Σχεδιασµός και υλοποίηση ενός εκπαιδευτικού προγράµµατος ΠΕ για το δάσος και την ανακύκλωση µε αφορµή µία έκθεση τέχνης για το περιβάλλον Έρση Γιαννουλάτου Καλλιτέχνιδα Full Time BA(Ηοns) The Surrey Institute of Art & Design University College ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην ανακοίνωση αυτή παρουσιάζεται ένα εκπαιδευτικό πρόγραµµα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που αναπτύχθηκε και υλοποιήθηκε στο πλαίσιο µιας έκθεσης τέχνης για το περιβάλλον. Το πρόγραµµα είχε 2 άξονες. Ο πρώτος αφορούσε την ανακύκλωση και απευθυνόταν σε παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας και ο δεύτερος το δάσος µε εστίαση στις πυρκαγιές και απευθυνόταν σε παιδιά των µεγάλων τάξεων του ηµοτικού σχολείου. Παρουσιάζονται τα φύλλα εργασίας και οι δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν και αναλύονται ζητήµατα σχετικά µε τους στόχους, τον σχεδιασµό και την υλοποίηση του εκπαιδευτικού προγράµµατος. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Τέχνη, Έκθεση τέχνης, Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα, άσος, Ανακύκλωση, Προσχολική και Πρωτοσχολική ηλικία, ραστηριότητες. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην εργασία αυτή θα παρουσιαστεί ένα εκπαιδευτικό πρόγραµµα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που σχεδίασε, συνεπιµελήθηκε και υλοποίησε σε συνεργασία µε το Πανεπιστήµιο Αθηνών (ΚΕΜΕΠΕ ΤΕΑΠΗ) η γράφουσα στο πλαίσιο µιας έκθεσης τέχνης για το περιβάλλον. Πρόκειται για την έκθεση/παρέµβαση «Art and Nature, Περιβάλλον - ράση 08, Άνθρωπος / Φύση / Πόλη» η οποία διοργανώθηκε από το ΥΠΕΧΩ Ε στη βίλα Καζούλη και διήρκεσε από το εκέβρη του 2008 έως και τον Ιανουάριο του 2009. Στην έκθεση συµµετείχαν µε έργα τους 80 έλληνες καλλιτέχνες. Κύριος στόχος της ήταν η ευαισθητοποίηση του κοινού γύρω από τα ζητήµατα του περιβάλλοντος. ΤΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το εκπαιδευτικό πρόγραµµα που σχεδιάστηκε στόχευε αφενός στην ευαισθητοποίηση των παιδιών σε θέµατα περιβάλλοντος και αφετέρου στην εξοικείωση τους µε τα έργα τέχνης αλλά και τον ίδιο τον εκθεσιακό χώρο και βασίστηκε στη διάδραση παιδιώνεµψυχωτών και έργων τέχνης. Το πρόγραµµα είχε 2 άξονες που διαφοροποιούνταν ως προς το θέµα και την ηλικιακή οµάδα: Ο πρώτος αφορούσε τα σκουπίδια και την ανακύκλωση και απευθυνόταν σε ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 183
παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας και ο δεύτερος το δάσος µε εστίαση στις πυρκαγιές και απευθυνόταν σε παιδιά των µεγάλων τάξεων του ηµοτικού σχολείου (τετάρτη έως έκτη τάξη). Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τη δηµιουργία και των δύο προγραµµάτων ήταν κοινή καθώς ο στόχος ήταν και για τις δύο ηλικιακές οµάδες ο ίδιος. Στη συνέχεια, λόγω χρονικού περιορισµού, περιγράφεται µε λεπτοµέρεια το εκπαιδευτικό πρόγραµµα που απευθύνονταν στα παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας. Σκουπίδια και ανακύκλωση Προετοιµασία Μέσα στον χώρο της έκθεσης διαµορφώθηκε ένας ειδικός χώρος µε µοκέτα και µαξιλάρια που λειτουργούσε σαν παιδικό εργαστήρι. Με την είσοδο των παιδιών στην έκθεση οι εµψυχωτές τα συναντούσαν και τα οδηγούσαν στο εργαστήρι όπου κάθονταν όλοι στα µαξιλάρια και το πρόγραµµα ξεκινούσε. Εµψυχωτής και παιδιά έπαιρναν από ένα λευκό αυτοκόλλητο και µαρκαδόρους, έγραφαν το όνοµά τους και το κολλούσαν στις µπλούζες τους. Στη συνέχεια ξεκινούσε µια συζήτηση όπου τα παιδιά καλούνταν να διερευνήσουν και να απαντήσουν τα εξής ερωτήµατα: -τι είναι η βίλα Καζούλη -τι είναι µια έκθεση τέχνης -τι είναι το ΥΠΕΧΩ Ε. Τέλος η οµάδα επεξεργαζόταν το ερώτηµα: -τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται µέσα σε µια έκθεση τέχνης. Οι απαντήσεις των παιδιών στο ερώτηµα αυτό γράφονταν σε δυο αντίστοιχους πίνακες που είχαν αναρτηθεί στο τοίχο και εάν ο εµψυχωτής θεωρούσε ότι έλειπε κάτι σηµαντικό κινητοποιούσε τα παιδιά προκειµένου να διατυπώσουν τη γνώµη τους πάνω σε αυτό. Με την παραπάνω διαδικασία τα παιδιά έθεταν τους κανόνες συµπεριφοράς τους µέσα στο χώρο της έκθεσης και µαζί µε τον εµψυχωτή ξεκινούσαν την περιήγηση. Καθένα από τα παιδιά έπαιρνε µαζί του ένα ντοσιέ µε τα φύλλα εργασίας, ένα µολύβι και το µαξιλαράκι στο οποίο κάθονταν. Λόγω της µικρής ηλικίας των παιδιών οι σταθµοί στην έκθεση ήταν µόνο δύο. Τα φύλλα εργασίας ήταν συνολικά 3. Το πρώτο ήταν εξώφυλλο όπου τα παιδιά έγραφαν τα στοιχεία τους, και τα άλλα δύο αναφερόταν αντίστοιχα στους δύο σταθµούς και αφορούσαν τα χρώµατα, τα υλικά και τα συναισθήµατα που ανακινούσε κάθε έργο στα παιδιά. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 184
Ο καλλιτέχνης Παύλος και το έργο του «Κυπαρίσσι» Ο πρώτος σταθµός ήταν µπροστά στο έργο «Κυπαρίσσι» του Παύλου.Τα παιδιά κάθονται στα µαξιλάρια τους και παρατηρούν το έργο. Η εµψυχώτρια ρωτάει συζητά µε τα παιδιά ερωτήµατα του τύπου: -τι σας θυµίζει το έργο; -τι έφτιαξε ο καλλιτέχνης; -τι χρώµατα έχει; (Χρώµατα / Σηµειώνουν στο Φύλλο Εργασίας 1) -πως λένε το καλλιτέχνη; -µε τι το έφτιαξε; (Υλικά / Σηµειώνουν στο Φύλλο Εργασίας 1) -είναι µήπως από υλικά που δεν χρειαζόµαστε; -τι άλλο µπορούµε να φτιάξουµε µε τα υλικά αυτά; -έχετε φτιάξει εσείς κάτι παρόµιο; -σας αρέσει το έργο αυτό (Συναισθήµατα Σηµειώνουν στο Φύλλο Εργασίας 1) -µε τι άλλα υλικά θα µπορούσε ο καλλιτέχνης να φτιάξει το δέντρο; -να πούµε πάλι όλοι µαζί το όνοµα του καλλιτέχνη; -γνωρίζετε άλλα πράγµατα που δεν χρειαζόµαστε και τα πετάµε µε τα οποία θα µπορούσαµε να φτιάξουµε πράγµατα που να µας αρέσουν -Έκπληξη! Θα πάµε να δείτε τι έφτιαξε ένας άλλος καλλιτέχνης µε σκουπίδια και άχρηστα πράγµατα ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 185
Η καλλιτέχνιδα Ολυµπία Μαρινάκη και το έργο της «Άνθρωπος-Πλαστικό» Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά οδηγούνται στο 2 ο σταθµό µπροστά στο έργο «Άνθρωπος-Πλαστικό» της Ολυµπίας Μαρινάκη. Τα παιδιά παρατηρούν το καινούργιο έργο και η εµψυχώτρια συζητά µε τα παιδιά κινητοποιώντας τη σκέψη τους µε ερωτήµατα του τύπου : -τι σας θυµίζει το έργο; -τι έφτιαξε η καλλιτέχνιδα -για ποιο λόγο είναι εκεί τα στοιχεία του έργου; - τι νοµίζετε ότι κάνουν; -τι µπορούν να συζητάνε; -τι κρατάνε στο χέρι τους; -τι σας κάνει εντύπωση; -τι χρώµατα έχει; (Χρώµατα/ Σηµειώνουν στο Φύλλο Εργασίας 2) -πως λένε την καλλιτέχνιδα -µε τι το έφτιαξε; (Υλικά /Σηµειώνουν στο Φύλλο Εργασίας 2) -είναι µήπως από σκουπίδια και υλικά που δεν χρειαζόµαστε και τα πετάµε; -σας αρέσει το έργο αυτό (Συναισθήµατα /Σηµειώνουν στο Φύλλο Εργασίας 2) Μπροστά στο συγκεκριµένο έργο, µια από τις πρώτες και αναµενόµενες παρατηρήσεις των παιδιών ήταν ότι οι «κούκλες» δεν είχαν κεφάλια. Οι εµψυχωτές, στο τέλος της συζήτησης, τους έδιναν από ένα χάρτινο πιάτο και µαρκαδόρους και τα παρότρυναν να επιλέξουν µια «κούκλα» το καθένα, να ζωγραφίσουν πάνω στο πιάτο το ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 186
κεφάλι της και να την ονοµάσουν. Στη συνέχεια άφηναν τα πιάτα-κεφάλια δίπλα στην αντίστοιχη κούκλα συµµετέχοντας ενεργά µε τον τρόπο αυτό στην καλλιτεχνική εξέλιξη του έργου που παρατηρούσαν. Επιστρέφοντας στο εργαστήρι η περιήγηση τελειώνει µε συζήτηση πάνω στη δηµιουργία έργων τέχνης από χρησιµοποιηµένα υλικά και συνεχίζει η δηµιουργική διαδικασία για τα παιδιά. Μόνο που αυτή τη φορά είναι αυτόνοµη και όπως οι καλλιτέχνες στην έκθεση που περιηγήθηκαν έτσι και αυτά θα εκθέσουν τα έργα τους! Οι εµψυχωτές παρείχαν υλικά όπως: εφηµερίδες, χαρτοσακούλες, κορδέλες, κουµπιά κ.α. καθώς και χρώµατα και υλικά κατασκευής και το κάθε ένα παιδί δηµιουργούσε από ένα τρισδιάστατο ψάρι. Στο τέλος δηµιουργούσαν το δικό τους εκθεσιακό χώρο και εξέθεταν τα έργα τους. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 187