ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΣΕ ΚΙΝΗΤΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ»

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΣΕ ΚΙΝΗΤΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ» ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΦΙΛΙΟΣ A.M. : 133/2008/019/2 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΓΑΒΑΛΑΣ ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΣΥΝΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΜΠΟΥΜΠΑΡΗΣ ΝΙΚΟΣ Φεβρουάριος 2010 1

Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τους επιβλέποντες καθηγητές μου, Γαβαλά Δαμιανό και Μπουμπάρη Νίκο, για τις κατευθύνσεις και την πολύτιμη βοήθεια που μου προσέφεραν στην προσπάθεια ολοκλήρωσης αυτού του έργου. Τέλος, θα ήθελα να απευθύνω ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στους γονείς μου και το Θεό, για την αγάπη και την υποστήριξη τους στον αγώνα της ζωής μου. 2

Πίνακας Περιεχομένων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 «ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΣΤΟΧΟΙ, ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ»... 6 1.1 ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 6 1.2 ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ... 7 1.3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 «ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΚΙΝΗΤΕΣ ΚΑΙ ΑΣΥΡΜΑΤΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ»... 9 2.1 Η ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ.... 9 2.1.1. ΜΕΤΑΦΕΡΣΙΜΟΤΗΤΑ... 10 2.1.2. ΕΥΧΡΗΣΤΙΑ... 11 2.1.3 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ... 12 2.1.4 ΣΥΝΔΕΣΙΜΟΤΗΤΑ... 13 2.2 ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ... 13 2.2.1 ΚΙΝΗΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ (CELLULAR TELEPHONES)... 13 2.2.2 ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΨΗΦΙΑΚΟΙ ΒΟΗΘΟΙ (PDAS, PERSONAL DIGITAL ASSISTANTS)... 14 2.2.3 PAGERS... 16 2.2.4 ΦΟΡΗΤΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ (LAPTOPS)... 16 2.2.5 TABLET PCS... 17 2.2.6 ΈΞΥΠΝΑ ΚΙΝΗΤΑ (SMARTPHONES)... 17 2.3 ΑΣΥΡΜΑΤΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ... 18 2.3.1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΒLUETOOTH... 19 2.3.2 ΑΣΥΡΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ (WIRELESS LOCAL AREA NETWORKS, WLAN)... 19 2.3.3 ΚΥΨΕΛΩΤΑ ΔΙΚΤΥΑ (CELLULAR NETWORKS)... 20 2.3.4 ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ... 22 2.4 ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ... 23 2.4.1 ADOBE FLASH LITE... 23 2.4.2 ANDROID... 24 2.4.3.NET COMPACT FRAMEWORK... 24 2.4.4 JAVA ME... 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 «ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ AUDIO WALKS»... 27 3.1 Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ AUDIO WALKS... 27 3.2 Η ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΩΝ AUDIO WALKS... 28 3.3 Ο ΧΩΡΟΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΤΑ AUDIO WALKS... 29 3.4 ΟΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΤΑ AUDIO WALKS... 30 3.5 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ AUDIO WALKS... 31 3.5.1 ΤHE MISSING VOICE (ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ A)... 32 3.5.2 INSIDEOUT (ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ B)... 33 3.6 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΙΝΗΤΩΝ ΟΔΗΓΩΝ... 34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 «ΤΟ AUDIO WALK ΤΗΣ ΕΡΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ»... 36 4.1 Η ΟΔΟΣ ΕΡΜΟΥ... 36 4.2 Ο ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ.... 36 4.3 ΤΑ ΗΧΗΤΙΚΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΔΡΑΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΗ... 37 4.4 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΜΟΥ... 38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ-AUDIO WALK ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΤΗΣ ΕΡΜΟΥ»... 40 5.1 Ο ΨΕΥΔΟΚΩΔΙΚΑΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ.... 40 5.2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ.... 44 5.3 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΕΠΑΦΗΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ.... 46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 «ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ»... 49 ΑΝΑΦΟΡΕΣ... 51 3

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΠΗΓΑΙΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ (SOURCE CODE)... 53 4

Πίνακας Εικόνων Εικόνα 1. Τα χαρακτηριστικά της κινητικότητας.... 10 Εικόνα 2. Τα λειτουργικά συστήματα των Έξυπνων κινητών.... 18 Εικόνα 3. Ασύρματο τοπικό δίκτυο (WLAN)... 20 Εικόνα 4. Εφαρμογή σε Android.... 24 Εικόνα 5. Τα 5 επίπεδα της Java ME πλατφόρμας.... 25 Εικόνα 6. Αναπαράσταση του χώρου εμπειρίας κατά την χρήση audio walk... 29 Εικόνα 7. Δι-ωτική ηχογράφηση (binaural recording).... 31 Εικόνα 8. Στο εσωτερικό της βιβλιοθήκης Whitechapel.... 33 Εικόνα 9. Ο χάρτης της εφαρμογής TellMaris.... 34 Εικόνα 10. (α) Το περιβάλλον διεπαφής του MyCityMate, (β) Μελέτη λειτουργικότητας για την εφαρμογή Μytilene Guide.... 35 Εικόνα 11. Η διαχωρισμός της παλιάς αγοράς σε τρεις ζώνες.... 39 Εικόνα 12. Διάγραμμα ροής της εφαρμογής... 43 Εικόνα 13. Η ενημέρωση του χρήστη για τις υπηρεσίες εντοπισμού θέσης... 46 Εικόνα 14. Κατά την διαδικασία «φόρτωσης» του χάρτη... 47 Εικόνα 15. Ο περιπατητής εκτός της περιοχής ενδιαφέροντος... 48 Εικόνα 16. Ο περιπατητής στην περιοχή Β (Γενί Τζαμί).... 48 5

Κεφάλαιο 1 «Εισαγωγή-Στόχοι, μεθοδολογία και περιεχόμενα εργασίας» 1.1 Στόχοι και μεθοδολογία της εργασίας Με τη συνεχή και ταχύτατη εξέλιξη στις επιστήμες της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιακών δικτύων, παρέχονται στο χρήστη ολοένα και περισσότερες εναλλακτικές για την πρόσβαση του σε υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες μέσω του διαδικτύου. Οι προσωπικοί υπολογιστές δεν αποτελούν πλέον την μοναδική λύση για την πρόσβαση στο κυβερνοχώρο και με το πέρασμα του χρόνου οι χρήστες χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο φορητές συσκευές που ενοποιούν τα πεδία των δικτύων υπολογιστών, των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των προηγμένων υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας. Επιπλέον μέσα από την σύγκλιση όλων αυτών των τεχνολογιών με τα γεωγραφικά συστήματα εντοπισμού, οδηγηθήκαμε σε νέες μορφές επικοινωνίας και διάδρασης του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Μια από αυτές τις νέες μορφές διάδρασης που προκύπτουν είναι και οι περιπατητικές διαδρομές με την συνοδεία ήχου (audio walks). Τα audio walks, παρέχουν ηχητικές πληροφορίες σχετικά με πολιτιστικά εκθέματα σε μουσεία (ακουστικοί οδηγοί/audio guides), καθώς και πληροφορίες που αφορούν το εσωτερικό της πόλης και άλλους φυσικούς χώρους. Στην τελευταία περίπτωση, τα audio walks λειτουργούν ως εξής, ο χρήστης-περιπατητής εφοδιάζεται με ένα ζευγάρι ακουστικά και ένα φορητό σύστημα αναπαραγωγής ήχου και καλείται να ακολουθήσει μια προκαθορισμένη περιπατητική διαδρομή σε κάποιο φυσικό χώρο. Ο κύριος στόχος της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας είναι η πρόταση σχεδιασμού και υλοποίηση ενός ακουστικού οδηγού (audio walk) που θα αξιοποιεί νέες τεχνολογίες κινητού υπολογισμού (mobile computing) και θα παρέχει υπηρεσίες βασισμένες στη θέση του χρήστη (location_based services). Θα δίνεται έτσι η δυνατότητα στο χρήστη να απολαύσει μια περιπατητική διαδρομή στον κεντρικό άξονα της αγοράς της πόλης της Μυτιλήνης (οδός Ερμού) προσλαμβάνοντας όχι μόνο τα οπτικά ερεθίσματα της περιοχής αλλά και ηχητικές πληροφορίες που θα παρέχονται από το κινητό του τηλέφωνο. Σκοπός της εφαρμογής είναι η όσο το δυνατόν πιστότερη μεταφορά της καθημερινότητας, των συναισθημάτων και του τρόπου με τον οποίο βιώνουν την περιοχή της Ερμού, οι κάτοικοι της Μυτιλήνης. Προκειμένου να μπορέσει και ο περιπατητής της Ερμού να αισθανθεί και να ζήσει κάποιες από αυτές τις ξεχωριστές οπτικές της καθημερινότητας, ακολουθεί μια μη προκαθορισμένη διαδρομή στην οδό Ερμού και ακούει, ανάλογα με την θέση στην οποία βρίσκεται, ηχητικά αποσπάσματα από συνεντεύξεις των κατοίκων σε κάθε διακριτή ζώνη. Τα 6

ηχητικά αποσπάσματα περιγράφουν τις χρονικές μεταβολές στο τοπίο της Ερμού, τι περιστατικά έχουν συμβεί σε αυτήν και ποια είναι τα αγαπημένα σημεία των κατοίκων που αξίζει κανείς να επισκεφθεί. Τέλος, η εφαρμογή έχει προγραμματιστεί κατάλληλα ώστε να ενημερώνεται σε πραγματικό χρόνο για την τρέχουσα θέση του χρήστη (μέσω GPS) και να προσαρμόζει τόσο τα περιεχόμενα των ηχητικών αποσπασμάτων όσο και του χάρτη, ανάλογα με την περιοχή ενδιαφέροντος. Ο περιπατητής μπορεί καθώς περιηγείται σε μια από τις τρεις περιοχές (ζώνες) στις οποίες έχουμε χωρίσει την παλιά αγορά της Ερμού (Μητρόπολη, Γενί Τζαμί και Επάνω Σκάλα) να επιλέξει την αναπαραγωγή ενός εκ των πέντε διαθέσιμων ηχητικών αποσπασμάτων που αντιστοιχούν στην κάθε μια. 1.2 Το περιβάλλον υλοποίησης και οι τεχνολογίες ανάπτυξης της εφαρμογής Η εφαρμογή υλοποιήθηκε χρησιμοποιώντας την Java ME, ένα υποσύνολο της πλατφόρμας Java. Μέσω της Java ME παρέχεται στον προγραμματιστή μια επικυρωμένη συλλογή από Java APIs, για την ανάπτυξη λογισμικού σε ένα ευρύ φάσμα συσκευών που παρουσιάζουν περιορισμένες υπολογιστικές δυνατότητες (όπως κινητά τηλέφωνα, PDAs, αποκωδικοποιητές κλπ). Η εφαρμογή τρέχει μονίμως στην κορυφή της εικονικής μηχανής (KVM), η οποία επιτρέπει λογική, αλλά όχι πλήρη προσβασιμότητα στην λειτουργικότητα της συσκευής. Το περιβάλλον (SDK) που χρησιμοποιήθηκε για την ανάπτυξης της εφαρμογής ήταν το NetBeans IDE 6.1, ένα περιβάλλον που προσφέρει έλεγχο των συντακτικών σφαλμάτων στον κώδικα και επιπλέον παρέχει το περιβάλλον εξομοίωσης των κινητών συσκευών (emulator), προκειμένου να ελεγχθεί η εκτέλεση της εφαρμογής υπό πραγματικές συνθήκες. Οι Java εφαρμογές που είναι βασισμένες στο προφίλ CLDC (βλ. 2.4.2), ονομάζονται MIDlets και συσκευάζονται συνήθως σε αρχεία *.jar. Η εκτέλεση του συγκεκριμένου Midlet δεν έγινε σε πραγματική κινητή συσκευή, αλλά ο έλεγχος για την λειτουργικότητα και την διάδραση του με τον χρήστη, έγινε μέσα από τον εξομοιωτή που παρέχει το NetBeans IDE 6.1. Λόγο του ότι ο εξομοιωτής δεν υποστηρίζει την αναπαραγωγή μουσικών αρχείων, χρησιμοποιήθηκε επιπλέον και το περιβάλλον εξομοίωσης της Sony Ericsson. 7

1.3 Περίληψη των κεφαλαίων Στο Κεφάλαιο 2 ορίζουμε την έννοια της κινητικότητας καθώς και τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει μια συσκευή προκειμένου να χαρακτηριστεί κινητή. Αναλύονται τα είδη των κινητών συσκευών που υπάρχουν, καθώς και οι τρόποι διασύνδεσης τους τόσο με το διαδίκτυο, όσο και μεταξύ τους. Τέλος, περιγράφονται οι κύριες πλατφόρμες ανάπτυξης εφαρμογών που επικρατούν στο σημερινό τεχνολογικό τοπίο και τα κυριότερα χαρακτηριστικά τους. Στο Κεφάλαιο 3 αναφερόμαστε στις εφαρμογές ακουστικής ξενάγησης (Audio walks), αναλύοντας τα ερεθίσματα που προσφέρουν στους χρήστες της υπηρεσίας και τους χώρους που συνήθως χρησιμοποιούνται αυτές οι εφαρμογές. Περιγράφεται η βιωματική εμπειρία του ακροατή και η διαφορετική αίσθηση που αποκτά για τον περιβάλλοντα χώρο. Στην συνέχεια, περιγράφονται οι κύριοι παράγοντες που συνθέτουν το χώρο εμπειρίας του χρήστη, αναφέροντας ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα από audio walks που έχουν υλοποιηθεί στο παρελθόν. Στο Κεφάλαιο 4 δίνονται γενικές πληροφορίες για την οδό Ερμού, περιγράφοντας την ιστορία της αλλά και την καθημερινότητα των κατοίκων της. Στην συνέχεια, προδιαγράφεται ο στόχος της έρευνας και η γενική μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την συγκέντρωση του περιεχομένου. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την περιγραφή των βασικών λειτουργιών που προσφέρει η εφαρμογή στον χρήστη, αναλύοντας τον τρόπο με τον οποίο έχει γίνει η χαρτογράφηση της περιοχής και ο διαχωρισμός της σε τρεις διακριτές ζώνες ενδιαφέροντος. Στο Κεφάλαιο 5 πραγματοποιείται η αναλυτική παρουσίαση της εφαρμογής. Αναλύεται ο ψευδοκώδικας του λογισμικού, περιγράφοντας τις κύριες διεργασίες που υλοποιεί, τον τρόπο με τον οποίο προγραμματίστηκαν και το περιβάλλον διεπαφής που παρέχεται στον χρήστη. Τέλος, στο Κεφάλαιο 6 αναφέρονται τα γενικά συμπεράσματα της εργασίας, προτείνοντας περαιτέρω κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα. 8

Κεφάλαιο 2 «Γενικές πληροφορίες για κινητές και ασύρματες τεχνολογίες» Στο κεφάλαιο αυτό θα ορίσουμε την έννοια της κινητικότητας και θα προσδιορίσουμε τα κύρια χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει μια συσκευή προκειμένου να εντάσσεται στο χώρο των κινητών και ασύρματων τεχνολογιών. Θα μιλήσουμε για τα υφιστάμενα σήμερα είδη κινητών συσκευών καθώς και τον τρόπο διασύνδεσης τους με το διαδίκτυο όσο και της μεταξύ τους επικοινωνίας. Τέλος, θα αναφερθούμε στις κύριες πλατφόρμες ανάπτυξης εφαρμογών που έχουν επικρατήσει και στα κυριότερα χαρακτηριστικά τους. 2.1 Η κινητικότητα και τα χαρακτηριστικά της. Με τον συνδυασμό των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών (ICTs) παρέχονται στον χρήστη όλο και περισσότερες εναλλακτικές για την πρόσβασή του σε πληροφοριακά συστήματα και υπηρεσίες που διατίθενται μέσω διαδικτύου. Οι παραδοσιακοί υπολογιστές δεν αποτελούν πλέον την μοναδική επιλογή πρόσβασης σε τέτοιες υπηρεσίες αλλά μια εναλλακτική επιλογή στην πληθώρα των διαθέσιμων τερματικών συσκευών. Με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία των υπολογιστών συνεχώς εξελίσσεται και αλλάζει αυξάνοντας όλο και περισσότερο την κινητικότητα και την παρουσία της στην καθημερινότητα μας. Οι τεχνολογίες των τηλεπικοινωνιών, παραδοσιακά ανήκουν σε διαφορετικές περιοχές όπως αυτές της πληροφορικής, των δικτύων υπολογιστών και των προηγμένων υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας, που όσο περνάει ο χρόνος τείνουν να ενοποιηθούν σε ένα κοινό τεχνολογικό πλαίσιο [1]. Οι χρήστες των κινητών συσκευών συνεχίζουν να αυξάνονται με σταθερό ρυθμό και αυτό ίσως οφείλεται στη δυνατότητα χρήσης αυτών των υπηρεσιών και από άτομα που δεν έχουν επαρκή τεχνολογική κατάρτιση στον τομέα αυτό. Τα σύγχρονα κινητά τηλέφωνα πέρα των υπηρεσιών φωνής, παρέχουν και υπηρεσίες δεδομένων που επιτρέπουν τον χρήστη να στείλει και να λάβει δεδομένα, μέσω του δικτύου κινητής τηλεφωνίας. Ο τρόπος χρήσης των υπηρεσιών κινητικότητας αναμένεται να αλλάξει δυναμικά με την πάροδο του χρόνου, λόγο των νέων υποδομών κινητών και ασύρματων τεχνολογιών που θα παρέχουν μεγάλες ταχύτητες και συνεχή πρόσβαση στο διαδίκτυο από οποιοδήποτε σημείο στον κόσμο, ανεξάρτητα από την σταθερή ενσύρματη τεχνολογία [1]. Η κινητικότητα μπορεί να οριστεί ως η δυνατότητα μετακίνησης ή μεταφοράς με ευκολία. Μέσα από την οπτική της πληροφορικής, η κινητικότητα αναφέρεται στην χρήση φορητών και λειτουργικών συσκευών που προσφέρουν τη δυνατότητα εκτέλεσης διαφόρων λειτουργιών μέσα 9

από μια σειρά εφαρμογών. Ορισμένες εφαρμογές εκτελούνται χωρίς να απαιτείται η σύνδεση στο διαδίκτυο και άλλες προϋποθέτουν σύνδεση προκειμένου να στείλουν και να λάβουν δεδομένα από άλλους χρήστες, εφαρμογές και συστήματα [1]. Προκειμένου να ανταποκριθεί στο ρόλο της, η φορητή συσκευή οφείλει να συγκεντρώνει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Χαρακτηριστικά όπως είναι η μεταφερσιμότητα (portability), δηλαδή να επιτρέπει στο χρήστη να τη μετακινεί από σημείο σε σημείο με σχετική ευκολία. Επίσης χρειάζεται να είναι χρηστική και λειτουργική και τέλος να προσφέρει τη δυνατότητα εύκολης δικτύωσης και επικοινωνίας με άλλες συσκευές. Καθένα από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι εξίσου χρήσιμα και κρίσιμα για το χρήστη. Από την οπτική του χρήστη, η φορητή συσκευή που θα προσφέρει την καλύτερη δυνατή κινητικότητα, είναι αυτή που θα έχει ένα συνδυασμό από τα παρακάτω χαρακτηριστικά (βλ. Εικόνα 1) [1]. ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ Μεταφερσιμότητα Ευχρηστία Λειτουργικότητα Συνδεσιμότητα Εικόνα 1. Τα χαρακτηριστικά της κινητικότητας. 2.1.1. Μεταφερσιμότητα Σήμερα, προκειμένου να θεωρηθεί μια συσκευή μεταφέρσιμη, χρειάζεται να μπορεί εύκολα να μετακινηθεί, χωρίς να υπερβαίνει σε μέγεθος την παλάμη του χρήστη. Αναφερόμαστε στο «σήμερα» γιατί στο βάθος χρόνου αλλάζει η έννοια της μεταφερσιμότητας. Μια συσκευή που θεωρούνταν στο παρελθόν μεταφέρσιμη, μπορεί στο παρόν να μην θεωρείται πλέον. Στις μέρες μας οι συσκευές είναι πολύ πιο γρήγορες, «έξυπνες» και ισχυρές σε σχέση με τις συσκευές του πρόσφατου παρελθόντος. Στο μέλλον, με το ρυθμό που συνεχώς μικραίνουν οι διαστάσεις των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων, θα οδηγηθούμε στην παραγωγή ακόμα μικρότερων συσκευών. Τα επιτεύγματα της νανοτεχνολογίας είναι πιθανόν να επιτρέψουν ακόμα και την εμφύτευση κινητών συσκευών στο εσωτερικό του ανθρώπινου σώματος. Εν τούτοις, δυο από τους ποιο σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την μεταφερσιμότητα, είναι το μέγεθος και το βάρος της συσκευής σε συνδυασμό με τα εξαρτήματα της. Το μέγεθος μετράει ιδιαίτερα στις μέρες μας, μεγάλες συσκευές είναι σε γενική ομολογία δύσκολο να μεταφερθούν, ενώ οι μικρότερες συσκευές είναι δυσκολότερο να χρησιμοποιηθούν. 10

Έτσι π.χ. μπορεί συγκεκριμένες κινητές συσκευές να είναι πολύ μικρές σε μέγεθος, αλλά και ταυτόχρονα πολύ δύσκολες στην χρήση (πεπερασμένη ενεργειακή αυτονομία, μικρό μέγεθος οθόνης, υποστήριξη μικρού αριθμού χρωμάτων και γραμματοσειρών, μικρό και δύσχρηστο πληκτρολόγιο). Ένα ακόμα, εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικό που καθορίζει την μεταφερσιμότητα, είναι το βάρος. Οι μεγαλύτερες κινητές συσκευές όπως είναι οι φορητοί υπολογιστές και τα Tablets PCs-ζυγίζουν μερικά κιλά, ενώ μικρότερες συσκευές-όπως κινητά τηλέφωνα και pagers-ζυγίζουν μερικά μόνο γραμμάρια. Στις μέρες μας, οποιαδήποτε συσκευή ζυγίζει πάνω από μερικά κιλά δε θεωρείται πλέον μεταφέρσιμη [1]. 2.1.2. Ευχρηστία Μια κινητή συσκευή πρέπει να είναι εύχρηστη ανεξάρτητα από τον τύπο του χρήστη και το περιβάλλον στο οποίο χρησιμοποιείται. Η ευχρηστία μιας συσκευής, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, περιλαμβάνοντας τον χρήστη, το περιβάλλον χρήσης και τα γενικά χαρακτηριστικά της συσκευής [1]. Οι κινητές συσκευές έχουν διαφορετικά εγγενή χαρακτηριστικά τα οποία μπορούν να επηρεάσουν συνολικά την χρηστικότητά της. Κάποια από αυτά είναι: Χρόνος εκκίνησης Υπάρχουν περιπτώσεις χρήσεων, που η άμεση απόκριση της συσκευής κατά την εκκίνησή της είναι πολύ σημαντική, όπως για παράδειγμα στην παρουσίαση ενός εμπορικού προϊόντος. Οι υπολογιστές παλάμης και τα κινητά τηλέφωνα, χρειάζονται μόνο μερικά δευτερόλεπτα για να ξεκινήσουν, ενώ οι φορητοί υπολογιστές και τα Tablets PCs, μπορεί να χρειαστούν μέχρι και μερικά λεπτά για να εισέλθουν σε κατάσταση λειτουργίας [1]. Ακεραιότητα δεδομένων Εάν ο χρήστης της συσκευής δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να ανεχτεί την απώλεια δεδομένων και απαιτεί τη μόνιμη αποθήκευση στοιχείων, η επιλογή ενός Tablet PC ή ενός φορητού υπολογιστή, μπορεί να είναι προτιμότερη και πιο ασφαλέστερη λύση [1]. Περιβάλλον διεπαφής (πληκτρολόγιο, πενάκι, ποντίκι, κλπ.) Τα εγγενή χαρακτηριστικά μιας συσκευής μπορούν να καταστήσουν αδύνατη την εκτέλεση ορισμένων συγκεκριμένων λειτουργιών, λόγω της φύσης του περιβάλλοντος διεπαφής με τον 11

χρήστη. Έτσι π.χ. είναι πολύ πιο δύσκολο να δημιουργήσει κάποιος ελεύθερα σχέδια χρησιμοποιώντας ένα ποντίκι σε ένα φορητό υπολογιστή. Ενώ αντίθετα, είναι πολύ πιο εύχρηστο όταν γίνεται ο σχεδιασμός με πενάκι, σε Tablet PC [1]. Ευρωστία/τραχύτητα Οι κινητές συσκευές δεν είναι γενικά ιδιαίτερα ανθεκτικές και μπορεί πολύ εύκολα να υποστούν φθορές. Προκειμένου να γίνουν ανθεκτικότερες απαιτείται να φέρουν μια επιπρόσθετη πλαστική επίστρωση, ωστόσο αυτό είναι πολύ πιθανό να επιφέρει επιπτώσεις στη φορητότητα και στην ευχρηστία της [1]. 2.1.3 Λειτουργικότητα Οι κινητές συσκευές εξυπηρετούν πoλλαπλούς σκοπούς και έχουν ποικίλους τύπους λειτουργίας (operational modes). Οι διαφορετικές λειτουργίες που παρέχονται στον χρήστη εκτελούνται μέσω των εφαρμογών που συνοδεύουν κάθε συσκευή. Γενικά οι εφαρμογές χωρίζονται σε δυο κύριες κατηγορίες-εκείνες που μπορούν να λειτουργήσουν αυτόνομα (χωρίς να είναι απαραίτητη δικτύωσή τους με άλλους χρήστες ή υπολογιστικά συστήματα) και αυτές που προϋποθέτουν τη σύνδεσή τους στο διαδίκτυο [1]. Κάποια παραδείγματα εφαρμογών ανά κατηγορία είναι: ΑΥΤΟΝΟΜΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ (STANDALONE) Ρολόι Παιχνίδια Αριθμητικός υπολογιστής ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ(DEPENDENT) Ημερολόγιο Εmail Επαφές Ειδήσεις GPS 12

2.1.4 Συνδεσιμότητα Ενώ πολλές κινητές συσκευές μπορούν να τρέξουν αυτόνομες εφαρμογές (βλέπε 2.1.3), επιτρέποντας στον χρήστη να τις χρησιμοποιήσει χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο για κάποιο χρονικό διάστημα, η πιο συχνή λειτουργία τους είναι να διασυνδέονται και να αλληλεπιδρούν με άλλες εφαρμογές λαμβάνοντας και στέλνοντας πληροφορίες από και προς αυτές (π.χ. ημερολόγιο, emails). Οι κινητές συσκευές τυπικά λειτουργούν με έναν από τους τρεις τρόπους. Μια κινητή συσκευή μπορεί να είναι μονίμως συνδεδεμένη με το διαδίκτυο. Εναλλακτικά, μπορεί να συνδέεται ανά περιοδικά χρονικά διαστήματα και τέλος μπορεί να λειτουργεί ανεξάρτητα, χωρίς καμία σύνδεση με άλλα τερματικά συστήματα [2]. Σε επόμενο κεφάλαιο (βλέπε 2.3) θα αναφερθούμε πιο αναλυτικά στις τεχνολογίες διασύνδεσης που υπάρχουν, για την επικοινωνία των συσκευών τόσο μεταξύ τους, όσο και με το διαδίκτυο. 2.2 Τα είδη των κινητών συσκευών Στις μέρες μας διατίθενται στην αγορά διάφοροι τύποι κινητών συσκευών, που στοχεύουν τόσο στο επιχειρηματικό κοινό, όσο και σε γενικής κατηγορίας καταναλωτών. Οι δυνατότητες που προσφέρονται στο χρήστη, οι λειτουργίες, η φορητότητα και το κόστος διαφέρουν από συσκευή σε συσκευή. Συνεπώς, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ταξινομηθούν οι τύποι των κινητών συσκευών. Οι διαθέσιμες σήμερα κινητές συσκευές είναι: Κινητά τηλέφωνα (cellular telephones) Προσωπικοί ψηφιακοί βοηθοί (PDAs, Personal Digital Assistants) Pagers Φορητοί Υπολογιστές (Laptops) Tablets PC Έξυπνα τηλέφωνα (Smartphones) 2.2.1 Κινητά τηλέφωνα (cellular telephones) Τα κινητά τηλέφωνα στις μέρες μας προσφέρουν πολλές περισσότερες υπηρεσίες, από τις κλασικές υπηρεσίες του τηλεφώνου. Μέσα στα τελευταία χρόνια, η εξέλιξη στα πλαίσια της 13

λειτουργικότητας υπήρξε ραγδαία. Τα κινητά τηλέφωνα πλέον προσφέρουν πολλαπλές υπηρεσίες και λειτουργίες που περιλαμβάνουν: Πρόσβαση στα e-mail Υπηρεσία πολυμεσικών μηνυμάτων, δηλαδή την δυνατότητα προσθήκης στα μηνύματα εικόνας και ήχου (Multimedia Messaging Service, MMS) Σύντομα μηνύματα κειμένου (SMS) Ραδιόφωνο (FM radio) Κάμερα Πρόσβαση στο διαδίκτυο Παιχνίδια Πληροφορίες (π.χ. ενημέρωση επικαιρότητας, καιρός, υπηρεσίες που βασίζονται στην τοποθεσία του χρήστη) Ειδικές εφαρμογές (τυπικά υλοποιημένες σε περιβάλλον Java) Ορισμένα κινητά τηλέφωνα ακόμα έχουν μονόχρωμες (grayscale) οθόνες που μπορούν να απεικονίσουν μόνο 5 με 6 γραμμές κειμένου και δεν προσφέρουν ολοκληρωμένες λύσεις στο πληκτρολόγιο. Ωστόσο στις μέρες μας τα προηγμένα κινητά προσφέρονται με έγχρωμες οθόνες ανάλυσης 128x128 ή και μεγαλύτερες, παρουσιάζοντας ολοκληρωμένες λύσεις πληκτρολογίου (παρόμοιας δομής με αυτό του Η/Υ). Παρά το ότι η τεχνολογία των κινητών τηλεφώνων συνεχώς εξελίσσεται, τα κινητά τηλέφωνα συνεχίζουν να παρουσιάζουν περιορισμούς συγκρινόμενα με άλλες κινητές συσκευές, κυρίως στο περιβάλλον διεπαφής με τον χρήστη. 2.2.2 Προσωπικοί ψηφιακοί βοηθοί (PDAs, Personal Digital Assistants) Ο όρος του προσωπικού ψηφιακού βοηθού, πρωταρχικά κατοχυρώθηκε από την εταιρία Apple Computers, που χρησιμοποιήθηκε ως αναφορά για μια συσκευή που είχαν δημιουργήσει (με όνομα Newton MessagePad), που έδινε την δυνατότητα στους χρήστες να εισάγουν δεδομένα στην συσκευή αυτή. Από τότε πολλές ακόμη εταιρίες, άρχισαν να παρουσιάζουν στην αγορά όλο και ισχυρότερες συσκευές προσωπικών ψηφιακών βοηθών. Σήμερα, ορισμένες από τις εταίρες που δραστηριοποιούνται στον χώρο των PDAs είναι οι: HP (Microsoft Windows OS) PalmOne (Palm OS) Sony (Palm OS) Toshiba (Microsoft Windows OS) Αρχικά το PDA δημιουργήθηκε με στόχο να αποτελέσει την αντίστοιχη ηλεκτρονική έκδοση ενός προσωπικού οργανωτή (personal organizer). Για αυτό το λόγο είχε ρολόι, ημερολόγιο για 14

την οργάνωση των επαγγελματικών συναντήσεων, λίστα εργασιών και τηλεφωνικό κατάλογο, για τα στοιχεία επικοινωνίας. Παρόλα αυτά, με την εμφάνιση στην αγορά πιο δυνατών επεξεργαστών, λειτουργικών συστημάτων και μνήμης, τα PDA άρχισαν να παρέχουν περισσότερες υπηρεσίες. Αυτές είναι: Αποστόλη και λήψη e-mail Πρόσβαση στο διαδίκτυο Παιχνίδια Πληροφορίες Εξειδικευμένες εφαρμογές (υλοποιημένες σε περιβάλλον Java,.ΝΕΤ, κλπ.) Συνήθως τα PDAs διατηρούν ακριβές αντίγραφο των πληροφοριών που αποθηκεύονται τοπικά στον υπολογιστή του χρήστη. Αυτό επιτρέπει στο χρήστη να εργαστεί σε αυτό χωρίς την προϋπόθεση της συνεχής διασύνδεσης με άλλες συσκευές (un-tethered). Όταν μια ενημέρωση είναι απαραίτητη, το PDA συνδέεται με τον υπολογιστή, προκειμένου να λάβει τις ενημερώσεις σχετικά με τις αλλαγές που επήλθαν στο desktop PC, καθώς και να στείλει στο PC οποιαδήποτε αλλαγή έγινε στο περιβάλλον του PDA. Η εισαγωγή δεδομένων με την χρήση της πένας ή απλά με το άγγιγμα της οθόνης του PDA, σε συνδυασμό με την αναγνώριση των χαρακτήρων του χρήστη, ήταν μια από τις λειτουργίες που παρείχαν τα PDA σχεδόν από την αρχική τους εμφάνιση στην αγορά. Επιπρόσθετα, η δυνατότητα που δίνεται στον χρήστη για την ενεργοποίηση και απενεργοποίηση της συσκευής μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα, είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη λειτουργία. Ενώ αυτά τα χαρακτηριστικά προετοίμασαν το έδαφος για ορισμένες άκρως καινοτόμες λειτουργίες στον χώρο αυτό, οι χρήστες διαπίστωσαν με την συνεχή χρήση των συσκευών αυτών, ορισμένες δυσκολίες που παρουσιάζονται. Δυσκολίες που αφορούν στην πληκτρολόγηση στο μικρών διαστάσεων πληκτρολόγιο ενός PDA, καθώς επίσης και στη δυσλειτουργία που παρουσιάζει πολλές φορές ο μηχανισμός αναγνώρισης του γραφικού χαρακτήρα. Επιπρόσθετα, διαπιστώθηκε ύστερα από πολύωρη πληκτρολόγηση, ότι στα εικονικά πληκτρολόγια των PDAs, δεν υπάρχει και τόσο αξιόπιστη είσοδος των δεδομένων (καταχωρώντας διαφορετικούς χαρακτήρες από αυτούς που ορίζει ο χρήστης). Τέλος, οι συχνές απώλειες δεδομένων ήταν ένα θέμα που απασχολούσε αρκετά τους χρήστες των ψηφιακών βοηθών. Τελικά η λύση του προβλήματος έγινε με την χρήση εξωτερικών μηχανισμών αποθήκευσης και κάρτες δεδομένων, όπως την Compact Flash(CF) και την Secure Digital (SD). 15

2.2.3 Pagers Τα μπίπερς (pagers), χρησιμοποιούνται κυρίως από ανθρώπους οι οποίοι χρειάζονται να είναι σε συνεχή επικοινωνία με το περιβάλλον τους, λόγο της εξειδικευμένης εμπειρίας ή ικανότητας που έχουν σε ένα θέμα. Κοινά παραδείγματα είναι το ιατρικό προσωπικό (όπως γιατροί και νοσηλευτές που δέχονται την κλήση), τεχνικοί επιχειρήσεων και έμποροι. Για να γίνει μια κλήση σε μπίπερ, το άτομο που θέλει να επικοινωνήσει καλεί τον αριθμό της υπηρεσίας αυτής και προσθέτει τον αριθμό του μπίπερ του χρήστη που θέλει να έρθει σε επαφή, ακολουθούμενο από ένα σύντομο μήνυμα. Στο μήνυμα αυτό υποδεικνύεται ο αριθμός που μπορεί να πάρει τηλέφωνο ο δέκτης, προκειμένου να μιλήσουν με τον αποστολέα. Τα πιο σύγχρονα μπίπερς παρέχουν επιπλέον την δυνατότητα να απαντήσει ο χρήστης του pager με μια σύντομη απόκριση. Τέλος, πολλά συστήματα υποστηρίζουν ακόμα και την αποστολή και λήψη e-mail. 2.2.4 Φορητοί Υπολογιστές (Laptops) Οι φορητοί υπολογιστές προορίστηκαν να είναι μια πλήρως εξοπλισμένη κινητή έκδοση του επιτραπέζιου υπολογιστή. Έτσι παρέχουν στον χρήστη όλες τις λειτουργίες που υπάρχουν και στα επιτραπέζια μηχανήματα. Οι κύριες από αυτές είναι: Αποστολή και λήψη email Πρόσβαση στο διαδίκτυο Παιχνίδια Πληροφορίες (π.χ. ενημέρωση επικαιρότητας, καιρός, υπηρεσίες που βασίζονται στην τοποθεσία του χρήστη) Εφαρμογές γραφείου (επεξεργασία κειμένου, προβολή παρουσιάσεων κλπ.) Πολυμέσα(π.χ. ψηφιακό video, φωτογραφίες, ήχος) Εξειδικευμένες εφαρμογές (εφαρμογές σε περιβάλλον Java,.NET, κλπ.) Ένας φορητός υπολογιστής διαφέρει από έναν επιτραπέζιο υπολογιστή λόγο του διαφορετικού υλικού (hardware) που ενσωματώνει και της εύκολης μεταφοράς του από σημείο σε σημείο. Η επεξεργαστική ισχύ, η μνήμη, ο αποθηκευτικός χώρος και το μέγεθος της οθόνης, είναι συνήθως υποδεέστερα σε χαρακτηριστικά, συγκρινόμενα με τα επιτραπέζια συστήματα. Βέβαια ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα που προσφέρουν είναι η μεταφερσιμότητα και για αυτόν τον λόγο οι κατασκευαστές μειώνουν αναγκαστικά ορισμένα από τα τεχνικά χαρακτηριστικά, προκειμένου να επιτύχουν μείωση τόσο του βάρους όσο και του μεγέθους. 16

2.2.5 Tablet PCs Τα Tablet PCs είναι γενικής χρήσης φορητοί υπολογιστές που διαθέτουν μεγάλες και διαδραστικές οθόνες. Ένα από τα πιο δημοφιλή και κύρια χαρακτηριστικά τους είναι η δυνατότητα που δίνεται στο χρήστη να γράφει άνετα και απευθείας πάνω στην οθόνη με ένα στυλό (pen tool). Οι λειτουργίες που διαθέτουν είναι πανομοιότυπες με εκείνες των φορητών υπολογιστών προσφέροντας επιπλέον, όπως έχουμε προαναφέρει, τη δυνατότητα για άμεση διάδραση με την οθόνη (χαρακτηριστικό ιδιαίτερα χρήσιμο για σχεδιασμό και γραφιστικές δουλειές). Πρέπει να επισημανθεί ότι και οι προσωπικοί ψηφιακοί βοηθοί μπορούν να θεωρηθούν ως ένας τύπος Τablet PC, αν εξαιρέσουμε τον τρόπο με τον οποίο εισάγει κείμενο ο χρήστης σε αυτά. Ωστόσο, σε αντίθεση με τα PDA τα tablet PCs τρέχουν πιο ισχυρό και ολοκληρωμένο λειτουργικό σύστημα. Επίσης διαθέτουν σκληρό δίσκο. Βεβαίως αυτός ο συνδυασμός των τεχνικών χαρακτηριστικών τους, οδηγούν σε πιο αργή εκκίνηση του λειτουργικού συστήματος. Ωστόσο, η μεγάλη οθόνη, το πενάκι, το πληκτρολόγιο και το εξελιγμένο σύστημα αναγνώρισης του γραφικού χαρακτήρα του χρήστη, αύξησαν ακόμη περισσότερο τις ελπίδες, για να καταλήξει ως μια από τις πρώτες επιλογές στις κινητές συσκευές για εργαζόμενους επιχειρήσεων, που έχουν ανάγκη όχι μόνο από μεταφερσιμότητα, αλλά από ανάγνωση, γραφή και πληκτρολόγηση εκτενών κειμένων. 2.2.6 Έξυπνα κινητά (Smartphones) Πρόκειται για νέες υβριδικές συσκευές που ενσωματώνουν τις λειτουργίες των PDA και των κινητών τηλεφώνων σε μια φορητή συσκευή. Συνήθως «τρέχουν» ένα πλήρες λειτουργικό σύστημα (βλ. Εικόνα 2), δίνοντας την δυνατότητα στους προγραμματιστές της κάθε πλατφόρμας να αναπτύξουν εφαρμογές που είναι εξειδικευμένες στα τεχνικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε συσκευής (π.χ. αξιοποίηση αισθητήρων κίνησης, αφής και φωτισμού) [2]. Οι συσκευές αυτές παρέχουν στους χρήστες τη δυνατότητα για έλεγχο του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, την αναπαραγωγή μουσικής, την επεξεργασία αρχείων, την περιήγηση στο Internet, παρέχοντας ταυτόχρονα όλες τις υπηρεσίες των κινητών τηλεφώνων (όπως αποστολή/λήψη sms και τηλεφωνικές κλήσεις). Η αυξημένη ζήτηση για τις προηγμένες αυτές συσκευές, είχε ως αποτέλεσμα την συνεχή αύξηση στην επεξεργαστική ισχύ (έως και 600 MHz), στη μνήμη ram (32-512 ΜΒ) και σε ακόμα πιο μεγάλες οθόνες, φτάνοντας ως και τις 3,5 ίντσες. Η χρήση από πολλές εταιρίες ανάπτυξης λειτουργικών συστημάτων ανοικτού κώδικα ( όπως Linux και Android), η εύκολη διάδραση με τον χρήστη με την χρήση οθονών αφής και οι 17

δυνατότητες που του προσφέρουν για την εκτέλεση εφαρμογών αντίστοιχων με του προσωπικού υπολογιστή, οδήγησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα στην κατάκτηση της υπόλοιπης αγοράς κινητής τηλεφωνίας [2]. Εικόνα 2. Τα λειτουργικά συστήματα των Έξυπνων κινητών. 2.3 Ασύρματη δικτύωση Ορισμένες φορητές συσκευές όπως τα PDAs, τα Tablets PCs και οι φορητοί υπολογιστές χρησιμοποιούν για τη διασύνδεσή τους εξίσου ενσύρματα και ασύρματα δίκτυα. Βέβαια αυτός ο συνδυασμός των δυο ειδών δικτύωσης δεν ισχύει για όλες τις συσκευές. Συσκευές όπως τα κινητά τηλέφωνα και τα pagers χρησιμοποιούν κυρίως την ασύρματη δικτύωση για να συνδεθούν στο διαδίκτυο αλλά και μεταξύ τους [1]. Οι φορητές συσκευές μπορεί να είναι εξοπλισμένες με πολλές διαφορετικές δυνατότητες ασύρματης δικτύωσης, όπως είναι η τεχνολογία Βluetooth, η υπέρυθρη τεχνολογία (πρωτόκολλο Infrared), τα 802.11x ασύρματα τοπικά δίκτυα και όσον αφορά την τηλεφωνία, το δίκτυο GPRS ή τα 3G ασύρματα δίκτυα ευρείας περιοχής. Τα λειτουργικά συστήματα πρέπει να υποστηρίζουν τόσο παραδοσιακή τηλεφωνία, όσο και Internet τηλεφωνία, όπως επίσης και ανταλλαγή δεδομένων, χρησιμοποιώντας πρωτόκολλα Ιnternet TCP/IP, αλλά και ιδιόκτητα συστήματα. Σε μια πρώτη προσέγγιση, τα ασύρματα δίκτυα μπορούν να διακριθούν σε τέσσερις κύριες κατηγορίες: Bluetooth Ασύρματα τοπικά δίκτυα (Wireless Local Area Networks, WLAN) Κυψελωτά δίκτυα (Cellular networks) Δορυφορικά δίκτυα 18

2.3.1 Τεχνολογία Βluetooth To Βluetooth είναι μια τεχνολογία που σχεδιάστηκε για να υποστηρίζει την ιδέα ενός κινητού, προσωπικού δικτύου (personal area network). Όσον αφορά το υλικό (hardware), αποτελείται από μια μορφή ράδιο-αντένας και ένα πομποδέκτη Radio Frequency (RF) σε ένα τσιπ και ένα σύνολο από πρωτόκολλα μέσω των οποίων μπορεί να διασυνδέεται μια συσκευή με μια μονάδα Bluetooth [2]. Πρόκειται για μια τεχνολογία χαμηλής εμβέλειας (low-range) που επιτρέπει την ασύρματη διασύνδεση μεταξύ συστημάτων όπως εκτυπωτές, κινητά τηλέφωνα, PDAs, ψηφιακές κάμερες, ακουστικά, φορητούς και μη Η/Υ, κ.α. Για να πραγματοποιηθεί η επικοινωνία χρειάζεται οι συσκευές να είναι εντός της εμβέλειας του δικτύου. Έτσι δεν απαιτείται η καλωδίωση των συσκευών ή η εγκατάσταση κάποιων προγραμμάτων οδήγησης (drivers). Η εμβέλεια που προσφέρει αυτή η τεχνολογία, φτάνει σε ακτίνα 10μ, και δεν είναι απαραίτητη η οπτική επαφή των δικτυακών τερματικών (σε αντίθεση με την υπέρυθρη τεχνολογία), ενώ ο ρυθμός μετάδοσης των δεδομένων φτάνει μέχρι και τα 1 Mbps [3]. Οι συσκευές Bluetooth μπορούν να ανακαλύψουν η μια την άλλη, καθώς μπαίνουν στο εύρος και διαπραγματεύονται το μοίρασμα των υπηρεσιών. Έτσι, π.χ. μπορεί μια νέα τηλεόραση Bluetooth να ανακαλύψει άλλες συσκευές που υπάρχουν στον χώρο, όπως τα ηχεία Bluetooth, τον ενισχυτή και τον ισοσταθμιστή, επιτρέποντας στην συνέχεια τον χρήστη να επιλέξει ποια συσκευή θα χρησιμοποιήσει ως έξοδο για τον ήχο. Ο μέγιστος αριθμός των συσκευών που μπορούν να είναι συνδεδεμένες στο ίδιο δίκτυο είναι 80 [2]. Οι απαιτήσεις μιας συσκευής με τέτοιες δυνατότητες υπερβαίνουν κατά πολύ τον απλό εντοπισμό των συσκευών που υπάρχουν στο περιβάλλον της. Προσδιορίζει επίσης τις ικανότητες τους, διαπραγματεύεται τους όρους χρήσης αυτών των ικανοτήτων και τέλος δημιουργεί το δίκτυο που θα υποστηρίζει αυτή την χρήση [2]. 2.3.2 Ασύρματα τοπικά δίκτυα (Wireless Local Area Networks, WLAN) Τα ασύρματα τοπικά δίκτυα αποτελούν το επόμενο βήμα στην ασύρματη δικτύωση, και λειτουργούν ως μια γέφυρα που συνδέει τους χρήστες των κινητών συσκευών με τα ενσύρματα δίκτυα. Τα WLANs είναι βασισμένα στο πρότυπο ΙΕΕΕ 802.11 και οι συσκευές χρειάζεται να έχουν την ειδική κάρτα δικτύου (network interface card) προκειμένου να συνδεθούν στα διάφορα ασύρματα δίκτυα. Οι ρυθμοί μετάδοσης ποικίλουν αναλόγως με το πρότυπο που ακολουθούν. Ο πρότυπο 802.11b μπορεί να προσφέρει ταχύτητες 2 ή 11 Mbps, ενώ το ευρέως διαδεδομένο 19

(από το 2002) 802.11g, προσφέρει ρυθμούς μετάδοσης ως και 54 Mbps. Το καινούριο πρότυπο 802.11n, υπόσχεται ρυθμούς μετάδοσης ως και 600Mbps. Τα WLANs καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δικτυώσεων, από απλές ομότιμες (peer-to-peer) συνδέσεις μεταξύ υπολογιστών, φτάνοντας μέχρι τα πιο σύνθετα επιχειρησιακά δίκτυα που διασυνδέουν διαφορετικά κτήρια μεταξύ τους. Η τοπολογία των ασύρματων δικτύων περιλαμβάνει μια σειρά «σημείων σύνδεσης» (access points) που συνδέονται με τα ενσύρματα τοπικά δίκτυα, μέσω Ethernet (βλ. Εικόνα 3). Τα σημεία σύνδεσης συνήθως τοποθετούνται σε οροφές δωματίων και η λειτουργία τους, περιλαμβάνει την λήψη των δεδομένων μέσω του ενσύρματου δικτύου και στην συνέχεια την επανεκπομπή των δεδομένων, μέσω του WLAN. Κάθε σημείο σύνδεσης, μπορεί να εξυπηρετήσει μέχρι και 20 χρήστες ταυτόχρονα, παρέχοντας κάλυψη από 20 έως 100 μέτρα (αναλόγως τα φυσικά εμπόδια που υπάρχουν στο χώρο). Εικόνα 3. Ασύρματο τοπικό δίκτυο (WLAN) 2.3.3 Κυψελωτά δίκτυα (Cellular networks) Όλα τα συστήματα κινητής τηλεφωνίας, λειτουργούν υποδιαιρώντας την κάθε γεωγραφική περιοχή σε κυψέλες (cells). Τα χωρικά όρια της κάθε κυψέλης, ορίζονται από την ισχύ εκπομπής του σταθμού βάσης (base station), μιας κεραίας που λειτουργεί στο κέντρο της κυψέλης. Με σκοπό την αποφυγή των παρεμβολών, η κάθε μια κυψέλη χρησιμοποιεί ένα σύνολο συχνοτήτων το οποίο είναι μοναδικό και δεν χρησιμοποιείται από καμία άλλη γειτονική κυψέλη. Η βασική ιδέα που κάνει τα κυψελωτά συστήματα να έχουν πολύ μεγάλη χωρητικότητα (δυνατότητα παράλληλης εξυπηρέτησης μεγάλου αριθμού κλήσεων), είναι η χρήση σχετικά μικρών κυψελών και η επανάχρηση των ίδιων συχνοτήτων μετάδοσης σε κοντινές (αλλά όχι γειτονικές) κυψέλες [4]. 20

Το 1897, ο Guglielmo Marconi ήταν ο πρώτος που παρουσίασε την δυνατότητα παροχής συνεχούς, ασύρματης (φωνητικής) επικοινωνίας με πλοία που έφευγαν από την Αγγλία μέσω ραδιοφωνικών σημάτων. Από τότε άλλαξαν σημαντικά οι ασύρματες επικοινωνίες ξεκινώντας από τα δίκτυα πρώτης γενιάς (1G) με την χρήση αναλογικών τεχνολογιών, ως την τρέχουσα τρίτη γενιά (3G) των ψηφιακών τεχνολογιών, που υπόσχονται ταχύτητες ως και 2Mbps. Οι τεχνολογίες της τρίτης γενιάς, προσφέρουν στους χρήστες την δυνατότητα να μεταφέρουν οποιαδήποτε μορφή πολυμέσων και πληροφοριών μεταξύ απομακρυσμένων ασύρματων θέσεων, με αποτέλεσμα να έχουν πλήρη συνδεσιμότητα ανεξαρτήτως την θέση των χρηστών. Έτσι οι υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας εξελίσσονται συνεχώς, επιτρέποντας όχι μόνο την μεταφορά της φωνής αλλά και την μεταφορά δεδομένων με όλο και υψηλότερες ταχύτητες [3]. Από τις αρχές του 1990 άρχισε να αναγνωρίζεται ευρύτερα η ανεπάρκεια των συστημάτων πρώτης γενιάς, λόγω της μειωμένης χωρητικότητας και ασφάλειας των δικτύων αυτών. Έτσι ξεκίνησε η ανάπτυξη των ασύρματων δικτύων δεύτερης γενιάς (2G) που βασίζονταν όχι στην αναλογική αλλά στην ψηφιακή τεχνολογία. Η κύρια ανάπτυξή τους, συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του 1990, με την εμφάνιση ενός δικτύου τηλεπικοινωνίας μεγαλύτερης χωρητικότητας (και πιο συμβατού), που έγινε γνωστό με το όνομα Global System for Mobile Communication (GSM). Το πρότυπο αυτό εξελίχθηκε αρχικά στην Ευρώπη και μετά διαδόθηκε και σε άλλα μέρη του κόσμου. Η δεύτερη γενιά κινητών τηλεφώνων χρησιμοποιεί ψηφιακή κωδικοποίηση, ενώ η επικοινωνία μεταξύ των τηλεφώνων και του βασικού σταθμού, παίρνει την μορφή μιας κρυπτογραφημένης ροής δεδομένων, κάνοντας την υποκλοπή πιο δύσκολη σε σχέση με της πρώτης γενιάς. Πέρα από υπηρεσίες φωνής, προσφέρουν μηνύματα κειμένου, μέσω της υπηρεσίας Short Μessaging Service (SMS) και περιήγηση στο κινητό διαδίκτυο με αρκετά χαμηλές ταχύτητες (μέχρι 9,6 Kbps), μέσω της υπηρεσίας Wireless Applications Protocol (WAP) [3]. Στις αρχές του 2000, προκειμένου να προσφέρουν εκτεταμένες δυνατότητες δεδομένων, όπως υψηλότερους ρυθμούς μετάδοσης και συνεχή συνδεσιμότητα, αναπτύσσεται το General Packet Radio Service (GPRS). Η νέα αυτή υπηρεσία, επιτρέπει την αποστολή και λήψη δεδομένων μέσω του δικτύου κινητής τηλεφωνίας (GSM), επιτυγχάνοντας σε θεωρητικό επίπεδο ταχύτητες μέχρι 171,2 Kbps. Αυτές οι υπηρεσίες αναφέρονται κανονικά ως τεχνολογίες «γενιάς 2,5» (2.5 G), καθώς αποτελούν ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ των δικτύων 2ης και 3ης γενιάς [3] [4]. H τεχνολογία τρίτης γενιάς (3G) έχει ως στόχο να παρέχει ένα μεγάλο εύρος υπηρεσιών, όπως μεταφορά δεδομένων πολυμέσων, συνεχές βίντεο, βίντεο-τηλεφωνία και πλήρη πρόσβαση στο διαδίκτυο, χωρίς την χρήση γέφυρας. Τα δίκτυα 3 ης γενιάς, έχουν σχεδιαστεί για να υποστηρίζουν μεγάλο αριθμό χρηστών, με μελλοντική επέκταση στην χωρητικότητα του 21

χρήστη. Παρέχουν υπηρεσίες που είναι επικεντρωμένες στα δεδομένα (όπως το κινητό διαδίκτυο), με βελτιωμένες δυνατότητες φωνής και πολυμέσων (με ταχύτητες που φτάνουν μέχρι και τα 2Mbps). Προκειμένου όμως να υποστηριχθούν όλες αυτές οι υπηρεσίες, χρειάστηκε να αναπτυχθεί μια νέα δικτυακή υποδομή, που αντικατέστησε το GSM και ονομάζεται Universal Mobile Telephony System (UMTS) [3]. 2.3.4 Δορυφορικά δίκτυα Η πιο διαδεδομένη χρήση δορυφορικών δικτύων στο χώρο των κινητών τεχνολογιών είναι μέσω της τεχνολογίας GPS. To Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης (Global Positioning System-GPS) αναπτύχθηκε από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ την δεκαετία του 1970. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε για καθαρά στρατιωτικούς σκοπούς, όμως με το πέρασμα του χρόνου άρχισε να γίνεται διαθέσιμο και στους πολίτες [5]. Το GPS χρησιμοποιεί 24 δορυφόρους και διάφορους λήπτες στο έδαφος, για να μπορέσει να προσδιορίσει την θέση μιας συσκευής, που υποστηρίζει την συγκεκριμένη τεχνολογία. Οι δορυφόροι μεταδίδουν ραδιοσήματα χαμηλής ενέργειας (50 Watts ή λιγότερο), επιτρέποντας σε οποιονδήποτε έχει δέκτη GPS να εντοπίσει την ακριβή του θέση. Έχει σχεδιαστεί για να χρησιμοποιείται από σχετικά μικρές συσκευές με μικρές κεραίες και λειτουργεί αδιαλείπτως και ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών (δε λειτουργεί σε κλειστούς χώρους ή υποθαλάσσια). Συνήθως σε συνδυασμό με τους δέκτες GPS χρησιμοποιούνται και ηλεκτρονικοί χάρτες, προκειμένου να υποδεικνύεται οπτικά η θέση ενός χρήστη, προβάλλοντας διάφορες πληροφορίες που αφορούν το χώρο, όπως διαδρομές, ακτές, λίμνες, λιμάνια, αεροδρόμια και ακόμα, δρόμους σε πόλεις και κωμοπόλεις. Οι ηλεκτρονικοί χάρτες, μπορούν να ενημερώνονται και να μεταφέρονται είτε μέσω του διαδικτύου, είτε με τη σύνδεση της συσκευής με PC μέσω καλωδίου. Το GPS εκτιμάται ότι έχει ακρίβεια 15 μέτρα. O GPS λήπτης υπολογίζει την ώρα που χρειάζεται ένα σήμα να σταλεί από ένα δορυφόρο, μέχρι να ληφθεί από το GPS λήπτη. Αυτό το σήμα συνδυάζεται μαζί και με άλλα σήματα από διάφορους δορυφόρους, υπολογίζοντας την τελική θέση του χρήστη. Για να μπορέσει να εντοπιστεί η θέση του χρήστη, απαιτούνται τουλάχιστον τρεις δορυφόροι, ώστε να μπορεί να υπολογιστεί η θέση στο επίπεδο ( δηλαδή το γεωγραφικό πλάτος και μήκος). Με τέσσερα ή περισσότερα δορυφορικά σήματα, μπορούν επιπλέον να υπολογιστούν πιο ακριβής πληροφορίες, όπως το υψόμετρο και η ταχύτητα κίνησης. Η εξακρίβωση θέσης και το στοιχείο της κινητικότητας είναι τα δυο μεγαλύτερα πλεονεκτήματα που προσφέρει το ασύρματο κινητό διαδίκτυο. Οι τρόποι προσδιορισμού της 22

θέσης μιας φορητής συσκευής είναι δύο. Ο πρώτος τρόπος, είναι με την χρήση δορυφορικών συντεταγμένων όπως προαναφέραμε και παραπάνω, ενώ ο δεύτερος, με την αξιοποίηση του επίγειου ασύρματου τηλεπικοινωνιακού δικτύου και των κυψελών μετάδοσης σήματος. Αν ληφθεί σήμα κινητού τηλεφώνου από τρεις τουλάχιστον γεωγραφικά κατανεμημένους πομπούς, μπορεί να εντοπισθεί με σχετική ακρίβεια και η θέση του χρήστη. 2.4 Πλατφόρμες ανάπτυξης εφαρμογών Στις μέρες μας υπάρχουν πολυάριθμα λειτουργικά συστήματα κινητών συσκευών (Sympian, OpenC, mac OS, Palm OS κ.λ.π.) όσο και περιβάλλοντα ανάπτυξης (Java ME,.NET Compact Framework, Python, Lazarus, BREW, Flash Lite, κ.λ.π.) [5]. Σε αυτό το κεφάλαιο θα αναφερθούμε στις κύριες πλατφόρμες ανάπτυξης εφαρμογών που κατέχουν το σημαντικότερο μερίδιο αγοράς μεταξύ όσων αναπτύσσουν λογισμικό για κινητές συσκευές, δίνοντας έμφαση στην πλατφόρμα Java ME. 2.4.1 Adobe Flash Lite To Flash Lite είναι μια ελαφρύτερη έκδοση του Adobe Flash Player, μιας πλατφόρμας ανάπτυξης πολυμεσικών εφαρμογών που δημιουργήθηκε από την Adobe Systems. To Flash Lite προορίζεται για κινητά τηλέφωνα και άλλες φορητές ηλεκτρονικές συσκευές, επιτρέποντας στους χρήστες των συσκευών να αλληλεπιδράσουν με πολυμεσικό περιεχόμενο που στο παρελθόν ήταν διαθέσιμο μόνο για προσωπικούς υπολογιστές. Τα περιεχόμενα της κάθε εφαρμογής, μαζί με το περιβάλλον διεπαφής του χρήστη, αποθηκεύονται σε μορφή SWF, ενώ η ανάπτυξη της εφαρμογής και της παρουσίασης, υλοποιείται με την χρήση της γλώσσας ActionScript. Η ταχύτατη και συνεχής ανάπτυξη του Flash Lite οφείλεται τόσο στους επίσημους κατασκευαστές των κινητών συσκευών, όσο και στους διάφορους φορείς και προγραμματιστές παγκοσμίως. Το Flash Lite 1.1 υποστηρίζει το Flash 4 ActionScript 1.0, ενώ οι εκδόσεις Flash Lite 2.0 και 3.1, είναι βασισμένες στο Flash Player 7 και 9 αντίστοιχα, υποστηρίζοντας ActionScript 2.0. Όλες οι εκδόσεις είναι βασισμένες στα πρότυπα του W3C, για τα επεκτάσιμα διανυσματικά γραφικά (W3C s SVG recommendation) [5] [15]. 23

2.4.2 Android To Android της Google κυκλοφόρησε το 2007 και είναι αφιερωμένο στην προώθηση ανοικτών προτύπων για τις κινητές συσκευές. Το Android είναι μια ελεύθερη πλατφόρμα λογισμικού (Apache), με άδεια ανοιχτού πηγαίου κώδικα, για κινητές συσκευές που βασίζονται στο Linux. Αποτελεί ουσιαστικά ένα λογισμικό «στοίβα», που περιλαμβάνει ένα λειτουργικό σύστημα, ενδιάμεσο λογισμικό (middleware) και βασικές εφαρμογές. Οι προγραμματιστές έχουν πλήρη πρόσβαση στα ΑΡΙs που χρησιμοποιούνται από τις εφαρμογές του πυρήνα, καθώς και στις βιβλιοθήκες λογισμικού της Google. Το περιβάλλον ανάπτυξης του Αndroid (Android SDK), επιτρέπει την δημιουργία εφαρμογών που παρουσιάζουν όσον αφορά την λειτουργικότητα τους ιδιαιτέρως πλούσια χαρακτηριστικά. Όπως και το iphone, μπορεί να διαχειριστεί: οθόνη αφής, αισθητήρες κίνησης, τρισδιάστατα γραφικά, GPS, καλύτερη συνδεσιμότητα μεταξύ των εφαρμογών (email, ΙΜ, κοινωνική δικτύωση κ.λ.π.) και υπηρεσίες που βασίζονται στην εξακρίβωση της θέσης του χρήστη (βλ. Εικόνα 4) [5] [18]. Εικόνα 4. Εφαρμογή σε Android. 2.4.3.NET Compact Framework Το.NET Compact Framework (.ΝET CF) είναι ένα υποσύνολο της ολοκληρωμένης έκδοσης του.νετ Framework και σχεδιάστηκε από τη Microsoft για εφαρμογές που τρέχουν σε περιβάλλον Windows Mobile. Το.ΝET CF παρέχει μια εικονική μηχανή (Comon Language 24

Runtime, CLR) που είναι προ-εγκατεστημένη στη μνήμη της συσκευής, προκειμένου να διευκολύνει την ανάπτυξη των εφαρμογών. Το εργαλείο ανάπτυξης της.net (Visual Studio.NET), προς το παρόν υποστηρίζει μόνο δυο γλώσσες προγραμματισμού (C# και VB.NET), ενώ όσον αφορά την υποστήριξη του λειτουργικού, περιορίζεται στην πλατφόρμα των Windows, που αποτελεί μόνο ένα μικρό μέρος των λειτουργικών συστημάτων κινητών συσκευών σήμερα. Το.ΝET CF όπως προαναφέραμε, χρησιμοποιεί μόνο ένα μέρος από την πλήρη βιβλιοθήκη του.net Framework, με αποτέλεσμα να κληροδοτεί περί το 30% των κλάσεων και της λειτουργικότητας του κυρίως Framework. Πολλές κλάσεις δεν έχουν ενσωματωθεί ή έχουν υλοποιηθεί εν μέρει με κύριο στόχο οι εφαρμογές να καταλαμβάνουν τους λιγότερους δυνατούς πόρους του συστήματος [5] [19]. 2.4.4 Java ME Η Java Micro Edition (παλαιότερα γνωστή ως J2ME), σχεδιάστηκε από τη Sun Microsystems και αποτελεί ένα υποσύνολο της πλατφόρμας Java. Στοχεύει στην παροχή μιας επικυρωμένης συλλογής από Java APIs, για την ανάπτυξη λογισμικού σε ένα ευρύ φάσμα συσκευών που παρουσιάζουν περιορισμένες υπολογιστικές δυνατότητες (όπως κινητά τηλέφωνα, PDAs, αποκωδικοποιητές κλπ). Η εφαρμογή τρέχει μονίμως στην κορυφή της εικονικής μηχανής (KVM), η οποία επιτρέπει λογική, αλλά όχι πλήρη προσβασιμότητα στην λειτουργικότητα της συσκευής [5]. Java εφαρμογή Προφίλ Βιβλιοθήκες JVM Διαμόρφωση Λειτουργικό σύστημα Υλικό συσκευής Εικόνα 5. Τα 5 επίπεδα της Java ME πλατφόρμας. Ο σχεδιασμός της Java ME βασίζεται σε ανεξάρτητα επίπεδα (modular design) με στόχο την ευκολότερη και ευρύτερη υποστήριξη συμβατών συσκευών διαφορετικών τύπων (βλ. Εικόνα 5). Για να γίνει αυτό, εισήχθη η έννοια του προφίλ (profile) και της διαμόρφωσης (configuration). Το προφίλ καθορίζει τα ελάχιστα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εικονικής μηχανής της Java και ένα ελάχιστο σύνολο βιβλιοθηκών για μια «οριζόντια» οικογένεια συσκευών, δηλαδή συσκευές 25

με παρόμοιους περιορισμούς επεξεργασίας και μνήμης, περιορισμούς που αφορούν το περιβάλλον διεπαφής με το χρήστη ή τις ικανότητες διασύνδεσης. Τέλος, η διαμόρφωση περιλαμβάνει εξειδικευμένες βιβλιοθήκες, που ανταποκρίνονται στα ειδικά τεχνικά χαρακτηριστικά μιας συγκεκριμένης κατηγορίας συσκευών [5] [16]. Η διαμόρφωση και το προφίλ που υποστηρίζονται αυτήν την περίοδο από κινητές συσκευές με πλατφόρμα Java ME είναι: η Περιορισμένη Διαμόρφωση Συνδεδεμένων Συσκευών (CLDC), η Διαμόρφωση Συνδεδεμένων Συσκευών (CDC) και το Προφίλ Κινητών Πληροφοριακών Συσκευών (MIDP) [5] [16]. Το πλέον κοινό και δημοφιλές προφίλ που βασίστηκε στη CLDC, είναι το Προφίλ Κινητών Πληροφοριακών Συσκευών (Mobile Information Device Profile, MIDP). Ορίζει ένα σύνολο βιβλιοθηκών που διαχειρίζονται τη διεπαφή με το χρήστη, την καταχώριση και αποθήκευση των δεδομένων, την δικτύωση (βασισμένη στο HTTP πρωτόκολλο), την παροχή υπηρεσιών βασισμένων στην τοποθεσία του χρήστη, κλπ. [16]. Όσον αφορά τις απαιτήσεις, το CLDC έχει πολύ πιο περιορισμένες προδιαγραφές από αυτές που ορίζει το CDC. Υποστηρίζει τα εξής χαρακτηριστικά: (α) 160-512 KB συνολική μνήμη για τη Java πλατφόρμα, (β) επεξεργαστή 16-bit ή 32-bit, (γ) μικρής διαθέσιμης ενέργειας, (δ) ασύρματη σύνδεση ακόμα και με χαμηλούς ρυθμούς μετάδοσης [5]. Οι Java εφαρμογές που είναι βασισμένες σε αυτό το προφίλ, ονομάζονται MIDlets και συσκευάζονται συνήθως σε αρχεία *.jar. Η διαχείριση της εκτέλεσης των MIDlets αλλά και η εγκατάσταση/απεγκατάστασή τους ελέγχεται από το λογισμικό διαχείρισης εφαρμογών (Application Management Software, AMS) που τρέχει στην ίδια συσκευή και τυπικά παρέχεται από τον κατασκευαστή της [5] [17]. Στις μέρες μας, σχεδόν όλα τα κινητά τηλέφωνα έχουν ενσωματωμένη μια υλοποίηση του MIDP και είναι πλέον καθιερωμένο πρότυπο για ανάπτυξη παιχνιδιών και άλλου είδους εφαρμογών [4]. 26

Κεφάλαιο 3 «Ανάλυση και περιγραφή των Audio walks» Σε αυτό το κεφάλαιο δίνεται ο ορισμός των Audio walks, αναφέροντας τα ερεθίσματα που προσφέρουν στους χρήστες της υπηρεσίας και τους χώρους στους οποίους χρησιμοποιούνται συνήθως αυτές οι εφαρμογές. Θα αναφερθούμε στην βιωματική εμπειρία του ακροατή και τη διαφορετική αίσθηση που του δημιουργούν για τον χώρο στον οποίο βρίσκεται. Τέλος, θα περιγράψουμε τους κύριους παράγοντες που συνθέτουν τον χώρο εμπειρίας του χρήστη, αναφέροντας ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα από audio walks και κινητών οδηγών που έχουν υλοποιηθεί στο παρελθόν. 3.1 Ο ορισμός των audio walks Η σύγκλιση των νέων ευρυζωνικών δικτύων, των γεωγραφικών συστημάτων εντοπισμού (GPS) και άλλων νεωτεριστικών τεχνολογιών οδήγησαν σε νέες μορφές διαπροσωπικής επικοινωνίας. Οι πρόσφατες εξελίξεις στις τεχνολογίες της κινητής και ασύρματης επικοινωνίας έχουν αρχίσει να μεταβάλουν τις σχέσεις του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Μια από αυτές τις μεταβολές σχετίζεται με τους τρόπους που βιώνει ο χρήστης τέτοιων εφαρμογών τη σχέση με το περιβάλλον του, κατά την διάρκεια των περιπατητικών διαδρομών με συνοδεία ήχου [7]. Τα audio walks γενικά εντάσσονται στην παράδοση της εξατομικευμένης παροχής ηχητικών πληροφοριών σχετικά με πολιτιστικά εκθέματα όπως στα μουσεία (ακουστικοί οδηγοί/audio guides) ή στην ίδια την πόλη και σε άλλους φυσικούς χώρους (audio tours/audio walks). Στην τελευταία περίπτωση, τα audio walks λειτουργούν ως εξής, ο χρήστης-περιπατητής, εφοδιάζεται με ένα ζευγάρι ακουστικά και ένα φορητό σύστημα αναπαραγωγής ήχου και καλείται να ακολουθήσει μια προκαθορισμένη διαδρομή. Οι διαδρομές μπορεί να αφορούν αστικούς αλλά και υπαίθριους χώρους, όπως πάρκα και δάση, λίμνες, δρόμους και κτήρια πόλεων, θέατρα, μουσεία, κ.λ.π. Μέσω της εφαρμογής προσφέρονται πολλά εναλλακτικά ερεθίσματα, συνδυάζοντας τα οπτικά ερεθίσματα του χώρου με τα ηχητικά ερεθίσματα που αναπαράγει η φορητή συσκευή. Σε πολλά audio walks, η εξειδικευμένη τεχνολογία που παρέχουν στον χρήστη, επιτρέπουν την σύνθεση των ήχων της εφαρμογής με τους ήχους του περιβάλλοντος, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την άμεση διάδραση με το χώρο στο οποίο βρίσκεται. Το ηχητικό περιεχόμενο συνήθως αναφέρεται σε ιστορικά και καθημερινά γεγονότα, συνδυάζοντας ηχογραφήσεις πεδίου, αφηγήσεις του δημιουργού της εφαρμογής με τις εμπειρίες και τους συνειρμούς που του προκαλεί ο χώρος, συνεντεύξεις από τους κατοίκους της κάθε περιοχής και 27

στοιχεία από σχετικές έρευνες σε ιστορικά αρχεία, μυθιστορήματα και άλλα κείμενα. Πολλές φορές το ύφος των εφαρμογών μπορεί να είναι ακόμα και μυθοπλαστικό. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η εφαρμογή της Cardiff (Ghost Machine, 2005), όπου ο χρήστης καλείται να ακολουθήσει έναν άγνωστο άντρα και να γίνει μέρος αυτής της μυθοπλαστικής ιστορίας, που εξιλίσσεται στο εσωτερικό ενός θεάτρου. Κρατώντας στα χέρια του μια κάμερα, παρατηρεί μέσα από εκεί τις διάφορες οπτικές που θέλει να του προσφέρει ο δημιουργός της εφαρμογής, συνδυάζοντάς την με τα οπτικά ερεθίσματα του χώρου [6] [14]. 3.2 Η βιωματική εμπειρία των audio walks. Τα audio walks δημιουργούν στον χρήστη μια νέα αίσθηση του χώρου, μέσα από την σύνθεση του πραγματικού με το φαντασιακό και του αυστηρά προσωπικού χώρου με το δημόσιο. Σύμφωνα με τον Stankievech (2007:8-9 σελ.), η χρήση των ακουστικών λειτουργεί παρενθετικά στον εξωτερικό χώρο (το περιβάλλον στο οποίο βιώνει την εμπειρία ο χρήστης), δημιουργώντας ένα φανταστικό χώρο ο οποίος μέσα από την συνδιαλλαγή του με το εξωτερικό περιβάλλον «αποκαλύπτει την παράξενη αμφιλογία εσωτερικού/εξωτερικού στη διαδικασία συγκρότησης του υποκειμένου». Δημιουργείται έτσι ένα διπλό ηχοτοπίο-το ηχοτοπίο της πόλης από την μια και το ηχοτοπίο του μυαλού, από την άλλη. Με αυτόν τον τρόπο δε χάνεται η πραγματικότητα, αλλά συμπληρώνεται δίνοντας στον χρήστη μια πιο ολοκληρωμένη διάσταση του χώρου, μέσα από τον συνδυασμό των ερεθισμάτων που λαμβάνει και από τα δυο ηχοτοπία [6]. Στα audio walks συνήθως όλοι οι φορείς δράσης (ήχοι, σώμα, μνήμη του ακροατή, περιβάλλον) βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Έτσι η αίσθηση και η αντίληψη που έχει ο κάθε περιπατητής δεν εξαρτάται μόνο από τα εξωτερικά ερεθίσματα που δέχεται κατά την διάρκεια της περιπατητικής διαδρομής, αλλά και από τον ίδιο του τον εαυτό (όσον αφορά μνήμες από το παρελθόν, τις διαθέσεις του, κ.λ.π.), αλλάζοντας τελείως το τελικό αποτέλεσμα που βιώνει ο εκάστοτε χρήστης. Ενώ κάποιοι παράγοντες μπορεί να παραμένουν στατικοί (ήχος περιήγησης, οπτικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος), η διάδραση μεταξύ του χρήστη και του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκεται είναι κάθε φορά μοναδική, εξαρτώμενη κυρίως από την ιδιοσυγκρασία και τον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκριθεί στα ερεθίσματα που δέχεται [6] [8]. Σύμφωνα με τον Carsten Νicolai (δημιουργό περιπατητικών διαδρόμων με συνοδεία ήχου) τα audio walks λειτουργούν ως ένας τρόπος διάσπασης της προσοχής των περιπατητών από την καθημερινή τους ζωή, δίνοντας τους το έναυσμα και τα ερεθίσματα που χρειάζονται προκειμένου να ξεκινήσουν μια πιο προσεκτική παρατήρηση του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκονται. Οι αισθητηριακές τους προσλήψεις ευαισθητοποιούνται τόσο κατά την διάρκεια της περιήγησης 28