαρτών σε GIS σε συνεργασία με την Περιφέρεια και τον ΟΑΔΥΚ. Α4. Χάρτης δικτύων παρακολούθησης. Θα δημιουργηθούν χάρτες δικτύων υδρολογικής και χημικής κατάστασης των επιφανειακών και υπογείων υδάτων. Α5. Κατάλογος περιβαλλοντικών στόχων. Θα προταθούν περιβαλλοντική στόχοι σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης, την Ν.Α. Χανίων και τους κοινωνικούς εταίρους. Α6. Περίληψη οικονομικής ανάλυσης της χρήσης ύδατος. Η μελέτη αυτή εκπονείται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και δεν θα συμπεριληφθεί στην παρούσα μελέτη. 9
Α7. Περίληψη των προγραμμάτων μέτρων. Δεν θα συμπεριληφθούν τα 7.2 (μέτρα ανάκτησης κόστους χρήσης υδάτων) και 7.12 (μέτρα για την παράκτια ζώνη). Α8. Μητρώο τυχόν λεπτομερέστερων προγραμμάτων και σχεδίων διαχείρισης. Α9. Περίληψη μέτρων για την πληροφόρηση του κοινού και τη δημόσια διαβούλευση. Α10. Στοιχεία των αρμόδιων αρχών. Η δημόσια διαβούλευση θα γίνει από την Διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας Κρήτης. Οι Κοινωνικοί Εταίροι που θα συμμετέχουν στη δημόσια ενημέρωση θα είναι: Πολυτεχνείο Κρήτης, ΔΕΥΑΧ (Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Χανίων), ΟΑΔΥΚ (Οργανισμός Ανάπτυξης Δυτικής Κρήτης), ΤΟΕΒ (Τοπικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων), ΤΕΕ (Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας), ΜΑΙΧ (Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων), ΕΘΙΑΓΕ (Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας), ΙΓΜΕ (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών), Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων, Περιφέρεια Κρήτης, Δήμοι, ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις). Α11. Σημεία επαφής και διαδικασίες για την προμήθεια σχετικών εγγράφων. Για την εκπόνηση της παρούσας μελέτης έγινε επίσης συλλογή και αξιολόγηση: Α) των υπαρχόντων υδρογεωλογικών δεδομένων και μελετών που σχετίζονται με τη δυτική Κρήτη: 1. Υδρογεωλογική Μελέτη Κάμπου Χανίων, 2001. (Μ. Λιόνης και Β. Περλέρος) 2. Υδρογεωλογική Μελέτη της Ευρύτερης Περιοχής Αγυιάς Μουρνιών Σούδας του Ν. Χανίων, 1990. (Ν. Κνιθάκης, Μ. Βιδάκης και Κ. Καλούμενος) 3. Υδρογεωλογική Μελέτη Λίμνης Κουρνά Πηγών Γεωργιούπολεως, Ν. Χανίων, 1969. (Γ. Ζερβογιάννη και Δ. Χατζηαγοράκη) Υπουργείο Γεωργίας. 4. Έρευνες και Μελέτη Αξιοποιήσεως Υδατικού Δυναμικού Δυτικής Κρήτης Προκαταρτική Μελέτη (Γεωλογική και Υδρογεωλογική έρευνα Λίμνης Κουρνά Πηγών Γεωργιουπόλεως), 1972 Π. Παυλάκης, Σ. Κουντούρης, Α. Γιώτης και Α. Χατζηδάκης) για το Υπουργείο Δημοσίων Έργων. 5. LIFE Δυτικής Κρήτης Διαχειριστικό Σχέδιο Κουρνά Γεωργιούπολης, 1998 (Γ. Αγοραστάκης και Π. Λυμπεράκης) για την Ε.Ε. 6. LIFE Δυτικής Κρήτης Διαχειριστικό Σχέδιο για τον Υγρότοπο Αγυιάς, 1998 (Γ. Αγοραστάκης και Π. Λυμπεράκης) για την Ε.Ε. 7. Το Υδατικό Δυναμικό του Νομού Χανίων, 1996 (Επιτροπή καταγραφής και αξιολόγησης των υδατικών πόρων) για την Ν.Α. Χανίων. 8. Υδατικοί πόροι Νομού Χανίων και διαχείριση τους, 2004. (Κ. Βοζινάκης και Σ. Κουγιάννη). 9. Σχέδιο Προγράμματος διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας, 2003. (Υπουργείο Ανάπτυξης) 10
10. Ολοκληρωμένη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Κρήτης, 1999 (Σπ. Παπαγρηγορίου και άλλοι για την Περιφέρεια Κρήτης) 11. Ανάπτυξη τηλεμετρικού δικτύου υδρολογικών σταθμών στην Κρήτη, 2004 (Δ. Παπαμαστοράκης, Μ Κριτσωτάκης, και Γ. Ζαχαριουδάκης - Περιφέρεια Κρήτης) 12. Υδρογεωλογικά δεδομένα της ΥΕΒ μέχρι το 2005. (Κ. Βοζινάκης-Γεωλόγος Υπηρεσίας Εγγείων Βελτιώσεων, Ν.Α. Χανίων) 13. Στάθμες τηλεμετρικού σταθμού Μυλωνιανών και Σαμωνά της Περιφέρειας Κρήτης. (Δ. Παπαμαστοράκης) 14. Temporal and spatial variation of annual rainfall on the island of Crete, Greece, 2003 (S. Naoum and I. Tsanis), Hydrological Processes, 17, 1899-1922. 15. Μελέτη του ρυπαντικού φορτίου της Αγυιάς. 2007 (Σταυρουλάκης κ.α.), Πρακτικά 13 ου Συνεδρίου Ιχυολόγων, 483-486. 16. EU Project STRiM, Remotely Accessed Decision Support System for Transnational Environmental Risk Management, INTERREG IIIB CADSES, 2008 (www.strim.eu). 17. EU Project IMAGE, Development and Implementation of a European Guideline and Training Standards for Diabetes Prevention, 2009 (www.image-project.eu). 18. Moraitis, D., D. Efstathiou, F. Stamati, O. Tzoraki, N.P. Nikolaidis, J.L. Schnoor, and K. Vozinakis, 2009. High frequency monitoring for the identification of hydrological and biochemical processes in a Mediterranean river basin, J. of Hydrology (In Review). 19. Stamati, F., N.P. Nikolaidis, E. Dimitriou and Th. Koussouris, 2008. Hydrogeochemical aspects of Mediterranean temporary ponds in western Crete. Journal of Environmental Quality, 37(1) 164-173. 20. Tzoraki, O., N. P. Nikolaidis, A. Trancoso, F. Braunschweig, and R. Neves, 2008. A Generalized Reach Scale Biogeochemical Model for Temporary Rivers, Hydrologic Processes, 22. 21. Tzoraki, O. and N.P. Nikolaidis, 2007. A Generalized Framework for Modeling the Hydrologic and Biogeochemical Response of a Mediterranean Temporary River Basin. Journal of Hydrology 346, 112-121. Β) των διπλωματικών εργασιών φοιτητών και φοιτητριών του Πολυτεχνείου Κρήτης Υπό την επίβλεψη του Καθηγητή Ν. Νικολαΐδη 1. Ανάλυση περιβαλλοντικών πιέσεων και επιπτώσεων στη λεκάνη απορροής του ποταμού Κοιλιάρη, 2006 Α. Παλιατζίκη, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. 2. Υδρολογία και Γεωχημεία των Μεσογειακών Εποχικών Λιμνίων της Δυτικής Κρήτης, 2006 Φ. Σταμάτη, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. 3. Υδρογεωχημική μελέτη του ποταμού Κοιλιάρη, 2005 - Κ. Χατζηθεοχάρους, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. 4. Υδρολογική ανάλυση λεκάνης απορροής ποταμού Κοιλιάρη Εκτίμηση ρύπανσης από θρεπτικά, 2003 Γ. Καλλιάνης και Κ. Χατζηθεοχάρους, Διπλωματική εργασία, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. 11
5. Μελέτη κινητικότητας του ζιζανιοκτόνου Roundup σε αγροτικές καλλιέργειες, 2005 Θ. Φουντούλη, Διπλωματική εργασία, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. 6. Κατανομή και κινητικότητα του χαλκού σε εδάφη θερμοκηπίων, 2005 Α. Κοκκινάκη, Διπλωματική εργασία, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. Υπό την επίβλεψη του Καθηγητή Γ. Καρατζά 7. Υδρογεωλογική μελέτη και μοντελοποίηση του υπόγειου υδροφορέα της ευρύτερης περιοχής του κόλπου Κισσάμου-Χανίων, 2004 Κ. Κοσκινά, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. 8. Μελέτη υδροφορίας λεκάνης Κερίτη και προσομοίωση της κίνησης των υπογείων υδάτων στην περιοχή της Αγυιάς του Ν. Χανίων, 2004 Ε. Κτιστάκη, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. 9. Βρυζώνης Δ., Υδρολογική Μελέτη και Σενάρια Διαχείρισης Υπόγειου Υδροφορέα Περιοχής Αγιάς Χανίων με Χρήση Μοντέλων Προσομοίωσης, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Πολυτεχνείο Κρήτης, (2007). 10. Τσάιμος Γ., «Διαχειριστική Μελέτη Υδατικών Πόρων στις Λεκάνες Απορροής Κερίτη-Θερίσσου», Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Πολυτεχνείο Κρήτης, (2009). 11. Καλογεράκη Β., «Διαχειριστική Μελέτη Υδατικών Πόρων στην λεκάνη απορροής του Ποταμού Κοιλιάρη» Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Πολυτεχνείο Κρήτης, (2009). Υπό την επίβλεψη του Καθηγητή Μ. Λαζαρίδη 12. Μικροκλιματική μελέτη και ανάλυση των τάσεων των χρονοσειρών της θερμοκρασίας του αέρα και του υετού στον μετεωρολογικό σταθμό Σουδας (1959-2004), 2005 Ε. Λέκκας, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. Υπό την επίβλεψη του Καθηγητή Ι. Τσάνη 13. Εφαρμογή τεχνολογιών αιχμής στην διαχείριση υδατικών πόρων της Υδρολογικής Λεκάνης του Κερίτη, 2005 Κ. Σειραδάκης, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. 14. Γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών : παρουσίαση ψηφιακών δεδομένων Κρήτης, 2002 Ε. Πενθερουδάκης, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. 15. Εκτίμηση υδατικού ισοζυγίου και διαχείριση υδατικών πόρων της Υδρολογικής Λεκάνης του Κερίτη, 2005 Κ. Χατζηευαγγέλου, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. 12
Κεφάλαιο 1 Περιγραφή Λεκανών Απορροής των Ποταμών Κερίτη-Θερίσου και Κοιλιάρη 13
1. Περιγραφή των Λεκανών Απορροής των Ποταμών Κερίτη-Θερίσου και Κοιλιάρη Γεωμορφολογία Οι λεκάνες απορροής Κερίτη-Θερίσσου και Κοιλιάρη βρίσκονται στα κεντρικά και ανατολικά του βόρειου τμήματος του Ν. Χανίων (Εικόνα 1.1 Α). Οι τρεις αυτές λεκάνες απορροής συμβάλουν καταλυτικά στη διαμόρφωση του υδατικού δυναμικού της ευρύτερης περιοχής του Ν. Χανίων. Ως εκτούτου, η βαθύτερη γνώση των ιδιαίτερων γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών τις κάθε λεκάνης απορροής, καθώς και ο έλεγχος την ποιότητας των επιφανειακών και υπογείων υδάτων είναι διαδικασίες ιδιαιτέρα σημαντικές για τη σωστή και ασφαλή διαχείριση του υδατικού δυναμικού της περιοχής. Θα ήταν σημαντικό σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι αρκετά τμήματα των παραπάνω λεκανών ανήκουν σε προστατευόμενες περιοχές, Natura 2000 (Εικόνα 1.1 Β). Εικόνα 1.1 Α, Β.Γεωγραφική απεικόνιση των λεκανών απορροής Κερίτη- Θερίσσου Κοιλιάρη, στο Ν. Χανίων, και οι αντίστοιχες περιοχές Natura 2000. Η λεκάνη απορροής του Θερίσσου λόγω της πολύ μικρής έκτασής της και λόγω του ότι είναι τμήμα της ευρύτερης λεκάνης απορροής του Κάμπου των Χανίων (λεκάνη απορροής Κερίτη), θα μελετηθεί σε ένα ενιαίο πλαίσιο με αυτήν του Κερίτη (λεκάνη Κερίτη - Θερίσου). Η αντίστοιχη λεκάνη απορροής του Κοιλιάρη θα μελετηθεί ξεχωριστά. Α) Η λεκάνη απορροής Κερίτη Θερίσου Η λεκάνη απορροής Κερίτη Θερίσου βρίσκεται στο κέντρο του Νομού Χανίων νοτιοδυτικά της πόλης των Χανίων. Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες υδρολογικές λεκάνες του Νομού Χανίων. Το υδρογραφικό δίκτυο του ποταμού Κερίτη ξεκινάει από τα Λευκά Όρη σε υψόμετρο (1900m) και εκβάλει στο Κρητικό πέλαγος. Το δέλτα του ποταμού, που είναι στην τουριστική περιοχή Πλατανιά, καθώς και η τεχνητή λίμνη στην περιοχή Αγιά, είναι προστατευόμενες 14
περιοχές από το δίκτυο NATURA 2000. Η έκταση της λεκάνης απορροής του ποταμού Κερίτη υπολογίστηκε σε 178,6 km 2. Έχει διεύθυνση τον άξονα Βορρά-Νότου και απέχει από την πόλη των Χανίων περίπου 15 km. Η λεκάνη του Κερίτη ανήκει κατά το μεγαλύτερο μέρος της στο Δήμο Μουσούρων αλλά και στους Δήμους Πλατανιά, Νέας Κυδωνίας, Χανίων και Ελ. Βενιζέλου. Περιλαμβάνει 19 οικισμούς και εντός της περιοχής της λεκάνης περιλαμβάνονται τα χωριά Φουρνές, Σκηνές, Ασκόρδαλος, Αλικιανός, Βατόλακκος, Κουφός, Αγυιά, Πατελάρι, Πλατανιάς, Γεράνι, Λάκκοι, Βαρύπετρο και Μεσκλά κ.ά. (Εικόνα 1.2). Η λεκάνη απορροής Θερίσσου βρίσκεται σε μέση απόσταση 3 km από την πόλη των Χανίων και η έκτασή της υπολογίστηκε σε 54,69 km 2. Κύριος ποταμός της λεκάνης είναι ο Κλαδισσός, ο οποίος πηγάζει από τον ορεινό όγκο των Λευκών Ορέων κι εκβάλει στον κόλπο Χανίων. Ανατολικά του Κλαδισσού υπάρχει και ο χείμαρρος Μορώνης ο οποίος συλλέγει τα επιφανειακά νερά του κάμπου Χανίων και εκβάλει στον κόλπο της Σούδας (οικισμός Βλητέ). Η λεκάνη απορροής έχει διεύθυνση τον άξονα Βορρά - Νότου και ανήκει στους Δήμους Χανίων, Ελ. Βενιζέλου, Κεραμιών και Θερίσσου. Περιλαμβάνει τις κοινότητες των Μουρνιών, Περιβολιών, Θερίσσου, Παναγιάς και Βαμβακόπουλο (Εικόνα 1.2). Η γεωγραφική έκταση των παραπάνω οικισμών καθώς και το οδικό δίκτυο της περιοχής ενδιαφέροντος φαίνεται στην Εικόνα 1.3. Εικόνα 1.2. Οικισμοί των Λεκανών Απορροής Κερίτη Θερίσσου. 15
Εικόνα 1.3. Χωρική απεικόνιση των Οικισμών και το Οδικό Δίκτυο Λεκάνης Απορροής Κερίτη Θερίσσου. Tο τοπογραφικό ανάγλυφο (Εικόνα 1.4) ποικίλει σε όλη την έκταση τόσο της λεκάνης Κερίτη όσο και αυτής της Θερίσσου. Στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης απορροής του ποταμού Κερίτη, το μέγιστο υψόμετρο κυμαίνεται γύρω στα 2100 m στο νότιο τμήμα της, στα Λευκά Όρη και ελάχιστο στο βόρειο τμήμα της (0 m). Για τη λεκάνη απορροής του Θερίσσου το μέγιστο υψόμετρο της φτάνει τα 1260 m και συναντάται στο νότιο τμήμα της, ενώ το ελάχιστο συναντάται στο βόρειο, όπου και εκβάλει ο Κλαδισσός, στα δυτικά της πόλης των Χανίων. Γεωλογκές συνθήκες της λεκάνης Κερίτη - Θερίσσου Γεωλογικά, στη λεκάνη Κερίτη - Θερίσσου απαντώνται τέσσερις κύριοι γεωλογικοί σχηματισμοί: Α. Ανθρακικά πετρώματα: Καταλαμβάνουν το ΝΑ τμήμα της, και επεκτείνονται πολύ νοτιότερα, και πέραν των ορίων της εν λόγω υδρολογικής λεκάνης, έως τον κύριο ασβεστολιθικό όγκο των Λευκών Ορέων. Επίσης μικρή επιφανειακή εμφάνιση του καρστικού συστήματος βρίσκεται δυτικά του οικισμού Κουφός το οποίο τροφοδοτεί τις πηγές υπερχήλισης Κουφού (τοποθεσία Βλυχάδες). 16
Αποτελούνται από ασβεστολιθικά και δολομιτικά πετρώματα και μπορούν να καταταχθούν γενικότερα σε καρστικούς σχηματισμούς. Χαρακτηρίζονται γενικά από υψηλή υδροπερατότητα λόγω των καρστικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα και η δομή τους ευνοεί τη δημιουργία σημαντικών υπόγειων υδροφορέων. Εικόνα 1.4. Τρισδιάστατο (3D) τοπογραγικό ανάγλυφο λεκανης απορροής Κερίτη - Θερίσσου Β. Φυλλίτες -Χαλαζίτες: Απαντώνται στο κεντρικό-δυτικό τμήμα της λεκάνης και εμφανίζονται σε μικρότερη έκταση και στο βόρειο τμήμα της. Είναι γενικά μη υδατοπερατοί σχηματισμοί και αποτελούν συνήθως όρια των υπογείων υδάτων. Γ. Νεογενείς σχηματισμοί : Στη λεκάνη του Κερίτη αναπτύσσονται νεογενείς σχηματισμοί στο βόρειο παραλιακό τμήμα της λεκάνης (μαργαικοί ασβεστόλιθοι, μάργες, γύψοι κ.ά.) οι οποίοι χαρακτηρίζονται με κυμαινόμενη υδροπερατότητα, αλλά γενικά στη περιοχή σχηματίζουν ασθενή υδροφορία. Δ. Τεταρτογενείς σχηματισμοί: Είναι οι νεότερες αποθέσεις και αποτελούνται από αδρομερή εν γένει υλικά, καθώς και αργίλους, άμμους και καταλαμβάνουν ένα σημαντικό τμήμα της λεκάνης στην περιοχή Αγυιάς, Αλικιανού, Βατόλακκου, Σκηνέ, Κουφού, με σημαντικό πάχος και αξιόλογη υδροφορία. Η υδροφορία αυτών των σχηματισμών είναι αξιόλογη και τροφοδοτείται πλευρικά από το καρστικό σύστημα και επιφανειακά από τις ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις (π.χ. βροχή, χιόνι) και τα υδρορεύματα. Όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία, παρουσιάζονται στο γεωλογικό χάρτη της περιοχής μελέτης (Εικόνα 1.5). 17
Εικόνα 1.5. Γεωλογικοί σχηματισμοί περιοχής λεκάνης απορροής Κερίτη - Θερίσσου. Τεκτονική Η λεκάνη Κερίτη-θερίσου χαρακτηρίζεται από έντονο τεκτονισμό με παρουσία ρηγμάτων με κύριες διευθύνσεις ΒΑ-ΝΔ, ΒΔ-ΝΑ και περίπου Α-Δ. Γενικά ο ρόλος των ρηγμάτων είναι να διευκολίνουν ή να αποτελούν όριο της υπόγειας ροής. Στην περιοχή τα ρήγματα με διεύθυνση Α- Δ (Εικόνα 1.6) δημιουργούν τεκτονικές επαφές των υδροπερατών σχηματισμών (ασβεστόλιθοι) με αδιαπέρατους σχηματισμούς (φυλλίτες, Χαλαζίτες) δημιουργώντας έτσι τις εμφανίσεις των μεγάλων καρστικών πηγών (π.χ. Αγιά). Υδρογεωλογικές συνθήκες λεκάνη Κερίτη - Θερίσου Γενικά, οι υδρολογικές συνθήκες στο Νομό Χανίων καθορίζονται κυρίως από παράγοντες όπως είναι μεταξύ των άλλων: Ύψος βροχής και χιονιού Κλίσεις εδάφους και η Μορφολογία Θερμοκρασία και Υγρασία Γεωλογία και Τεκτονική δομή Εδαφοκάλυψη βλάστησης Αντλήσεις νερού Χρήσεις νερού και εδαφών Στο Νομό Χανίων επικρατούν 4 κύριες υδρολιθικές ομάδες πετρωμάτων (Εικόνες 1.7): Το Ασβεστολιθικό καρστικό σύστημα των Λευκών Ορέων Οι Φυλλίτες Χαλαζίτες Οι Νεογενείς αποθέσεις και Οι Τεταρτογενείς αποθέσεις Οι νεογενείς αποθέσεις στην περιοχή έχουν μικρή σχετικά έκταση, έχουν συμπεριληφθεί στην τυπολογία μαζί με τις τεταρτογενείς αποθέσεις. Οι παραπάνω ομάδες πετρωμάτων και η τεκτονική δομή καθορίζουν την κατεύθυνση και ροή των υπογείων υδάτων. 18
Εικόνα 1.6. Γεωλογικά ρήγματα και οι πηγές εκφόρτισης λεκάνη Κερίτη- Θερίσσου. Στην υδρολογική λεκάνη Κερίτη οι γεωλογικοί σχηματισμοί, έχουν διαφορετική υδρολογική συμπεριφορά, που μαζί με την τεκτονική τους, δηλαδή τον τρόπο τοποθέτησής τους στο χώρο, καθορίζουν το υδρογεωλογικό τους καθεστώς στην περιοχή. Επισημαίνεται η παρουσία δύο βασικών υδρογεωλογικών συστημάτων και ενός δευτερεύοντος (ως προς τον τρόπο λειτουργίας τους και όχι ως προς την δυναμικότητά τους). Τα συστήματα αυτά είναι: Το υπόγειο υδρογεωλογικό σύστημα των περατών ανθρακικών σχηματισμών, που βρίσκονται στην ανατολική πλευρά της λεκάνης Μυλωνιανά Φουρνές - Μεσκλά, με κύρια τροφοδοσία από τους νοτιότερα ευρισκόμενους ασβεστολιθικούς σχηματισμούς που επεκτείνονται έως τον κύριο ορεινό ανθρακικό όγκο των Λευκών Ορέων. Στο βόρειο τμήμα του ο ανθρακικός αυτός σχηματισμός διακόπτεται τεκτονικά με ρήγμα διεύθυνσης Α-Δ που έχει σαν αποτέλεσμα την πλευρική επαφή με τον αδιαπέρατο φυλλιτικό σχηματισμό (που βρίσκεται βορειότερα) και τη δημιουργία των πηγών υπερπλήρωσης της Αγιάς σε υψόμετρο +40 m. περίπου (Πλάτανος-Κολύμπα-Καλαμιώνας). Τα υδρολογικά στοιχεία των πηγών αυτών παρουσιάζονται στον Πίνακα 1.1. 19
Εικόνα 1.7: Καρστικοί-Φυλλιτικοί-Νεογενείς/Τεταρτογενείς σχηματισμοί των υπόψη λεκανών. Πίνακας 1.1. Στοιχεία πηγών Πλάτανου-Κολύμπας-Καλαμιώνα ΜΕΣΗ-ΕΤΗΣΙΑ ΠΑΡΟΧΗ 1970-1984 ΜΕΣΗ ΠΑΡΟΧΗ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΜΑΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1970-1984 ΜΕΣΗ ΠΑΡΟΧΗ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1970-1984 7.855 m 3 /h 7.772 m 3 /h 6.750 m 3 /h ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΘΕΡΙΝΟΣ ΟΓΚΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΟΓΚΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΟΓΚΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 69.000.000 m 3 33.500.000 m 3 4.860.000 m 3 Εκτός του συνολικού όγκου νερού των ετησίων απορροών των πηγών της Αγιάς, πρέπει να τονίσουμε την ύπαρξη ενός μονίμου αποθέματος στη λεκάνη τροφοδοσίας των πηγών, του οποίου το μέγεθος, η ποσότητα ύδατος και τα υδραυλικά χαρακτηριστικά του δεν είναι γνωστά. Αναφέρουμε ότι στη λεκάνη τροφοδοσίας των πηγών, λειτουργούν πέντε γεωτρήσεις του ΟΑΔΥΚ (ΓΜ 1, 2, 5, 7 και 8), στα Μυλωνιανά με παροχή άντλησης 3100 m 3 /h και δύο στο Φουρνέ με 260 m 3 /h, και δύο γεωτρήσεις της ΔΕΥΑΧ με 500 m 3 /h (μερική αναρρύθμιση πηγών). Ένα επιφανειακό υδρογεωλογικό σύστημα των φυλλιτών-χαλαζιτών στο κεντρικό τμήμα της λεκάνης, το οποίο χαρακτηρίζεται ως αδιαπέρατος σχηματισμός. Οι βροχοπτώσεις που πίπτουν απορρέουν επιφανειακά σχηματίζοντας ένα πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο με χείμαρρους Μαύρο ποταμό, Βαλσαμιώτη, Φαζάς, Αλικιανιώτης οι οποίοι συγκλίνουν στον Κερίτη, στο ύψος του Σκηνέ- 20
Αλικιανού. Στοιχεία για τις απορροές αυτών των παραποτάμων του Κερίτη, δεν υπάρχουν. Στο ΝΑ τμήμα των φυλλιτών στο χωριό Μεσκλά και στην τεκτονική επαφή τους με τους ασβεστόλιθους,που επεκτείνονται νοτιότερα σε υψόμετρο 210 m, εμφανίζονται οι πηγές των Μεσκλών (Παναγιά Κεφαλοβρύσια-Νικολιανά) με τροφοδοσία από τους ασβεστόλιθους και απορροή επιφανειακά επί των φυλλιτών του Κερίτη (Πίνακας 1.2). Πίνακας 1.2. Στοιχεία πηγών Μεσκλών. ΕΤΗΣΙΑ ΠΑΡΟΧΗ 1970-1993 ΜΕΣΗ ΠΑΡΟΧΗ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΜΑΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1970-1993 ΜΕΣΗ ΠΑΡΟΧΗ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1970-1993 3.452 m 3 /h 1.875 m 3 /h 1.166 m 3 /h ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΟΓΚΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΟΓΚΟΣ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΜΑΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 30.000.000 m 3 8.100.000 m 3 840.000 m 3 ΟΓΚΟΣ Ένα δευτερεύον υδρογεωλογικό σύστημα, των τεταρτογενών αποθέσεων, που απαντάται βόρεια των φυλλιτών του κεντρικού τμήματος της λεκάνης Κερίτη και στα χωριά Σκηνές, Αλικιανός, Φουρνές, Βατόλακκος, Κουφός, η τροφοδοσία του οποίου γίνεται από τις απορροές του Κερίτηαπό την απευθείας επιφανειακή απορροή των φυλλιτών, που βρίσκονται νοτιότερα, και από υπόγειες πλευρικές μεταγγίσεις των ανθρακικών σχηματισμών που βρίσκονται ανατολικά. Η ιδιαιτερότητα αυτής της περιοχής των τεταρτογενών εντοπίζεται στην ποιότητα του νερού, η οποία παρουσιάζεται διαφορετική στην περιοχή Σκηνέ-Αλικιανού στο νότιο τμήμα της, από εκείνο του Κουφού, ΒΔ τμήμα, γεγονός που υποδεικνύει την ύπαρξης δύο υπολεκανών στην περιοχή. Επίσης, γίνεται εκμετάλλευση της υδρογεωλογικής λεκάνης των τεταρτογενών με αξιόλογες γεωτρήσεις μεγάλων παροχών με μικρές πτώσεις στάθμης, γεγονός που δειχνει και τη δυναμικότητα του υδροφορέα (Πίνακας 1.3). Πίνακας 1.3. Στοιχεία γεωτρήσεων περιοχής τεταρτογενών-κάρστ. ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ-ΥΔΡΟΛΗΨΙΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ ΠΑΡΟΧΗ (m 3 /h) ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΗ 19 2.350 ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΙ 7 1.000 ΥΔΡΟΛΗΨΙΑ ΤΟΕΒ ΜΕΣΚΛΩΝ 2 ΠΗΓΕΣ 350 ΥΔΡΟΛΗΨΙΑ ΤΟΕΒ ΦΟΥΡΝΕ 1 ΠΗΓΗ 350 ΣΥΝΟΛΟ 29 4.050 Στην υδρολογική λεκάνη Θερίσσου ο συνολικός όγκος των ατμοσφαιρικών κατακρημνίσεων που δέχεται η λεκάνη είναι περίπου 75 εκατ. m 3, με μέσο ετήσιο ύψος βροχής 855 mm (στοιχεία ΥΕΒ). Υπάρχουν πλευρικές μεταγγίσεις από τα ανθρακικά πετρώματα που βρίσκονται νοτιότερα και εκτός λεκάνης Θερίσσου αλλά εντός της λεκάνης του Κερίτη. Χρήσεις γης 21
Χρησιμοποιώντας στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας και της βάσης δεδομένων Corine 2000 και στη συνέχεια με τη χρήση του προγράμματος ArcMap, υπολογίστηκε ότι στη λεκάνη του Κερίτη οι περιοχές που χαρακτηρίζονται από σκληρόφυλλη βλάστηση (κωδικός 323), καταλαμβάνουν 61,88 km 2 με ποσοστό 34,98% των συνολικών χρήσεων γης των κοινοτήτων της λεκάνης. Μη συνεχείς αστικές περιοχές (κωδικός 112) καταλαμβάνουν το 0,45% με 0,79 km 2, περιοχές με βλάστηση καρποφόρων δέντρων (κωδικός 222) το 10,26% με 18,15 km 2, ελαιώνες (κωδικός 223) ποσοστό ίσο με 7,37% με 13,3 km 2, σύνθετες πρότυπες καλλιέργειες (κωδικός 242) 10,28% με 18,19 km 2, αγροτικές εκτάσεις (κωδικός 243) 10,75% με 19 km 2, φυσικά λιβάδια (κωδικός 321) 7,21% με 12,76 km 2, δασώδεις εκτάσεις(κωδικός 324) με 3,48% και 6,16 km 2, άγονες περιοχές/ χερσότοποι (κωδικός 322) το 10,17% με 17,99 km 2, περιοχές με αραιή βλάστηση(κωδικός 333) το 4,46% με 8,25 km 2 και ακροθαλασσιές/ αμμουδιές (κωδικός 331) το 0,39% με 0,64 km 2. Το υπόλοιπο της συνολικής έκτασης καταλαμβάνουν τα επιφανειακά ύδατα (Σύστημα Κερίτη, λίμνη Αγιάς). Με τον ίδιο τρόπο, υπολογίστηκαν και οι χρήσεις γης στη λεκάνη του Θερίσσου και προέκυψε πως το μεγαλύτερο μέρος της λεκάνης καταλαμβάνουν τα φυσικά λιβάδια και οι βοσκότοποι (κωδικός 321) με ποσοστό 42,1%, στη συνέχεια οι μη συνεχείς αστικές περιοχές (κωδικός 112) το 0,51%, οι περιοχές με βλάστηση καρποφόρων δέντρων (κωδικός 222) το 3,9%, ελαιώνες (κωδικός 223 ) το 12,29%, σύνθετες πρότυπες καλλιέργειες (κωδικός 242) το 4,94%, αγροτικές εκτάσεις (κωδικός 243) το 9,35%, περιοχές με σκληρόφυλλη βλάστηση (κωδικός 323) το 16,32%, άγονες περιοχές και χερσότοποι (κωδικός 322) το 10,36%, μη αρδευόμενες καλλιεργήσιμες περιοχές (κωδικός 211) το 0,85% και τέλος οι ακροθαλασσιές ή οι αμμώδεις εκτάσεις (κωδικός 331) το μικρότερο ποσοστό της τάξης του 0,175%. Όλα τα παραπάνω στοιχεία παρουσιάζονται στην Εικόνα 1.8. 22
Εικόνα 1.8. Χρήσεις γης λεκανών με χρήση βάσης δεδομένων Corine 2000. Κλιματολογικά στοιχεία Το κλίμα της περιοχής είναι Μεσογειακό και χαρακτηρίζεται από ήπιους χειμώνες και υγρούς χειμώνες, και από ξηρά και θερμά καλοκαίρια. Τα κλιματικά στοιχεία προέρχονται από το μετεωρολογικό σταθμό της Σούδας, που βρίσκεται σε υψόμετρο +151 m. Τα στοιχεία αφορούν το χρονικό διάστημα 1958-1997 αλλά και το έτος 2007. Στο Διάγραμμα 1.1 παρουσιάζονται οι διακυμάνσεις σε ελάχιστη, μέγιστη και μέση θερμοκρασία για το διάστημα 1958-1997 και στο Διάγραμμα 1.2 για το έτος 2007. Στο διάστημα 1958-1997 η μέση ετήσια θερμοκρασία ήταν 18,5 ο C. Κατά το έτος 2007 η μέση ετήσια θερμοκρασία ήταν 18,8 ο C σημειώνοντας μικρή αύξηση. Επίσης παρατηρούμε αύξηση της μέσης αλλά και μέγιστης θερμοκρασίας το 2007 ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες. Στο Διάγραμμα 1.3 παρουσιάζεται η διακύμανση των υψών τον βροχοπτώσεων στο διάστημα των ετών 1958-1997. 23
Θερμοκρασία (C) 35 30 25 20 15 10 5 0 Ελάχιστη μέση μέγιστη θερμοκρασία 1958 1997 Διάγραμμα 1.1. Θερμοκρασιακές μεταβολές διαστήματος 1958-1997. Θερμοκρασία (C) Ελάχιστη μέση μέγιστη θερμοκρασία έτους 2007 35 30 25 20 15 10 5 0 Διάγραμμα 1.2. Θερμοκρασιακές μεταβολές έτους 2007. 140 Μέση βροχόπτωση 1958 1997 120 Ύψος βροχής (mm) 100 80 60 40 20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 24
Διάγραμμα 1.3. Μέση βροχόπτωση διαστήματος 1958-1997. Στο χρονικό διάστημα 1958-1997 η μηνιαία μεταβολή στις βροχοπτώσεις ήταν πιο ομαλή σε σύγκριση με το 2007. Η μέση βροχόπτωση για το ίδιο χρονικό διάστημα ήταν 51,8 mm ενώ για το 2007 ήταν κατά 11 mm μικρότερη. Χαρακτηριστικό είναι επίσης το γεγονός ότι κατά το καλοκαίρι του 2007 οι βροχοπτώσεις ήταν σχεδόν μηδενικές. Το σύνολο των κατακρημνίσεων λαμβάνει χώρα μεταξύ των μηνών Οκτωβρίου-Μαρτίου, ενώ οι πιο ξηροί μήνες χαρακτηρίζονται οι Ιούλιος-Αύγουστος. Εξάλλου, στο μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής δεν παρατηρούνται χιονοπτώσεις λόγω του μικρού σχετικά υψομέτρου της. Β) Η λεκάνη απορροής του Κοιλιάρη Η Υδρολογική λεκάνη του ποταμού Κοιλιάρη βρίσκεται 15km ανατολικά της πόλης των Χανίων και υπάγεται στον Νομό Χανιών. Η τοποθεσία της περιοχή στην περιφέρεια Κρήτης φαίνεται στην Εικόνα 1.1. Η λεκάνη απορροής εκτείνεται από τους πρόποδες των Λευκών Ορέων μέχρι την παράκτια ζώνη του Δήμου Αρμένων. Περιλαμβάνει 17 κοινότητες, εκ των οποίων οι 8 είναι πεδινές, οι 2 ημιορεινές και οι 7 ορεινές. Το συνολικό μήκος του υδρογραφικού δικτύου του ποταμού Κοιλιάρη είναι 36km. Ο ποταμός Κοιλιάρης τροφοδοτείται, όπως και οι περισσότερες λεκάνες απορροής του Νομού Χανίων, από ποσότητες υδάτων όπου προέρχονται από τα Λευκά όρη. Τον απαρτίζουν 4 παραπόταμοι οι οποίοι 2 χαρακτηρίζονται ως προσωρινά υδατορεύματα (Κεραμίωτης και Αναβρέτης ), ενώ ο Μυλαύλακας και ο Μανταμάς έχουν μόνιμη ροή καθόλη τη διάρκεια του έτους, γι αυτό και χαρακτηρίζονται ως μόνιμα υδατορεύματα (τροφοδοτούνται από τις πηγές του Στύλου και από επιφανειακές απορροές). Μετά από την ένωση των παραπόταμων μέχρι τις εκβολές του ποταμού Κοιλιάρης το μήκος του είναι 3,3 km. Η γεωγραφική έκταση των παραπάνω κοινοτήτων, καθώς και το οδικό δίκτυο της περιοχής ενδιαφέροντος φαίνεται στην Εικόνα 1.9. 25
Εικόνα 1.9. Χωρική απεικόνιση των Οικισμών και το Οδικό Δίκτυο της Λεκάνης Απορροής του Κοιλιάρη Το τοπογραφικό ανάγλυφο της περιοχής χαρακτηρίζεται ως ομαλό με μικρές τοπογραφικές κλίσεις της τάξης του 12%. Παρόλα αυτά πρέπει να τονιστεί ότι η μέγιστη τοπογραφική κλίση 43% εμφανίζεται στους πρόποδες των Λευκών Ορέων, μιας και η λεκάνη απορροή εκτείνεται μέχρι και το υψόμετρο των +2041 m. (Εικόνα 1.10). Εικόνα 1.10. Τοπογραφικό ανάγλυφο της λεκάνης απορροής του ποταμού Κοιλιάρη. 26
Γεωλογικές συνθήκες της Λεκάνης Απορροής του ποταμού Κοιλιάρη. Οι κύριοι γεωλογικοί σχηματισμοί που απαρτίζουν τη λεκάνη απορροής του Κοιλιάρη είναι οι εξής: Ανθρακικά πετρώματα (σχηματισμοί Τρυπαλίου και πλακώδεις): Στη λεκάνη απορροής του Κοιλιάρη εντοπίζονται ανθρακικά πετρώματα στο νότιο τμήμα δηλαδή νοτίως των κοινοτήτων Ράμνης, κάμπων, πλατυβόλα, Δρακόνα, Μελιδονίου, Καρών και την κοινότητα Ανωπόλεως και στο βόρειο-κεντρικό τμήμα της λεκάνης. Τα καρστικά πετρώματα είναι έντονα υδατοπερατά, αποτελούνται από ασβεστολιθικά και δολομιτικά πετρώματα. Η καρστικοποίηση ( επίδραση κυρίως του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας και τον σχηματισμό ανθρακικού οξέος σε συνδυασμό με το νερό, ο ασβεστόλιθος αποσαθρώνεται χημικά διεισδύοντας τις ασυνέχειες) είναι έντονη σχηματίζοντας δευτερογενές πορώδες (ρωγμές, έγκοιλα, δολίνες κλπ). Φλύσχης - Σχιστόλιθοι: απαντώνται στο δυτικό τμήμα της λεκάνης που περιλαμβάνει την κοινότητα Δρακόνας θερίσου-πλατυβόλα. Τα κύρια πετρώματα της ακολουθίας του φλύσχη είναι ο ψαμμίτης, ο αργιλικός σχιστόλιθος, καθώς και ο ιλυόλιθος, ωστόσο μπορούν να εμφανιστούν άργιλοι, ασβεστόλιθοι κ.α. Γενικά χαρακτηρίζονται ως μη υδατοπερατοί σχηματισμοί. Νεογενή και τεταρτογενή ιζήματα: απαντώνται στο ανατολικό τμήμα της περιοχής μελέτης η οποία περιλαμβάνει τις περιοχές Πεμονίων, Παιδοχωρίου, Μαχαιρών, Νέου Χωρίου, Καλυβών, στο βορειοδυτικό τμήμα και στο βόρειο τμήμα, παραλιακά της λεκάνης απορροής. Είναι υδατοπερατοί σχηματισμοί. Ο γεωλογικός χάρτης της λεκάνης του ποταμού Κοιλιάρη παρουσιάζεται στην Εικόνα 1.11. Εικόνα 1.11. Γεωλογικοί σχηματισμοί της λεκάνης απορροής του ποταμού Κοιλιάρη 27
Υδρογεωλογικές συνθήκες. Το όλο σύστημα του ποταμού Κοιλιάρη τροφοδοτείται κατά κύριο λόγω από τα ανθρακικά πετρώματα της ζώνης Τρυπαλίου και τους πλακώδεις ασβεστόλιθους και σε μικρότερη κλίμακα από τους μαργαϊκούς ασβεστόλιθους του Νεογενούς, οι οποίοι βρίσκονται σε τεκτονική επαφή με το παλαιότερο καρστικό σύστημα. Η κυρίως τροφοδοσία των πηγών του ποταμού Κοιλιάρη γίνεται από το καρστικό ασβεστολιθικό σύστημα των Λευκών Ορέων. Στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης απορροής του Κοιλιάρη έχουν καταγραφεί τα κύρια και δευτερεύοντα γεωλογικά ρήγματα (Εικόνα 1.12). Μέσο των παραπάνω ρηγμάτων η υπόγεια ροή, σε αρκετές περιπτώσεις, εκφορτίζεται στις διάφορες πηγές της λεκάνης. Εικόνα 1.12. Γεωλογικά ρήγματα στη λεκάνη απορροής και οι πηγές στην ευρύτερη περιοχη της λεκάνης απορροής του ποταμού Κοιλίαρη. Χρήσεις Γης Όπως έχει υπολογιστεί και σε παλαιότερη μελέτη από στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας, έχει εκτιμηθεί ότι: το 58% (101 km 2 ) των συνολικών χρήσεων γης των κοινοτήτων της λεκάνης απορροής χαρακτηρίζονται ως βοσκότοποι ( δημόσιοι ή ιδιωτικοί ), το 29,4% (51km 2 ) ως καλλιεργούμενες εκτάσεις, το 2,8% (5 km 2 ) οικιστικές περιοχές και δρόμοι, το 8,5% (14,8 km 2 ) είναι δάση, το 0,6% (1 km 2 ) υδατικές επιφάνειες και το 0,7% ( 0,9 km 2 ) άλλες χρήσεις. Στο τμήμα της λεκάνης απορροής που διασχίζει ο ποταμός Κοιλιάρης και αποτελεί το πεδινό τμήμα της λεκάνης απορροής εκτιμήθηκε ότι το 46% των συνολικών χρήσεων χρησιμοποιούνται ως 28
βοσκότοποι. Πρέπει να τονιστεί ότι στη λεκάνη απορροής δεν λειτουργούν μεγάλες βιομηχανίες, ενώ υπάρχει ένας μικρός αριθμός βιοτεχνιών & ελαιοτριβείων 12 τον αριθμό (σημειακές πηγές ρύπανσης) που στην πλειοψηφία τους δεν διαθέτουν σύστημα διαχείρισης υγρών αποβλήτων, αλλά τα εναποθέτουν σε δεξαμενές εξάτμισης. Οι γεωργικές καλλιέργειες της περιοχής κατά κύριο λόγω είναι ελαιόδεντρα, εσπεριδοειδή ( πορτοκάλια κ.α.) και αμπέλια (Corine 2000). Ακολουθεί χάρτης με τις χρήσεις γης της λεκάνης απορροής του ποταμού Κοιλιάρη, πού δημιουργήθηκε με GIS (Εικόνα 1.13). Εικόνα 1.13. Χρήσεις γης της Λεκάνης Απορροής του ποταμού Κοιλιάρη. Κλιματολογικά Χαρακτηριστικά Το κλίμα της περιοχής είναι μεσογειακό με θερμό και ξηρό καλοκαίρι και βροχερό και ήπιο χειμώνα. Στη διαμόρφωση του κλίματος της περιοχής επιδρούν σημαντικά: α) το Κρητικό Πέλαγος, όπου πνέουν βόρειοι άνεμοι ισχυροί κατά το χειμώνα και ασθενείς κατά το θέρος και το φθινόπωρο, και β) το Ιόνιο Πέλαγος, κυρίως ως προς τη βροχερότητα, δεδομένου ότι από εκεί καταφθάνουν τα βροχερά νέφη. Από το Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο, το κλίμα είναι υπέρξηρο σύμφωνα με την κλίμακα Lang και Gracanin. Τα πρώτα χιόνια πέφτουν στα Λευκά Όρη από τα μέσα Νοεμβρίου συνήθως και κατά τα μέσα Δεκεμβρίου καλύπτουν τις κλίτυς και τα υπερκείμενα της εξεταζόμενης περιοχής υψώματα. Ολικοί παγετοί ουδέποτε εμφανίζονται στην περιοχή. Οι μερικοί ή λευκοί παγετοί αποτελούν πολύ σπάνιο φαινόμενο και ως εκ τούτου δεν αποτελούν κίνδυνο στην περιοχή. Χαλάζι πέφτει σπάνια, το μέγεθός του είναι συνήθως μικρό και οι ζημιές επομένως που προκαλεί μπορούν να θεωρηθούν ασήμαντες. Για τη μελέτη των κλιματολογικών συνθηκών της περιοχής χρησιμοποιούνται τα μετεωρολογικά στοιχεία του Σταθμού των Αρμένων (λειτουργεί από το 1978), ο οποίος βρίσκεται σε υψόμετρο +50 μ., σε γεωγραφικό μήκος 24 0 9' και γεωγραφικό πλάτος 35 0 25'. Παρακάτω παρουσιάζονται διαγράμματα με στοιχεία για τη θερμοκρασία (Διάγραμμα 1.4 και 1.5) και το ύψος των βροχοπτώσεων (1.6 και 1.7) τα οποία δόθηκαν από το μετεωρολογικό σταθμό της Σούδας (ύψους +150 m). 29
Διάγραμμα 1.4. Μέγιστες Μέσες και Ελάχιστες τιμές της θερμοκρασίας (1958-1997). Διάγραμμα 1.5. Μέγιστες Μέσες και Ελάχιστες τιμές της θερμοκρασίας το 2007. 30
Διάγραμμα 1.6. Μέσες τιμές Βροχόπτωσης (1958-1997). Διάγραμμα 1.7. Μέσες τιμές Βροχόπτωσης το 2007. 31
Κεφάλαιο 2 Χαρακτηρισμός Υδάτινων Συστημάτων 32
2. Χαρακτηρισμός Υδάτινων Συστημάτων Η Οδηγία Πλαίσιο 2000/60 της Ε.Ε που αφορά τα νερά, περιλαμβάνει τα επιφανειακά ύδατα (ποταμούς, λίμνες, μεταβατικά ύδατα, παράκτια ύδατα, τεχνητά και ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδατικά συστήματα) αλλά και τα υπόγεια ύδατα. Στα πλαίσια της εφαρμογής της Οδηγίας τα υδάτινα συστήματα πρέπει να χωριστούν σε μικρότερες μονάδες, με γεωγραφικά ή διοικητικά κριτήρια. Πιο συγκεκριμένα πρέπει να χωριστούν σε λεκάνες απορροής ποταμών, περιοχές λεκάνης απορροής ποταμού, και υδατικά συστήματα (water bodies). Τα υδατικά συστήματα είναι υπομονάδες της λεκάνης απορροής στα οποία εφαρμόζονται οι στόχοι της Οδηγίας. Ο διαχωρισμός αυτός και η αναγνώριση των υδάτινων συστημάτων γίνεται με βάση το κατευθυντήριο κείμενο της ΕΕ «Horizontal guidance document on the application of the term water body in the context of the Water Framework Directive». Ο προσδιορισμός των υδάτινων συστημάτων βασίζεται αρχικά σε γεωγραφικούς και υδρολογικούς παράγοντες. Χαρακτηρισμός επιφανειακών υδάτινων συστημάτων Στο άρθρο 2.10 της Οδηγίας δίνεται ο ορισμός του επιφανειακού υδατικού συστήματος και ορίζεται ως «Επιφανειακό υδατικό σύστημα», είναι ένα ιδιαίτερο και σημαντικό στοιχείο των επιφανειακών υδάτων όπως μία λίμνη, μια δεξαμενή, ένα ρεύμα, ένας ποταμός ή ένα κανάλι, ή μέρος ενός ρεύματος, ποταμού, καναλιού, τα μεταβατικά ύδατα ή τα παράκτια ύδατα. Σύμφωνα με την Οδηγία απαιτείται η υποδιαίρεση των επιφανειακών υδάτων της λεκάνης απορροής ποταμού σε «ιδιαίτερα και σημαντικά στοιχεία». Σύμφωνα με την Οδηγία, ο χαρακτηρισμός και διαχωρισμός μπορεί να γίνει με γεωμορφολογικά και υδρολογικά κριτήρια, όπως επίσης και με κριτήρια που αφορούν στην ποιότητα των επιφανειακών υδάτων. Κριτήρια, όπως η κατάσταση των επιφανειακών υδάτων, οι χρήσεις γης μπορούν να καθορίσουν το διαχωρισμό. Παράγοντες, όπως οι πιέσεις που ασκούνται αλλά και οι οικολογική κατάσταση παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Στη λεκάνη Κερίτη το σύνολο των επιφανειακών υδάτων αποτελείται από i) τον ποταμό Κερίτη ii) τους παραποτάμους του και iii) τη λίμνη της Αγιάς. Για τη λεκάνη απορροής του θερίσσου το σύνολο των επιφανειακών υδάτων αποτελείται από τον ποταμό Κλαδισσό και τους παραποτάμους του, ενώ για την λεκάνη απορροής του ποταμού Κοιλιάρη αποτελείται από τον ποταμό Κοιλιάρη και τους αντίστοιχους παραποτάμους του. Βάσει της Οδηγίας για το νερό, τα κράτη μέλη πρέπει να προσδιορίσουν την τοποθεσία και τα όρια των συστημάτων επιφανειακών υδάτων και να πραγματοποιήσουν τον αρχικό χαρακτηρισμό με την βοήθεια δύο συστημάτων (Α ή Β). Ο χαρακτηρισμός τους, πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τους πίνακες του Συστήματος Α ( Οδηγία Πλαίσιο 2000/60/ΕΕ) με την διαφοροποίηση της γεωλογίας σε περισσότερους σχηματισμούς. Οι λεκάνες διακρίθηκαν σε υπολεκάνες βάσει κύρια των υδρογεωλογικών σχηματισμών που τις δομούν και δευτερευόντως του υδρολογικού δικτύου που τις διατρέχει λόγω των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών της περιοχής, αλλά και της Κρήτης γενικότερα, και συγκεκριμένα της εμφάνισης σημαντικών υπόγειων υδροφόρων συστημάτων μεγάλης δυναμικότητας τα οποία είναι και η κύρα πηγή υδατοπρομήθειας. Για την λεκάνη απορροής Κερίτη- Θερίσσου οι γεωλογικοί σχηματισμοί ομαδοποιήθηκαν σε καρστικούς (ασβεστολιθικά, δολομιτικά πετρώματα), τεταρτογενή, νεογενή και σε φυλλιτικούς-χαλαζιτικούς σχηματισμούς (Εικόνα 2.1). Επειδή, οι νεογενείς αποθέσεις είναι μικρής έκτασης, στην αξιολόγηση της τυπολογίας συνεκτιμήθηκαν με τις αλλουβιακές αποθέσεις. Για το υψόμετρο, έγινε κατηγοριοποίηση σε πεδινό (0-200m), σε ημιορεινό ( 201-800 m) και σε ορεινό (>801m) (Εικόνα 2.2). 33
Εικόνα 2.1. Γεωλογικοί σχηματισμοί (λεκάνη απορροής Κερίτη-Θερίσσου). Εικόνα 2.2. Χάρτης κατηγοριοποίησης βάσει υψομέτρων (λεκάνη απορροής Κερίτη-Θερίσσου). Για την λεκάνη απορροής του Κοιλιάρη οι γεωλογικοί σχηματισμοί ομαδοποιήθηκαν σε καρστικούς (, ασβεστολιθικά, δολομιτικά πετρώματα), προσχωματικούς (ασβεστόμαργες, τεταρτογενή, νεογενή) και σε φλύσχης (σχιστόλιθοι) αδιαπέραστο γεωλογικό σχηματισμό (Εικόνα 2.3). Για το υψόμετρο, 34
έγινε κατηγοριοποίηση του σε πεδινό (0-200m), σε ημιορεινό ( 201-800 m) και σε ορεινό (>801m) (Εικόνα 2.4). Εικόνα 2.3. Γεωλογικοί σχηματισμοί (λεκάνη απορροής Κοιλιάρη). Εικόνα 2.4. Χάρτης κατηγοριοποίησης βάσει υψομέτρων (λεκάνη απορροής Κοιλιάρη). Η Λεκάνη Κερίτη χωρίστηκε σε πέντε (5) υδάτινα γεωλογία, και παρουσιάζονται στην Εικόνα 2.5. συστήματα, βάσει των υψομέτρων και της 35
1. Το νοτιότερο υδάτινο σύστημα είναι το καρστικό-ορεινό. Καταλαμβάνει έκταση ίση με 47,03 km 2. Είναι ορεινή περιοχή, παρουσιάζει υψόμετρο άνω των +800 m και συναντάμε άγονες περιοχές, κυρίως με αραιή ή σκληρόφυλλη βλάστηση (Εικόνα 2.4). Οι γεωλογικοί σχηματισμοί της υπολεκάνης είναι ασβεστολιθικοί δολομιτικοί. Σε αυτή την υπολεκάνη βρίσκεται το χωριό Ζούρβα. 2. Το αμέσως βορειότερο υδάτινο σύστημα είναι το καρστικό-ημιορεινό. Συναντάται επίσης και στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα της λεκάνης. Το βόρειο τμήμα έχει έκταση ίση με 8,35 km 2 και το κεντρικό ανατολικό 10,82 km 2. Είναι ημιορεινή περιοχή (+201- +800m) και καλύπτεται κυρίως από φυσικά λιβάδια και σκληρόφυλλη βλάστηση καθώς και από μεταβατικές δασώδεις εκτάσεις (Εικόνα 2.5). Και εδώ, οι κυρίαρχοι γεωλογικοί σχηματισμοί είναι ασβεστολιθικοί δολομιτικοί. Στη συγκεκριμένη υπολεκάνη βρίσκονται τα χωριά Λάκκοι και Καρές. 3. Βορειότερα, το επόμενο υδάτινο σύστημα είναι το φυλλιτικό-ημιορεινό, με έκταση 48,49 km 2. Είναι ημιορεινή περιοχή (+201- +800m) και χαρακτηρίζεται από αγροτικές εκτάσεις και σκληρόφυλλη βλάστηση. Γεωλογικά, στην περιοχή επικρατούν φυλλίτες και χαλαζίτες (Εικόνα 2.6). Στην υπολεκάνη αυτή βρίσκονται τα χωριά Λαγγός, Ορθόνιο, Μεσκλά, Ασκόρδαλος και Χλιαρό. 4. Το επόμενο υδάτινο σύστημα είναι το φυλλιτικό-πεδινό. Ξεκινά από το κέντρο της λεκάνης και εκτείνεται βόρεια ως τη θάλασσα, με έκταση 40,57 km 2. Είναι πεδινή περιοχή (0- +200m) και συναντάμε φυσικά λιβάδια, ελαιώνες, αγροτικές εκτάσεις καθώς και εκτάσεις με σκληρόφυλλη βλάστηση (Εικόνα 2.7). Οι γεωλογικοί σχηματισμοί της υπολεκάνης είναι φυλλιτικοί και χαλαζιτικοί. Τα χωριά που βρίσκονται στη συγκεκριμένη υπολεκάνη είναι τα: Σκηνές, Φουρνές, Βατόλακος, Αλικιανός, Βρύσσες, Γεράνι, Αγιά και Βαρύπετρο. 5. Το τελευταίο υδάτινο σύστημα της λεκάνης είναι το προσχωματικό-πεδινό. Καταλαμβάνει έκταση ίση με 22,75 km 2. Πεδινή περιοχή (0- +200m) και καλύπτεται από περιοχές βλάστησης καρποφόρων δέντρων, αγροτικές εκτάσεις και ελαιώνες (Εικόνα 2.8). Γεωλογικά συναντάμε ασβεστόμαργες, τεταρτογενείς και νεογενείς σχηματισμούς. Τα χωριά της υπολεκάνης είναι ο Πλατανιάς, όπου και εκβάλλει ο Κερίτης, και το Πατελλάρι. Το σύνολο των επιφανειακών υδάτων παρουσιάζονται στην εικόνα 2.9 όπου έχει γίνει ενοποίηση των λεκανών και αρίθμηση των υπολεκανών για μεγαλύτερη κατανόηση του συστήματος. 36
Εικόνα 2.5. Διαχωρισμός της Λεκάνης του Κερίτη σε υπολεκάνες βάσει ομαδοποίησης γεωλογίας και υψομέτρων. Εικόνα 2.6. Χρήσεις γης καρστικού-ορεινού υδάτινου συστήματος. 37
Εικόνα 2.7. Χρήσεις γης καρστικού-ημιορεινού υδάτινου συστήματος Εικόνα 2.8. Χρήσεις γης φυλλιτικού ημιορεινού υδάτινου συστήματος. Εικόνα 2.9. Χρήσεις γης φυλλιτικού πεδινού υδάτινου συστήματος. 38
Εικόνα 2.10. Χρήσεις γης προσχωματικού πεδινού υδάτινου συστήματος. Η λεκάνη του Θερίσσου, βάσει των ίδιων κριτηρίων (γεωλογία και υψόμετρο) χωρίστηκε στις παρακάτω πέντε (5) υπολεκάνες (Εικόνα 2.11). Εικόνα 2.11. Διαχωρισμός της λεκάνης του Θερίσσου σε υπολεκάνες. Το νοτιότερο υδάτινο σύστημα είναι το καρστικό-ορεινό, με έκταση 4,31 km 2. Ορεινή περιοχή με υψόμετρα μεγαλύτερα από +801m, η οποία καλύπτεται ισομερώς από φυσικά λιβάδια και εκτάσεις σκληρόφυλλης βλάστησης. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί της υπολεκάνης είναι ασβεστολιθικοί και δολομιτικοί. 39
Εικόνα 2.12. Χρήσεις γης καρστικού ορεινού υδάτινου συστήματος. Το επόμενο υδάτινο σύστημα που είναι φυλλιτικό-ημιορεινό με έκταση 7,45 km 2. Συναντάται εκτός από το νότιο τμήμα της λεκάνης και στο κεντρικό ανατολικό. Είναι ημιορεινή περιοχή (+201- +800m). Το νότιο τμήμα καλύπτεται από φυσικά λιβάδια ενώ το κεντρικό ανατολικό από αγροτικές εκτάσεις με σημαντική φυσική βλάστηση. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί της υπολεκάνης είναι φυλλίτες και χαλαζίτες. Εικόνα 2.13. Χρήσεις γης φυλλιτικού-ημιορεινού υδάτινου συστήματος. Στο κέντρο της λεκάνης βρίσκεται το μεγαλύτερο υδάτινο σύστημα, το καρστικό-ημιορεινό με έκταση 21,44 km 2. Ημιορεινή περιοχή (+201- +800m) με κυρίαρχα τα φυσικά λιβάδια αλλά και ένα μέρος άγονης περιοχής στο δυτικό τμήμα, στα σύνορα με τη λεκάνη του Κερίτη. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί της υπολεκάνης είναι ασβεστολιθικοί και δολομιτικοί. Εικόνα 2.14. Χρήσεις γης καρστικού-ημιορεινού υδάτινου συστήματος 40
Το αμέσως βορειότερο υδάτινο σύστημα είναι το προσχωματικό-ημιορεινό με έκταση 8.33 km 2. Καλύπτεται από φυσικά λιβάδια και αγροτικές εκτάσεις (52) αλλά και ένα τμήμα αραιής βλάστησης. Γεωλογικά συναντώνται τεταρτογενείς και νεογενείς σχηματισμούς. Εικόνα 2.15. Χρήσεις γης προσχωματικού-ημιορεινού υδάτινου συστήματος. Το τελευταίο υδατικό σύστημα, είναι το προσχωματικό-πεδινό καταλαμβάνοντας έκταση 13,06 km 2. Κατά κύριο λόγω καλύπτεται από ελαιώνες όπως και σύνθετες πρότυπες καλλιέργειες. Και εδώ, οι γεωλογικοί σχηματισμοί είναι κυρίως τεταρτογενείς και νεογενείς. Εδώ βρίσκονται τα χωριά των Περιβολίων, των Μουρνιών και του Νεροκούρου. Εικόνα 2.16: Χρήσεις γης προσχωματικού-πεδινού υδάτινου συστήματος. Σύνολο επιφανειακών υδάτων και χαρακτηρισμός τους (λεκάνη Κερίτη Θερίσσου). Η τεχνητή λίμνη της Αγιάς βρίσκεται στην υπολεκάνη 4 και χαρακτηρίζεται ως: Πεδινή, βάσει των υψομέτρων (0- +200m) Φυλλιτική-Χαλαζιτική, βάσει της γεωλογίας της υπολεκάνης Μικρή, βάσει του μεγέθους της >0,5 Km 2 (0,146 5 Km 2 ) Ο ποταμός Κερίτης ρέει καθ όλο το μήκος της λεκάνης απορροής του και χαρακτηρίζεται ανά υπολεκάνη: Υπολεκάνη 1 - Ορεινός, Καρστικός (ασβεστολιθικός), Μικρός σε έκταση (έκταση <100 Km 2 ) Υπολεκάνη 2 Ημιορεινός,Καρστικός (ασβεστολιθικός- δολομιτικός), Μικρός (έκταση <100 Km 2 ) Υπολεκάνη 3 Ημιορεινός, Φυλλιτικός - χαλαζιτικός βάσει γεωλογίας, Μικρός (έκταση <100 Km 2 ) Υπολεκάνη 4 - Πεδινός (<+200m), Φυλλιτικός-χαλαζιτικός, Μικρός (έκταση <100 Km 2 ) Υπολεκάνη 5 - Πεδινός (<200m), νεογενής-τεταρτογενής, Μικρός σε έκταση (έκταση <100 Km 2 ) 41
Τα επιφανειακά ύδατα στη λεκάνη του Θερίσσου αποτελούνται από τον ποταμό Κλαδισσό και το χείμαρρο Μορώνη, ανατολικά του πρώτου. Το μεγαλύτερο τμήμα του Κλαδισσού βρίσκεται στην υπολεκάνη 8, από την οποία ξεκινά και χαρακτηρίζεται ως: Ημιορεινός (+201- +800m), βάσει υψομέτρων Ασβεστολιθικός (καρστικός), βάσει γεωλογίας Μικρός, βάσει έκτασης υπολεκάνης (<100 Km 2 ) Στην Υπολεκάνη 10 είναι Πεδινός (<200m) Νεογενείς και τεταρτογενείς σχηματισμοί Μικρός, βάσει έκτασης υπολεκάνης (<100 Km 2 ) Ο χείμαρρος Μορώνης βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του στην υπολεκάνη 10 και χαρακτηρίζεται: Πεδινός (<+200m), βάσει υψομέτρων Νεογενείς και τεταρτογενείς σχηματισμοί Μικρός, βάσει υπολεκάνης (<100 Km 2 ) Επίσης μέρος του ανήκει στην υπολεκάνη 7 όπου χαρακτηρίζεται ως: Ημιορεινός (201-800m) Φυλλιτικός-χαλαζιτικός, βάσει γεωλογίας Μικρός, βάσει υπολεκάνης (<100 Km 2 ) Όλα τα παραπάνω στοιχεία για τα επιφανειακά ύδατα ανά υπολεκάνη παρουσιάζονται στην Εικόνα 2.17. 42
Εικόνα 2.17. Σύνολο επιφανειακών υδάτων ανά υπολεκάνες. Η λεκάνη του ποταμού Κοιλιάρη Η λεκάνη του Κοιλιάρη, χωρίστηκε στις παρακάτω πέντε (7) υπολεκάνες (Εικόνα 2.18). Ο διαχωρισμός της λεκάνης απορροής του ποταμού Κοιλιάρη σε υπολεκάνες πραγματοποιήθηκε βάσει των γεωλογικών σχηματισμών της περιοχής και τις υψομετρικές ζώνες της περιοχής (πεδινή, ημιορεινή και ορεινή περιοχή). 43